OEH - Bilaketa

2946 emaitza leon bilaketarentzat

Sarrera buruan (2)


Sarrera osoan (500)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
berex.
tradizioa
Tr. Berex es la forma más usual. En los textos suletinos siempre se encuentra berhez. Berez está documentado sólo en Duvoisin y algún autor meridional moderno. El primer testimonio de la forma bereiz es de comienzos del s. XX (Inza y Orixe), y es prácticamente la única forma utilizada por los autores occidentales. Behex aparece en Laphitz, Constantin e Iratzeder, y beres en algún texto alto-navarro.
sense-1
I . (Adv. y pred.).
azpiadiera-1.1
1. (AN-ulz, B, L, BN; Ht VocGr 354 y 397, Lar Sup <berech>, Lecl, Hb, Dv, H; berhex S), bereiz, berez (Lar, Hb, Dv, H; berhez BN, S; VocBN , Gèze, H), behez (S), beres, behex, bereix Ref.: A (berhez); Lh (berex, berez); Lrq /behés/; Iz Ulz (berexi); Gte Erd 15.
Aparte, separadamente. "À l'écart' Ht VocGr 354. "À part, berex, beregaiñ" Ib. 397 ( Lar Sup). "Aparte" Lar. "À part" Lecl. "Séparément" VocBN. "Berhez [...]; (adv.) séparément, en particulier" Gèze. "Ezar zazu hori berez, mettez cela à part. Gizon hori orotarik berez dago, cet homme reste isolé de tout" Dv. "Berex, diminutif de berez" Ib. "Berex daude, están separados" Iz Ulz. v. beregain. Tr. Documentado en textos septentrionales y alto-navarros desde finales del siglo XVII (cf. infra berhez-berheza ya en Oihenart); en el s. XX tbn. se encuentra en algunos textos guipuzcoanos.
Pena tenporalen parkamentia, zoin Elizak Penitenziazko Sakramentütik berhez emaiten baiterikü, graziatan iarten bagira, eta obra honak egiten. Bp I 55. Ezta egiazko bat baizik, eta hura Sainta, katolikoa, Apostolikoa, Erromekoa, zointarik berhez ezpaita salbamentürik. Ib. 37s. Eskola bürzagi edo bürzagisa astegünez bere peko güzier algarreki edo berhez hura erakatsiren deriener. Ib. 26s. Katixima bat baizik egiten ez den herrietan, haur gaztenak eta gutienik dakitenak ezarri behar dire berex. CatLav A, 5v (V 5). Berzetarik berex beherago ezarzea solasean egonez, edo modestiarik gabe lagunak gaixtatzen hariz [...] hala mortifikatzea merezi dutenak. Ib. A, 5v (V 5). Noiz artean biziren zarete berex? Baldinetariak zeru lurren kreatzaillea bada egiazko Jainkoa, eman zakizkote. Lg I 353. Ezkiribatüren dü berhez eta arranjamentüreki gaiza jarraikiten direnak. Mercy 39. Senhar emazteen artian den adiskidegoaz ezkirade heben mintzo, bena bai bizioa berhez jarririk, gizonetan ta emaztetan izan laitekianez adiskidegoa laidogarririk. Egiat 217. Aipatzea berex du merezi. Iraultza 20.
( s. XIX) Konformidáde ta Pazienziarén motiboak beréx bat banáka. LE Ong 53r. Jauna, eznazála juzgátu beréx ni beragábe: ene álde bégo Jesús ene Redentórea. Ib. 129v. Arrepatzen zuelarik tropatiken beres. (Goñi, s. XIX). "Et apprehendens eum de turba seorsum" (Mc 7, 33). FLV 1987, 130 (Dv bazterrerat harturik, IBk bereiz harturik). Gipuzkoa, Bizkaia, itsaso aldean, / Hedatzen zaizko, berex, mintzo ber-berean. Hb Esk 78. Mende bat eta erdi, bi bortz urtherekin / Egon zen Aragona berex Nafarrekin. Ib. 65. Ar bat aski da hamar ürrüxaren; bena arrak egon behar dü berhez. Ip Dial 100 (Dv berez; It apartean, Ur aldendurik). Phetirik berhez hartu zian [Jesüs]. Ip Mt 16, 22 (Leon berex, IBk, IBe bereiz; Echn bazterrera, Samper separatuki, Hual aparte). Eltzeko berdagailiak azieta batean berex zerbitzazaitzu. ECocin 3. Gizonak eta emastekiak behex ezartzen zituen. Laph 202. Aita Sainduak, behex harturik, bere bihotza zabaldu zion. Ib. 194. Galda zatzue hirur, / berex bat bedera. Zby RIEV 1908, 772. Azkenekotz baita gizonaren aldi, / Berex du hau egin nahi. Ib. 206. Zu zinen hastetik / Berex ezarria, / Lehen bekhatutik / Garbi-garbia. Ib. 286. Gizona egina da, baltsan eta lagunekin bizitzeko, eta ez bere gisa, bertzetarik behex. Arb Erlis 17. Saldoka bazoatzan ber herrietako jentiak, gizonak eta emaztiak berhez. Ip Hil 134. Kartier urrun batetako bospasei haur [...], biltzen zituen bere etxera, eta han ezkaratzean egiten zeien, berex, heieri katixima. HU Aurp 118. Berak berex joan behar izan baitziren eliza batean otoitz eta nigar egiterat. Ib. 174. Elgarrekin edo elgarretarik berex. HU Zez 179. Diala ehün eta hamabost urthe inprimatü zütien, lehentze eta berhez, hamabi Noel. UNLilia 2.

( s. XX) Herriko etxe multzoaren ganik berex da gure ithurria. JE Bur 34. Laboraria bere etxeñoan ahal duen bezala bizi, bere idurikoetarik berex eta urrun. Ib. 201. Arno onak ontzen du ur hutsa, ez aldiz urak arnoa, behex dire laket. GH 1921, 682. Hartan sartu ginen, Angles moltzo bat, Aleman kolpatu batzuekin nahasteka, bizpalau Frantses berex. StPierre 20. Urde batzu zirela Rusoak Alemanekin bakea berex egiteari lotzen balinbaziren. Ib. 35. Bi lore ditin, bata bestearengandik bereix. Or Mi 55. Zoin-gehiago ari ziren, berex, noiz elgar-ganatzera, noiz elgarretarik urruntzera. JE Ber 94. --(Berex mintzo). Gaizo dohakabea! Zerb BiGo 307. Yesusek artu zituen Pedro ta Yakobo ta onen anai Yoan; eta mendi gora batera eraman zituen berex, otoitz egitera. Ir YKBiz 241. Aurtengo sortak dauka mandioan bereiz. Or Eus 101. Mutillengandik bereiz erdian dutela. Ib. 360. Orotarik urrun, behex, istan bat mutu nago. Iratz 63. Zertako etorriko dira zure billa, aiengandik bereiz bizi bear bazera? Zait Sof 123. Ta bere artaldea bereiz zeukan, Labanen artaldera urbildu gabe. Ol Gen 30, 40 (Urt apartean). Emakumea bere astagaitzetan emasabeletik odol-yarioz dagoenean, bereiz egon bearra da zazpi egunez. Ol Lev 15, 19 (Ur berezitua, Dv berezia). Odolak berhez gaduzka hargati / nahiz odolez biok garen bat. Mde Po 73. Soiñuek ez dute elkar iotzen eta nasten begiz sartua oroitzean, an bereiz kokaturik bezala baitaude. Or Aitork 254. Zaitegi jaunaren liburuan denak aurkituko ditutzue ala berex, ala elgarri loturik. Lf ( in Zait Plat XV ). Bizkitertean, Pizti berex iduki zuten, bertze gela batean. Izeta DirG 77. Oaxes ibai lasterraren aldamenera, edota mundutik bereiz bizi diran breiztarretara. Ibiñ Virgil 33. Bizkarrez dago bainan anaia du Baztan, / berex badaude ere zonbait urte hautan. Xa Odol 123. Hizkuntza ta herria berex ez doatzi. Ib. 180. Berex ukituko dut y-ren kontua. MEIG VII 192.

v. tbn. Lap 241 (V 108). Ox 125. Etcham 110. Larre ArtzainE 203.
azpiadiera-1.1.1
(Tras sintagma nominal). Aparte de, exceptuando.
Orain ontzat ematen ez ditugun esaera batzuk baditu, baiño, aiek bereix, gaurko euskerarik obeenari ere ez dio zor aundirik. Or Eusk 1930, 256s.
azpiadiera-1.2
2. Especialmente. v. bereziki.
Zerura joateko, ezinbestekoa da bizitzan askotan otoitz egittea. Ta bereiz bear dugu otoitza egin, beregabe ezin garaittu dugun etsaiaren erasoaldien bat datorkigunean. Inza Azalp 124.
sense-2
II . (Adj.).
azpiadiera-2.1
berez (Dv; berhez Gèze), behex, bereiz (Lar). Separado; diferenciado. "Coluna, en los libros, orri bereiza" Lar. "Berhez, (adj.) séparé" Gèze. "Berez-a ou berezi-a, distinct, particulier. Berezak dire gauza horiek, ces choses là sont distinctes" Dv. v. berezi.
Hain multzo eta nonbre handian non haztandu behar izan baitziren elkhar ganik, lur berex eta diferentetan bizitzekotzat. Lg I 36. Rejistre berhez batetan phausatüko dütü deliberazione hartüren direnak oro. Mercy 39s. Diónes Trentoko Konzilio Sanduak kapitulo berexbátean iztebéki. LE BOEanm 390. Ez zaitut zu ez behar egin / Paxuko debot atea / Maingu tringil horien berdin: / Berex da zure partea. Monho 38. Sozietate bakhotxean, bertze sentsuko presunek gorphutz berex eginen dute. JesBih 404. Setsa <sexa> bakhotxak izanen du bere kontseilua, eta gorphutz berex eginen du. Ib. 412. Bat-bederak jasanen duen juiamendu berezaz. Dv LEd 189. Bi belhar mota ongi izan ditazke lur berean, baldin gozo berezak behar badituzte. Dv Dial 49s (It ezade diferenteak, Ur ezkotasun desbardiñak, Ip gozo berhezi ). Manatu darokuzunean ez ginezan bortzek soineko bera ekhar, behexak hartu ditugu. Laph 89. Azken kopla berex hau mariñelentzat da. Zby RIEV 1908, 413. Hiruak bat izatez, / berexak presunez. Ib. 204. Bi tokiak hain direlakotz itxuraz berexak non batetik bertzerat aldatzeak begia joiten baitio den haurrenari. JE Bur 7. Jaunzturaz berexak balire, eta bitxiak. Ib. 195. Haren etxekimentü behex bat. Const 18. Uts bainun oskai guri berexa, / atsa yaurti arren ezin sor abesa. Ldi BB 162. "Argia"k eskeintzen dion garau bereiz au dala bide, otoi bat biotzez zuzendu nai diogu. Ldi IL 55. Ostiral-gauero bijili bereza. SMitx Aranz 141. Ez nauke egun hortaz orhoituz aipatu gabe gure auzapez ohia Istilart Gratien: [...] bazuen amodio behex bat eskualdunentzat. Herr 21-4-1960, 2. Horietarik berexa dela komertsant eta tratularia. Larre ArtzainE 226.
sense-3
III . (Sust).
azpiadiera-3.1
behex (BN-mix).
" Behexa, jeu de quilles, abattre 5 quilles sur 6" Premorena 10 (corregido sobre behexian artzia ).
azpisarrera-1
BEREX-BEREXA, BERHEZ-BERHEZA.
Kausit ahal baneza / Nonbait berhez-berheza. 'Toute seule' . O Po 28s.
azpisarrera-2
BEREXEAN (berezean Dv). "Berezean ou bereztasunean egotea maite du, il affectionne la solitude" Dv. v. BEREIZIAN.
Piarres, Jakobe eta Andres berezean haritu zitzaizkon galde hunen egiten. Dv Mc 13, 3 (Lç apart).
azpisarrerakoSense-2.1
(Tras bere, etc.). " Gizon hori bere berezean ez da gaixtoa, bainan lagun gaixtoekin dabila, cet homme, en son particulier, n'est pas méchant, mais il fréquente des mauvais compagnons" Dv.
azpisarrera-3
BEREXERAT HARTU (Hb; Dv y A (que citan HeH)). Tomar aparte.
Eta berexerat harturik, hasi zitzaion Piarres erantzuten. "Assumens eum" . HeH Mt 16, 22 (Lç hura apartaturik, He aparterat, TB, Dv bazterrerat, Ur bakarrean, Or aparte, Leon berex, IBk, IBe bereiz).
azpisarrera-4
BEREX-KANTU. Canción propia, peculiar.
Kilixki-kalaxka gehientsuak lotzen zaizkie zerbait erran nahi duten hitz batzueri. Haurrek beren berex-kantuetan maiz darabilte modu hori. Lf ELit 37.
azpisarrera-5
BEREX UTZI. Exceptuar, dejar aparte.
[Israeldarrak] heltzen ziren sei ehun milla gerla-gizonetarainokoan; emaztekiak eta haurrak berex utzirik. Lg I 128. Desmasia hau hedatzen zen etxe guzietarat, berex utzten zirela bildotsaren odolaz atheak seinalatuak ziren etxeak. Ib. 127.
berex
<< beretzatasun 0 / 0 berez >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper