Harremana

    OEH - Bilaketa

    2945 emaitza leon bilaketarentzat

    Sarrera buruan (2)


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    bermatu.
    tradizioa
    Tr. Documentado casi exclusivamente en la tradición septentrional (al Sur, aparte de algún ej. del s. XX, sólo lo hallamos en la Revista Euskara de Pamplona). En cuanto a la distribución de variantes, Etcheberri de Ziburu, Axular y Pouvreau emplean siempre permatu; en Leiçarraga aparece una vez bermatu (con el significado de 'apoyarse'), y dos fermatu ('confiar' y 'poner en pie'); a partir del s. XVIII, prácticamente la única forma documentada es bermatu (phermatu sólo en Goyhetche). En DFrec hay 16 ejs. de bermatu, 13 de ellos septentrionales.
    sense-1
    1. (BN-lab-arb, S; Gèze, Dv, H, A); permatu (SP, Lar Sup, Aq 515, Dv, H); fermatu Ref.: Lrq (berma, bermatze); Gte Erd 16.
     Apoyar(se). "Permatzea, appuyer" SP. "Bastón (afirmarse en el), permatu, bordoinkatu" Lar Sup (cf. infra Ax 259). "Firmar, afirmarse" Aq 515. "Soutenir" Gèze. "Appuyer, s'appuyer, poser sur" Dv. "Perma et dériv., v. berma" Ib. "Apoyarse" A. "S'appuyer sur (au propre)" Lrq. "Murruan bermatuta [sic] (BN-lab), murruari bermatu da (BN-arb)" Gte Erd 16. Tr. Usado con compl. en caso inesivo o, desde finales del s. XIX, tbn. en dativo (lo hallamos en este último caso en Zalduby, Hiriart-Urruty, Oxobi, Leon, Lafitte y Xalbador).
    Fedez, Iakobek hiltzean Iosephen semetarik batbedera benedika zezan: eta adora zezan bere makhila buru gainean bermaturik. Lç He 11, 21 (TB sustengatua zela bere makhilaren puntan, Ol makill-buruan ezarrita, IBk makilari eutsita; en las traducciones de la Vulgata se da una versión totalmente diferente: He agur egin zioen haren manamendutako zigorrari, Dv agur ekharri zioen haren manamenduko makhilari: "Adoravit fastigium virgae eius"). Premia gabe egiaz ala gezurrez mintzo den behatu gabe, makillaren permatzeko eta pordoinkatzeko urrats guztiaz, eskuan bezala iuramentuaren ere ahoan, hitz guztiaz minzatzeko, erabiltzea. Ax 259 (V 173). Miserikordiarik ezten lekhuan ere, oiñen permatzeko, perilean iartzea. Ib. 143 (V 94). Zeren gorena ezin dagoke beherenaren gainean permaturik baizen. SP Imit II 10, 4. Zure bihotzeko estatua permatua ezpada egiazko zimenduaren gainean. SP Imit III 27, 3. Segur zela bere hoñak leze haren zolan bermaturik. Tt Onsa 95. Urak non berma ez du, / Ez aireak nondik lothu. BertsZB 99. Fedeak irakhasten daukun guzia Jainkoaren hitzaren gainean bermatua dago. Dh 111. Haurra, ohartu zenean bera zela, itzuli zen berehala elizarat buruz. Eta, bermatuz zangoen eta besoen gainean, sartu zen elizan. Jnn SBi 52. Ama Jainkoarenak, / Saragozen agertu zenak, / Bere Pilharra utzi dauku, / Hari berma gaiten denak. Zby RIEV 1909, 399. Nondik lot adixkideak, behar-ordu batez, baduela lokia... ba eta zeri berma ere balukela ostiko bat begitartera kask eman lezoken etsairik azkarrenari eginarazteko buruzkain itzulipurdi. HU Aurp 199. Kokatzen zen errotaren barnean [zakurra], eta han besoez bermatzen zelarik eta zangoez iduri aitzinatzen [...] bere azpian ibilarazten zuen errota. JE Bur 61. Han egon behar zangoen gainean bermatu artio, beterraba saldan goxo goxoa. StPierre 24. Makilari bermaturik, / Artzain gisa xutiturik. Ox 92. Ukondoez leihoetan bermatuz, lepoa luzatzen dute barnerat, zer guzier behaka. JE Ber 20s. Bai, etxetik atheratzen ikusi dut egun goizean makhil bati bermatuz. Lf Murtuts 37. [Dassance jauna] behin baino gehiagotan Etchepare adixkidiari bermatu dela, haren argiez, lumaz eta laguntzaz baliatuz. Lf ELit 281. Pasaiatik etorri zaiku berria Josefa Izagirre [...] bere balkoinerat joanik, han bermatu dela barandari; bainan barkalunek amor eman dute eta andre gaixoa erori da. Herr 21-6-1962, 3. Erranez ordreari ginitezen berma, / bertzela etzaikela zerurat arima. Xa Odol 133.
    azpiadiera-1.1
    (Gèze, Foix (ap. Lh), H); permatu; fermatu.
    Confiar. "Compter sur, avoir confiance" Gèze. "Se fier, s'appuyer, faire fond; compter sur. Gure zuhurtziaren gainean ez bermatzea, ez fidatzea, ne pas nous fier, compter sur nôtre sagesse (He Phil)" H.
    Lehenik baditugu promesak, eta gu indigne izanagatik, dudatu gabe, hetan fundatu eta fermatu behar gara. Lç Ins E 3r. Ez fida eta ez perma kanabera haizetsuaren gainean. SP Imit II 7, 2 (Ch etzazula har zure habetzat, Echve ez dezazula [...] konfiatu, Ol ez usterik ez bururik ez itzazu ipiñi). Beraz etzaitezila sobera perma zure sentimenduaren gainean. SP Imit I 9, 2. Egiteko guzietan perma zaite osoki Iainkoaren probidenziaren gainean. SP Phil 243s. Ez garela permatu behar gure zuhurziaren gainean. Ib. 185. Hartakoz gizonak behar lüke gisa batez Jinkuatan bermatü, nun elian behar besteren konsolazione hanitx txerkatü. Mst I 12, 2. Zure arrazun gañen, edo adrezian haboro bermatzen bazira, eziez Jesü Kristen berthütiari zor düzün obedienzian. Ib. 14,3. Neskatila puntzelez, aldiz, / bermatzen nitzaizie, / zeren puntzela direla orok / zin eginen deizie. AstLas 14. Jinkuatan bermatzen da. "Confidit in Deo". Ip Mt 27, 43 (HeH Iainkoa baithan uste izan du, SalabBN ezarten du Yainkoa baithan bere fidanza, Dv Jainkoaren gainean da fida). Eta beharordü güzietan prest dela guri heltüra egitera, hartan bermatzen bagira eta hari hersatzen. Ip Hil 127s. Maria Birjinak ikhusten zian bere espus saintiaren antsia handia; bena ixil zegoan, Jinkoatan osoki bermatzen beitzen. Ib. 84. Mariñelarentzat ez daitekela itsasoan luzaz irauterik non ez duen bere bihotza Jainkoaren baithan bermatzen eta hazkartzen. Arb Igand 155. Haizeak derabilan seskari ez fida, ez berma. Leon Imit II 7, 2. Berma bakharrik Jainkoari. Ib. 1,3.
    sense-2
    2. (Lc, BN-baig, Sc ap. A ; Ht VocGr 351, Lar, Aq 515, VocBN , Dv, H); permatu (L, B ap. A ; H).
    (Intrans.). Esforzarse en, intentar con fuerza algo. "Esforzar" Lar. "Forcejear" Aq 515. "Agir avec vigueur" VocBN . "S'efforcer, agir avec vigueur, s'appliquer" Dv. "Essayer, s'appliquer, faire effort" H. "Ensayarse, emplear fuerzas" A.
    Spiritu arthatsua arima urgatztera, / Lehen baiño gehiago permatzen da nekera. EZ Man I 51. Bere eginbidearen egitera ahalik delientkiena eta fidelkiena bermatuko dira debozinoagatik. Harb 339s. Hunen geureganik khentzera, urruntzera eta etxetik atheratzera, behar dugu geure indar guztiaz eta antzeaz enseiatu, permatu, deliberatu. Ax 45 (V 28). Beraz hunelatan zintki eta fintki, maiz eta lehiatuki, behar gatzaitza azken fineko iraupenaren eta perseberatzeko donuaren eskatu: eta hunetan geure ahal guztiaz permatu eta bulharka iarri. Ib. 460 (V 299). Eztira portuan sar arteino laxatzen eta ez ezansiatzen, anarteraiño bethi on dadukate, bethi enseiatzen eta permatzen dira. Ib. 462 (V 300). Azkenean sinple hura hainbertze da phermatzen, / Non bertan hatsak ithorik baitu leher egiten. Gy 7. Artekoak nahi luke / Gorago dena imitatu; / Beherean denak ere / bedere artekora heldu. / Horla phermatuz sobera / Etxeak doaz lezera. Ib. 7. Norbaitek esku-eman balezat ahal dudan urhe guzia meta batetarik hartzeko denbora labur batez, ai nola astirik galdu gabe berma naintekeen! Dv LEd 179. Bainan gizona estraputan gerthatzen denean, egin-ahalaz bermatu behar da atheka txarretik ilkhitzera. Dv Lab 158. Zerbaiten egitera bermatu nahi zarenaz geroztik. Ib. 317. Munduko jakintsuak [euskaldunen mintzarioa] miragarria dela diote, ta permaturik dabiltza ongi ikasi ta jakin naiez. REusk I 6. Gu ere Zerurat hel baginte, oxala! / Bermaturik oro zu bezala. Zby RIEV 1908, 416. Ontsa bermatzen denak / indar handia dik. Ib. 767. Hauxe zait eder, ni bezalako kapitain zahar batek Jaun Aphez bati erraiten baiterauko jostetak utzirik solas Jainkozkoetan berma dadien! Arb Igand 152. Eta sabrearekin edo ezpatarekin egiten diote keinu, eta berma hor, eian zoinek erreko dion bertzeari burua tiroaz, edo zoinek sartuko duen bertzea gerrenean! HU Zez 22 (cf. infra HOR BERMA). Lurarrekin borroka dadien edo bertze zerbeit ofiziotan berma. JE Bur 68. Kintzeek ez dute hausterik, beren ahal guziaz bermatzen direlakotz sei gudukariak. Ib. 29. Ezartzen balin badituk [hire lagunak] goregi, ala kitzikatzen, ala azpirat emaitera bermatzen bahitzeie, hire buruari baizik ehiz ariko harrika. Ib. 125. Gudu tokian bezen ontsa orduan ikusi ginuen zer hatsean Alemania bermaturik zagon garaitzeari buruz. StPierre 27. Zintzur ondoak erhiekin zapha, eztul eta eztul berma, begiak gorritzerainekoan. Barb Sup 34. Hots, Gorria, berma hadi ba! Ib. 169. Gu berma gaiten othoiztuz / zeruetan dugun Aita. Ox 153. Oizu!... Beha gazteak ez diren bermatzen, / Ez dutenetz pilota han harat airatzen. Ib. 181. Segeretu handi hoik / urrezkoak dira, / Bakotxa berma bedi / heien beiratzera. Etcham 144. Badira bai hortako / bermatzen direnak, / Bereziki eskuara / artatzen dutenak. Ib. 216. Atxemanen duzu, atxemanen! Berma hor! Barb Leg 144. Badute segur nun berma Iruñako eskualzaleek. JE Ber 38. Tuberkulosari buruz da gehienik bermatu Calmette. JE Med 108. Alemana aintzinatzerat ez uzteko gure bothere guziez bermatu ginen oro. Zerb Gerlan 20s. Zure bozaren azkartzera, / Itsasoa, berma! Iratz 24. Aitor ditake San Frantses egun bizi balitz ez litekela berma bermatu den bezala. Ardoy SFran 314. Hiru ilabetez hor ere bermatu zen, betiko bere gisan. Ib. 193. Zuretzat ez balira bermatzen bertzeak, / luzaro gabe hilen zintuzke goseak. Xa Odol 150. Ikusi ditugu [...] gazteak, saldoan [...], zola horren apaintzeko bultzen eta bermatzen. Larre ArtzainE 73.
    sense-3
    3. fermatu.
    Sostener.
    Hi nor aiz berzeren zerbitzaria iudikatzen duana? bere Iaunari fermu egoiten edo erorten ziaiok: baina fermaturen dik: ezen botheretsu duk Iainkoa haren fermatzeko. "Il sera affermi; car Dieu est puissant de l'affermir". Lç Rom 14, 4 (He sustengatzeko, TB azkartzekotzat, Dv gothortzeko, Ol tink eukitzeko, IBk zutik iraun erazteko).
    sense-4
    4. (L, BN, S; SP, Ht VocGr 337, Lecl, Arch VocGr , VocBN , Gèze, DvSH, Foix); bermeatu ( VocS ) Ref.: A; Lrq.
     Garantizar. "Cautionner, bermatzea" Ht VocGr 337. "Garantir" VocS . "Garantir, cautionner" Gèze. "Cautionner" Dv, Foix. "Cautionner, entrer garant" H. "Afianzar, caucionar" A. "Cautionner (quelqu'un). On dit plutôt berme jarri nurbaiten, se porter caution de quelqu'un" Lrq.
    Jesu-Kristok biziaren gostuz bermatu eta pagatu dizi ziendako. AR 177. Eta gauza, egintza, gertakari horiek bermatuak direnean lekuko segurez, hala nola izan baitire Ebanyelistak eta Apostoluak [...], nola daiteke dudarik? Lap 39 (V 22). Jainkoaren berri ona gizoneri predikatuko zuela; bere erakaspena mirakuiluez bermatuko. Ib. 150 (V 67). Horregatik, jatorragoa ere ba da Jesusek bermatzen duen elkargoa. IBe He 7, 22 (IBk elkarte ederragoaren bahidura dela Jesus).
    sense-5
    5. permatu.
    "Ederki permatuik ibili gaituk, bien fastidiados (cansados, fatigados) hemos andado" Inza Eusk 1928, 229 (no se indica procedencia, aunque aparece tras una expresión de Baztán; cf. además HOR BERMA).
    sense-6
    6. permatu (Lar).
    "Apresurar [...], presakatu, lasterkatu, permatu, leiatu" Lar. Cf. Ax 188 (V 127): Zenbatenaz eta ikhusten baituzue zeuen azken eguna hurbiltzenago zaitzuela, hanbatenaz lasterrago abia, hanbatenaz permago eta lehiago zaitezte, de donde tal vez lo habría tomado Larramendi, y traducido sin demasiada exactitud; v. bermagotu.
    azpisarrera-1
    HOR BERMA.
    "Or perma! (B), ¡ahí te entiendas! o ¡ahí te las veas! ¡fastídiate!" Inza Eusk 1927, 150.

    bermatu

    bermatu
    << bergario 0 / 0 berodura >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper