Harremana

    OEH - Bilaketa

    2945 emaitza leon bilaketarentzat

    Sarrera buruan (2)


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    bestalde.
    tradizioa
    Tr. Ya en Leiçarraga hay ejemplos con elisión (berzalde junto a berze alde ), lo mismo que en los suletinos desde los primeros ejemplos encontrados: Maister besthalte, y Mercy bestalde. En la tradición labortana las formas elididas no aparecen hasta el s. XIX; entonces se imponen a las que no tienen elisión (bertze alde ), aunque éstas no desaparecen.
    sense-1
    1. (BN, S; Hb, Gèze, H, Foix); bertzalde (L, BN; Ht VocGr, Lecl, Hb, Dv, H); bestalte (R; -th- S); beste alde (Dv (G)); bertze alde (bertzealde AN, BN-baig, Sal) Ref.: A (bestalde, bertzalde, berzalde); Lrq.
     Por otra parte. "D'autre part, d'ailleurs" H. "Por lo demás" A. "D'ailleurs" Foix. v. bestainik, bestainez (3), BESTE ALDEZ. Tr. Documentado en autores septentrionales y navarros (incluido Mendiburu); se encuentra tbn. en Iztueta y en s. XX (especialmente en su segunda mitad) tbn. en otros textos guipuzcoanos.
    Berzalde manamendu berri bat skribatzen drauzuet. Lç 1 Io 2, 8. Eta berze alde, gure eta zuen artean abismo handi bat duk. Lç Lc 16, 26 ((Dv bertzalde,) (HeH bertzalde dena;) (TB hortaz berze alde;) (He guziarekin ere,) (Brunet onezaz guziaz gañera,) (Leon bertzela ere,) (Or ontaz gañera,) (Ker, IBk gainera)). Badakizue halaber geure egitez zein flako huts eta erorten errax garen, eta bertze alde egun guztiaz akometatzen gaituzten tentamenduak ere zein handiak eta bortitzak diren. Mat 302. Berze alde adoratzen zaitut, guztien Iauna, / eginbidez lurreraño plegaturik belhauna. EZ Man II 22. Berze alde theologoek irakhasten dute botuko obligazinoaz minzaten direla promesa eta intenzionea obligazinozko gauzetan diferentak direla. Harb 450. Andre Dana Maria izorra zen [...], ordea zeren bertze alde ikusten baitzuen hura guziz saindua [...], nihoiz ere ezin zinetsi zuen izorra zitekeiela bere eginbidearen kontra. SP Phil 347. Bertze alde obligatu da baruraren egitera tentazionen eta akulien bridatzeko. Tt Arima 62. Aita Materrak loria bat egiten duela Saran ikhasi zuen hizkuntzaz, eta oraino bertze alde behar den aithorra eta laudamen guztia emaiten duela. ES 156. Eta oraino bertze-alde, bereak hala iskiribatzea, ez aski-etsiz, beste hitzkuntzetan iskiribaturik daudezinak, ganbiatzen eta itzultzen tuzte bere herriko hitzkuntzetara. Ib. 398. Bertze alde eziñ guziak kontenta detzakeguke. Ch III 36, 1. Gardia emozu bertzealde, ez dela asko, lauster eta luzatu gabe egiteko den gauza egitea. He Gudu 121. Besthalte untsa triballatziaz sarkhüra handi bat zerratüren deiozü. "Insuper". Mst III 12, 5. Kristau egitekoa da Jangoikoaren serbitzuko gauz txikiak ere egitea; ta beste alde, kalte ta bekatu anditarako bidea gauz oriei ez begiratzea. Mb IArg I 210. Salomonek izan zituen zazpi ehun emazte [...], bertze alde, hirur ehun konkubina. Lg I 336. Sichemgo emazteki baten ganik izan zuen bertze-alde, seme bat, Abimelech zaritzona. Ib. 216. Liburu sanduek bertze alde argitu ninduten Jesusen sofrikarien gañean. Mih 100. Permetitzen derogü bestalde, Benedikzione beraren emaitia bost egün Indüljenzia irabazteko gük izentatietan. Mercy 16. Berze álde, mai zein suélto publikoki erráten itz desonéstoak. LE Prog 110. Zer grazia berzalde Jinkuak egin zakon Adami bere kreazionian? CatLan 32.
    ( s. XIX) Eztizü zure Editez / Egiten kuntürik. // Bestalthe hanitz komedia / harek dizü erabilten. Xarlem 715s. Jakin behar dugu bertzalde eztela gauza guti bat, meditazionean sentitzen diren idortasunak penitentziazko Izpirituz hartzea ta jasatea. Dh 98. Kongregazioneko kargudunek irakurtuko dituzte bertzalde, bere eginbidei behatzen zaizkoten beheragoko erregelak. JesBih 412. Bestalde goiz oroz har ezazü erresolüzione [...] ororen pazienziareki hartzeko. UskLiB 74. Eman zioen abondanki grazia saindutzen duena; eman ziozkan bertze alde izpiritu sainduaren dohainak. Jaur 399. Ujolaren beldurra gitxituaz, eta beste alde, ordeka zelaietako lur guri ezadetsuen gizentasunaz zaleturik. Izt C 3s. Bertze alde, Lafontenen fabledegian ez dut itsurat eta ahurka hartu. Gy IX. Bestalde orano, zunbat gaizarentako ezta hun ezkua! Ip Dial 11 (It beste aldetik berriz, Ur beste aldetik). Bertzalde berriz bazkarik gabe ez da abererik. Dv Dial 61 (It beste aldetik). Egia dario garbiki. Bertzalde gauza ageriez mintzo da. Hb Egia 6. Aita maitea, ez da egun arrain aro. Bertzalde, arrain guti da itsaso huntan. Laph 216. Beste alde eztügü nahi ükhen goratü libürü baten preziua. CatS VII. Berrehun bat bergaz oraino urrunago baitzen, eta bertze alde, aphur baten astia baikinuen bazkal tenorea baino lehen. Elsb PAd 53. Bertze alde ordu da erran dezadan yudu guziak [...] direla framazonak. Elsb Fram 158. Ordukotz Jenebako apezpikua adin batean zen eta bertzalde ezindua. Jnn SBi 168. Bertzalde, nola berex elgarretarik herri, mintzai eta gizon. HU Aurp 196. Ez naiz mintzo kazeta on batek erlisioneko eta gizontasunezko egiez kanpo bertzalde dakarzkitzan argiez. HU Zez 83. Eta hitz hoietarik ikusten dügü, Istoriak bestalde erakasten deikün bezala, Jesüsek bere bizitzia maiergoan, zurgin, igaran ziala. Ip Hil 141.
    ( s. XX) Den itsuenak ikus dezake, bertzalde, hanitz gutiago aski litakela, ara hortara, bai atherbe, bai eskolemaile. JE Bur 49. Bertzalde, uste baino gehiago gizon galdu baitzuten, burutziarik ezin zuten kolpatuen artatzeari. StPierre 19. Bazoan [...] bere buruarekin irriz. Bethi irriz ari zen, bestalde, Zaroko zapataina! Barb Sup 29. Eta etxean entzun eta entzun behar ditugunak, bertzalde! Ib. 87. Hanitxek bazakien Haritxabalet apez zela. Bestalde, lotsarik gabe, berak hori erraiten zian goraki. Const 27. To bi miliun urretan / Eta bestalde izanen dituk / Hiru miliun lurretan. Etcham 150. Jakitaterik ez, dirurik ere ez hanbat, bakartiarra berzalde eta bere tokiko berri baizik ez jakinki. JE Ber 49. Zer urrats bizia, bertzalde! Ib. 34. Bestalde, munduan ta bai etxe bakoitzean ere batzuek Kristoren alde yarriko dira, besteak etsaiaren alde. Ir YKBiz 202 (ib. 525 bestealde). Bestalde, len esandako guziez gain, iragarkiz poliki betea dakust. Ldi IL 71. Buztin, gaiñez gain; Irurtzun, berriz / artuz bestalde egutera. Or Eus 327. Erran ditake bertzalde hamargarren mendea sainduen mendea dela. Zerb IxtS 103. Bertzalde, zer nahi mariñel bazen bazterretan garraioan ari zirenak. Lf Murtuts 1. Bestalde, itzulpenik ainitz idatzi zuen. Mde Pr 244. Ez dezake, bestalde, gizonak emaztea menperatu, bizi-laguntzat euki baiño. Etxde JJ 143. Ulermena atzeman dezakean egia, bestalde, zorionarekin zer-iusirik ez du. Txill Let 131. Bestalde, Aristotelesen garaian Jakintzak atzera-samar zebiltzan, eta ala barkakizun da ori uste izanagatik. Vill Jaink 61. Bestalde, matxinadatik sortutako agintaritza, matxinada bertan onda zaitekean. Zait Plat 76. Potreta ttiki hau hiri emateko esan dautak!... Hitz bat baduk barnean... Bertzalde, postaz ethorri dituk bi letra... To-itzik. Larz Iru 94. Erakutsi dugu jadanik hori gezurra dela... bainan, bestalde, nungo "teologiak" dauku buruan sararazi Sakramendu baten hartzeko gizonak behar duela, [...] grazia horren gai bilakatu? Ardoy SFran 175s. Gük beste alde jauzazirik / harri lodiak botxetan / Gintian phiñak urthukitzen / herrestaz, larrü phaitetan. Casve SGrazi 68. Erraiten dakot nola ez nintzan ene laneko tokiaz satisfos [...]. Ez eta, bertzalde, pentsioneko lekuaz, ez janaz. Etchebarne 88. Anbiguitateaz, bestalde, maiz baliatu dira lanabes gisa, ez poetak bakarrik. MIH 389.
    v. tbn. Lh Yol 7. MAtx Gazt 20. Ibiñ Virgil 22. Larre in Xa Odol 16. Berron Kijote 108. Ayesta 37. Zendoia 7. Bertzalde: Zby RIEV 1908, 87. Arb Igand 21. TP Kattalin 197. Xa Odol 69. Larre ArtzainE 198. Bertze alde: Brtc 172. JesBih 472. MarIl 3. Hb Esk 233. Arb Igand 29.
    azpiadiera-1.1
    (Con sentido adversativo).
    Ez badut begitartez aitaren eiterik, / Bertzalde badut asko / haren heinekorik: / Kasko berdin gogorra / bonetaren petik, / Zango ttipi berdina, / bideko ernerik. Etcham 71. Makalaldi bat zeukan Fortunato horrek, bestalde gizon begiragarri baita, beldurgarria ere izanagatik. Harroputz zebilen ardo ezagutzale zelakoan. Mde Pr 105s.
    azpiadiera-1.1.1
    Ezpeletar batek salhatu daut hori beharri-xilorat; eta orok badakigu auzoek ontsa badakitela elgarren berri, alde ala... bertzalde! Lf Murtuts 1.
    sense-2
    2. (BN-ciz-arb, S); bertzalde (L, BN; Ht VocGr, Dv, H); bertze alde (L, BN-baig, Sal); bertze alte Ref.: A (bestalde, bertzalde, bertzealde); Gte Erd 15, 16.
     (Precedido de instrumental). Además de, aparte de. "Outre, bertzalde. En outre, hortaz bertzalde" Ht VocGr 394. "En outre. Hoitaz bertzalde, outre cela. Mila gizon bazituzun, emaztez eta haurrez bertzalde" H. "Etxe horietatik kanpo ba du besterik (S) [...] etxe hortaz bestalde (BN-arb)" Gte Erd 15. "Janaz bertzalde (BN-lab)" Ib. 15. Cf. BESTE ALDE DELA (s.v. alde).
    Ezen bekhatutan konzebituak eta sorthuak garenaz berzalde, hik debetu drauzkiguan gauzetan eroriz, eta [...], damnazionerik baizen eztugula merezitzen. Lç ABC A, 7r. Aiphatuez berze alde badik berzeri ere. EZ Man I 28. Othoitz hautzaz berze alde erran behar dira Credo eta Miserere mei . Harb 431s. Debot izaitekotz, karitateaz bertze alde, karitatezko obretan bizitasun eta agudotasun handi bat ekharri behar duenaz geroztik. SP Phil 5. Ordean khexagune suerte hautaz bertze alde, nola gure xagrinak ethortzen baitire gehienean mundu huntako kaltetarik eta gaitzetarik, [...]. He Gudu 155. Deliberazione onak har-arazi darozkitzuten arrazoinez bertze alde, errexutako bekhatuaren beldurrak finkatu behar zaitu besarkatu zinduen bizitze sainduan. Brtc 256. Jainkoaren manamenduetan zarratuez bertzealde, manamendu haukien kontra bekhatu egiten dute: [...]. Ib. 66. Bekatü Orijinalaz berzalde, batheiak ezeztatzeintia oraino bekatü aktüalak? CatLan 123. Jaloskeriaz berzealthe ogenik eztianez. Egiat 223.
    ( s. XIX) Nere baitharik ezjeusa hutsa naizenaz bertzalde, zenbat bekhatuz ez naiz nere bizian kargatu? Dh 106. Holako jende prestu-iduriek, bere arimakoaz bertzalde, bidegabe handi bat egiten diote debozioneari ere. Ib. 69. Jesu Kristok, bere gorphutz naturalaz bertzalde, badu gorphutz misteriozko bat, zeina baita eliza. Ib. 255s. Kredoaz eta Artikuluez berzalde, sinhesten duzu bertze zenbait gauza? CatLuz 14. Hortaz bertze alde, egun bakhotxeko meditazionearen akhabantzan markatua da debozionezko pratika bat. MarIl 22. Hortaz bertzalde, harriek ezdute uzten zothala landare gaztearen azpian egitera. Dv Lab 345. Haurrer egiten zuen katiximaz bertzalde, predikua egiten zuen igande guziez. Laph 150. Igandeaz bertzalde, Apostoluek eta Elizak bertze zonbait Bestaegun hautatu izan dituzte. Arb Igand 63. Gau eta egun, bere zaintzalez bertzalde, bazituen ez dakit zonbat soldado. HU Aurp 46. Alegiez bertzalde direnetan, nork ez ditu ezagutzen Xuriko, Pilotariak, Betirisants? Ib. 164.
    ( s. XX) Mutikoa baino urrikalgarriago baizik ez neskato gaztea: ez-jakinaz bertzalde, bihotzminak, herabeak, beldurrak laguntza gehiagoren beharretan baitaukate. JE Bur 207. Eliza bere kalostrazpiekin hilerritako izana da beraz noizbait, elizkizunetakoz bertzalde. JE Ber 23. Kongregazionekoez bertzalde baditun zonbait oraino. Lf Murtuts 44. Eta ez duzu asmatzen ahal zoin luze kausitu dudan zure predikua! Denboraz bertzalde, bethi eni buruz itzulia zinen. Ib. 26. Nitan dago [Mayalen], egun eder eta txarretan, gorputzez bestalde. JEtchep 75s. Aldi berean, beren adieraz bestalde, oien adiera mistikua txasta ta ikus. Gazt MusIx 165. Baitut nik ere zer egin zutaz bertzalde. Larz Senper 54. Eta erroez bestalde zer adarrak ez ditu! Ardoy SFran 26. Aingerutxoa, zure zai daude hemen ama eta aita, / eta heietaz bestalde ere izango duzu nork maita! Xa Odol 186. Izpiritu erneaz bertzalde, behar duzu zure buruaz segurtamen osoa izan. Ib. 60.
    v. tbn. Mde Pr 263. Bertzalde: Jaur 111. Jnn SBi 30.
    azpiadiera-2.1
    (Tras ablativo). "Zuetarik bestalde nehor jinen dea? (BN-arb), huntarik bestalde (BN-arb)" Gte Erd 16.
    azpiadiera-2.2
    (Tras sintagma nominal en caso absoluto). "Bestalde (S), bestalte (R), aparte, excepto" A.
    Yan zutenak, bortz mila gizonen inguruna ziren, emazteak eta haur xumeak bertzealde. TB Mt 14, 21 ((Dv haur eta emaztekiak bertzalde,) (Ip emaztiak eta haurrak bestalde;) (Lç emazteak eta haurrak gabe,) (He haur xumeez landan)). Ezagun da etzirela gure Domingo bezala egun guziez han ibiltzen, hiru oren behar baititu bordarat heltzeko, ardien biltzea bertzalde! JE Bur 165. Rennes, Caen, [...], Limoges,... gogorat heldu ez zauztanak bertzalde. Ib. 48. Bertze nunbeit lauetan hogoi mila baziren harri pikatzen ari zirenak. Hiruetan hogoi mila peon eta hirur mila sei ehun langile-nagusi bertzalde. Zerb IxtS 58. Harritzekoa da zoin aise egiten zituen pertsuak Hiribarrenek. Ez ote ditu sei mila liburu hortan? Haren paperetakoak bertzalde. Zerb Azk 65.
    sense-3
    3. (Tras instr.). Al otro lado. Cf. bestaldea 'el otro lado', bestaldean, bestaldetik, etc. (s.v. beste).
    [Athea], alhartzeaz bertzalde sarguia batekin, harrizko tente andana batek jasaiten diola, sartua izan gatik, bere atherbea. JE Ber 54.
    azpiadiera-3.1
    (Tras ablativo).
    Ez bait-da zuzen ez bidezko azken-naia betetzea, arrazoibidetik erabat bestalde doanean ark agindu zuana. Berron Kijote 150.
    azpiadiera-3.2
    (Tras caso absoluto).
    Zora bearrean nabil, / beti zure galde: / laster batuko nazaizu / eriotz bestalde. NEtx LBB 359.
    sense-4
    4. De lado, aparte. "Ezar dezagun hori bertzalde, mettons cela à part, séparément" H.
    Hamar hilabete badu / enizala emaztiareki frekantatu, / eta emaztia edireiten da / bost hilabetetako okupatu. // Hura da emaztia / nik parterik gabe / haurrak egiten dutu / senarra utzirik bestalde. AstLas 31.

    bestalde

    bestalde
    << beso 0 / 0 beste >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper