OEH - Bilaketa

2946 emaitza leon bilaketarentzat

Sarrera buruan (2)


Sarrera osoan (500)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
berehala.
tradizioa
Tr. La var. más general es bere(h)ala (en textos vizcaínos generalmente beriala ); berhala es la propia de la tradición suletina; desde el s. XIX tbn. encontramos en este dialecto behala, var. que aparece además en unos versos labortanos de principios de dicho siglo (FrantzesB I 26). Leiçarraga usa berahala, alternando con berehala. Hay además berala en una fórmula que aperece en cantares antiguos vizcaínos. Las formas con -n final aparecen en textos vizcaínos: beralan en los cantares de la quema de Mondragón, Escrituras de Andramendi y Capanaga, berlan en Zavala (que tbn. tiene un ej. de berealan ) y en la segunda ed. de Escu liburua, de Añibarro; en estos dos últimos tbn. aparece belan . Cf. además berealangoan en D. Agirre. Berla aparece en Lizarraga de Elcano y otros textos alto-navarros del s. XVIII. Hallamos además berela en Orixe, T. Agirre (Uzt 29) y Uztapide, beriela en Mendaro Txirristaka (360), beela en Orixe (en la grafía bêla ), bela en Echenique, Orixe, Jautarkol, Tapia Perurena (Kattalin 197), Zendoia (67) e Insausti (169), y beila en unos versos alto-navarros de finales del s. XIX (Auspoa 97, 24). En DFrec hay 138 ejs. de berehala; hay tbn. 21 ejs. de berehalako .
sense-1
1. (V, G, L, AN, BN, S; SP, Urt I 8, Ht VocGr 432, VP 7v, Lar, , Lecl, VocBN , Hb, Dv, H, A DBols), behala (S), beharala (S; Ht VocGr 374, Lecl, H), berahala (H), beela (G), beelan (V-m), bela (V, G, AN-mer, B; Dv), belan (V-oroz; (V)), beila, berhala (BN, S; Gèze, Hb, H), berala (Sal), beralan (A), berealan (A Apend), berela, beriala (V-gip), beriela, berila, berla (AN-mer; Dv (AN-mer)), berlan (V-oroz; (V), H) Ref.: A ( berala, beela, beelan, bela, belan, bereala, berla ); Bon-Ond 171; Lh; Lrq ( ber ); Etxba Eib; Elexp Berg ( bela ); Gte Erd 262 .
Inmediatamente, al momento. "Incontinent" SP. "Tôt, bientôt, berehala, laster " Ht VocGr 432, Lecl. "Inmediatamente", "al instante" Lar, . "Al momento", "luego, al punto" . "Promptement, d'abord" Lecl. "Tout de suite, promptement, sans délai" VocBN . "De suite, incontinent" Dv. " Bela (B), contraction de berehala " Ib. " Behala, aussitot" Lrq (s.v. ber ). "Enseguida, pronto. Solamente se usa en frases negativas. Ez aiz bela etorri " Elexp Berg. " Ezuan bela juan gogaikarri aura " Ib. Tr. Documentado ya en los antiguos cantares vizcaínos, es de uso prácticamente general, aunque no aparece en algunos autores septentrionales antiguos como Dechepare o Leiçarraga (el segundo sí lo emplea en otra acepción, q.v.).
Ganboarrok su emaitean / Asi dira, ta onegaz urten daude beralan / Oñeztar barruangoak. Mondr 30. Ubillos ta Yartuak ulertu beralan, apa lastan a[l]kar biak artu dabe. "Y luego" . Andram 159. Beheiti ezazu zeure burua lurreraiño, eta berriz bere hala ailtxaturik errazu hunela. Mat 310. Oneki batean bear du bereala obratan ezarri esperanza. Ber Trat 88r. Eta faltan baldin bahaiz erori maleziaz, / Berehala doloradi egin duken gaizkiaz. EZ Man I 32. Hek erran eta berehala, gehiago iguriki gabe, zerutik su bat igorririk erre zituen. Ax 124s (V 82). Probeari emanen diozuna, guti edo anhitz, emozu berehala. Ib. 229 (V 152). Egundan' ez-ailiz iaio gaxtagina / Edertza, neskato onaren zegina, / Edo iai'-eta, berhala / Hil ailiz, inhar bezala. O Po 18s. Iuramentu egiten dabenz beralan begiratu baga guzurra ala egia dan. Cap 95. Eta egin dagianean, esan begi beralan. Ib. 125. Halako gaitzari garaituz gero, berehala bake eta kalma handia eginen du. SP Imit III 53, 3. Hainitz hiltzen dire berehala eta ustegabean. Ib. I 23, 3. Gaztigatzen gaitutzunean, / Aithortzen ditugu faltak; / Bañan berehala ditugu / Ahanzten zure bisitak. 217. Berehala ezagut arazi darotzut ene bekhatua. Ib. 44. Israeliten amek bere lehen haurrak ohereska litzoien, zoin berhala arrerosten baitzütien haren eskietarik, diharü emaiten zerienaz. Bp II 104.
( s. XVIII) Hori zela kausa berehala igorri zuen bere etxetik. ES 169. Laxatzen bainaiz berehala, eta erortzen epheltasunerat. Ch III 40, 1. Eta bear ote du batek, pekatu eriozkoan jauzten dan guzian, bereala konfesatu, barka dakion? CatBurg 36. Argiaz itz-egiten degunean, gogoratzen oi zaizkigu bereala eguzkia, illargia eta beste zeruko izar guziak. Lar SAgust 3. Presunen edertasunaz llilluratua eta xarmatua zure burua sentitzen duzunean, separa zazu berehala, ikhusten duzunaganik, ikhusten ez duzuna. He Gudu 130. Eta entzün eta sinhetsi dütian gaizen ez besteri berhala arraerraitia. Mst I 4, 2. Artu zuten bereala beren Errege ta sartu zuten preso. Mb IArg I 214. Goizean jaki, ta bereala, Jainkoari eskerrak eman. Cb Eg III 355. Egorri zuen berehala aitzindari bat berrogoi eta hamar gizonekin profeta haren ondoan. Lg I 364. Pruntki eta berehala emazu emateko duzun hura. Mih 52. Garbitarzünaren kontrako tentazioner berhala bihürtzia, objet lanjerosetarik bere bistaren berzaldeat itzültzia. CatLan 95. [Jüiamendü partikülarra] da Jinkuak batbederaren arimaz egiten diena hil onduan bereala. Ib. 50. Berehala ametsa bezala joan den sentsuen satisfakzione labur bat. Brtc 154. Bekatu mortalean erorzen denean bear da konfesatu berla barkatzeko? CatUt 220. Ikusiordúko bát mejorátzen, berla diote inbidia. LE Prog 110.

( s. XIX) Sira banuazü / orai arren berhala, / eta ützülzen nüzü / mementian Theadosarekila. Xarlem 718. Ama Birjiniari goisian jagita beriala, ta gabaz oera guazanian debozinoz iru Abe Marija errezetia. Mg CO 290. Illko zaitut bertan bereala irteten ez badezu nere etxetik. VMg 10. Sentenzia bat bereala beteko dana. EL1 47. Zelan artuten eztoguz bereala berak emoniko errezeta osagarriak? LoraS 74. Zenbat aldiz, batak edo besteak igui dezuen gauzaren bat esaten edo egiten dizuelako, bereala aserratzen zeraten. Gco I 433. Orréki berealá palakatzendá Jangoikoa. LE Ong 21v. Esan zuan: egin bedi au, egin bedi ura, ta bereala agertu zan guztia egiña. AA III 337. Au eginda bereala ekiten diot nere nekeari. Ib. 363. Egiazko su bat, damnatuen arimak mundutik ilkhi ta berehala, eta hekien arimak eta gorphutzak azken juiamendutik goiti erreko dituena. Dh 163. Azaldau zan beriala kanpuan ta konbentuban Marinoren eskandalu andija. fB Ic II 232. Ez dok enetzat obe / iges berealan, / mendira egitea, / zer yan billatzeko / sabel ain muritua / nosbait beteteko? Zav Fab, RIEV 1907, 537. Umea gurasoak / Yaunaren bildurrean / azi baleu, ak berlan / igarrita, gaistoak / uxatuko lituke. Ib. 1909,33. Galdu egingo da / gizona ta belan. Ib. 36. Zeure argaltasunez yausten bazara, berlan damutu alan egina. EL2 83s. Atsegin zoro, zikin, belan yoan tzan bategaiti. Ib. 65. Ekarriko dirade / bereala arriyak, / Egiteko bertatik / pillare berriyak. Echag 50. Bertarik khorpitzak oro / Jaikiren dirate gero, / Eta juanen berhala / Jozaphateko sorhora. UskLiB 218. Barkhatzen du egiazki, bihotz onez, berehala, osoki, bethikotz. Jaur 193. Espos hori behala zaldiz hiriz hiri / Arranjü egitera andre zaharreki. Etch 436. Apustu onen ondoren bereala beste bat jokatu dute Bergarako plazan. Izt C 245s. Herioari oihu du egiten. / Herioa behala jiten. Arch Fab 119. Orain artian ez badot penitenzijarik egin, asi biar dot beriala. Ur MarIl 65. Emazteak gerrian atzematen diote paper biribilkatu bat, ematen dioena berehala senharrari. Hb Egia 19. Onen ondoren bereala aien artetik irten eta zerbait aldegin zuenean, otsegin zien. Lard 80. Eta zeren etzen berila ark erraten zubena gertatzen, ziren artaz burlatzen. LesakSerm 254. Jinkollo berri hoiek errüten dütie arraultziak eta berhala hiltzen dira. Ip Dial 8 (It bereala, Ur beriala, Dv berehala ). Eta man zition bati bos talentu, bertze bati bida [...] eta bela goan zen. Echn Mt 25, 15 (He, TB, Ur, Leon bere(h)ala, Ur (V) beriala, Ip, SalabBN berhala; Samper berebereala; Ol berealaxe; bertan, Dv ordu berean, Hual jesusian, Ker, IBk, IBe gero ). Ogia idortuxe denean on da berehala eraiteko. Dv Lab 54. Nai det jakin dezazun / orain beriala, / txit asko nai dizutan / neskatxa zerala. Bil 74. Eri maitea herririk hurbilenerat baderamate, eta berheala [sic] badakharrote mediku bat. Laph 165. Baña bereala bere biotza Jaungoikoagana itzuli. Arr GB 67. Ta onela batez ere aiñ bereala agertu izan zion biotz-ontasun ta emanaitasuna. Aran SIgn 27. Goazan Errodrigotxo, / Goazan bereala, / Ondrau daigun, mirariz / Agertu dan Ama. AB AmaE 359. Ohartu ninduan berehala batek airos eta alegera bezain bertzeak ilhun eta goibel zuela bekhundea. Elzb PAd 47. Juanek eta Fraiskak jasoko balute burua eta orko joan etorria ikusi, beriala lirake berriz illik. Apaol 88. Eta berehala eginak izan ziren Jainkoaren hitzaren arabera. Lap 113 (V 53). Jauzi egin daut berehala bihotzetik burura. HU Zez 136. Imini jakozan gañean iru Kurutzeak emakume il bateri, zein bereala biztu zan, Jesusen Kurutzeak ukutu eutsanean. Itz Azald 12.

( s. XX) Antxobea atara ondorean bereala, kenduten deutsiez txalopeari ondoan gelditu jakozan ur zikiñ guztiak. Ag Kr 39. Azkeneko itzak bukatuta bereala Ama Birjiña ezkutatu zen. Goñi 35. Eta ikusten badezu juiziyua galdu detala, esan nazazu beriala. Iraola 139. Ago puxka batian, eta beriala nauk or. Urruz Zer 122. Ugiñen zartadak ontzijoi beriala ausi ta purrukatu eben-ta. Kk Ab I 80. Begien biguñtasunari esker, bereala neronen kaburatuta, neraman-asmoa zein zan itz gutxitan erakutsi nion. A Ardi 57. Eta ilhunpean hola daudelarik, berehala eta bet-betan hasiko dira mila oihu eta harramantza. Barb Sup 122. Apostoluak Jesusen deia entzun eta berehala / Nagusiari, jarraiki zaizkon haurrak aitari bezala. Ox 69. Txoriak kabian lez sarturik barruan, / loak bere altzoan bela artu niñuan. Jaukol Biozk 95. Eta ainbeste urtetako kutxa zarra [...], berela eskuratu yatan eta saietsean zulo eder bat egin neutson nire onerako. Or Tormes 51. Erori ta bela askatu zen neska besoetatik. Or Mi 24. Barrenak su artu zion berela. Ib. 56. Au eiñ ezkero, baretuko da / Jainkoaren asarria, / Ta beriala bialdu be bai / Lurrak biar daun euria. Enb 174. Gure gizonak orduan lagunak batu eta bereala etxe artarik atera bearko zutela. FIr 143. Medikua arrapatu ta bereala emen naiz. Lab EEguna 66. Hara, hara Loiola! Hara komentua! Berehala han gira! JE Ber 53. Jauregiko mizkerijak jaten asi zaneko urdalletik gexotu zan beriala. Otx 92. Ta ezpaita egoki urtearen atzenerarte parregarri aritzea, eman nai duanak eman beza bereala. Ldi IL 106. Zutitu da bereala. Or Eus 421. Etzan bêla atertuko asten bazan asi. Ib. 37. Bereala makurtu zun arek burua angoen eskarira. TAg Uzt 295. Berehala Adam eta Ebaren begiak ideki ziren, eta beren biluztasunaz ohartarazi. Zerb IxtS 10. Badoa zangoen punttan, eta berehala itzultzen da begitarte desegin batekin. Lf Murtuts 31. Ez da esan bear gaitz onek piñua bereala galtzen duanik. Munita 94. Martin, bereala ateratzekotan sartu da oraintxe. NEtx Antz 25. Berareki zian [zaharoa] eta berhala eman zeron. Mde Pr 126. Den-denak berehala haienerazteko nik aztala inguratu orduko. Ib. 108. Oenganako griña ez da berela eten bear, lotsagarri bailizake etara berriro biurtzea. Or Aitork 145. Zeozer biar dozunian, ortik ots-ein eta beriala ekarriko jatsu. SM Zirik 81. Elbururuntz abiatu ta nai duguna bereala iritsiko dugulakoan. Txill Let 122. Nik pagatuko dut, egin zuen berehala Etxebarnek. JEtchep 95. Berri txar, mingotza, bereala zabaldu da Euskalerri zear. Basarri 87. Jakin bezate, berehala emanen zaiola hasiera judizioari. Arti Tobera 276. Bañan suertez, bereala esnatu zen. Izeta DirG 121. Othoi zoazi berehala denen salatzerat jendarma xefari. Larz Senper 30. Burruka au asi eta bereala, il ziran lau edo bost mutil gure lagunak. Salav 94. George Alvarez portugesari berehala Frantses bezalako apez saindu bat jin zitzaion gogorat. Ardoy SFran 201. Emaztiari zer esan nion / moldatuko det berela. Uzt Noiz 29. Erriratu nintzanean be, ez nintzan bereala musika taldeko egin. Etxabu Kontu 25. Berehala egin ginituen adixkidantzak. Etchebarne 35. Etzan bereala makilla ura autsiko. Albeniz 23.

v. tbn. (para textos anteriores a 1700) Harb 157. Hm 212. Arg DevB 206. Arbill III 7, 10. Tt Onsa 3. Mong 592.
azpiadiera-1.1
(En sdo. irónico). " Bela etorriko dek! [...]. Puede emplearse tbn. solo, con la frase sobreentendida" (G, comunicación personal)
azpiadiera-1.2
(Tras ablativo). " Handik berehala, immédiatement après. Cette locution est plus souvent employée dans le sens de 'bientôt après'" Dv.
Zure burua sentitzen duzunean betan zeruraiño altxatua, eta handik berehala erortzen bazare zure spirituko flakezia eta imajinazione banotara. Ch III 6, 3. Handik berehala Jesusek galdegin zion oraino. Lg II 294. Andik berla gurutzéan / ta betikós aldaréan. LE Kop 138. Pauso negargarri onetatik bereala, Beronika zeritzan emakume on bat Jesusi alderatu zitzaion. Lard 457. Notizia artu zuen / andik bereala / Erodesen semea / errege zutela. Xe 158. Gero bethi atzarria gauerditik berehala, bazohan. Jnn SBi 93. Ataikatik bereala izaten bada [desafioa], deituten jako aserrerea. Itz Azald 101. Andik berela emakume bala-lotzaileek inguratu zuten agurka. Or Mi 88. Eruan eben kartzelara, ta andik beriala agertu ei-yakon Bilbaoko jeneral nagusiari gazte bat. Kk Ab II 25. Handik berehala, huna non heldu zaion okin bat. Barb Leg 66. Handik berehala zapaldu ere nuen / nire abarrarekin barea, eta ez nituen / behatzetan sentitu adur itsusiak. Arti MaldanB 195. Andik bereala, il zala etorri uan abixua. Ataño TxanKan 256. Fetxa ortatik bereala beste intento bat egitea pentsatu nuan. Albeniz 99.
v. tbn. Aran SIgn 57. Zab Gabon 65. Anab Aprika 36. Alkain 68. Etchebarne 102.
azpiadiera-1.2.1
"Elle s'applique [-tik berehala] également aux lieux, avec cette différence que le pronom handik (de là) fait place, suivant l'exigence, à d'autres noms ou pronoms. Handik berehala, tout proche de là. Hemendik, hiritik, elizatik berehala, tout proche d'ici, de la ville, de l'église, etc." Dv.
Guatemalako Katedralean nengola, sarreratik berela. Or QA 127.
azpiadiera-1.3
(Tras forma vbal. conjugada más el suf. -enean ). "Assí que llegó, dijo, &c., etorri zanean bereala, bertatik " Lar.
Zeina goiz guziez eguna deskubritzen hasten zenean berehala, baizagoen meditatzen. Arg DevB III. Ikusi zuenean bereala, esan zuen andreak. Cb Eg III 346. Ezkontzako gogoan sartutzen danean bereala asi bear du Konfesio jeneral ta oso bat egiteko ondo prestatzera. Mg CC 164. Esnatzen zeranean bereala Jaunari begiratzera. AA III 361. Apostoluak aldegin zutenean bereala, Aingeru bat Feliperi agertu zitzaion. Lard 492. [Liburu] oiek nere eskuetara datozenean bereala izango dira andrearenetan eta ortik suarenetan. Berron Kijote 80.
azpiadiera-1.4
(Ht VocGr, Lecl, Dv).
"D'abord" Ht VocGr.
Hortarakotz berehala aithortuko dugu, bertute hori [...] gure baitarik, niholere eziñ izan dezakegula. Ondoan emanen gare ahuspez Jaunaren oiñetan. He Gudu 41. Hanitz adiskidetasunek berehala badirudite fiñak eta zinziñezkoak; laster ordean hautsten dire, zeren bizioa hetan balsatzen baita. Mih 69. Hirur bekalde horiek badirurite bere hala gauza bera erran nahi dutela [...]; bainan hartaz bertzalde badute zoinek ber-adigarri berezia. "D'abord" . Birjin 103. Hunen Aita Amek Jainkoari agindu zioten beren ezkontzako lehen fruitua; bainan Andrek etzuen berehala ihardetsi heien xede debotari. MarIl 96. Lasterrez atzamanen diela / Uste ukeiten du behala. Arch Fab 153. Zeruaz mintzatzen hastearekin, behar dugu berehala, gure ahal eskasa aithortu. Lap 419 (V 191). Ez nintzan berehala atrebitü emaztiari galtegitera zerk hala nigarretan ezari zian. Const 28. Hemen Ziberotarren pastoralez mintzatuko gara, eta berehala dugun erran, ez dutela ahaidetasun izpirik doi-doia seinalatu dugun teatroarekin. Lf ( in Casve SGrazi 7 ).
sense-2
2. berhala (S ap. A ; Dv, H), berala, beralan.
Del mismo modo, igualmente. "(Bp I 125), de la même manière" Dv. "Ainsi, de même" H. "Así mismo, de la misma manera. Berhala hitz emaiten derizüt, así mismo os lo prometo" A. v. halaber; berehola, berehonela; BEREHALA-BAT.
Oñetako lurrau jabil[t] ikara, / Gorputzeko lau aragiok berala. Abendaño 3s. Oñetako lurrau jabilt ikara, / Lau aragiok bere an berala. Artazub 1s. Hutsik datorrena beralan biortu. "El que vacío viene de la misma manera se torne" . RS 333. Hartzen dizüt boronthate oso bat zure graziareki batian, ez gehiago bekatürik egiteko; berhala hitz emaiten derizüt ene bekatü orotzaz kofesatüren nizala ahalik sarriena. FPrS 33 (FPrBN 22 halaber ). Jesüsek bere Aita belhariko othoitü baitü, guri erakusteko, berhala egin behar dügüla. Bp I 125. Hala nola urthe natürala bere sasoetan arrapartitü baita, berhala elizako debozioniak ereñik bezala dira tenpora arau. Bp II 3. Hala nola Jesüs-Krist heriotik biziala igaran baita, berhala bekhatütik graziala igaren behar dügüla. Ib. 57. Eta denbora hartan oküpatüren exerzizio pietaztekotan, Andere Dona-Maria Skapülarikuarenzat; eginen ahal düie berhala, Konsekrazionezko akte heben gaiñen hirurgarren artikülian markatia. Mercy 26. Nola igandiak, Saintien bestak berhala begiratuko tutzu. CantIzp (ap. H ).
azpiadiera-2.1
(Seguido de nola ). Igual que.
Bidar hori, berhala, / Nola boli-zotala, / Lepoa perla biziz / Orhatua bezala. 'Son menton ressemble à un bloc d'ivoire' . O Po 37. Ainziti, ederrik gaitz dena, duzu / Berhala, nol' esne' uluzu / Denean, edo sagarra harzu. Ib. 17.
sense-3
3. Así. Harriet, que cita el ej. de Lç Act 24, 26, traduce por "au même temps".
Hallelu-ia,bi hitz Hebraiko dirade, eta hanbat balio dute nola, Lauda ezazue Iainkoa: berehala utzi ukhan dugu kanbiatu gabe: zeren S. Ioannek Grekez skribatu badu-ere, hitz Hebraikoa expresuki eduki nahi ukhan baitu. Decl ã 3v. Eta Sirtera eror beldurrez, belák erautsirik, berahala eramaiten ziraden. " Ainsi" . Act 27, 17. Berahala eskun gainean speranza zuelarik ezen Paulek zerbait diru emanen zeraukala. Ib. 24, 26. Zen, bada, han Jakoben ithurria eta Jesus bidean unhatua baitzen, jarri zen berehala ithurri haren gaiñean. " Sic" . He Io 4, 6 (Lç berehala; LE alá, Dv hala ).
sense-4
4. behala (H).
Entonces.
Huner harzara behala / Minzoren zaie berhula. UskLi 226 (tbn. en UskLiB 220). Ophilak ordü hartan / Jin zirien haillikotan. / Ürrütiak behala / Uste tronpatü zela. Michel LPB 401.
azpisarrera-1
BEREHALA-BAT.
" Berealabat (G), así mismo" A. v. supra (2).
azpisarrera-2
BEREHALADANETIK.
" Bere-beretik (AN-5vill), beriala danetik, por de pronto" A Apend.
azpisarrera-3
BEREHALADANIK.
Inmediatamente. v. BEREHALATIK.
Halakotz haur gaztetto bat bere izanez eta ethorkiz lizelarik greziarra, eta sorthu eta berehaladanik haz baledi Euskal-herrian, segur da elitekela mintza Grekez, baina bai Eskuaraz. ES 385. Guzién gañetik aingiruak [kriatu zitue], espiritu puro-utsak, zein berlandanik paratu zitue Zéruan. LE Doc 43.
azpisarrera-4
BEREHALAKO.
azpisarrerakoSense-4.1
a) (SP (sin trad.), Lar, Dv, H).
Inmediato; instantáneo. "Presentáneo" Lar. "Qui suit incontinent, immédiat" Dv. "Prompt, subit" H.
Bainan berehalako purgazione hura mirakuilluz da guzia, eta ordinariozko legetik kanpoan. SP Phil 21. Bereziki bihotzeko mobimendu eta akzione berehalakoetan. He Gudu 70. Gaitz huni eman behar zaion erremedio berehalakoa. Ib. 163. Obedienzia berehalako eta oso batetarik gure buruben dispensatzeko billatzen ditugun aitzekia funts gabekoen konfonditzeko. Mih 89. Berehalakoa izan da [Jesu Kristoren biztea], egiazkoa eta bethikotz. Jaur 157. Eta Aaronek, ez bazuen ere, ez bere osasunean, ez bere indarretan, eriotza berealakoaren aztarnarik ezagutzen. Lard 98s. Berehalako ona ikhusten ez badugu, gutiak begiratzen gare geroxagokoari. Dv Lab 314. Senarraren aurpegian agertzen dira eriotza berealakoaren aztarnak. Camp Ezale 1897, 252a. Orregaitik berealako eskabidea, besteren bategaz lotu etzediñ Mañasi. Ag Kr 120. Haren gerri inguruan katea jaurti eta estekatzea, berehalako lana izan nuen. Mde Pr 113. Arrokeri zirudiken berelako oporraldia ez igurikatzea, eta begi guzien aintzinean zegon lanbidetik alde egitea. Or Aitork 213. Euskal literaturaren loraldiak, nik uste, ezin dezake horretan berehalako eraginik izan. MEIG IX 58.
azpiadiera-1.1
Gure Erredentoreak bere pasio santisimoareki gu erredimitu eta berlako denbra eietan, komekatzen zirela kristioak egunoro. OrorbSerm 100. Soñeko eta oñetakoak eginda berealakoak ziran [zagiak], eta orain ara nola urratuak dauden. Lard 115.
azpisarrerakoSense-4.2
b) Semejante, similar. Cf. supra (2).
Baita ahalaz [eskola] ezariren berhez neskatilen, serora edo beste bürzagisa berhalakoak. Bp I 23.
azpisarrerakoSense-4.3
c) (Adv.). Inmediatamente, en seguida.
Ara gurdian beiekin eramanda, berealako ondar-pilla an egon zan. JAzpiroz 202.
azpisarrera-5
BEREHALAKO ALDI.
Momento, instante (posterior).
Ordea azkenean halako tormenta garratza humilki pairatu ondoan, gure salbatzailleak berehalako aldi batez kalma eta bake doatsu bat bihurtu zioen. SP Phil 500 (He 507 kolpe kolpez ). Aski zuen, berehalako aldi hartan, Jesusi zerua galdetzea! Zerb Ipuinak 335.
azpisarrera-6
BEREHALAKOAN (Dv, H; belakuan V-gip, G-azp) .
(En oraciones negativas). En seguida, al momento. " Ez da berehalakoan ethorriko, il ne viendra pas de sitôt. Ez da berehalakoan ethorri, il a bien tardé de venir" Dv. " Eztok belakuan akabauko kursua. Baiezkoetan belaxe ia beti" Elexp Berg. " Etzan belakuan etxea etorri " ZestErret. Tr. Documentado desde mediados del s. XVIII; se emplea más al Sur.
Berealakoan edo beñgoan guzia idoro etzuten, ta utsak betetzea ta sobrak kentzea asko kosta zitzaien. Cb EBO 15. Orregatik etzaie ematen aurrai bataiatu ta berealakoan, ezpada, orretarako jakin bear dana ikasten duenean. Ub 196. Ebanjelioaren berria banatu, ta etziran berealakoan galdu Jerusalengo Erria ta Judeako Erreinua. Ib. 111. Baña nola berak eskatzen zuen mesedea txit banaketako eta oi ez bezelakoa baizan, berealakoan aditua izan etzan. Arr May 114s. Lau milla duro señale, / ogei milla jokuan, / pillan eztira jartzen / berealakoan. EusJok II 31. Bi herri amultsu hoietako yendeak handizki maltsoak eta pazientziadunak baitziren, ez zituan berehalakoan elkharri yokatu. Elzb PAd 73s. Ez det berialakuan topatu, bañan badakart. Moc Damu 10. Erriak gisa orretan iarritakoan, eztira berealakoan beste aldera biurtuten. Ag AL 81s. Etxakue berealangoan sartuten egia. Ib. 57. Etzuan berealakoan amaituko, Ana Josepak itza kendu ezpalio. Ag G 266. --Eztezu lotarako gogoa makala ekarriko. --Zerbait bai; baña ez naiz beti berealakoan lotara joaten. Ib. 7. Ez bide zuen hunek kargu hori berehalakoan ardietsi. Ox 191. Uztailaren 13a ez zaigu berealakoan aztuko. Muj PAm 8. Gezur oiek aizatzen naiko lana badago, ta ez dira berealakoan ixilduko. Or SCruz 86. Adin puska bat izanikan ere, etzira behalakoan ixilduko. Zub 73. Gaxuak indar gutxi / daukate lepuan, / ez dute ekarriko / berialakuan. Tx B III 128. Berealakoan berebiziko ostikoa atze-aldean ipiñita ordaindu zion. Anab Usauri 20. Ez gira halere berehalakoan ohartzen gaua jina dugula gainerat. JE Ber 90. Ez naiz nai bezin laster bakarrik gelditu. Ez, orixe! Ez det berialakoan biali. Alz Burr 19. Beltza egin didazu ta eztizut berealakoan barkatuko. Ldi ( in Or BM 8 ). Etziran belakoan juan egun aiek! Jaukol Ipui 36. Bai, aitor egin du baiño ez berealakoan. Etxde JJ 192. Erakutsi zenion, beregan ez-baiña Zuregan entziten. Ez ordea berelakoan! Or Aitork 140. Amak eindako galtzok etxaz ez berialakuan zulatuko. SM Zirik 123. Gau artan etzuan berealakoan lorik artu. NEtx LBB 24. Noizbaiten eldu zaio denbora / ta ez berialakuan. Uzt Sas 74. Ez nin berealakoan etsi. Ataño TxanKan 45. Ez ginen segurki berehalakoan arrañatu. Etchebarne 100. Eta noizbait lotu giñan, ez berealakoan. Albeniz 713. Denak aipatzen hasiz gero, ez genuke berehalakoan bukatuko. MEIG I 166.
v. tbn. TAg Uzt 230. JAIraz Bizia 82. Larre ArtzainE 181.
azpisarrerakoSense-6.1
(G; berialakuan V-gip) Ref.: A; Etxba Eib ( berialakuan ) .
(En oraciones afirmativas). "En breve, tras un instante. Juan eta berialakuan itzuli zan " Etxba Eib.
Emakumeak [...] irabazten ezpadu gizonaren biotza [...], berealakoan galduko du gizonaren maitetasuna. Ag Serm 483. Mañasiri, arpegiko azal zuria berealakoan gorritu ta. Ag Kr 102. Au esanda, belakoan otsegiten dio alabari. Or Mi 47. Laster eta laster badoa soldadoa, eta berehalakoan heldu da Errege, nigarrez urtua. Barb Leg 135. Berealakoan begiak yarri zitzazkidan blei-blei negarrez. Zait Sof 35. Baño zera azkarrago ta berealakoan aldez bestea egin zion. Anab Poli 90. Eta aren izekoak dei eginda, berealakoan agertu zan mutilla. Erkiag Arran 91. Barruan, tirotsak entzun dira. Eta berealakoan, kalean bertan bere, su ta danba. Erkiag BatB 146. Eta erio suerrean izkutatu ziran berealakoan eliz-ataritik. NEtx LBB 171.
azpisarrera-7
BEREHALAKO HARTAN.
" Berehalako hartan ez nuen ezagutu, au premier moment je ne le reconnus pas" Dv.
Garaitu edo igesi bidaldua gatik berealako artan onelako gogorazio txar ta etsai edo lagun gaistoak, berriz ta berriz etortzen zaitza. Mb JBDev 155. Baña orretarako obligaziorik edo kargurik badu, aserre edo kolera bizia igaroagatik, berealako artan ezer esan bage edo egin bage, eztu gero utzi bear osoro gaizki egin duena aldueneraño erremediatu erazotzeko kuidadua. Gco II 48. Etsaia asko-jakin eta malmutza dala [...], berealako artan bere itxura nazkagarria beñere agertzen eztuela. Arr Bearg 449.
azpisarrera-8
BEREHALAKO BATEAN (G-to; berialako baten V-gip) Ref.: A EY III 305; Etxba Eib .
" Berialako baten, en un momento. Berialako baten amaittuko dot gaurko zeregiña eta etorriko naiz " Etxba Eib.
Goi-goitik be beraño erazteban, eztakit nik zelan, bere itza, ta loditu, sendotu ta garraztuten jakon berealako batean. Ag Kr 133. Itz neurtu batzuk neskatilla orren kontra berealako baten egiteko. Ib. 99. Mallaka mallaka berealako baten jetxi ziran gizon gaizkiñen zelai galduraño. Ag G 63. Zurrumurroak berealako baten bukatu zitzaizkigun. Ib. 102. Berialako baten bertako ate nagusija zabaldu zan. Altuna 110. Igarriko da alkarregana batu orduko barriketa-ariya orratz-zulua ziar berialako baten sartu dabela. Kk Ab II 155. Berialako baten uxatu egaztija ta otzara-barruban sarturik. Otx 138. Berealako batean egundoko liskarra ta arma-otsa sortzen da. NEtx Antz 28. Onela, berealako batean, atariko atean zan. Tene ( in Etxabu Kontu 183 ). Baiña ez nuan lo-asekadarik egiterik izan. Berealako batean jeiki arazi ginduzten. AZink 107. Nik Arantzazun ezinezkotzat, berehalako batean ezinezkotzat, jo nuen eginbidea. MEIG VII 170.
azpisarrera-9
BEREHALAKORIK.
Inmediatamente.
Ez ginen berehalakorik gure xedera heldu. Prop 1890, 132.
azpisarrera-10
BEREHALATIK.
Inmediatamente. v. BEREHALADANIK.
Berealatik, ta maiz presta gaitean Jangoikoaren graziaz, gaitz guzien kontra. Lariz 21. Iragoten dirian berialatik aurrera. msOñ 235v. Oraiñdaño jarri ezpanaiz, berealatik asitzera noa. Arr May 77. Baña Jaun onek berealatik eta guziz ondo aren leialtasuna progatu nai izan zuen. Ib. 201. Ezpadiezu erantzuten bear dan errespetoarekiñ nere galdeai, berealatik zoaz kalabozora. Urruz Zer 65. Berialatik asi zitzaidan / inbusteroka tratatzen. Tx B I 70.
azpisarrera-11
BEREHAL-BEREHALA .
(Inens. de berehala ). " Bela-bela ere esaten da zentzu [bela] berdinean" Elexp Berg. v. BERE-BEREHALA.
Jakin bezin laster agindu zeban [...] igaro zedilla bereal bereala Tolosara. Izt C 374. Berehal, berehala hemen dugu etxek'andrea. Barb Sup 86. Jauregi-aintzineko erreka-estalia behar duzu berehal-berehala urratu. Barb Leg 135. Gizona, ez aiz bel-bela etorri. Or SCruz 94.
azpisarrera-12
BEREHAL-BEREHALAKOAN.
"Inmediatamente [....] bela belakoan (G-to)" A EY III 305.
Berel-berelakuan / etzera kupitu, / Jainkuak bestek eztu / nik ainbat sufritu. Tx B II 101.
azpisarrera-13
BERE-BEREHALA (, H; bereberala ) .
(Intens. de berehala ). "Incontinenti" . v. BEREHAL-BEREHALA.
Ezen eztire berehala konplitu behar gure bihotzeko gutizia on diruritenak, eta halaber etzaiote bereberehala ihes egiñ behar gaixto diruritenei. Ch III 11, 2. Sartu zen aren alor ereinian gizon etsaia ta gari erein tartean ereñi zuen belar gaistoa ta zakar galgarria ta gorde zen ber-bereala. Mb IArg I 201. Bada bere-berehala ezpazen ere, utzi zituen Erromak bere idolo txar guziak. Ib. II 117. Ea zure argia betor nik ezagutzeko zure borondatea, ta konbeni zadan bizimodua berebereala artzeko. Cb Eg II 111. --Zer merezi dau gurasuari eskuba jasoten deutsanak? --Bere beriala bizitzia kentzeia. CrIc 67. --[...]. Nos prest egongo da? --Bere beriala. Mg PAb 132. Bere-bereala du / sasitik askatzen. It Fab 234. Eta onen burua ematen bazioten, bere-bereala itzuli, eta pakea emango ziela. Lard 203. Saulek bere bereala Akimelek eta onen odoleko apaiz guziak bere aurrera erakarri eta [...]. Ib. 171. Arrek erantzun ziyon / bere beriala. Bil 130. Emanez batari borz talentu, berze bati bida [...], fan zinuen berebereala. Samper Mt 25, 15 (Echn bela ). Janzitzen da bere-bereala eta irteten da argi ta morroiyakin ezagunezaren billan. Aran SIgn 36.
berehala
<< 3 bere 0 / 0 bereizi >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper