OEH - Bilaketa

2946 emaitza leon bilaketarentzat

Sarrera buruan (2)


Sarrera osoan (500)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
bele.
tradizioa
Tr. La forma bela la emplean los autores vizcaínos; entre los guipuzcoanos se encuentra en Guerrico, Mendaro Txirristaka (211) y N. Etxaniz. Con -lh- sólo la hallamos en Larreguy.
Onom.: Aper Bela. (Añana, c. 932) CSM 26. Bela belaschez. (1089) Arzam 164. Dominico mancebo filio Martini bele. (1185) Ib. 164.
sense-1
(G, AN, BN, S; SP, Deen I 280, Urt III 351, Ht VocGr, VP 7r, Lar, Lecl, , Arch VocGr, VocBN , Gèze, VocCB , Dv, H, Zam Voc), bela (V, G-azp-goi-nav; Dv (V), H (V); -ea (det.)Mic, -aa (det.)Lar, ) Ref.: A ( bela, bele ); Lrq; Iz UrrAnz ( belía ); Iz ArOñ ( béla ); Iz To; Iz Ulz ( belé ); Iz Als ( belí ); SM EiPáj ( bela ); Etxba Eib ( belia ); Elexp Berg ( bela ) .
Cuervo; ref. tbn. a otros córvidos, como corneja, grajo, etc. "Cuervo, belea " Mic. " Belea, corbeau" SP. "Cuervo, belea, belaa, erroia " Lar. "A éstos [cuervos carniceros] y a las cornejas, especie también de cuervos, llamados beleak, belaak, y de aquí los Velaz y Velascos" Lar Cor 42. " Belia, cuervo que anda en los bajos" Mg PAb 183. " Belea, belaa, erroia, cuervo" Izt C 197 (en una lista de aves). "Corbeau" Dv. "(G, L, BN, S), corbeau. Syn. otserroia. Oihenart distingue belea 'corbeau' de erroia 'corneille'" H. " Bela. 1.º cuervo. 2.º corneja (O). Erroiak beleari buru beltz, el cuervo (dijo) a la corneja cabeza-negra. Según algunos (V,...) bela es el cuervo menor, que se reúne en bandadas, mientras que erroi es el cuervo grande, que anda por parejas y se aleja más de los poblados. La corneja tiene otros nombres" A. " Béla, belía, el cuervo. Okela-bela bat, id. el grande" Iz ArOñ. " Belia, el cuervo; bele bat; belazarra, el mayor, o sea, el que suele andar solitario o en pareja, el que se llama propiamente cuervo" Iz To. " Bélia, el cuervo; belé bat " Iz Ulz. " Belí, el cuervo; bi bela " Iz Als. "Corvus corax. Belia (Larrinua), erroi (V), arranbeltza (G-goi)" Arzdi Aves 163. "Corvus corone, corneja" MItziar Txoriak 183. Cf. Ech 73r. : "Y los Velascos, que quiere decir muchos cuervos, y los Velázquez o Velásquez, que es lo mismo que de Velasco, y los Velas, de belea, que es tbn. cuervo". v. erroi, otserroi, 1 belatz (2).
Bela bik sar naxaitek Billarrealgo torrean. EZarate 23. Konsidera itzazue beleak, ezen eztutela ereiten ez biltzen, eta hek eztuté sotorik ez granerik. "Corbeaux" . Lc 12, 24 (He, TB, Oteiza, HeH, Dv, Brunet, Ol, Leon, Or, IBk, IBe bele, Ker bela ). Zuhaitzetan kontenplatzak xori bele guztiak, / Bere kreatzailleari formatzen eresiak. EZ Man II 17. Zuk haiza diezadazu / infernuko belea, / ene ariman eztezan / egin bere ohatzea. EZ Noel 104 (cf. Dv: "EZ donne ce nom au démon"). Beleak sarratsera. "Les corbeaux vont à la charogne" . O Pr 87. Kanpoan urzo, etxean bele. "Il est gai comme une colombe hors de sa maison, & triste comme un corbeau dans sa maison" . Ib. 107. Erroiak beleari burubelz. Ib. 151. Neke da beleaz auztore egitea. Ib. 652. Belea ikuz daite, xurit eztaite. Ib. 556. Arrozoin suerte hau iduritzen zait dela belearen elhea, eta funtsik gabeko atso kontua. ES 158. Hala utzi zuen belea, zeña ilkhi baitzen goaten zela eta bihurtzen zela urak lurraren gañean idor zitezen arteraño. Urt Gen 8, 7 (Ur, Dv, Bibl bele, Ker bela ). Edanen duzu ibaia hartako uretik, eta mezutu tut belheak zure hazteaz. Lg I 349. Athenaseko akadoiak hil erazi zian haiñbat zialakoz belier begiak ziskatzen, ta plazergei ütsütü zütianian hegaltaz igorraiten. Egiat 266.
( s. XIX) Kanpoan uso, etxean bela. Mg PAb 172. Eruan ez dagijen kurrilloe, bela ta beste txori garau zaliak. Ib. 150. Erroija da belá mueta leku goi edo menditubetan beti egon edo dabillena. Ib. 182. Bela batek ostu zuen bein leio batetik gaztaia, ta eraman zuen arbola gañera. VMg 16. Bela batek janaria ekarri eta mantendu zuela. Gco I 136. Aitari iseka egiten eta ama ezertan ez daukanaren begia atera dezeela beleak. AA II 64. Egunero biraldu deust ogi erdi gozo bat bela baten bitartez. MisE 74. Zelan berotu deitsadazan belarrijak. Bela bat baño balzago ifini dot. Ezteutsat ezer parkatu. Astar II 108. Kutxatika bele bat / Noek du bialtzen, / baña ez da belea / batere biurtzen. It Fab 226s. Senti du beleak kantatu nahia. Gy 2. Arrano erregea yausten da menditik, / Haragia beleak usnatu ordutik. Hb Esk 234. Noek kutxaren leio bat idikita, belea bialdu zuen, eta etzitzaion itzuli. Lard 9. Gelditu zaizkan mami / puskak eramaten, / beliak lan askorik / apenas daukaten. Bil 44. Erreka-zepho zilhoetan / bizi bada belea, / toki goretan arranoak / egiten ohatzea. Elzb Po 199. Espiritu ekatxgiña ikusi dot aiñ asarre, / Belea baño baltzago aiñ illun, aiñ itzaltsu. AB AmaE 365. Txoriak ixiltzen dira eta beliak ere bai, San Franziskoren esanera! Bv AsL 161. Bele beltxak haragi / puska bat mokoan / jan gogoa zadukan / haitz baten kaskoan. Zby RIEV 1908, 759. Zer izanen da belea baino beltzagorik? HU Zez 131. Kanpo ederra, etxean bela. A BGuzur 153.

( s. XX) Argitik illunera, Jaunagandik etsaiagana, usoak bele ta arkumeak otso egiteraño. Ag G 358. Beliaren lumia lakoxe patilla baltzak daukozala arpegi-alboetan. Kk Ab I 92. Belien karrankak, errekatxoen marmarrak edo aiñararen furrustadak entzuteaz. ADonostia Itzald II 12. Egiozu beleari munduko ongi guzia, belea bethi bele, egun batez kanpoa hartuko dautzu. Dass-Eliss GH 1923, 489. Bi urthe badu hemen dela, goiz batez ethorria, hazilan beleak gure landetara bezala. Barb Sup 55. Zuk daukazun sasoiaz belearen urteak arrapatu bear dituzu. Mok 10. Usua ta belia / Mendian kantatzen: / Iruñeko neskatxak / ederki dantzatzen. (Canc. pop. in Jaukol Biozk X ). Oni txekor bat kendu, ari bei bat il, beleen gisa ibilli ziran iru egun aietan. Or SCruz 52. Zozoak beleari..., dakiguna. Ldi BB 30. Alostorrean nengoanean / goruetan, bela beltzak / Kua, kua, kua, kua leioetan. "Negro cuervo graznó en la ventana" . (Canc. pop. in Or Eus 116 ). Belearen ipurtaldea baño beltzago zitun buruko illeak. TAg Uzt 62. Noek deliberatu zuen leihoaren idekitzea eta bele bat igorri zuen handik. Belea etzen itzuli. Zerb IxtS 14. Maite-lillurak debekatzen baititu gizon guziak [...] hil-beharraren abotsaren entzutetik, bele beltz iragarle batena antzo. Mde Pr 371. Belea baiño zaharrago baldin baaiz ere. Etxde JJ 77. Zegamarrei "bela-zaar" deitzen diete. EgutAr 16-5-1957 (ap. DRA ). Bildots-ardiak jan, beraz, gure otsoak? Gaxua, bera bai jan ebela laster bele ta miruak. Bilbao IpuiB 53. Bele, pika, garratoin eta urtxintxak ederki goxatzen ziren anartean Jainkoaren lorian. JEtchep 48. "Oizko belea beti Oizera" / esakeriak diñon lez. BEnb NereA 71. Alostorreko belak, / Maspeko mollarri, / Zubeltzutorren il zan / andre gorulari. NEtx LBB 362. Nik tiroz hiltzen ez banitu / beleak eta azkonak. Xa EzinB 125. Artoak, ona izango bada, San Juanetan belea tapatu bear du, eta Santioetan zezena. EZBB I 43. Arbol baten ondotik altxatu zait belea zalapartaka. BBarand 49. Hor ari da, bada, [...] belea baino beltzagoak nondik zurituko dituen. MEIG VIII 35.

v. tbn. Arch Fab 77. Arr GB 43. ChantP 348. Jnn SBi 115. Ox 86. Etcham 204. MendaroTx 150. Anab Usauri 139. Ir YKBiz 281. SMitx Aranz 84. Arti MaldanB 195. Mattin in Xa EzinB 94. Berron Kijote 153. Larre ArtzainE 267. Bela: fB Ic I 70. Zav Fab RIEV 1907, 540.
azpiadiera-1.1
Bele jauna zagon gazna bat moskoan. Arch Fab 75. Musde bele zegoen haritz tontorroan, / Haidorrik zadukala gasna bat mokoan. Gy 1. Egun on, Musde Bele, / zer jaun ederra zu! Zby RIEV 1908, 759.
azpiadiera-1.2
" Belea egondako esolan bustitako taloa baiño gozoago dek ori, eso es más dulce que torta de maíz mojada en estaca en que hubiese estado un cuervo (G-to)" A EY III 280. " Belia egondako esolia baiño obia, gauza bat jateko eskaxa dagoenean hau esanez kontsolatu ohi da: Etxaok edar-edarra, baiña belia egondako esolia baiño obia bai beintzet " Elexp Berg. " Belia eondako hesola baño hobiaua izan. Ogiarekin bela egon den hesola igurtzitzea baino hobea dela kazuela-hondoa igurtzitzea; hots, kazuelako saltsa-hondakinak igurtzitzea" ZestErret .
Ortik sortu zan lenagoko esaera bat. Mutillak sartaiñan artoa busti ta jaten zuenean, koipe gutxi bazan, amari esaten zioten: --Ama, emen eztago koiperik. --Bai, oraindio belea egondako lekuan baiño obe dek or. And AUzta 51.
azpiadiera-1.3
"(BN), terme de numération et d'élimination dans un jeu d'enfants. Baga, biga, higa, laga, boga, sega, zahi, zohi, bele, harma, zamuka, zamari, dutxulu, beharri (celui sur lequel tombe le mot beharri sort du groupe)" Lh (s.v. zamuka ).
azpisarrera-1
BELE ALORTI (Lar, Hb).
"Merendero, cuervo merendero, el que anda por los sembrados, bele alortia " Lar. " Bele-alortia, merendero" Izt C 197 (en una lista de aves).
azpisarrera-2
BELEAREN.
" Beleana. Nidada del cuervo. Atx-bittarte baten agiri ziran belianak " Etxba Eib.
azpisarrera-3
BELEARENA EGIN (G).
" Belearena egin, escaparse, por ej., de alguna taberna sin pagar la cuenta; litm.: hacer lo del cuervo (G)" A EY III 285. "Tabernan hartu zerbait eta ordaindu gabe joateari esan ohi zaio" ZestErret .
Jakiña da, bazkaldarrakin begi galantez ibilli bear dala [...]; tarteka berriz izan oi dira beliarena egiten dutenak. Inzag Kabuxak 100. Adi zan, belearena egin duan mutil polit orrek, pagatu al din? Anab Usauri 70.
azpisarrera-4
BELE EME.
Cuervo hembra.
Belea egiña duk orakletarako; / Aldiz bele emea gaitza anontzatzeko. Gy 227.
azpisarrera-5
BELE-ERROI (O-SP 21 ( SP ); belorroi V-arr ap. A , belerroi H).
Cuervo. " Bele erroia, ou simplement erroia, c'est un vieux corbeau" O-SP 221. " Belorroi (V-arr), cuervo grande que no se junta en bandadas y saca los ojos a los corderillos" A. "Eskualde batzuetan belerroia erraten diote belaxagari" Dass-Eliss GH 1923, 491. v. erroi.
Estomaka agertutik bele erroiak gibela / Ausikitzen lioela eta altxatzen okhela. EZ Man I 101. Arranoa eta bellarhoia: bortietan lehertu kabaliak garbitzen dituzte. GaztAlm 1934, 54.
azpisarrerakoSense-5.1
" Belarroi, gavilán (BN-mix). Por una gallina que anda mal, dicen: belarroiek jokhatia (Lander)" DRA .
azpisarrera-6
BELE-FIKA v. belamika.
azpisarrera-7
BELE-KUME v. belekume.
azpisarrera-8
BELE MOKOGORRI.
"Corneille" Hb.
azpisarrera-9
BELE-OIN.
"Chrysanthemum, beleóña, beleoiñlórea " Urt V 10. "Batrachium, errenunkula, kukuróña, kukuroin loréa, belóña, beloin loréa " Urt III 276.
azpisarrera-10
BELE-OSTE.
Bandada de cuervos.
Larre-soroetatik lerro-lerro urrunduz, ega-oska ta kuatuz dator bele-oste ikaragarria. Ibiñ Virgil 77.
azpisarrera-11
BELE TXIKI v. belatxiki.
azpisarrera-12
ELEAK ETA BELEAK v. 1 ele.
azpisarrera-13
EZ BELE ETA EZ MIRU.
Ni (con) una cosa ni (con) otra.
Los que han andado con ella / omen dira iru, / para esa chiquitita / gezurra iduri du; / sin duda le darían / zerbaitere diru, / ahora se ha quedado / ez bele ta ez miru. (B). Auspoa 97, 147.
azpisarrera-14
GAU-BELE v. gaubele.
azpisarrera-15
IPAR-BELE.
" Corvus frugilegus, graja" MItziar Txoriak 184.
azpisarrera-16
ITSAS-BELE v. itsas bele.
bele
<< beldurdun 0 / 0 belo >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper