Harremana

    OEH - Bilaketa

    2945 emaitza leon bilaketarentzat

    Sarrera buruan (2)


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 bera.
    tradizioa
    Tr. La declinación más usual es bera, berak, beraren, berari, berean (bertan; v. infra (2) ), bereko (bertako), beretik (bertatik) , etc.; (pl.) berak (v. beraiek),berek, beren, berei, beretan, beretako, etc. Algunos autores suletinos (como Oihenart, Belapeire, etc.), o roncaleses como Mendigacha, emplean tbn. berark (erg.), berartan (ines.), etc. En algunos autores vizcaínos (Ur MarIl 113, Itz Azald 130, Otx 55) encontramos el ines. beratan.
    sense-1
    1. (gral.; SP, Lar, Lar Sup , Aq 947, Añ, Dv, H) Ref.: A (bera, berean); EI 227; Iz Ulz (emen berian); Gte Erd 52, 256; Elexp Berg.
     (El) mismo, (el) propio, (él) en persona (lat. ipse). "Egun beretik, dès aujourd'hui" SP. "Aquí, allí mismo, emen bertan, an bertan [...]. En el Cielo mismo, en la misma casa, Zeruan bertan, etxean bertan" Lar. "Aora luego, orain bereon" Lar Sup. "Allí, an, berean (AN)" Aq 947 (puede tratarse de an berean, a pesar de la coma). "(Lo) mismo, mismísimo, bera, berbera" Añ. "S'il a le sens de 'lui-même', le nom et le pronom prennent tous deux la désinence casuelle. Gizonari berari, à l'homme lui-même" Dv. "Berean: Hemen berean, ici même, sy. V, G bertan. Orai berean, à présent" H s.v. bere-. "Atzo berean (S), ayer mismo" A. "Emen berian, ementxe berian, berióntan, aquí mismo" Iz Ulz. "Amari berari egin zion kalte (G-azp-goi, AN-gip)" Gte Erd 52. "Dokumentazionea bakotxak berak joan (=eraman) behar du (BN-arb)" Ib. 256. v. 1 ber; berbera (2) ; cf. berau, berori. Tr. De uso general. En la construcción más frecuente, el sintagma nominal y bera están unidos en aposición, tomando ambos los mismos sufijos de determinación o declinación; sin embargo, la construcción del tipo Jainko berak emana es usual en los textos antiguos: aparece en Dechepare, en J. Elizalde y, alternando con la anterior construcción, en Leiçarraga, Etcheberri de Ziburu, Capanaga, Gasteluçar y Belapeire; en Axular y Pouvreau lo hallamos además tras sust. det. A partir del s. XVIII, si bien es la única empleada por Mendiburu, va escaseando más, y la mayoría de los autores, durante los últimos doscientos años, usan construcciones del primer tipo; con todo hallamos ejs. del segundo en Etcheberri de Sara, Cardaberaz (EBO 54), Larreguy (I 291), Mihura (127), Ubillos (72), Moguel (CO 173), V. Moguel (86), Añibarro (EL 1 224), Aguirre de Asteasu, Lardizabal, Hiribarren (Egia 119), J. I. Arana (SIgn 96), Iturzaeta (Itz 37), KIkV 74, Inza, Oxobi, Lizardi (IL 92), S. Mitxelena (Aranz 168), Irazusta (Bizia 58), Bilbao, Zaitegi (Plat 39), M. Atxaga (Gazt 15), Labayen (SuEm 205). En algunos contextos es especialmente frecuente, p. ej. en orai beretik, que usan Chourio (I 22, 5), Haraneder (Gudu 165), Baratciart (114), Monho (88), Duhalde (211), CatLuz (2), MarIl (111), Goyhetche (323), Duvoisin (LEd 175), Hiribarren (Egia IX), Laphitz (87), Elizanburu (Po 218), Joannateguy (SBi 38), Hiriart-Urruty (Aurp 221), J. B. Etchepare (99) o Larzabal (Iru 32); sus equivalentes meridionales oraintxe bertatik y orain bertatikan aparecen, respectivamente, en Uriarte (MarIl 31) y Pello Errota (116). En los casos locales de declinación, bera aparece declinado como determinado (etxean berean, hara berera, etc.) en los textos septentrionales y navarros; en los occidentales, por el contrario, se declina como indeterminado (etxean bertan, hara bertara, etc.); podemos citar las excepciones de Goyhetche, que emplea en alguna ocasión bertan, y de Lardizabal, que usa berean.
    O anderia, ezin date ehor zure bardinik, / Gainekorik zuk eztuzu Ieinko beraz berzerik. E 107. Mirail bat nik ahal banu hala luien donoa, / neure gogoa nerakutson sekretuki han barna, / han berian nik nakusen harena ere nigana. Ib. 143. Hunegatik Iainkoari berari-ere etzaió laido haién Iainko deitzera. Lç He 11, 16. Emazte haur hatzaman izan duk adulterioko egitate berean. "Sur le fait même, commettant adultère". Lç Io 8, 4. Oek guztiok / ortuan iragarorik, / eroan eben / Kristo bera loturik. Lazarraga (B)1200v. Orazino haur nork egina da? --Iesu-Kristo gure Salbatzailleak, eta bere ahoaz beraz berak erakutsia. Mat 86. Iaietan ezin gabiltzke / bertze garien igitan, / baña au igita daiteke / Korpus Kristi egun berean. Elizalde 141ss. Atratzen denean Sazerdotea Sakristiatik rebeztiturik begiratu bear diogu Iesu Kristori berari bezala ikusi baigindu zioaienean guregatik ofrezitzera. Ber Trat 12r. Ifernu berean sartzea. EZ Man I 94. Lehenbiziko partean dire Jesus Kristo sortze-aitzineko gauzen gañean Noelak. [...]. Bigarrenean, Jesus Kristoren beraren gañean Noelak. EZ Noel 27. Athera ziazotela aitari berari bere begietarik bata. Ax 348 (V 231). Iainkoaren donua eta emaitza, Iainkoa beraganik baizen bertzetarik ezin datekeiena. Ib. 454 (V 296). --Nok ordenadu eban Pater Nosterren oraziñoa? --Iesu Kristo berak Apostoluak eskatua gati. Cap 36. Premiak berak egiten dituz orduan obligaziño geiagotako. Ib. 69. Hori eginik, konsidera zazu emeki eta bakerekin nola oraiko oreneraino ibilli zaren Iainkoarekin, lagunarekin, eta zure burua berarekin. "À l'endroit de vous-même". SP Phil 512. Biek elgar aditurik [egiñ dute], / lehenik amudioak, / gero Jainko Haur beraren / indar handi dibinoak. Gç 77. Zure Spiritu Sainduak berak ontasun guzien ithurrirat gidatuko nau bide xuxenean. Ib. 50. Jesüs Jaunak berark Ebanjelioan erran derikü. Bp I 70. Amorekatik hura egon ladin Dabid berak egin zerion Tabernaklian. Bp II 84. Jesu Kristo gure Jauna bera. ES 153. Orai aiphaturikako gauzen frogantzatzat ekharriko dut Axular beraren obra. Ib. 145. Orien eran berea egiten duena iganen da Jesus beraren aldera. Mb IArg I 348. [S. Joan Bautista da] santu, aurtasun beretik eremu batean sartua. Ib. 70. Markesak berak, gure Aita Klaudio Jeneralari guzia eskribitu zion. Cb Just 43. Eguzkia bera / bere aurreti / ilundurik doa / argi bagarik. Oe 159. Gau onetan bertan. Ib. 155. Hil zuen gero Absalon, erregeren semea bera. Lg I 320. Joseph bere esposari berari. Mih 35. Ezpataz zian bere khorpitza igaran ta hil han berian. Egiat 174. Leku infámean bérean triunfánte kastidáde garbi edérra. LE JMSB 120. Txarrijak berak, ain ezaña izanik, daukaz izen asko. Mg PAb 87. Au izanik garbitasuna bera. AA III 393. Matrimonioari dagokan garbitasuna gorde gabez matrimonioan bertan. Ib. 395. Añ itsusia iritzi zion Judas berak ere bere bekatuari. AA I 424. Dela Jainkoaz beraz, guri bihotzera mintzatuz, dela gure kofesorez. Dh 216. Sartu zaitekez Elexan ikara lotsazkoak; begitandu bekizu zeruan bertan zagozala. Añ EL2 16. Gidatiak izan ahal gitian zelüko gloriala Jesüs-Kristez berartzaz. UskLiB 28. Zertako ez mement huntarik beretik? Ib. 210. --Nola! alderagotik al dator? --Emen bertan atzeman diteke. It Dial 4 (Ur emen bertan, Dv hemen berean, Ip heben berian). Aingeru batek adierazo eban Jesusen beraren etorreria zerutik luurrera. Ur MarIl 22. Eta du mement berean / Leher egiten han bertan. Gy 257. Itho zuten han berean. Ib. 147. Simon berak ere Feliperen esanai ezin arpegi eman zien. Lard 491. Apaiz-Nagusiak berak ere etzuen onean eraman bear. Ib. 446. Jainkoak lege zarrean berean ere ezkonduen elkarganako leialtasuna zorrotzkiro agintzen zuen. Ib. 22. Tabernakuloan bertan. Ib. 85. Horren erratea bera ahalkagarri zaio. Hb Egia 3. Eitzazu kan berian zore oberta altarian antzinian. Hual Mt 5, 24 (Samper kan berean, EvAN an berean). Abereak eskutik bertatik jan. Arr GB 45. Argizagia bera baño da / Euskera apatzagoa. AB AmaE 426. Zaldia plazan bertan itxi eban deslai. Ib. 307. Ohartu zenean burregoa bera ikhara daldaretan zuela. Jnn SBi 141. Bada hor egiazki gauza bat, Erlijione gabekoen beren begietarat dohana. Lap 323 (V 147). Jinkoa bera baizik ezta hura beno gorago, ederrago, photeretsiago eta handiago denik. Ip Hil 214. Dana egoan bakean, dana Mañasiren arimea izan ezik, eta bestien bakeak berak miñ barria emoteutsan neskatilleari. Ag Kr 117. Eta erreboteko harriek berek baitituzte beren zilo eta zizkak. JE Bur 28. Bere Jaungoikotasunagatik Aingeru guzien eta baitta Espiritu Santu beraren ere aurretik dala zeruan. Inza Azalp 79. Eta oro emaiten dire, erhiez zirtaka, tokian berean dantzatzen, hau pulliki kantatuz. Barb Sup 61. Beren etxeetan beretan. Ib. 114. Gertaera oek danak, Pernandori berari gertatuak ote dira? Etxeg (in Muj PAm 20). Zilarrezkoa dirudi hantxet han Axulaiko kaperak, / Nundik baititiu, bethi bihozdun, gerizatzen Ama berak / Dantxariatik Mugarreraino Lapurtar herri ederrak. Ox 31. Prantzitik etorriak eta emen bertan ari ziran karlistak, berriro sartu ditezke Gobernuaren soldaduzkoan. Or SCruz 34. Bakaldun jauregijan basuan baxen eroso ibiltten ikusiko dozu emen, bakaldunaren beraren eta jauregi-gixon guztijen arrigarri ta omengarri. Otx 6. Gure lanaren gaitzagoa, asabaen zabarkeria ta izkeraren bereiztasuna bera etsai ditugula. Ldi IL 57. Herodesek berak Erromanoeri obeditu behar zuen. Zerb IxtS 78. Ibillera guztian, argi gozo dario, goiz-argi, Asisko bertako egun-sentiak bezela. Lek SClar 121. Txakurra be bero ebillen. Ta Kukubeltxu beragaz "baltzioan" egiteko gogoa baten baiño sarriago izan ebalakoan nago. Bilbao IpuiB 154. Beltza zan nere biotz-utsunea margoz bete da ta polita dirudi orain tristurak berak. Txill Let 116. Orai berean harat joaiten baniz. JEtchep 81. Datorkion irabazi-lantsaria norberaren antzetik bertatik bakoitzari ezpaitatorkio. Zait Plat 139. Beste izaki ori zein den esan bearrik eztago: gizona bera. Vill Jaink 57. Erosi bage saldu, gatxik eta galtzairik jasateke. Zer egin ete eban Gabontzak berak, asieran? Erkiag BatB 155. Ameriketan bertan, onen izenak, alde batetik besteraiñoko arrada eman du. NEtx LBB 77. Arreba edo menturaz aita bera jinen zauzkik ikustera. Etchebarne 27. Tximista bera baiño argiagoa omen zan. JAzpiroz 108. Etxe Zuriko Nagusia bera banitz legez agurtuaz. Gerrika 211. [Film honetako sinbolo guztiak] egilearentzat berarentzat ere argi eta garbi ote zeuden beti? MEIG I 198. Moguer-en gertutzen ari diren jaialdiaz zerbaitxo jakiteko, Moguer-eko bertako Alkateari idaztea izango duzu onena. Ib. 205.
    azpiadiera-1.1
    (Tras demostrativo). "Hura bera da, c'est lui-même. Hark berak egin du, c'est lui-même qui a fait" SP. "Esse mismo, esso mismo, hori bera, hori berori" Lar. "(Lo) mismo, mismísimo, bera, berbera, a bera, ura bera" Añ. "S'il accompagne un pronom démonstratif, tous deux marquent le cas. Hara berera noha, je vais là-même. Haren beraren egitera noha, je vais faire cette même chose. Gizon haren beraren etxera goan da, il est allé à la maison de cet homme même" Dv. "Hau bera (L, BN, S), kau bera (Sal, R), hori bera (L, BN, S), kori bera (Sal, R)" A s.v. ber-. Tr. De uso gral.
    Ordu hartan berean ethor zitezen Iesusgana diszipuluak. Lç Mt 18, 1 (TB oren hartan berean, Samper, Hual okasione kontan berean (-ian); He denbora hartan, Dv, Leon orduan, Ip ordian, Ur, Echn ordu artan, Or une artantxe, IBk aldi hartan). Eta hartara berera gu formatu gaituena Iainkoa da, Spirituaren errésak eman-ere drauzkiguna. 'In hoc ipsum'. Lç 2 Cor 5, 5. Nik laztan bazaitut, agaz beragaz / pagatu bear dozu zeure zorra. Lazarraga (B), 1194vb. Puntu artarik bertarean / illundu zidin zerua. Ib. (B), 1201vb. Hirurgarrenean iakin behar duzu illhabethe haren beraren zenbat garren den eguna. EZ Eliç XXII. Erraztasun hargatik beragatik ere, kondenatu zuen bere ondoko guztiekin heriotzera. Ax 58 (V 38). Mirakuillu hunetan berean da ageri. ES 394. Bada zuen, eta orrelakoen ezkontzak ori bera. Cb Eg III 362. Ezi laidazale hurak berak ezdeüs dütüzü. Mst III 14, 4. Ezkondu berrien ta orien beren ezkonzaren alde. Mb IArg I 177. Trufa hek berak ordean probetxu handitakoak dire. Mih 129. Hark berak irakasia. Monho 136. Pekatu atxek berak zaurituten nau orain sugetzar onen itxuran. Mg CO 167. Edaten dezu odol ura bera. AA I 421. Sustrai onetati bertati sortuten dira. fB Ic II 263. Zortzitik zortzira egiten da au bera. It Dial 89. Eta erregutu zuen irugarrenez, itz aiek berak esanaz. Ur Mt 26, 44 (Lç hitz berak). Orixe bera, emen eztago besterik. Ag Kr 98. Paper eskribatzalle onek berak ara nola kontatzen zuen. Iraola 127. Hitz hok berak ezarri nituen Eskualdunean dituela bi urte. JE Bur 182. Gauz ori bera pasa zitzaigun / Karlosen gerra zarrian. Tx B I 112. Mutil a bakaldunaren kutuna zala une atan bertan etxakan gogoratu. Otx 149. Nik lepoa moztu nion Yoan ura bera piztu da illen artetik. Ir YKBiz 204. Horrek berak oro bozkariatu zituen. Zerb IxtS 72. Eta ardi hek berak zaitzen zituen udan, bortuan. JEtchep 52. Zuk orain dauzkatzun urte oiek berak izan zitun zu aitortzen zaitun apaiz orrek ere. MAtx Gazt 92. Eta ortuko lirio zuriak egun aretan bertan zimeldu. Alzola Atalak 36. Behar ziren ere kondiak egin eta horrek berak ba zuen lan gotorra. Etchebarne 94.
    azpiadiera-1.1.1
    Ori beragatik izango da gogor garartzagoa gure kondenaziñoa.Añ LoraS 71.
    azpiadiera-1.2
    (Ni eta bera, hura eta bera, etc.).
    --Hik diok ezen Iainkoak nola iustizia haur Ebanjelioan presentatzen baitrauku, hala haren rezebitzeko moiena-ere fedeaz dela. --Hori eta bera. Lç Ins D, 1r. --Ba, eta zer da? Eclipse edo delako hura ote da hau? Hura eta bera. HU Zez 95. --Zu zira bederen? --Bai, ni eta bera. HU Aurp 182. --Zer, bethi musuean ari zen Urtsuiako gizon zahar hura? --Hura eta bera. Zerb Ipuinak 336. Bai, yauna, bai. Auxe eta bera da lau milloiak zituena. Izeta DirG 66.
    sense-2
    2. (V-ger-m, G-azp-goi, AN-gip, L, BN, R; SP, Ht VocGr, Lar, Añ, Dv) Ref.: A (berean); Gte Erd 52, 53.
     (El, la, lo, etc.) mismo (lat. idem). "Leku berera bihurtz<...>, retourne au même lieu" SP. "Même" Ht VocGr 385. "Mismo, aplicado a otras cosas [las entradas anteriores son "yo mismo", "tú mismo', etc.], bera, lat. ipse, idem" Lar. "Actualmente, con relación a lo pasado, orduan, ordu berean, lat. tunc" Ib. "Quand bera accompagne un nom, il suit ce nom et marque le cas s'il a le sens de 'même'. Gizon berari, au même homme" Dv. "Egun berean (V-ger), en el mismo día [...] Gisa berean (L, BN, R), de la misma manera" A (cf. ib.: "egun bereatan il jatan alaba gazteena" (V-ger)). "Lapur berak (V-ger-m, G-azp), ohoin berek [ebatsi] (BN-arb)" Gte Erd 53. v. berbera (3). Tr. De uso general. Es algo menos frecuente en textos meridionales. En Lazarraga y Beriain aparece acompañando a un sintagma nominal que puede tomar los sufijos de determinación y declinación. Hallamos algunos pocos ejs. de declinación indet. en casos locales: así bertan en Lazarraga, Lhande (Yol 12), Zaitegi (Sof 18) y Ugalde, berartan en Mercy y Mendigacha.
    Bertan date irekiren lurra oren berian. E 67. Nitan ikhusi duzuen, eta orain enzuten duzuen konbat bera duzuela. Lç Phil 1, 30. Othoitz egin zezan heren aldian, hitz berak erraiten zituela. Lç Mt 26, 44 (He, TB, Dv, Echn, SalabBN, Samper, Hual berak; Ker berberak; Ip ber; Ur aiek berak, Ur (V) leengo berbaak eurak). Nun idoro eben [...] itxi eben maneran bertan. Lazarraga 1138v. Zeñek Maistruak bezala erraten dizkiotela munduan ibildu zenean predikatu eta erran zituen gauzak berak, eta deseoareki berareki aprobetxa ditezen bere Ebanjelioan erakusten duen dotrinas. "Las mismas palabras [...] y con el mismo deseo". Ber Trat 54r. Guri ere egikeguzu / laster fabore bera, / baldin erortzen bagare / lazeria berera. EZ Noel 133. Molde berean erran ahal diteke miserikordiaren esperantzan bekhatu egiten duenaz ere. Ax 151 (V 99). Debozionea eta hori eztira gauza bera. SP Phil 473. Gauza bera da munduko gloria. Gç 30. Ezin iskiriba dezaket, Autor berak [Hugo Kardinalak] dioen bezala. ES 189. Berriz huts beretan eroriko zare. He Gudu 44. Beren beldur berarekin arkitzen ziran beti. Mb IArg I 335. Handik laster, entzuten du boz bera. Lg I 252. Arramaiatzaren hogei eta hamar denian urthe berartan. Mercy 10. Bide berás joan beárko joan bear duénak, berzelá estaike elléga. LE Prog 114. [David zan] gizon andi bat; eta odol, ta etxe beretik etorri-beharra zan Munduko Salbatzallea. Ub 39. Ipiñi dot liburu bera Bizkaiko euskeran. Mg CO IV. Egia da, beste konfesoreak ere esku bera duela buldaren bidez. AA II 81. Bada ni ere zeru berak, zorion berak higurikitzen nau. Dh 182. --Zelan yatzi zan? --Yatzi zan bere arimia, Jangoikotasunaz baturik.--Eta bere gorputza zelan geratu zan? --Baturik Jangoikotasun beragaz. CatLlo 25. Begiek bethi letra bera ikhus dezaten gatik pronontziazione berarentzat. MarIl VI. Itztegi beraren irureun, ogei ta zazpigarrengo orrikaren bukaeran arkitzen dira itz oek. Izt C 134. Mendi berean, zegokion onorearekin gorputz-illa lurpetua izan zan. Lard 99. Kanako ezteietan zure Seme Jaunari erran zinaroen solas bera, orai-ere idokozu gugatik. Dv LEd 144. Ez ginezan bortzek soineko bera ekhar. Laph 89. Gauza bera esan biar diozute ere arreba Klarari. Bv AsL 99. Urthe berian bürüllan. Ip Hil 202. Xede berak, osoki berak izanik ere. HU Aurp 104. Igortzi edo gantzututen deutsala bere bekokiya Krisma Santuagaz, berbak esaten dituzan denpora berean. Itz Azald 131. Mertxede eskatu zitzauna egin balau ezren enuxaten eta xarrekitezren adexkidetarzun berartan. Mdg 124. Nik berriz ere galde bera. JE Bur 120. Gizonik andienen izen ta entzutea laster asko utsera etortzen dan era berean. Ag G 12. Zure asmo bera izan nuben. Alz Txib 106. Emon egijuela, euren senarrai legez, batzarretan eta agimendubetan sartzeko eskubidia, eta, era berian, autarpidia eta auzijetarako entzupidia ta ebazpidia. Otx 45. Edermena ez degu guziok margo bereko ariez eioa. Ldi IL 113. Begiak ere zulo berera / zuzentzen oraiñokoan. Or Eus 221. Etsaiak entzuten ditut bethi solas beretan. Zerb IxtS 115. Iru izen auekin piñu bera ezagutzen da. Munita 152. Kristo Erregen eguna zala / izentauriko egun ori, / egun berian gaixotu ta il zan, / ez al da au miragarri? BEnb NereA 147. Eta artzaina bere artaldeaz mintzatzen zen, mutiko bat bere emazte gaiaz bezala, aita bat bere haurrez bezala, amodio berarekin, atsegin berarekin, ohore berarekin. JEtchep 52. Eliz bertan Jaungoiko berari otoi egin eta lenengo Jauna artu, jolas berak alkarrekin egin, gose ta ase berak alkarrekin igaro, soñu berarekin poz-dantzak beko edo goiko plazan egin. Ugalde Iltz 21. Zer zerasan? Beti lelo bera, Ebanjelioan ikasia. Ardoy SFran 104. Maite zaitunak, Poliu, zure zori bera iritxi beza. Ibiñ Virgil 40. Ez al gaituzu bada, guziok, aberats eta pobre, Egille Beraren ume? Lab SuEm 196. Izen bera duan beste [libruru] au. Berron Kijote 82. Han etzen haatik Gasnategiko josteta bera. Etchebarne 37. Berriro kontrario berarekin, Irazurekin alegia, andik ogei ta bat illabetera. JAzpiroz 140. Batzuak naiago izango dituzte loreak [...], ostoak ain usai txarra nolatan daukaten. Baiñan indar bera daukate. Ostolaiz 65. Aurreko ipuin bera aurkeztu eustan idazkariak. Gerrika 119. Teknikoak eta zientifikoak, bidenabar, ez dira gauza bera, zuk besterik uste izan arren. MIH 216.
    sense-3
    3. (gral.; SP, Urt, Ht VocGr, Lar, Añ, VocBN, Gèze, H, Zam Voc), bea (G, AN-larr, S). Ref.: Bon-Ond 169; A; EI 226; Lrq /bea/; Holmer ApuntV; Etxba Eib. (Usado como pronombre de tercera persona). Él (mismo); (pl.) ellos (mismos). "Bera, aquél mismo" IC 59. "Bera báño sendoagoaz hilla izatu da" Urt I 12. "Soi, se" Ht VocGr. "Étele, ara bera, lat. ecce illum, eccum" Lar. "Inexistente, beragan dana" Ib. "Ela, veisla, ona bera, orra bera, ara bera" Añ. "(Ir a su) presencia, bere aurrera, beragana joan" Ib. "Ellos, aquéllos, (V) eurak, (G) berak, (AN) ek" Ib. "Continuar, proseguir [...], ekin, emon berari" Ib. "Bera (p.), le même, la même" VocBN. "Bera (pr.), lui-même, soi-même" Gèze. "Berartan (S), en lui-même, dans son sein" Dv. "Berak erran daroku, lui-même nous a dit" H. "Berak (G), ellos" A. "El (Gram.)" Zam Voc. "(Pron. réfl.), lui-même, elle-même, soi-même. Berak, eux-mêmes, elles-mêmes" Lrq. "El, ella" Holmer ApuntV. "Él, aquél mismo. Conviene advertir que en castellano dicen habitualmente "él" aun refiriéndose a "este mismo", "ese mismo"; y en tales casos no debe decirse bera, sino berau y berori" A. "Berartan (S), en él [...]. Berartaz ebaki (R), cortar con ello (cuchillo, etc.)" Ib. "Beratan (V), en ello. Beratan dago zure betiko zorion edo zorigaizto guztia" Ib. v. hura.
    Tr. De uso gral. La forma de gen. beraren es utilizada generalmente en contextos no anafóricos (es decir, aquellos en los que no tiene un antecedente en caso ergativo, absoluto o dativo dentro de la misma oración); hallamos sin embargo unos pocos ejs. de uso como anafórico, en contextos en los que habitualmente aparece bere; así beraren büria [erho zin] (Etch 626), ezaguturik aitak beraren antza eta amaren edertasuna bere semietan (Bv AsL 73), beraren eskutikan ez gaitzala laga (Tx in Imaz Auspoa 24, 55); v. tbn. Barb Leg 129, Zait Sof 151, Mde Pr 179. Es más frecuente el uso anáforico de berarekin, p. ej. en gizalegean auzotasunak artu-emana darakar berarekin (Etxde JJ 226), eraman zuan, bada, berarekin (Anab Poli 53);
    v. tbn. Ag G 190, Ir YKBiz 99, Mde Pr 136, NEtx LBB 162, Berron Kijote 222.
    Gomiz Gonsaluch bertan zan, / beragaz Presebalen kaltean. Mondr 34s. Penak oro jiten dira Ieinkoaren nahitik / Eta berak permititzen oro hobenagatik. E 239. Tormenta handi bat altxa zedin itsasoan, hanbat non untzia bagaz estaltzen baitzen: baina bera lo zetzan. Lç Mt 8, 24 (Dv, Ur, Ur (V), Ip, Ol, Or, IBk bera; He, TB, Echn, SalabBN (h)ura; Hual, Samper, Leon, Ker, IBe Jesus). Eta Iudas Iskariot, zeinek bera traditu-ere baitzuen. "Qui aussi le trahit". Lç Mc 3, 19 (cf. Mt 10, 3: Iudas Iskariot, hura traditu-ere zuena, "qui même le trahit"). Eta gauza hauk erraiten zitiat munduan, dutenzát ene alegranza konplitua berak baithan. Lç Io 17, 13. Oi orain, barriz, nik ifini dot / bera kateaz loturik. Lazarraga 1181v. Dohatsu dira miserikordia egiten dutenak, zeren hala berek ere miserikordia ardietsiko dute. Mat 158. Iaungoikoari graziak emateko berak eta berzek aren ganik errezebitu dituzten ondasunen gatik. Ber Trat 72r. Esan dit gaztiga degizudala naiztebala monja zeran, bera orain serbi dezazula. CartAzp 126. Hala dio San Agustinek gerthatzen zeikala aldia batez berari ere. Ax 47 (V 30). Baiña zertako sartzen naiz ni [...] zure laudorioen aiphamenean? Berak dira bere buruz asko gora mintzo. Ib. 9 (V 5). --Nolan, señalean, ala figuraan bakarrik? --Ez Iauna, ezpada bere sustanzian, eta bera dana legez. "En su misma real sustancia". Cap 64. Bana hura, hargati, / Nizaz ezt' axolan, / Et' enu itoiten, berak / Sartu nauen penati. O Po 28. Zeinek ere baitu ogena, / Berark dezan bak' izuna. Ib. 43s. Ematen da bera, ogi eta arno / Idurian zarratua. Gç 124. --Manü honek zer debetatzen dütü? --Berartan edo bestetan gogo, hitz, eta egite likhitz güziak. Bp I 96 (Cf. infra BERARTAN). Bere ethorkia, eta leinua, arbasoak, eta berak egin etzituen gauzak, etzituela bereak deitzen. ES 105. --Aiteak nogañik dau izaitea? --Ez inogañik, Juana, ezpada beragañik. Arz 31. Aiñ bete-betean jo zuen bere etsai illun itxusi ura, non sekulako beregandik igeseragin zion, eta orrekin bera gelditu zan betiko argi-uts ederra. Lar SAgust 6. Batbederak irakurtüren dü berak enthelegatzen dian lenguajia. Mst XXI. Jesus beragana bere ager-aldi guzietan joatea, beragan gogoa ta begiak ezarri ta humil-humilki ta errespetu andiarekin egotea. Mb IArg 391. Birjiña, nere Amandre, Jainkoaren Ama maitea: Zuk bai dakizula bera amatzen. Cb Eg II 136. Samsonek bilhatzen zuen ezkontza hartan parada bihurtzeko filistindarrei berek hanbat urthez israeldarrei yasan-arazi zioten gaixkien ordaina. Lg I 225. Bere Ikasle Anaje onai / Berak emonik bere eskuz: / Bera eginik jan, edana; / Beragaz bildu gaituz. Añ EL1 172. Joaten zera bera ekusteagatik, ta berarekin egoteagatik. AA III 552. Zer dire othoitz, hanbat barraiamendurekin, erdietan zer zerasan berak ere etzakien gisan egin dituen hek? Dh 142. Izan biar dau zure salbaziñoiak balijo guztiz andikuak; bada beragaitik eldu zan Jaungoikuaren semia kurutze baten illtera. Ur MarIl 107. Zotza Sauli erori zitzaion. Ibiltaririk azkarrenak bereala beraren billan joan, eta guzien aurrera ekarri zutenean, ikusi zuten, beste guziak baño askoz luzeago zala. Lard 156. Lürrak berartan badü gozo künte hanitx. Ip Dial 48 (It bere barrenean, Ur bere beraren barruban). Buztinak eta laphitzak ur guti uzten dute jaustera berak baino beherago. Dv Lab 109. Eta azkenez, gora Lauburu! / Euskel-erriko bandera, / Beragaz geure Foru maiteak / Biztuko doguz atzera. AB AmaE 39. Isaiasek erraten du oraino Salbatzaile hura sorthuko dela Birjina baten ganik; berak ezarriko dituela bide onean jainko faltsuen adoratzaileak. Jnn SBi 4. Gobernamenduak nun behar ditu hautatu bere mutilak? Berak bere eskoletan argitu eta altxatu haurretan, ala Elizarekin egon direnak heiekin lerroan ezarririk, erdizka? JE Bur 51. Ana Josepak zer erabaki duan berari, mutillari, esan bearko dio. Ag G 306. Aguriari itz egin biar yakola ta beragaz aitu, ia onian zuzendu al eitekian zorritxarreko arazo a. Kk Ab I 26. --Alkate ta Etxenagusia al dira? --Bai, bai berak dira. Lab EEguna 109. Manatu zioten [Errege-Jaunak bere haur eta andreari] berarekin itzul zitezen etxerat. Barb Leg 69. Ordu aretan baña, Urtziren mosubak / osatuten dauz euren zauri odoltsubak, / Berak legortuten dauz nekezko negarrak. Laux BBa 58. Beak [txolarreak] baño kalte aundiagoa egiten zuan zomorro bat, garia baño geiago jaten zutela ikusi-ta. Munita 141. Berarentzat ezan egon errukirik: barre egin eutsen ugari eta gero kartzelaratu. Bilbao IpuiB 249. Nola baliatzen zituen haurrak, hauier manatuz berek gogoz ikasi otoitz eta egiak gero etxean egun guziez burhasoeri errepika zitzaten. Ardoy SFran 323. Atzera bueltan etorri giñan / jun bezin mutil azkarrak, / beragatikan Jaungoikuari / ematen dizkat eskerrak. Uzt Sas 125. Gurekin jan zituen arrainak, berak arrapatuak ere bazituen. Etchebarne 36. Bera dogu buruko / miñaren zaindari, / eta San Sejismundo / deritzo berari. Ayesta 30. Lino Lazkano zan gure komandantea; bergararra bera, baserritarra gaiñera. AZink 66. Lapurtarra, klasikoa eta ez hain klasikoa, berek bertan behera utzia dute, Iratzeder edo kentzen badugu. MIH 122. Ez dugu horrenbestez esan nahi berarekin bat gatozenik. Ib. 321.
    Lo mismo, la misma cosa. "Continuar, proseguir [...], ekin, emon berari" Añ.
    Ez baitira Iainkoa dan bera. "Quia non sunt id ipsum". Or Aitork 357. Maiz ari zan kristau zala esaten eta Sinplikianek beti bera erantzuten. Ib. 187.
    (Usado como predicado). Igual, inmutable. "Bethi bat, bethi bera izaitea, être toujours un, toujours le même (Ax)" H.
    Nihork ez du munduan Eskaldun adina; / Bakharra da mendetan bera egon dena; / Nahastean bertzeak bere pasaietan / Odola hark du garbi beiratu zainetan. Hb Esk 7. Yesus ez da nihoiz ganbiatu; lehen egunetik azkeneraino bethi bera da. Hb Egia 92. Ez Fede Katolikuaren egientako, hurak bethi berak dira, zer nahi gisaz erakuts ditian. CatS VI. Eskualdun mintzaira zaharra da eta bethi bera. Isoard V (ap. DRA). Fedezko egiak bethi berak dire segurki. CatJauf III.
    sense-4
    4. Solo, único. v. 1 ber (I, 2), bakar, bakoitz; cf. BAT BERA.
    Bada Rege eternalari, immortalari, inbisibleari, Iainko zuhur berari dela ohore eta gloria sekula sekulakotz. "À Dieu seul sage". Lç 1 Tim 1, 17 (He, TB, Dv, Ol, Ker, IBk, IBe, Bibl bak(h)ar). --Kontrizione berareki salba gitakia? --Bai oso bada, eta ezin kofesa bagite. Bp I 67.
    azpiadiera-4.1
    (Tras demostrativo).
    Lehenbizikoan abisatzen gaitu Iainkoak hura bera dela gure egiazko Iauna, guk ohoratu, adoratu, zerbitzatu, eta Iainkotzat (bertze guztiak utzirik) eduki behar duguna. Mat 102s. Nik daritzat hobe dela / hura bera gal dadin, / ezen harengatik jende / guztia honda dadin. EZ Noel 95. Bekhatutan egoiteaz [...] bertze kalterik ethor ezpaldi ere pleguaren eta aztura gaixtoaren hartzea baizen ere, hura bera behar lizateke asko bekhatutan pausatzetik begiratzeko. Ax 88 (V 60). Konsiderazazu guzien gainetik pena hekin sekulakotasuna, hura bera gatik bertzerik ezpaliz ere ezin iasanezkoa baita Ifernua. "Laquelle seule rend l'enfer insupportable". SP Phil 56. Eta hitzkuntza hura bera nahasi izan zen hainitz bertze hitzkuntzetara. ES 387. Ez duzu zerbitzaturen hura bera baizik. Lg II 131. Hori bera asko da ikhara saindu batez transitua izan dadinzat. Mih 24. Neskatxak ez ukhana gatik ere xede gaixtorik, gizon gazten aitzinean alegeregi ta arraiegi agertzen bada, horrek berak asko ta asko bekhatu eragin dezake. Dh 73. Hori bera askiko zutela egiaz / Otsoak oro urruntzeko. Gy 253. Buru bat galtzen duenarentat, hori bera soberaxe da. Dv Lab 214. Hori bera aski da errateko ez direla egiazko Eliza. Hb Egia 109. Hüllantü zen bere semiagana eta erran zeitzon hitz horik berak: eztizie ardurik. Jesüsek ikhusi zian bere amak nahi ziala, harek eman liezen ardu. Ip Hil 147. Baginuke aski hori bera, gure onetan ez uzteko galtzerat euskara. HU Aurp 202. Izena erranez geroz, aski jaun da izen hura bera eskuaraz, Dabid ala Salomon. HU Zez 177.
    azpiadiera-4.2
    (BN-arb, S, R-uzt-is; SP, Lecl, H, A, A Apend ) Ref.: Iz R 286, 303; Gte Erd 35, 219.
     (Pred.). (Estar, etc.) solo. "Bera dago, il demeure seul" SP. "Seul" Lecl, H. "Solo, sin compañía" A (que cita el ej. de Lç Io). "Bera gira, estamos separadamente, aparte" A Apend. "Kúrak xin tun bérak, aquéllos han venido solos" Iz R 286. "Etxen urte bat bera iragan zian (BN-arb, S) [...], ata eta bi alabak berak bizi ziren (BN-arb, S)" Gte Erd 35. "Mementu huntan hobe da bera uztea (BN-arb), üzten ahal da bera (S)" Ib. 219.
    Luk bera duk enekin. "Luc est seul avec moi". Lç 2 Tim 4, 11 (He, TB, Dv, Ol, Ker, IBk, IBe, Bibl bak(h)arrik). Baldin ogi bihia lurrera eroririk hil ezpadadi, hura bera dago. "Il demeure seul". Lç Io 12, 24. Beraz emazte hura aurkhitzen zen bera, senharrik eta umerik gabe. Lg I 244. Doluduna minean serorak segitzen; / bera utzi behar da hitz onen hedatzen. Hb Esk 203. Igan zen bera orazione egitra mendi batian. Hual Mt 14, 23 (Ip bera; Lç bereziki, TB, Dv, Ur, Echn, SalabBN, Samper, Or, Ker, IBk bak(h)arrik, Ol berezian, Leon ber-bera, IBe bakardadean). Eta Jesüs baratü zen bera, eta hareki, txüti erdian zen emaztia. EvS Io 8, 9 (Dv bakharrik gelditu zen). Jesus Jaunak nola utz zezaken bera eta kontsolazionerik handienak eman gabe, harren gatik hainbertze sakrifizio egiten zuena? Jnn SBi 125. Maria bera zegoan bere Nazaratheko etxanoan. Ip Hil 154. --Erraiten denean Elizak zerbait erakasten edo manatzen duela, zer aditzen da Elizaz? --Aditzen da Aita Saindua bera, edo Aphezpikuak Aita Sainduarekin batean. CatJauf 65. Bera gelditu zen Sabuquy, nahi-t-ez pil pil. Oren erdia, oren bat, oren bat et erdi... laguna ez ageri. Ox 198. Zartagiña zaharra etzen seküla bortüzale bera juaiten [...] hobe zen hanitxez zunbait lagün algarrekin izan zitian. Const 37. Zorigaitzez gogoeta ilun horietarik heldu bazaizkion, amodiozko kantu alegera bati lotzen zen bera balinbazen. JEtchep 60. Arthaldea bera utzirik urruntzen den artzaina. Larz Iru 92. Emaztea, gaixoa, bera zen etxean. Etchebarne 140. Bera bizi, bera hil ere zen Sauveur Garat gaizoa. Larre ArtzainE 55.
    azpiadiera-4.3
    (Usos pred. y adv.). Por sí solo, por sí mismo. "Bera-dago (V-ger, L-ain), andar por sí mismo, hacer pinitos (un niño)" A. v. berez.
    Itzalzun egurra hurran; baina ez bera jiten etxera. Saug 151. Lan-ihesi Crastora, han ere iakia bera eztator ahora. "Il va à Castro, pour fuir le travail, néanmoins là aussi, la viande ne lui viendra pas d'elle-même à la bouche". O Pr 295. Hegatsa iduri harri handi bat ezin ibili eta eman da xutik bera, eta ez da huntza behar errateko Eliza bera eman dela xutik, ez ikusteko Yainkoaren lana dela? Hb Egia 153. Hazi gaixtoa bera sortzen da. Zerb Prov 489. Bainan giro bat ez da bera egiten. Larre ArtzainE 281.
    azpisarrera-1
    BAT-BERA. v. bat.
    azpisarrera-2
    BERA-BERA. A) (Intens. de bera). v. berbera. a) (Usado como pronombre). "Bera-bera (S), lui même, en personne" Lh s.v. bera II.
    Bethi zen sethiatua guritasunezko asmuz bera-berarentzat. "Des pensées continuelles de tendresse sur elle-même". Birjin 362. Ordean nahi zioen, erran behar bada, bera-berari gorde. "La cacher [...] à elle-même". Ib. 562. Ezagutzen zituen bera-berak frogaturik [...] on handi ezin gehiagokoak. Ib. 447. Jainkoaren loriaren kharrak erretzen dauko den guzia; hari egiten zaizkon damuak, bera-berari darontsotenak baino minkiago sentitzen ditu. Dh 257. Jesu-Kristok, bera-berari egintzat kontatzen dauku, haren amoreak gatik jande beharrei egiten diotegun ongia. Ib. 227.
    b) (Tras sust.).
    Ta bat-batean gogo edo anima bakoitzak arkittuko du lengo gorputz bera-bera lengo osotasun berean eta berarekin batuko da, beñere geiago ez bereixteko. Inza Azalp 111.
    "Ume ori ama bera bera dator (G-azp)" Gte Erd 15.
    B) (En, por, de, etc.) sí mismo.
    Bera beraren kontra partitua diteken erresuma guzia iraulia izanen da. He Mt 12, 25 (Lç, TB, Ur, Echn, Ol bere, SalabBN, Ker bere buruaren (buriaren)). Persona ederrak [...] ez dau kanpoko edergarri ta apainduraren bearrik [...]; bada, bera beragan da ederrik asko ondo irudituteko. Añ GGero 329 (Ax 513 (V 312) bera baita bere baithan eder asko). Jangoiko andija iru personatan, eguan bera beragan glorija, ta zoriontasunez beteta. JJMg BasEsc 29. Norbaitek etorri gura baldin badau nire atzetik, bera berari ukatu beitekeo, artu begi kurutzea, eta jarraitu begit. Itz Azald 189. --Zeinbat eratara maite izan ginaike Jaungoikoa? --Geuretzat ona dan legez, edo amodio maitagarriagaz, eta Bera Beragan ona dan legez, edo amodio ondogurakoakaz. Ib. 77. Zure aurrean ez dirudi bidezko, argi alda-eziña Bera Beragan ezaguten dan bezala, "argitu" aldakor batek ezagu dezan. "Se scit lumen incommutabile". Or Aitork 393. Ederra bera beragan danik ezta ederraren beraren idearik ere bat-bera beragan dirauenik ezpaiteritza beredin eder baizik. Zait Plat 47. Goi-beietako / Bakaldun guren / Alguztidun aberatsa, / Alatz-egodun / Bera-Berenez / Gurendaz dua goirantza. Enb 112.
    C) (L, BN, S). (Pred.). "Bera-bera (L, BN, S), tout seul" Lh s.v. bera III. "Bera bera, solico (expresión infantil)" Satr VocP.
    "Bera-bera (B, BN-baig) [...], andar por sí mismo, hacer pinitos (un niño)" A. Cf. bera-bera.
    azpisarrera-3
    BERAGAN EGON. a) Estar en sus cabales. "Beragan (V), en su juicio. Beragan badago, si está en sus cabales" A.
    Ez eguala beragan, ez ekijala zer zinuan. Astar II 187.
    b) (V-oroz-arr ap. A). Estar aparte.
    azpisarrera-4
    BERARTAN. a) En sí mismo.
    Aita ageri da minzatzian, semia berartan, eta Espiritü saintia urzoaren üdürian. "En sa propre personne". Bp II 29. Eztirogü Jinkoaren izatia berartan gure korpitzeko begiez ikhus. Bp I 85.
    a) Allá mismo. v. bertan.
    Atzendurík Aita zéla, atrazué ezpáta iltzeko alába berártan. LE JMSB 92. Ordu berean irten edo atera zan illobitik, bere gorputza lotzen zuten oialak berartan utzirik. Inza Azalp 75.
    azpisarrera-5
    BERARTARIK. "(S, Foix), volontiers, spontanément" Lh. "Nire baitetik ari naiz lanean (B) [...] berartarik (S)" Gte Erd 204.
    azpisarrera-6
    BERARTAZ (Hb); BERARTZAZ; BERATZAZ. "De lui-même, par lui-même" Hb. v. berez.
    Gaizak beratzaz eztaidiana, edo Jinkoa ganik indar baten egiteko hartü gabe, natüraz gaintiko gaizen egitera iarten direnak, karaktero izkiribatü zonbaitez edo nola nahi. Bp I 87. --Kontrizione Inperfeitak berartzaz Bekhatoria Jinkuareki bakian ezarten dia? --Ez: bena adelatzen dü Bekhatoria jüsto errendatzen dian graziaren errezebitzera. CatS 84.
    azpisarrera-7
    BERATARA. "(V-ple), aparte" A.
    azpisarrera-8
    BERATARIKO. a) "(V-oroz-arr-ple.ger), propio, lit.: de su especie" A.
    b) "Retazo análogo a la tela, a la que se echa" A.
    azpisarrera-9
    BERE-BEREAN (Intens. de berean). Justo en el mismo. Cf. ejs. de berberean s.v. berbera.
    Jainkoak esan zion era bere-berean egiñak zeudelako. Lard 82. Kusai Jerusalenen sartu zan, Absalon bere anditasun guzian sartzen zan ordu bere-berean. Ib. 198.

    bera

    bera
    << benigno 0 / 0 2 berandu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper