Harremana

    OEH - Bilaketa

    2945 emaitza leon bilaketarentzat

    Sarrera buruan (2)


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    beren.
    sense-1
    1. (G, AN; Lar, Hb, Dv, H) Ref.: A; Bon-Ond 169.
     Su (de ellos). "Contra sí mismos, beren, euren kontra" Lar. "Beren, berena, le leur" Dv. "Plur. de berea: berenak (V, G), et aussi moins usuellement L, BN, S" H s.v. berea. v. 1 bere (2), beuren. (Para su diferente uso --como anafórico o como no anafórico--, v. 1 bere). Tr. Documentado en textos guipuzcoanos y alto-navarros desde el s. XVII; ausente casi por completo de la tradición vizcaína: sólo hallamos algún ej. en el ms. de Oñate, en D. Agirre (Kr 173), Kirikiño (Ab II 174) o San Martin. Al Norte, aparte de algunos ejs. aislados anteriores (ya desde Leiçarraga), se va haciendo frecuente durante el s. XIX, y desde finales de ese siglo es prácticamente general.
    Franzesék konsentimendu komun batez berén fedeaz egin duten konfesionea. Lç Ins G, 1r. Artan beren Maistrua eta Iauna zerbitzatzen eta agradatzen zutela. Ber Trat 54v. Zeren hek prestago diren beren buruaren galtzera, zu zaren baino sekulako biziaren ardietstera. SP Imit III 3, 3. Beren pasio guztietan mortifikatzen diradenak. Iraz 48 (El 93, CatB 84, CatLuz 29, CatAe 70, CatSal 71, CatR 71 beren; CatLlo 87, CatBus 39 euren). San Agustiñ nai dute berentzat, San Agustiñ beren alderontz, San Agustiñ beren utsegiñen estalkitzat. Lar SAgust 11. Zeren besteak dutenaz berena baliz bezain ongi poztuko diran. Mb IArg I 238. Eta egiak gezurren ordean beren lekuetan ifintzeko erarik lenago izandu ez det. Cb Eg III 394. Beren izen propia hilerazi nahiz berzerik hartzen dütienak. Egiat 262. Ilendire ta ikuskoute berén bizia izandéla animaleén bizia. LE Prog 102. Beren aurren bat edo gei anditako ganau gel ederren bat gabetik goizera ondo ezen bategaz ekusten badaube. msOñ 99v. Eskaldunen bihotzetan diren sentimenduak, / Beren printze onarentzat egin tuzten botuak. Monho 58. Nola galduko ez dute beren indar guztia infernuko etsaiak? Mg CC 212. Begiratuko die [...] egindako bekatuai, eta agertuko ditu beren itsustasun guziarekiñ. AA III 543. Emakume on aiei au bera esan zieten, eta beren gogoa osotoro betetzeko, erabaki zuten Galileara joatea. Lard 470. Beste bide batetik itzuli ziran beren errira. Ur Mt 2, 12 (TB, Echn, Samper, Ol, Leon, Or, IBk, IBe beren; Lç, He, HeH, Ip, SalabBN, Hual bere; Ur (V), Ker euren). Gure txapeldun eta ponetdun aberatsenak lo daude, gaizoak, bertzeak bezala, beren aztura zaharren gainean. Dv Lab 85s. Eta beren dirutik egin zuten etxe berri ederra. Bv AsL 211. Egon bear zuen berrogei egunean beren gauakiñ aoan ezer sartu gabe. Arr May 121. Eta etzen egiten etzutenik bi hekiei beren erlisionearen arbuiarazteko. Jnn SBi 129. Behar izan dute ohoinek beren gain hartu ebatsi gauzen zaintzeko lana. HU Zez 172. Elektrikaz alharaz ditzaten beren lantegiak eta argi beren etxeak. JE Bur 199. Goiz guztiak dute beren arratsaldea. Ag G 48. Biharamunean, beren herrirat heldu izan ziren ixtudiantak. Barb Leg 144. Gaur beren buruen yabe dira. Ldi IL 166. Kezkarik gabe bizi izan dira beren erritarren artean. Ir YKBiz 447. Makabetarrak zazpi anaia baziren. Beren amarekin zauden eta Jainkoaren beldurra bazuten. Zerb IxtS 76. Zu utzi zaituten bezala ez baitituzu beren gisa uzten. Or Aitork 102. Seguru nago tankera onetara egiñik ipuiñak eurak pe beren gatza obeto eruango dabiela. SM Zirik 7. Ez ahal zirela araiz hegaldatuko, beren hobitik, Jesus bezala. JEtchep 44. Eztute asko pentsatzen berak, beren higiene-faltaz, zoritxar orren sortzaille direnik. Vill Jaink 31. Beren iru seme-alabatxokin etxetik atera ziranean. NEtx LBB 33. Beren bihotzen besta goresten ari ziren ahapetik. Xa Odol 321. Beren bizia salbatu zuten / ederki asko kostia. Uzt Sas 163.
    v. tbn. (para textos septentrionales anteriores a 1850) ES 123. Mst III 58, 6. CatLan 28. Iraultza 74. Prot 66. JesBih 388. CatLuz 29. MarIl 26. Jaur 201. Etch 444. Arch Fab 177.
    azpiadiera-1.1
    (En casos de declinación derivados de beren). (Para el sociativo se usa la forma ambigua berekin). "Berentzat (G, AN), para ellos" A.
    Sagardiko atea berengana tiratu ta gilza zezatela. Mb IArg 383. Botatzen due berengandik suzko banderilla baliz bezala. AA III 423. Datan eta Abironek Moisesi nagusitza berentzat kendu nai zioten. Lard 93. Listor hoiek berentzat / hartzea bertzena, / Beren legetan zuten / erraten zuzena. Zby RIEV 1908, 768. Anima gaxo aiek berentzat egin eziñ lezaketena guk emendik egin genezaieke. ArgiDL 123. Iduri zuten bidea berekin zaramatela, eta erhauts bat eraikarazten zuten! Barb Sup 94. Sorkari oro berekin dauzkatela. Or Aitork 369.
    azpiadiera-1.2
    (Uso no anafórico).
    Obe da gaizki komulgatu baño, urtean bein baño ez komulgatzea: au da beren soñua. Mg CC 208. Eta ona emen non sortaldean ikusi zuten izarra zijoan beren aurretik. Ur Mt 2, 9 (Hual beren; Lç, Samper (h)aien, TB, SalabBN heien, Echn eken). Gurasoak erantzun zioten, ea beren aide edo errikoetan neskatxik etzan, Filistintar zirkunzidatzakaetara joan gabe. Lard 140. Zaldun bat guziki armatua berengana dator korrika. Bil 164. Eta nola obeditzen zien? Guzian beren agindura egonaz. Arr May 117. Beren oroiak txikitxoak dira orain. JMB ELG 90. Eztut estimatuko beren adiskidantza. Arti MaldanB 217. Etzan artan gelditu beren adur ona. NEtx LBB 70.
    azpiadiera-1.3
    (Det.). (Lo)suyo, sus bienes.
    Berenetik ez dute emanen, ez baitute. Laph 180. Zenbaitek, bizibideari gaur ordu bete biar laurdentxoa osturik, euskerari buru-eskuak eskeintzez gañera, ta utsean eskeintzez gañera, berenetik ipintzen baitue papera ere ta selloa. Ldi IL 105.
    azpiadiera-1.4
    (Det.).Su intención, su propósito; su idea, lo que piensan.
    Basatiak dirala; berena egin ezkero, ezergatik etzaiela ajolik. Munita 127. Biga leihotik so oraino, atherbean, berena gogoan, hek ere ixil-ixila. JEtchep 49. Ordu arte berena gogoan nunbait gorderik zaudenak. Ardoy SFran 77.
    azpiadiera-1.5
    (Det. pl.). (Los)suyos, partidarios, correligionarios.
    Karlista aiek liberalik pusilatu zutenik eztakigu [...]; baño berenetakoak bai. Or SCruz 120.
    sense-2
    2. "(V-ple-m), su, de él" A. v. 1 bere. Tr. Lo hallamos en algunos autores vizcaínos desde finales del s. XIX.
    Neurrian ebagi ta / beren belarriak / zaldia ta ona zala / uste eben guztiak. Azc PB 53 (Ur PoBasc 461 bere). Beren [Txantonen] kokot gorri mamintsuari ta berna biribil guriari begiratueran. A BeinB 51. Zabaldu zituan, izpi baten, beren ego azkar, luze ta sendoak. Ag Kr 197. Ezagutzen dot gixon zintzo bat, azkarra baxen apala; / Urtiak dira beren bijotza ezagututen dotala. Enb 148. Ondo daki gizonak beren eskuetan daukala azkatasuna. Kk Ab II 113s. Garrikoren deiari / ondo begiratu, / eta beren esanak / gogoan artu. BEnb NereA 70.
    azpiadiera-2.1
    (En casos de decl. derivados de beren). "Berentzat (V-ger-m), para él" A.
    Gaur bizi balitz, ezer direan irasle guztiak ontzat dauken iraskerea berentzat artuko leuke. A (in Azc PB 17). Eta egingo baleu, ostera, berentzat txarrago. Otx 77.
    azpiadiera-2.2
    (Det.). (Lo) suyo.
    Orain, zeruan bizi dalarik, ezagutzen eta ikusten dot beti, berenetik itxi euskuzan irudi bizi bitan, ots, bere alabak eta bere liburuak. Onaind STeresa 116.
    azpisarrera-1
    BERENAK HARTU; BERENAK EMAN; BERENAK ENTZUN (etc.). Recibir (dar, etc.) ellos lo suyo, una buena.
    Berenak entzun behar ahal baitzituzten zenbeitek! HU Aurp 138. Gure sineste sainduari edo giirixtino eginbideri aiher zirenek haren eremuetan, segura zuten, eta zalu gero, berenen aditzea! Ib. 113. Ederki zuek, eskualdun haurrak, xuxen zaizte gudukatu. / Satanek eta Sabelkoitarrek berenak dituzte hartu. Ox 62.
    azpisarrera-2
    BERENAREKIN IRTEN; BERENAREKIN ATERA. Salirse (ellos) con la suya.
    Datan eta Abiron berenarekin irteteko lagun geiago egitera joanak ziran. Lard 94. Gogoak eman zien gañerako guzia, ezeri barkatu gabe, egin zuten, berenarekin irtetearren; baña itsu aien asmakari guziak alperrik izan ziran, eta egia garbiro agertu zan. Ib. 465. Baiñan alperrik. Aiek berenarekin atera ziran. BBarand 178.
    azpisarrera-3
    BERENAZ EGIN. Arreglárselas (ellos) por su cuenta. Cf. BEREAZ EGIN.
    Uzten zituen berenaz egin zezaten, hark ere naski bereaz aski lan bazuen. Etcheberry (ap. Dv s.v. bere).
    azpisarrera-4
    BEREN BEREKI; BEREN-BERENGI. v. bereki, berengi.

    beren

    beren
    << berekilako 0 / 0 beretakotasun >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper