(S ap. Lrq
; SP, Urt IV 460, ArchVocGr, VocBN, Dv, Gèze, H(BN)),
karidade (Lar, Izt 5r, H(V, G)),
karitade (Urt I 423),
karidede,
kaitate,
garitate. Caridad."Caridad, virtud teologal"Lar.
"
Fede, esperanza ta karidadeko egintzak
"Izt 5r.
"
Iainkoaren alderako karitatea edo amodioa, charité ou amour à l'égard de Dieu [...]. Giristino lagunaren karitaterik eztu, il n'a pas de charité, d'amour, de compassion, d'indulgence pour son prochain"H.
Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos. La forma propia de la tradición septentrional es karitate (tbn. en Aresti MaldanB 223), y karidade la de la occidental (tbn. en Eguiateguy un ej. de kharidade ). Duvoisin emplea kaitate en un catecismo escrito en el habla de Arcangues (BOEl 431). Entre los alto-navarros y dialectos pirenaicos hay karidade en Mendiburu, Lizarraga de Elcano, CatB (86), CatAe (32), Legaz y CatUlz (55), y karitate en el CatAN (71) de Añibarro, en CatSal, y CatR (63); ambas formas en Beriayn (Trat 87r karidade , Doc 171r karitate ). Hay además garitate en la elegía de Juan de Amendux. Karidede aparece en VJ (12, etc.), junto al menos frec. karidade . Se documentan formas con aspiración inicial en Eguiateguy (267 kharidade ) y Chourio (III 55, 4 kharitate, junto a karitate (I 18, 4)). Leiçarraga escribe <ch->, probablemente grafía cultista, aunque no hay que excluir que represente una pronunciación palatal. En DFrec hay 6 ejs. de karitate y 1 de karidade .
Ene anima duzuen gomendatu, garitates mobiturik. Amendux 3.
Baldin karitate <ch-> baduzue batak berzeagana. LçIo 13, 35.
Espiritu santuaren karidadean. Miserere 333.
Idukazu enegana / zure karitatea. EZNoel 143.
Iainkoak karitateaz eta amorioaz eman deraukun [manua]. Ax 327 (V 216).
Zelaan eugiko da karidedea?VJ 12.
Karitate behar da guzien aldera. SPImit I 8, 2 (Mst, Ip karitate; Ol, Pi maitasun).
Karitate eder bat pratikatzen zian. TtArima 107.
Nihor berezi gabe behar du artha eta karitate aberatsentzat bezala pobrentzat ere. CatLav A, 6r (V 7).
Jangoikoarekiko karidadeaz ta amodioaz. LarSAgust 13.
Karidade andiz ta elkar ganako maitanzez. MbIArg I 238.
Luis karidade gozoz beterik. CbJust 54.
Inklinaziño txar karidadearen kontrakoa. AñLoraS 55.
Guziok karidade egiazko batekin alkar amatzea. Gco II 65.
Esperánza sánoa, karidade bétea. LEOng 31v.
Karitate gaizki aditu batez. Dh 122.
Bihotz guziz sainduak duen karitate samurra. MarIl 29.
Iñazio Loiolakoaren karitateak sobera khar zuen. Laph 119.
Inbidiaren kontra karitatea. CatSal 63.
Españolen kristau-karidade ta onginaia. AranSIgn 88.
Zer gauza da karidadea? Maite izatea Jangoikoa gauza guzien gañean. Legaz 37.
Il da karidadea! / Bizi da mengantza!PE 17.
Karidadeak irekitzen dituala Zeruko ateak. MocDamu 19.
Besteak maitatzea, karidade-bearra. TxillLet 142.
Karidadea bizi da emen / kale ta baserrietan. NEtxLBB 370.
Etxetako karidadea ta atariko aizea bat dirala. Ia ez dala arkitzen biotzoneko jenderik. LabSuEm 181.
["Monsieur Vincent" filmeak] karitateari buruz zalaparta gehiegitxo ateratzen zuelako. MIH 322.
azpiadiera-1.1
(S ap. Lrq
; Dv, H). Caridad, limosna.Cf. KARITATEA EGIN. Ez baitugu zertaz eros eta karitatez bizi baigare. Laph 89.
Karitate bat, othoi, jaun gaztea, Jainkoaren izenean...BarbLeg 139.
azpiadiera-1.2
"La Caridad, antigua costumbre de Osintxu. Urtean zehar txahal bat hazten da eta Kofradietan goizean goiz hil. Gero salda egiten da eta meza ostean haragi puxka batekin banatzen zaie joaten diren guztiei. Dirudienez, antzinan behartsuen artean banatzen zen haragia. Aurten be juan biakou Karidadera. Aurten Karidadeko txalak berrogei erralde pixau jittuk
"ElexpBerg.
azpiadiera-1.3
Karidadeko monjetan sartu zen.Goñi 111.
azpisarrera-1
KARITATEA EGIN(S ap. AtSac 41). Practicar la caridad, dar limosna. Nezesidade estuetan ere karidadea egitea zer dan ezatakie. Gco II 33.
Uste dedanez persona askok / karidadia egiñ du. Ud 137.
Karitatea egiten dute / heiek ere arimetan. Etcham 238.
Joan nitzan diru gabe eta neri karidadea egin ostazun. AndAUzta 78.
Niri karidadea egin ostazun zapatak emonaz. Ib. 78.
Karitatea egin bear duk / zerua irabazteko. Mattin 126.
Zonbaiten karitatea egiten da diru hutsez. XaOdol 173.
azpisarrerakoSense-1.1
(Con bat
). Arren karidade bat egin deiyola. Zuzaeta 111.
azpisarrerakoSense-1.2
(Pl.)."
Karitateak egitea, faire des charités"H.
Otoitz, barur eta karitateak / egitzue gure fagoretan. Monho 128.
KARITATEKO.
De caridad, caritativo. v. KARITATEZKO. Karitateko, orazioneko eta bertze debozioneko milla eserziza. SPPhil 389 (He 394 kharitatesko).
Karidadeko aktoak egunean eguneango egiteko. CbCatV 95.
Karidadeko konserba gozo ederra daukaten animai ere gertatzen zaie. MgCC 231.
Karidadeko egintza. AñEL1 234.
Karidadeko obra onetarako batuten dana. (1864). BBatzarN 201.
Zelan agindu guztiak dagozan zarraturik karidadeko edo maitetasuneko aginduan. ItzAzald 184.
Akto Fedekoak, Esperanzakoak eta Karidadekoak. CatUlz 28.
v. tbn.
Karidadeko: Cap 23. OA 51. Iraz 67. Oe 36. Astar II 93. JJMg BasEsc 49. CatLlo 38. CatBus 53. Ur MarIl 117. Legaz 24.
azpisarrera-4
KARITATEKO MOJA.
Monja de la Caridad. Erregiñaren agindu bat, eskubidia emoten dabena Karidadeko Monjak ekarteko. (1864). BBatzarN 199.
azpisarrera-5
KARITATEZ (SP).
Por caridad, caritativamente. "Par charité" SP. Gure hurkoetara ere karitatez usatu behar dugula. LçIns E 4v.
Karzela eta ospitale / karitatez ikhusten. EZNoel 155.
Bizi zaite karitatez. Hm 200.
Hainitzetan badirudi karitatez hari garela. SPImit I 15, 2 (Leon bertzeak maitez ari girela).
Ene alhaba atzo karitatez eman zanautan. TtArima 121.
Ezen Jesukristo baithan balio duena ez da zirkonzidatua izatea, ez eta zirkonzidatua ez izatea ere, baiñan bai karitatez obratzen duen fedea. HeGal 5, 6.
Enterratu egizu karidadez Maria pobriaren gorputza. JJMgBasEsc 243.
Kristinabak karidadez egin biar dabena. fBIc II 199 (v. tbn. 198, 206).
Inhurria / igerika zabilan, [...]. / Karitatez urzoak / belhar bat derio aurthikitzen. ArchFab 107.
[Herioaren aztaparretarik] hoinbertze karitatez [...] beretu zituzten. Laph 181.
Beste onzijaunak artu zuen karidadez Ignazio gajoa berean. AranSIgn 41.
Iñork bere etxean karidadez artu nai eztuen eskale baten itxuran. ArrMay 114.
Jaun batek ninduen [...] / karitatez arabez / ber'etxian sartu. Etcham 197.
Karitatez, bizkitartean, lasterka bagoazi neketan denaren atzemaitera. JEBer 101.
v. tbn. Ub 148 (karidadez).
azpisarrera-6
KARITATEZKO (H).
De caridad, caritativo. "Karitatezko edo amodiozko akta, acte d'amour de Dieu, de charité" H. v. KARITATEKO. Karitatezko eta eginbidezko exenplu. LçIns B, 7v.
Zeuen karitatezko begiez. Mat 301.
Karitatezko amorio [sinplea]. SPPhil 294 (He 295 karitatesko).
Gizon karitatezkoa. Gç 207.
Janzi zaiteze karidadezko soñeko zuriagaz. AñLoraS 113.
Karidadezko biarra egiten dogulako. fBIc II 201.
Karitatezko, debozionezko eta erlixionezko exenpluak. Jaur 356.
Jaungoikuak karidadezko egitiak beti sariztatzen [ditu]. BvAsL 133.
Bere ezpañian beti karidadezko eta amodiozko itzak dituala. AgSerm 113.
Atsaldi bat artu zun karidadezko itz oek esan ondoren. EtxdeJJ 160.
v. tbn. EZ Man II 382. Lg II 253. Mih 3. Mercy 5. AstLas 13. Añ CatAN 73. JesBih 451. UskLiB 24. MarIl 117. Gy 4. Hb Egia 103. Laph 231. CatS 10. Arb Igand 186. HU Aurp 122. CatJauf 10. Karidadezko: OA 75. Cb Eg II 163. Zuzaeta 81. Mg CO 26. Gco II 36. AA II 13. Aran SIgn 108. Arr May 195.