(V, L-ain, B, BN; SP, Urt I 73, Ht VocGr 438, Lar, Añ, Lecl, VocBN , Gèze, Dv (bat-tasun), H); batarzun (Arch VocGr , VocBN , Gèze, H); batdasun Ref.: A; Etxba Eib.
Unidad, unión. ""Unité, union" SP. "Accentus [...] boz akordua [....], boz batásuna" Urt I 73. "Union" Ht VocGr 438. "Reconciliation" Ib. 415. "Batasun, union; on dit aussi batarzun, expression plus juste que le mot batasun" VocBN. "Unidad" Lar, Añ. "Unión" Añ. "Unité" Lecl, Gèze, H. ""Union, alliance, paix" H. "Unidad" A. "Unidad, concordia" Etxba Eib. Cf. Lrq s.v. bat: "Batarzün, union (néologisme, qui n'a d'existence que dans la littérature pseudo-basque)". v. bakoiztasun; elkartasun; batze, batuera, batutasun; elkarte, batzar. Tr. Documentado desde Leiçarraga, es más frecuente al Norte. Las grafías batt- y bat-t- (que hemos regularizado) se encuentran en Materre, Etcheberri de Ziburu, Belapeyre y fray Bartolomé la primera, y en Duvoisin y Uriarte la segunda. Se encuentra tbn. un ej. de batdasun en el catecismo de Lavieuxville (frente a batasun mayoritario en este texto). En DFrec hay 453 ejs. de batasun.
Hala nola koniunkzione eta batasun hunetan, natura dibinoa bere proprietate bera edukiten duelarik. Lç Ins G, 3v. Baina solament azeptatzen eta rezebitzen dugu konkordiaren eta batasunaren entretenitzeko. Ib. 7r. Nola aditzen duzu Elizaren batasuna? --Aditzen dut Giristino fidel guztiek fede bat, doktrina bat, eta Sagaramenduen partaletasun bat baizen eztutela bere artean edukitzen. Mat 67. Aita eternalaren loriatan eta ohoretan, Espiritu sainduaren batasunean. Harb 64. Eliza sainduari eta Giristino poblu guztiari bakea eta batasuna ardiats diozozun. EZ Eliç 395. Iakiteko batasuna / Hirurtasunean, / Eta orobat hirurtasun / Hura batasunean. Ib. 130. Moien harzaz bizi gitezen bake hunian eta egiazko Fede Katolikaren batarzunian. FPrBN 11. Ofrenda ezta bethea izanen, eta gure artean ezta batasun osorik eginen. SP Imit IV 8, 2. Zurekin espiritu bat egin nadintzat barreneko batasunaren graziaz. Ib. 16,3. Elizako batasuna zathitzen dutenen osteak. SP Phil 360. Othoitzten zaitugu, ardiatsteaz Eliza sainduari, eta giristi-populu gustiei bakea eta batasuna. Gç 148. Adora dezagun humilki / Esentzia handiena: / Hunek dik hirur Presunetan / Begiratzen batasuna. Ib. 192. --Zertatik da Sakramentü Ezkonzia? --Jesüs-Kristen eta Elizaren batarzünaren zeñharia delakoz. Bp I 81. Horiek orok zer egiten die Kristien batarzünian? Bp II 12.
( s. XVIII) Hau duk batasuneko señalea nik ematen dudana ene eta zuen artean. 'Signum foederis'. Urt Gen 9, 12 (Bibl elkargoaren ezaugarria). Haukien artean [entre las lenguas románicas] kausitzen da batasun handiago, ezen ez Hebreoaren, Grekoaren, Latinaren eta Eskuararen artean. ES 139. Mugakidekin batasunaren konserbatzeko. Ib. 166. Ezen eziñ daiteke enekiñ gozamenezko amudiorik, eta batasun mistikorik presuna ezpada lehenago ene ganat osoki uzten. Ch III 37, 4. Giristinoek elkharren artean duten batasun haren figura bat. CatLav 93 (V 54). Jesus dibinoa ofritzen darotzugu biharko gure iratzartzea, zure atzartasunen eta phizte Sainduaren ohoretan eta batdasunean. Ib. 14s (V 14). Zeñean bizi zeran ta erregiñatzen dezun Aita Jainkoarekin, Espiritu Santuaren batasunean. CatBurg 47. Heretikoak, Elizaren Batasuna hausten dutenei darraizkotenak. He Phil 363. Ez duzunaz geroz begiratu enekin egin duzun batasuna eta ene legea. Lg I 337. Senar-emazteen arteko batasuna da Jesu-Kristoren ta Eleizaren arteko batasunaren anz-iduri, ta imajiña. Ub 222. Lanaren aitzinean zure lana Jainkoari ofri diozozu Jesusek zure salbatzeko iasan duen nekhearen batasunean. Brtc 11. Ezi Jinkoa da bakearen Jinkoa ta batarzün güziena. Egiat 224.
Batasun hortaz geroztik / Espos giristinoentzat / Egin da sakramendu bat. Monho 130. Errege khalitatian gobernatzen beitüzü Aitareki Ezpiritu-Saintiaren batarzünian. UskLi (ed. 1804) 21 (ap. DRA ). Lotura onek aditzera ematen du, Jesu-Kristok bere Elizarekin duan batasuna. AA I 561s. Maria Santismiaz dago Jangoikoa, ez bakarrik beste kriaturetan legez, ezpada egote estuagoaz, batasun alkartuagoaz. Añ MisE 126. Eta erreginatzen baituzu Jainko aitarekin Izpiritu seinduaren batasunean mendetako mende guzietan. Dh 80. Ta urratuten dau errijetako bakiaren ta batasunaren lotugarrija, zeindan karidadia. fB Ic II 189. Zeinetan itxi eban Jesukristok senar emazten batasuna, maitetasuna, askatu ezina ta leijaltasuna. fB Ic III 344. Emendatu zuen hainbertzetaraino batasun hura dizipuluen artean, non ez baitzuten bihotz bat eta arima bat baizen. Jaur 197. Bakaronda edo monarkijaren bat-tasun eta zuzenbidiaren asiera onagaz. "La unidad". BBatzarN 165. Bi mula zoazen soiñez-soiñ bidean, / Konpai konpañero batasun onean. Gy 8. Ni hekietan, eta zu nitan; diren horrela guzizko bathasunean [sic] . HeH Io 17, 23 (He izan daitezentzat perfetki bat egiñak). Zer bake edo batasun eman diozaket nik?, galdetu zion Napoleonek. Hb Egia 117. Begi, beharri, usna, bephuru, hortz, mihi, sabel eta hortzak. Batasun handiena dute elkharrekin. Ib. 12. Anziñago arekin egindako batasun edo elkar-artzea eta egin ziozkan promesak, berriztu nai zituela. Lard 17. Zato, arima saindua, laster egiozu zure gorphutzari, batasun hestu batean iratxik zakizko. Dv LEd 259. Huna bethiko mendeetan zuekin dudan batasuneko seinale ematen dudana ene eta zuen artean. Dv Gen 9, 12 (Ur elkartasuna, Bibl elkargo). Fedia daukien kristiñauen egia eta batasunaren barru eta erdiya danari. Ur BulaAl 7. Eta erakusten dio egia heiek elgarrekin duten ahaidegoa eta batasuna. Laph 46. Lege miragarriak, buruzagia eta pekoa batasunik hertsienean atxikitzen dituztenak. Ib. 182. Fedetik dator batasun ona, / Batasunetik indarra, / Indarrak barriz beragan dauka / Etsaientzako itzala. AB AmaE 71. Izpiritu Saindua, / zu ere Jainkoa, / Aita Semen batasun / amodiozkoa, / Bieri zarraizkoten / argi-ta-gozoa. Zby RIEV 1908, 205. Eta Eliza katolikoan xoilki aurkitzen da bakartasunaren eta batasunaren seinale hau. Lap 343 (V 157). Zure beldür salbagarria hartan azkar ezazü, bakiarekin eta khiristi honen amoriozko batarzünarekin. Ip Hil 266. Nausi-langilen arteko batasuna. HU Aurp 134. Fedearen lenengo adierazotzalla oneek, bata besteagandik alderatu baño lenago, batasun oso bat imini gura izanik berbetan bere, egin eben irakatsi labur au. Itz Azald 19.
Ezkontza da Sakramendu bat, senhar-emazte giristinoen arteko batasun zuzena egiten duena. CatJauf 43. Holakoa dut deitzen, nik, gizon eta emaztearen arteko batasun osoa. JE Bur 106. Ez dut ezagutu nehun halako batasunik nola gizon gazte heien artekoa. StPierre 40. Eliza zaitu zazu, gorde zazu, bere batasunean iraun dezala. ArgiDL 64. Aurkalariak Elizaren batasunera itzultzea. Inza Azalp 134. Xuri-gorri: badu loreak batasun / [...] / Xuri-gorriek, hots! bat egin dezagun! Ox 173. Batasun baten alkartzen ziran / Azkatasuna zaintzeko. Enb 48. O ta a beti oa egiten du, Batasunera bidean gabilzanok legetzat artua dugun arauz. Or Eusk 1930, 314. Ta iraun beza ludian, gizonaren izaerak bai ertierak bear-batasuna autsi-gabetanik, ludia ikusgarri, ludia ezin-aspergarri dagian ezberdintasun yoriak. Ldi IL 127. Ugazaba ta langilleen arteko eretxi-batasuna iñoz baño bearragoa izango da. Eguzk GizAuz 142. Autua izan ziteken ikurriña, euzko batasuna mamitzeko indarra izan duana [...] izan bear. EAEg 21-10-1936, 100. Ni heietan eta zu nitan, batasun hortan daudela urthurik. Leon Io 17, 23 (Dv batasunean). Mende benedikatua! Elizan berritz batasuna eta bakea ikusi zuen mendea! Zerb IxtS 107. Jaunaren manuaren kontrako batasunak egin zituzten inguruetako paganoekin. Ib. 44. Bi sendien arteko batasun lokarria urra-bidean jarri zen. Etxde JJ 226. Bein aragikerizko batasunean berarekin asi ezkero. Ib. 116. Euskara idatziaren batasuna. Mde Pr 43. Hizkuntza, lege ohitura eta gizarte ohitura, arraza batasuna, etabar. Ib. 44. Gure bien batasuna zulo beltz batean ondatuko baita. Mde HaurB 93. Legor, itsaso ta zeruak egiten eben batasun-batzarraren sorgiña! Erkiag Arran 8. Euskaldunon arteko batasun eta laguntasun beroa. Bilbao IpuiB 209. Arabe-leinukoek Tuniziarekin edo Egiptokin nahi zuten batasuna. Arti Ipuin 46. Idazleak, Sokraten ahotik, ezagutzen dio amodioari batasun gora baten egiteko dohain edo indar berezia. Lf (in Zait Plat XIX). Eladeko erriaren batasuna, endaz, izkeraz, iaurespidez ta iolasetaz tinkatu zan [...]. Erabateko batasuna, ordea, Alexander aundiak iritxi zuen. Zait Plat 37. Gaur ba-dakigu bai munduaren kondairak eta bai erri bakoitzarenak ere batasun bat osatzen dutela. Vill Jaink 172. Agintari liberalak ikusi bearko dabe, azpikoen indarra ta batasuna. Erkiag BatB 147. Espos hauetan beira sendo maitasuna. Xa Odol 325. Alkar-maitasunak lotzen zin gure batasuna. Ataño TxanKan 88. Errepublika jarri ez eukiz / oiek batasuna. Ayesta 84. Multxoak beti batasun bat behar zuen zaindu. Larre ArtzainE 124. Arimen batasuna. MIH 248. Batasunik baldin bada gure artean gai honetan. Ib. 105. Euskararen batasunaz edo batasunik ezaz mintzatu beharko dut azkenik. Ib. 376. Aukeratu diren zatiek batasun gutxi ageri dute. MEIG III 47. Norbaitek galdatu zidan ea zergatik esaten nuen, horren ['unificación'-en] ordez, batasuna. Erantzuna hauxe izan zen: "'Zer' horri batasuna deitu zaio beti, ongi edo gaizki euskaraz, eta ohiturari nagokio". MEIG VII 44.
v. tbn. Mih 3. JesBih 443. MarIl 32. Legaz 65. Jnn SBi 60. Etcham 120. BEnb NereA 156. Basarri 2. Gand Elorri 211. Osk Kurl 10. Onaind in Gazt MusIx 147. Olea 235.