OEH - Bilaketa
431 emaitza zertan bilaketarentzat
Sarrera buruan (11)
Sarrera osoan (420)
- aberastu
- abiatu
- abizen
- abonatu
- 2 abusatu
- adei
- adesa
- adierazi
- adierazpide
- adimen
- adin
- adinbat
- aditu
- ager
- aginpide
- agoilatu
- agur
- ahal
- ahizpa
- aho
- aiduru
- 1 aire
- aitama
- aitorpen
- aitzin
- aitzindaritasun
- akabatu
- akadoitu
- 3 ala
- 1 alatu
- 1 albo
- aldakor
- aldatu
- alfer
- alferkeria
- algara
- alkate
- amatxo
- 1 aments
- amets
- amila
- anaia
- antzeratu
- apareju
- apurtxo
- araoz
- araude
- arbitre
- ari izan
- arima
- arin
- aritu
- arkumaka
- arnasa
- arraberriz
- arrandia
- 1 arrantxo
- 2 arrantza
- arrapostu
- 1 arrasto
- arrazoi
- 1 arre
- arreba
- arreo
- arriskatu
- 1 arte
- ase
- asieje
- asmatu
- atariko
- 1 ate
- atomatzaile
- atseden
- atsegin
- 1 atze
- atzeman
- atzen
- aurkari
- aurkez
- aurre
- aurrerapen
- aurreratu
- 1 auzi
- auzo
- axola
- azaldu
- azalgaineratu
- azalkizun
- azkuragarri
- azpi
- aztarrenatu
- azterbide
- azterkizun
- aztertu
- azti
- 1 ba-
- 2 ba-
- bada
- bahi
- baina
- bait-
- baitezpada
- bakarondar
- bakoitz
- baldinbaitere
- balentria
- balia
- banatasun
- 1 bara
- baragarri
- baratu
- barbaro
- barreiatu
- barreiatuki
- 1 barren
- batasunzale
- bazkal-
- baztertu
- bederaka
- bederen
- begiratu
- begiratuki
- behargai
- behar izan
- 1 behatu
- behaztopa
- behe
- behondaztu
- bekatu
- belarrimotz
- 1 belaxka
- beldur
- benial
- bentaja
- bentzutu
- bereizi
- berritasun
- 1 berritsu
- bertan
- bertatik
- bertso
- bertsogintza
- beste
- beure
- bezala
- 2 bide
- bienabenturantza
- bihar
- biki
- bisitatu
- bitarte
- bitarteko
- 1 bizar
- borondate
- damnatu
- dantzatu
- deabru
- deiera
- demonio
- denbora
- desberdintasun
- deskreditu
- desobedient
- diferente
- dilijentzia
- diskulpatu
- dohatsutasun
- doi
- doilorki
- duda
- dudatu
- ebaki
- edonola
- efektuatu
- egia
- egon
- egoskogor
- ehiza
- ekaitz
- eldarnio
- eltze
- eman
- enplegatu
- epeltasun
- erabili
- 1 eraman
- erbitxo
- erdizka
- ere
- ereintza
- 2 eritu
- erotuki
- errearazi
- esan
- eskusa
- etorri
- 1 etsibide
- etxadi
- etxeko
- etzan
- euskaltasun
- eutsi
- ezagutu
- ezilkor
- 1 ezin
- falta
- faltatu
- frente
- frontki
- 1 gai
- gaindu
- gaitz
- gaizki
- galdetu
- galdo
- galdu
- garbiketa
- gastu
- gehiengo
- 1 gel
- gelditu
- gelditze
- geriza
- gertatu
- gisa
- goiti-beheiti
- goiz
- 1 grinatu
- gutximendu
- hainbat
- hainbeste
- handi
- 1 hara
- harako
- hardit
- harmonia
- harrapatu
- harresi
- harritu
- harro
- hartzekodun
- hartzi
- haserrearazi
- haserretu
- hasi
- hausnar
- haztatu
- heintto
- 1 herratu
- hezur
- hihaur
- hira
- hoben
- hobenbide
- hogei
- hona
- honetan
- 1 hori
- horrenbeste
- huskeria
- 1 huts
- ibili
- ibiltze
- iduri izan
- igarri
- igorri
- iharduki
- irudi izan
- isilka
- 1 itsaso
- itxarobide
- 2 izakai
- izan
- izterbegi
- 1 jakin
- jakingura
- jardun
- jardute
- jazarbide
- 1 jokalari
- kargu
- kausa
- kausitu
- kezkatu
- 1 kima
- konduta
- kongregazio
- konpondu
- konsistitu
- 1 kroska
- laja
- laket izan
- lardaskatu
- larriagotu
- larritu
- laster
- lehor
- leporatu
- lokarrarazi
- lokia
- lore
- lotsari
- ludardara
- 1 malda
- malur
- 1 manatu
- manatzaile
- maniobra
- marabedi
- 2 margo
- mendre
- menosprezio
- mindu
- miratu
- mokor
- mortal
- 1 mutil
- nabarmenagotu
- 1 nagi
- nahasi
- nahasitzar
- neska-koskortu
- 1 non
- nontan
- nor
- noraino
- norbera
- norgehiagoka
- oinazpi
- oker
- okertu
- 1 on
- onartu
- ondasun
- onuragai
- oparindun
- oraino
- oroitu
- osagai
- 1 ospe
- pairatu
- paratu
- pelegrin
- pentsatu
- pisatu
- pitzi-pitzi
- piztu
- poesia
- 2 potxo
- premia
- presaka
- probintzia
- propialki
- puntu
- puztu
- 1 sail
- sakontasun
- sano
- seda
- segida
- segitu
- seinale
- serbitu
- sinarazi
- sinetsi
- sona
- sorgindegi
- 1 sorzain
- sozio
- superstizioso
- torik
- tragikozale
- trintxera
- 1 trukatu
- txalotu
- txanda
- txilioka
- txolarre
- udalehen
- urreketa
- urrenburu
- usantza
- uste izan
- utikan
- xahutasun
- xahutu
- xehatu
- xuti-erorka
- xuxenki
- zabaldu
- zahi
- 2 zain
- zainagotu
- 1 zaindu
- zantzu
- 1 zapore
- 1 zapuztu
- zatigo
- zeken
- zelataka
- 1 zelatatu
- zer
- zerbait
- zerbitzatu
- zergatik
- zernahi
- 1 zerratu
- zerrendatxo
- zerrikeria
- zeru
- zetan
- zikindu
- zikoitz
- zipotz
- ziurtatu
- 1 zor
- zorigaizto
- zorroztu
- 1 zur
- zuzen
goiburua
mortal.
tradizioa
Tr. Documentado desde Leiçarraga; es más empleado al Norte. Usan mortale los autores alto-navarros: Beriayn (Trat 29v), SermAN (4v), F. Elizalde (51) y Lizarraga (Prog 112); hay ejs. de murtal en algunos textos suletinos: Xarlem,
UskLiB (71) y CatS (87, junto a mortal (8)).
sense-1
1.
(Lcc, SP, Dv),
mortale,
murtal (Gèze).
Mortal, que causa la muerte. "Mortal cosa, gauza mortala " Lcc. v. hilgarri.
Zeba ezin daiten gaitz bat da pozoin mortalez bethea. Lç Iac 3, 8 (He, Dv, Ol, Ker, IBk, IBe hilgarri, TB hilkizun). Herioak eman badizazu bere kolpu mortala. Tt Onsa 176. Galtzen den plazer mortala. Gç 152. Kolpe mortalaren ematerat dohakola. Brtc 120. O kolpü murtala! Xarlem A, 1153. Beneno ilgile edo mortalez beterik. Astar II 109.
Mortal, que causa la muerte. "Mortal cosa, gauza mortala " Lcc. v. hilgarri.
Zeba ezin daiten gaitz bat da pozoin mortalez bethea. Lç Iac 3, 8 (He, Dv, Ol, Ker, IBk, IBe hilgarri, TB hilkizun). Herioak eman badizazu bere kolpu mortala. Tt Onsa 176. Galtzen den plazer mortala. Gç 152. Kolpe mortalaren ematerat dohakola. Brtc 120. O kolpü murtala! Xarlem A, 1153. Beneno ilgile edo mortalez beterik. Astar II 109.
azpiadiera-1.1
(Pecado) mortal.
Tr. Gral. hasta aprox. 1850; a partir de esta época su uso disminuye y es muy escaso en el s. XX.
Zertan ezagutzen da bekhatu bat mortal ala benial denz? Mat 165. Bekatu mortaleak dirade zazpi. Ber Doc 90v. Hetan plazer harzea da mortal. Harb 179. Ilten direanena pekatu mortalean. Cap 32. Falta mortal guziak. Gç 214. Hainitz huts, ta huts mortal. Dh 141. Pekatu illgarri edo mortal eta benial edo ez-illkorra. Aran SIgn 62. Pekatu eralla edo mortala. Itz Azald 50. Bekhatu mortalezko estatuan. CatJauf 115. Emazte handi, sekail, petrail bat, bekatu mortala bezain itsusia. Lf Murtuts 19. Badirudi bekatu mortalean daudela (gaudela?) soin eta gorputz-ek adiera berbera ez dutela esan duten guztiak. MEIG VII 88.
v. tbn. (Para textos posteriores a 1850): Ur MarIl 12. Dv LEd 266. CatAe 54. CatSal 55. CatR 55. Laph 239. Legaz 25. Arr May 111. Elsb Fram 176. Arb Igand 91. Ag Serm 212. CatUlz 46. Yanzi 104. SM Zirik 42. Albeniz 25. Murtal: CatS 36.
Zertan ezagutzen da bekhatu bat mortal ala benial denz? Mat 165. Bekatu mortaleak dirade zazpi. Ber Doc 90v. Hetan plazer harzea da mortal. Harb 179. Ilten direanena pekatu mortalean. Cap 32. Falta mortal guziak. Gç 214. Hainitz huts, ta huts mortal. Dh 141. Pekatu illgarri edo mortal eta benial edo ez-illkorra. Aran SIgn 62. Pekatu eralla edo mortala. Itz Azald 50. Bekhatu mortalezko estatuan. CatJauf 115. Emazte handi, sekail, petrail bat, bekatu mortala bezain itsusia. Lf Murtuts 19. Badirudi bekatu mortalean daudela (gaudela?) soin eta gorputz-ek adiera berbera ez dutela esan duten guztiak. MEIG VII 88.
v. tbn. (Para textos posteriores a 1850): Ur MarIl 12. Dv LEd 266. CatAe 54. CatSal 55. CatR 55. Laph 239. Legaz 25. Arr May 111. Elsb Fram 176. Arb Igand 91. Ag Serm 212. CatUlz 46. Yanzi 104. SM Zirik 42. Albeniz 25. Murtal: CatS 36.
sense-2
2.
(Odio, enemigo, etc.) mortal.
Zeren bethiere baita [Satan] Iainkoaren eta haren elejituen etsai mortál. Lç ABC I 8r. Oraingoa Mesiasen dela etsai mortala. EZ Man I 71. Haiñ herra mortala. Gç 69. Artu dagizun beraren [murmuretiaren] gorroto mortala. fB Ic II 188.
v. tbn. Harb 140. Oe 112.
Zeren bethiere baita [Satan] Iainkoaren eta haren elejituen etsai mortál. Lç ABC I 8r. Oraingoa Mesiasen dela etsai mortala. EZ Man I 71. Haiñ herra mortala. Gç 69. Artu dagizun beraren [murmuretiaren] gorroto mortala. fB Ic II 188.
v. tbn. Harb 140. Oe 112.
sense-3
3.
(Urt III 62).
Mortal, perecedero. v. hilkor.
Iesusen bizitzea ere gure haragi mortalean manifesta dadinzát. Lç 2 Cor 4, 11 (He, TB, Ol, Ker, IBk, IBe, Bibl hilkor, Dv hilkizun ). Mortal eginen zela [Eba] , hilkizun izanen zela. Ax 72 (V 48). Lur zira, herhauts zira, mortal zira. Tt Onsa 39. Herio kruelak behin / hillen du gizon mortala. Gç 65. Gizon mortalea zen. El 38. Zeren bizitze mortal hau lazeriaz bethea baita. Ch II 12, 7. Gorputza artu ta illkor edo mortal egin ziñan. Cb Eg II 43. Ezagützeko mortalzat. CatLan 38. Bizitze mortal hunen enbrazuen erdian. Brtc 19.
Mortal, perecedero. v. hilkor.
Iesusen bizitzea ere gure haragi mortalean manifesta dadinzát. Lç 2 Cor 4, 11 (He, TB, Ol, Ker, IBk, IBe, Bibl hilkor, Dv hilkizun ). Mortal eginen zela [Eba] , hilkizun izanen zela. Ax 72 (V 48). Lur zira, herhauts zira, mortal zira. Tt Onsa 39. Herio kruelak behin / hillen du gizon mortala. Gç 65. Gizon mortalea zen. El 38. Zeren bizitze mortal hau lazeriaz bethea baita. Ch II 12, 7. Gorputza artu ta illkor edo mortal egin ziñan. Cb Eg II 43. Ezagützeko mortalzat. CatLan 38. Bizitze mortal hunen enbrazuen erdian. Brtc 19.
sense-4
4.
"Enorme. Sagar pilla mortala daukau ganbaran
"
Elexp Berg.
"
Sustua mortala emun zostazun atzo
"
Ib.
"Sekulako, izugarria"
ZestErret
.
Sosegatu behar diozu / bere ikhara mortala. Gç 155. Trabaxu andi mortal bat. Acto 439. Tristeza eta larritasun mortala bere ariman, dolore ikaragarriak bere gorputzean. Oe 60. Indar mortalak eiten / asi zan bei ori. Noe 98.
Sosegatu behar diozu / bere ikhara mortala. Gç 155. Trabaxu andi mortal bat. Acto 439. Tristeza eta larritasun mortala bere ariman, dolore ikaragarriak bere gorputzean. Oe 60. Indar mortalak eiten / asi zan bei ori. Noe 98.
sense-5
5.
(Con valor adverbial).
"Muy, completamente. Gizon ona mortala
"
Asp ANaf.
"
Oso graduatzailea bezala ere erabil daiteke. Itsusiya mortala
"
ZestErret.
Infernua da kalabozo bat / mortal ikaragarriya. Xe 386.
Infernua da kalabozo bat / mortal ikaragarriya. Xe 386.
azpisarrera-1
MORTALAK EGIN.
"Mortalak eiñ, kristorenak egin. Mortalak eiñ giñuzen Ondarruako jaixetan" Elexp Berg.
mortal
-
mortal. Tr. Documentado desde Leiçarrag...
-
1. (Lcc, SP, Dv), mortale, murtal (Gèze...
-
(Pecado) mortal. Tr. Gral. hasta aprox. ...
-
2. (Odio, enemigo, etc.) mortal. Zeren b...
-
3. (Urt III 62). Mortal, perecedero. v. ...
-
4. "Enorme. Sagar pilla mortala daukau g...
-
5. (Con valor adverbial). "Muy, completa...
-
MORTALAK EGIN. "Mortalak eiñ, kristoren...
<< mokor 0 / 0 1 mutil >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
