goiburua
pil-pil.
tradizioa
Tr. Documentado tanto en los dialectos septentrionales como en los meridionales. En DFrec hay 7 ejs. de pil-pil y 1 de pilpilean.
sense-1
I .
(Uso adv.).
azpiadiera-1.1
1.
(
AN, L, BN, S, R ap. A
; H),
pir-pir (
H).
Palpitando.
"Il se dit du battement léger du cœur, du pouls. Zure bihotzak pil pil
"
H.
"Onomat. de la palpitación del corazón"
A.
v. pilpiraka.
Bihotza beldurrarekin pil pil.
JE Bur 33.
Bihotzak jada pil pil jotzen diote.
Barb Piar II 12.
Ikaragarrizko gertaera jasotzen da, biotzak pir-pir jarri alakoa.
Anab Usauri 92 (v. tbn. bi(h)otza(k) pil-pil en Iparg 355, Or Mi 24, Iratz 99, Mde Pr 151, Ibiñ Virgil 109, GH 1973, 17; b. pilpil en JE Ber 13, Erkiag Arran 197).
Betilleak dar-dar eta bulartea pil-pil.
Or Eus 57.
Begiratzen gaitutzun mintzaire xaharra, / gazten bihotzetan dena su ta soinu / pil pil ari zareno gutan zer indarra.
Iratz 11.
Hurbil zakizkit, Maite, dutan doi bat entzun / surik baden zu baitan pil pil ari denik.
Ib. 118.
Bortitzenaren bihotza pilpil jartzen duen / orduaren etortzea.
Mde Pr 289.
[Senar-emazteak] gogo batez biak pil-pil.
Egan 1964, 130.
azpiadiera-1.1.1
Oxaldek: oren aldi baten buruko ez baniz hor, eneak egina dikek. Bera gelditu zen Sabuki, nahi-t-ez pil pil. Ox 198.
azpiadiera-1.1.2
(
pil-pil-pil
).
Nere bihotza pir-pir-pir abiatzen da.
Birjin 170.
(Harriet cita: bihotza pir-pir abiatzen zaut)
Jarriko zait pil pil pil / bai biotz gaixoa.
JanEd I 114.
Segur bihotza pil pil pil ari zaukula holako hiri handi aipatuan sartzearekin.
GH 1928, 198.
azpiadiera-1.1.2.1
Bazkalondoan exeriko zan pil pil pil eskribitzera. In PArt Ustez 16.
azpiadiera-1.2
2.
(gral.; H),
pill-pill
(V-gip),
pir-pir.
Ref.: A; Etxba Eib (pill-pill); ZestErret.
Bulliendo, en ebullición. "Terme onomatopeique par lequel s'exprime le mouvement d'un liquide qui bout doucement, d'une eau qui sourd par petits bouillons. Eltzeak pil-pil irakitzen du" H. "Onomat. de la ebullición superficial" A. "Onomatopeya del lento hervir del aliño de la comida" Etxba Eib.
Lapikoak gargar, kaxuelak pill-pill.
Ag G 228.
Oillo saldak irakiten behar du pil-pil.
Lander (ap. DRA).
Eltzian azak egosten pil-pil / ez urdai ta ez oliyo.
MendaroTx 240.
Dei da gosaltzera... / orduko pir-pir dago zartagin gibela.
Or Eus 138.
Lapikoan aza-olioak zeuden pil-pil.
EG 1959 (1-2), 64.
Pil-pil eltzeak irakin arazten dituan suaren kea.
Ugalde Iltz 46.
Pilpil dagoen eltzearen aparra.
Ibiñ Virgil 75.
azpiadiera-1.2.1
(Uso fig.).
Donostiako merkataritza irabazi eroen bidez beroturik pill pill irakiten zegoen denpora ospatsu aetan.
Izt C 178.
Erantzun nion biotz oneko / odola irakiten pil-pil.
MendaroTx 94.
Gizonaren barne muinetako sakon-sakonean pil-pil dagoen bizi nahia.
Zarate ELit 84.
azpiadiera-1.2.1.1
Hervir (de gente).
Eguraldia be ona egoan da, ondartzak be pil-pil egozan.
Gerrika 122.
azpiadiera-1.3
3.
A borbotones.
Errotak klan-klan, taun taunka olak, / eta pill pill iturriak.
AB AmaE 7.
Ugastiko iturri leiarrak / iraulika, dasa: "pil-pil, pil-pil".
Elizdo EEs
1928, 78.
Udaran itsas-leun / pil, pil, zoragarri, / itsas-arrai antzera / gazteak igari.
ZArg 37 (1957) 216.
Eman lezake nigar bat baduela pil-pil, poxulu zintzurrean.
SoEg Herr
27-2-1964, 1.
azpiadiera-1.3.1
(
pil-pil-pil; pill-pill-pill H).
[Osinberdeko ibaia] jaiotzen da erri onen mugapeko osin zulo andi batean, azpitik gora pill pill pill ura botatzen dabela, irakiten ari oi dan lapikoak bezalaxen.
Izt C 107.
Izerdi hotz bat buruaren kaskotik zangoen zolaraino xurrutan pil-pil-pil yausten zitzaitalarik.
Elzb PAd 42.
azpiadiera-1.4
4.
+
pil-pil-pil.
(Onomat. de cierto sonido del viento).
Nola jostatzen pill-pill zebillen, / egoaizetxo epela.
Otañ EE
1896b, 9.
Ego-aizea pil-pil / bañon arruago.
MendaroTx 273.
Ego-aize atsegiña mandioan, pil-pil, / an diranak legortzeko sar-atera dabil.
Or Eus 46.
Iparraizea da pil pil.
Ib. 326.
Egoaizea pil-pil-pil / gauean baldin badabil.
Insausti 294.
azpiadiera-1.5
5.
pir-pir
(Sc ap. A). "Onomat. del borborigmo o ruido de flatos en el vientre" A.
azpiadiera-1.6
6.
Rebosando.
Erria pil-pil kanpotarrez.
Anab Poli 110.
Pil-pil zeukan bere irudimena noiz-nai ta beti.
Berron
195.
sense-2
II .
(Sust.).
azpiadiera-2.1
1.
Palpitación.
Nere mendi maiteak / zuek ikustean / pil-pil nik sentitzen det / nere biotzean.
Iparg 284.
Zer pil pil goxoa bihotzean!
Barb Sup 165.
Txangak negarra, ezpaiñak parra, / biotzak usu pil-pilla.
Or Eus 361.
Barnean pil-pil berak, aiko gare kantuz.
Iratz 145.
Batek pil-pil bat, bertzeak hats bat, bertzeak aldiz pindarrak.
Ib. 181.
Ene bihotz hustuari pil pil gaitzak pizten zaizko.
Ib. 174.
azpiadiera-2.1.1
Maite-pilpillak. Loram 120. Aingeruek, biotz-pillpilla geldiaraziz, zirriku batetik begira dagozkio. Or Mi 138. Arnasa geldiazirik bidean nengon erpai, / txiliñik entzuten ez, eta, bioz-pilpil utsa bai. Or Poem 543. Galdunak, argi burua; baiña / naasia biotz-pilpilla. Or Eus 400.
azpiadiera-2.2
2.
"(R?), copo de nieve"
A (que da un ej. de pilpilka).
azpiadiera-2.3
3.
Soplo (del viento).
Aize-pilpillaren eragiñak eta eguzkiaren argiak brillu eragiten dio gari-soroari.
Zendoia 192.
azpisarrera-1
PIL-PILEAN.
En ebullición.
--Aparia maian al-dago? --Balego bezela. Sukaldean pil-pillean dago guztia.
NEtx Antz 94.
"Bakillaua pill-pillian, etxeko andriak ipintzen dakixan erara" Etxba Eib.
"Pil-pillian eon, zerbait (arazo, gai, berri, etab.) interes handieneko unean egon. Ilegalizaziyuan arazo hori pil-pillian do" ZestErret.
--Kaixo, Aingeru! Pil-pillean al abil? --Nungo pil-pillean, Pelix? --Neska-eztitan, Aingeru. NEtx LBB 147.
azpisarrera-2
PIL-PIL EGIN.
a)
Palpitar.
Beldurra sabelean, edo barneak pil-pil zautala egiten. Elsb LehE 29. Jaxintori diyotan naitasunak pil-pil egiten dit barren-barrenian. Alz Txib 91s. Guzier zerek egiten daukun / pil pil noizbeit bihotzetan. Ox 147. Pil pil egin zion bihotzak. Barb Piar II 6.
b)
"Pilpil egin (V, G), hervir suavemente" A.
(pil-pil-pil e. ).
Kazuelak pill-pill-pill egiten duan sasoian. Moc Damu 6.
azpisarrera-3
PIL-PIL ERAGIN.
Hacer latir.
[Olerkariak] irakurlearen biotzari pilpil eragin nai badio.
Etxeg Itzald
II 88.
azpisarrera-4
PIL-PIL-HOTS.
Sonido del borboteo.
Bego zuen arrabotsa, / txorien txinta, / iturrien pilpil-otsa.
Or Poem 514.