Azpisarrerak (sarrerak) (2)
bana.
Tr. Sólo hallamos batna en alguna ocasión en Uriarte.
I . (Numeral).
1. (gral.; SP, Ht VocGr , Lar, Gèze, Hb, Dv, H), batna . Ref.: EI 73; Etxba Eib ; Holmer ApuntV ; Gte Erd 55; Elexp Berg .
(Distributivo de bat). Uno, un (...) cada uno (a cada uno, de cada uno, etc.), sendos. "Egur zama banaren bilha goaz" SP. "Chacun, un" Ht VocGr 338. "(A perdiz por) barba, eper bana oro bati" Lar. "Erosi ditut hamar ardi, urthe banakoetarik, j'ai acheté dix brebis de celles qui ont chacune un an" Dv. "Bana emon desku, bai txikixori eta bai aundixeri" Etxba Eib. "Kotxe banatan etorri ga (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 55. v. bedera.
Tr. General en la tradición meridional. Al Norte, si bien es usual entre los labortanos, no se encuentra en los suletinos y apenas en autores de dialecto bajo-navarro (que en su lugar usan bedera): aparece sólo en M. Dassança, Joannateguy, Xalbador y Etchebarne.
En los casos locales, encontramos banata- en Lazarraga, Haramburu, Mendiburu (IArg I 327), Cardaberaz, Iztueta (C 110), Arrue, Soroa (Bar 17), Otaegui (EE 1880a, 111), Apaolaza (85), D. Agirre, Azkue (Ardi 113), Kirikiño (Ab I 117), Mujika, Mokoroa (12), Txirrita (B I 233), Otxolua (5), Lizardi, Orixe (Eus 175), S. Mitxelena (Aranz 120), Bilbao (IpuiB 271), Erkiaga (Arran 37), Alkain (103), Etxaburu (Kontu 83), J. Azpiroz (105) y Gerrikagoitia (55); emplean baneta- Goyhetche, Bilintx (173), Xenpelar (375), Elizanburu, P. Artola, Illarramendi (Pill 23), Enbeita (71), Orixe, Salaverría, N. Etxaniz (LBB 193) y J. Azpiroz (96), y banaeta- Iztueta. A partir de principios del s. XX hallamos formas sin el infijo -ta-; así banan en Urruzuno, EusJok, Orixe, Mirande y Oskillaso (Kurl 21), o banatik en Anabitarte. Para -ko sólo hallamos banatako en Iztueta (C 225); en Etcheberri de Ziburu, J. A. Irazusta y Akesolo banako.
Concuerda gralmente. con verbo en singular (v. Lç Mt 20, 10, Ax 348 (V 231), Hm 228, ES 88, Mb IArg I 283, Lg I 187, Mg PAb 136, Echag 31, Izt C 152, Lard 71, Bil 171, ChantP 264, Xe 311, Zab Gabon 40, AB AmaE 50, Elzb PAd 55, Apaol 64, Jnn SBi 54, AzpPr 112, Mdg 132, Ag Kr 189, Iraola 36, Goñi 87, StPierre 24, Ox 50, Enb 208, FIr 145, Or Mi 34, Barb LEg 118, Ldi IL 38, Ir YKBiz 354, Eguzk GizAuz 152, TAg Uzt 76, Zerb IxtS 11, Mde Pr 100, Bilbao IpuiB 176, Erkiag Arran 55, Izeta DirG 84, And AUzta 50, Gand Elorri 114, Osk Kurl 82, Larz Iru 70, MAtx Gazt 21, Salav 51, NEtx LBB 220, Xa Odol 333, Uzt Sas 115, Etxabu Kontu 12). Con verbo en plural lo hallamos en Noe (38), Aresti (Ipuin 25) y Anabitarte (Aprika 94) y, alternando con vb. en singular, en Iztueta (C 104), Lardizabal (52), Zabala (Gabon 64), Bilintx (90), D. Agirre (Kr 59) y Erkiaga (Arran 14).
Rezebi zezaten hek-ere dinero baná. Mt 20, 10 (He, Dv, Ol, Or, Ker, IBk, IBe bana, Ur (V) batna; Arriand bakotxak (...) bana; Leon bedera; Ur bakoitzak (...) bat, SalabBN, Echn, Leon bak(h)otxak (...) bat, Ip bakhotxari (...) bat ). Euren eskuetan ekarten arko bana. Lazarraga A, 1153r. Etse banatan bizi zirean, / zeñak eusten alkarri. Ib. A11, 1179r. Nor bere ugazaba banakin. Ib. A, 1152r. Oian orotan otso bana. RIs 69. Altxatua harri bana lephotan zutelarik. EZ Man II 151. Othoitz eskasak edo pontu banakoak. EZ Eliç 426. Jainkoaren ohoretako kantak orenen gisa. Asteko egun guztietako bana. EZ Noel 137. Aitak eta semeak bere begietarik bana galdu zuten. Ax 348 (V 231). Insaur bana edo kastaña bina emonagaz. Cap (ed. 1893) pró. Amaren sabelean gatzatu zinen pontutik bazenduen Aingeru begiralea [...]. Bekatorerik obstinatuenek badute bana. Hm 228. Gaizki permitidu izan da / ez batzuk desterretea / eta Orana lanza banagaz / laurak bidaldutea. BBizk 28. Hartarakotz harzazue arruta eta kamarmilla, ahur bana, eta hek ungi iragiturik pinta erdi bat arnotan. Mong 587. Zeren ezbaitute akhabantza bana baizik, hala nominatibo singularrekoan, nola pluralekoan. ES 88. Artu zituen lagun bik garau bana. Acto 219. Adirazi zuten oriek pulpitotik [...] erritarren penitenzi andi ta bizitz on bana egin beharra. Mb IArg I 118. Jauna, geren uts gaisto banagatik igorri ginduzun nere lagun bat eta ni [...] presondegira. Ib. 392. Ta geldituko gara animan zikinkeririk bage ta [...] eriotz on banatarako ongi prestatuak. Ib. 133. Urteko illen erdiak izen bana, besteak biña ta iruna dute. Cb BO 47. Biak Ama Birjiñaren Seme estimatuak. Biak Relijio berri banatan, beren ta orien ditxa andirako sartuak. Cb Just 79. Lurrean lau-oinka dabiltzan abere edo animalietatik, ta aidean egatzen diran egaztietatik pare bana. Ub 16. Eman zaroen tronpeta bana eta lurrezko eltze bana. Lg I 213s.
(s. XIX) --Zeinbat emongo deutsegu? --Gitxienez amasei laukoko bana, edo errial-biko bat bijoen artian. Mg PAb 132. Pasatuzué Jesús ónak pasioarén trágo latz samiñgúra, eta bereéi ematendióte urrupattobána. LE Ong 77v. Mendira bota bear lirake zintzerri andi banarekin. AA I 571. Aitak eta semeak euren begietarik bana galdu ebeen. GGero 252. Irurak egin dute / eskariyo bana. Echag 31. Ebaki beazute / makilla me bana / ta gero etorri / lauak neregana. It Fab 105. Mutillak artu omen ziozkan ao sapai biak esku bana-etan, eta egin zion batetako indar portitzaren bidez, iriki omen ziozkan masalla ezur biak arras, alde bana-etara. Izt C 252. Irurak egin dute / eskariyo bana. Echag 31. Ebaki beazute / makilla me bana / ta gero etorri / lauak neregana. It Fab 105. Mutillak artu omen ziozkan ao sapai biak esku bana-etan, eta egin zion batetako indar portitzaren bidez, iriki omen ziozkan masalla ezur biak arras, alde bana-etara. Izt C 252. Ardijabe batek bere artaldeari ifinten diozka ezagungarri, belarri bietan Pitzatu bana. [...] Belarri bietan Txulo bana. Eskuiko belarrian bakarrik Txulo bat. Ib. 222. Txabola bakotxera biribillatzen dira iru edo lau artzain bizitza banatakoak alkarrekin izatera. Ib. 225. Zuaitz oetatik badira asko ta asko anega bana ale ematen dabeenak. Ib. 152. Bisitetan dira altaraak Aita guria banagaz. Ur MarIl 2. Eta serios harturik eskuetan ostria, / Hastekotzat iretsten du hunen mami guria / Koxkotarik bana gero demaie partideri. y 18. Gero bi ahateek elkhar aditurik, / Hartzen dute zaroa buru banetarik. Ib. 256. Artuko dezute urte barruko arkume mantxa gabeko bana; eta au ezin bada, antxume bana. Lard 71. Biak beso banaetatik elduta. Ib. 76. Bi pillareak esku banakin artu zituen. Ib. 146. Bildotsei urthe buruan aldatzen zaizkote aintzineko bi hortzak; hemezortzi hilabethetan, horien bi aldetarik bana. Dv Lab 271. Ahantziak ziren geroztik Madrilat biltzen ziren andreak, gorthean zigarrotto banaren erretzeko. Hb Egia 138s. Guziak alde banatatik alkarren leian abiatu zitzaiozkan galdez. Arr GB 112. Hemen bagirade orai zenbait lagun, / Botoila bana arno edan dezagun. ChantP 264. Artu zazute aragi puska bana. Zab Gabon 66. Egin zaun konfesiyo / egiyazko bana / gaizki aterako da / deskuidatzen dana. Ud 92. Batzuetan iso ta / bestietan arri; / akullu motz banarekin / zirikatu sarri. Ib. 121. Zeruak dauzka amabi ate, / aingeru bana guardiyan. Xe 386. Birjiñak deizuela / nobiyo on bana. PE 114. --Beok jango luteke gustora arraien bat edo beste. --Bai, bai; naiz korkoi pare bana. Sor AuOst 78. Kantuz Jauna alabatuz, argi bana eskuan [...] an deramate erdian triunfuan aldariaren oñetara. Bv AsL 93. Pezeta zuri bana arturik etxean. AB AmaE 279. Ikhusten zituen guzieri Piarresek ematen zioten bertsu bana, zakizkan aire guzietan. Elzb PAd 55. Zer itxura izanen duten, bihar goizean, soka banetarik dilindan ezarri ditugunean. Ib. 81. Artzen dituzte beren bizkarretan, zagiak diralako ustean, Atxur anaietako bana. Urruz Urz 57. Ontza bana urre pagaturik. Ib. 12. Loturik aien puntan aspandar pieza laurden bana. Apaol 66. Apaiz jauna eta bere illoba Anjel, mando banan gañean. Ib. 31. Behar zutela jan ahotara bana. Jnn SBi 54. Gizon guztiak dabilz / mozorro banagaz. Azc PB 344.

(s. XX) Gazta saltan dei, freskuan, ogeita zapira pezeta arroba; eta orai pezeta bana libra. Mdg 136. Goazen elizara ta Jaunari eskari on bana egin daiogun. Ag Kr 25. Abek jarri ziran komodaren alde banetandik aurrez-aurrez, eskuan tanpoia zutela. PArt ( in Bil 173 ). Laster agertzen dira, mendi egian, maitxo banatan [...], ur gozatuaren emalle txukunak. Ag G 179. Iriburuko atxuak ekartzen zizkidan ixillik antzarren arrautzak erreal banan. Urruz Zer 29. Ordu erdi banan emeretziña / jasota berdin geratu. EusJok 46. Plaza zarreko baranda banatara igorik kantatu zuten arratsalde guzian bi bitara. Muj PAm 28. Guziak furian sartzen dire, goosti aldaska bana eskuan. Barb Sup 60. Bereala tiro bana igorri zioten. FIr 145. Bañan ez dute egin / partizio berdiña, / guri bana eta berak / jan digute biña. Tx B 72. Txikerdi bana ardao zuri garbituta. Kk Ab II 58. Nagîk atera, gorputza dardar, / belarriak alde bana. " Extendiendo sus orejas a ambos lados" . Or Eus 238. Axuri bana esku banetan. Ib. 225. Sei aizpa dira, kantak diona, / oial batetik jantziak. / Oial ortatik gorputz banari / neurri banan ebakiak. Ib. 197. Erri bietako erri-agindarietako bi eta, gañera, bietatik arrantzale bana. TAg Uzt 222. Jainkoari sakrifizio bana hitzeman zioten bi anaiek. Zerb IxtS 11. Biok laztan estu bana amarentzat, eta beste bana zuretzat. NEtx Nola 26. Mailu-baheak daduzkak esku banan. Mde Po 69. [Alde zarreko etxeak], bizitza banakoak, eskalleak ez igotzeagatik. JAIraz Bizia 51. Txapelgorri aundiak borla anpatsu banakin alderdi batera esegita. Etxde JJ 204. Etzaguntze bi, bizitze banakoak biek. Akes Ipiñ 18. An ari ziran Txo ta beste bat, alde banatik, baldea sokarekin lotua uretara bota ta urez beteta beetik gora ateratzen. Anab Poli 54. Biok errikoseme goragarriak, eta gure erriak zor andi bana dautsenak...! Erkiag Arran 190. Ta Joxek eta Antonek ardo-dsangada banagaz amaitu eben goiz atako berbalditxoa. Bilbao IpuiB 57. Lau millonetatik, bi neretako eta zuendako milloi bana. Izeta DirG 22. Ean, hunarat wizky bana. Larz Iru 54. Tiro bakoitzean kañoia atzera etortzen zan eta ura aurreratzeko bi soldadu kurpilla banetan. Salav 81. Xaten ginuen txula bana. ZMoso 36. Bi aldetan arrasto bana egiten zan. JAzpiroz 124. Baña nora juan eske, geienak bana baño ez euken eta? Gerrika 61.

v. tbn. (para autores septentrionales). Ox 50. Iratz 160. Mattin 63. Xa Odol 328. Etchebarne 28.
(Con bakoitz ).
Bizkaitarrai aztu eragingo baleusku euskeria, ta erri bakotxekuai iraatsi beste berbeta barri bana. Mg PAb 185. Besteari deritxo errosarioa, zeinek dituzan amabost amarreko, zeintzuk esan leizan, edo amabostak aldeereskan, edo bakotxean bana. EL2 229. Baserri-etxeak ere geienak dituzte bakotxak [iturri] bana. Izt C 104. Bien artian mundu guziya bi puska egiten, alderdi bana bakoitzak bere kontura artuta. Bv AsL 171. Jeniyo bana degu / persona bakoitzak. AzpPr 64. Etxe bakoitzak lakari bana babarrun. Or QA 74. Liburu bakoitzari sarrera bana ez ipintzearren. Ibiñ Virgil 24. Gurekiñ gertatzen dana / bakoitzak iritzi bana. Olea 200. Idazkera zuzen batean, hots bakoitzari [...] letra bana dagokio. MEIG VI 128.
v. tbn. Zab Gabon 64. Arriand Mt 20, 10. Munita 32. Osk Kurl 66.
(V-arr-gip, G-azp-goi, AN-gip-ilzarb-egües-olza; Lar, H). Ref.: Bon-Ond 164; Gte Erd 40. (Detrás de un numeral cardinal puede formar su distributivo; es sobre todo frecuente con ehun --y sus compuestos: berreun...--, mila y miloi). "(A) cada veinte, a cada cien manzanas nos han dado, hogei bana, eun bana sagar eman digute" Lar. "Egun bana (AN-egüés); euna, eun bana (AN-ilzarb); eune (AN-olza); aune (AN-olza)" Bon-Ond 164. "Milla bana (AN-egüés-ilzarb); mille bana (AN-olza)" Ib. 164. "Millon bana (AN-egüés-ilzarb-olza)" Ib. 164. "Ehun bana sagar eman digute" H. "Milla bana pezeta (V-arr-gip, G-azp-goi, AN-gip), eun bana duro ordaindu genun (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 40.
Othoitz hauk berak zazpi banatan erran behar dira berze orenetan. Harb 431. Erakarri zituan ogei ta lau diruzorro, bosteun bana dukatekoak. AA I 156. Nere jaioterrian ezagutu izan ditut nekazariak, [...] eguerrietarako irureun bana dukaten irabazia artu izan dabeenak. Izt C 154. Balio izaten dabe zubajetarako bikain arkiak bost eun bana erreal ta geiago. Ib. 152. Idiak, eun bana erralde ta geiago pisatu izan dutenak. Ib. 246. Zuek, urre eta zidarrezko gauzan gañera, berregun bana ontzako gorde zenduztenok. Apaol 96. Milla bana dukat beste guztientzat. Echta Jos 273. Mille bana errial / jokatutakoak. EusJok 74. Apustua bat jokatutzeko / egin genduan tratatu, / bosteun bana franko señaleak ere / gañera berriz botatu. Ib. 65. Urtean bost milla bana lauerleko irabazten dabezala. Eguzk GizAuz 147. rrengo igandean jokatzeko milla bana erreal. BasoM 47. Bertsoak bota bear / emen iru bana. Uzt Auspoa 22, 145. Biontzat milloe bana gitxienez. Gerrika 130.
(Pl.).
Kolorez beltzak izana gatik heiek ere ama banak, / bertzek bezala sofriturikan, mundu huntarat emanak. Xa Odol 18.
(Tras gen.). Algún (a cada uno).
Aplikatzen diote / enpleo onen bana. FrantzesB I 137. Txikitako lagun guztiai adiskidez, irrimirrika ta zipladatxoren bana zuzenduz itz egiten zien beren erritar aberats onek. A Ardi 59.
Euskel egunkari-astekarietan iru aldiz, ta Bilbao-Donosti-Iruña-Gazteizko erdel-egunkari banatan, baderik, bein agertua? Ldi IL 100.
Bapo ikasi dezu / tentaketa lana: / diabrua eta zu, / a ze pardel bana. NEtx LBB 335.
2. Cada. v. bakoitz (2).
Josuek agindu zuen, amabi tribuetako gizon banak Apaizen oñetatik arri gogor bana artu, eta jendea zegoan aldera eraman zitzatela. Lard 109. Biar?... Gogapen txarrok / urrun! Egun banari / gau bat darraikio. "A cada día" . Ldi BB 10. Egur banak epai bi dituan ezkero, / bana dute zotzean aldiz epaitzeko. "Cada tronco" . Or Eus 150. Neska banak oillo bana, / orôn atsaldeko jana. Ib. 167. Ikasle banari ere agotik au dario; / baiña lotu dutenean, igesi jun zaizkio! "Cada uno de los discípulos" . Or Poem 543. Platonek dakarren Sokrate bitara ikus zezakean so-egile banak, beraz, batak batera ta besteak bestera, esate baterako. Zait Plat 82.
(Uso pron.). Cada uno.
Akzident diferentetan / Eta ez substanzietan / Dago tresor handia. // Odola da kalitzean, / Gorphutza ogi ordean / Banatan Jaun handia. 111.
3. (R; Dv (R-vid)) Ref.: A; ContR 531; Iz R 393 .
(Pl.). Unos. " Banek... bestek, los unos... los otros (act.)" ContR 531. " Bának xuan ditzu mendiara ta béstiak eguatxára " Iz R 393.
Reinatan ziolarik Herodesek nonta mago banak xin zren iguzki erkingutik Jerusalenera. Hual Mt 2, 1. Berexen tu banak berzetarik. Ib. 25,32. --Zer gaiza dra sakramentiuak? --Dra señale agiri banak, Kristo gore Jeinak instituitruk ketaz emoiteko guri bere grazia eta birtutiak. "Son unas señales exteriores" . CatR 53 (CatSal 53 señale klaro batzu ). Izeiak ere aztan du mura larraren gisa, eta gaztek kaxaletik eraiten die anpolla gisako bulto banak. Mdg 130. Banek erraiten zein zazpiein gizon, eta berze banek erraiten zein milla. Ib. 138. Orai gaude kemen fiesta banen igartan. Ib. 138.
II . (Adj.).
1. (V-ple-arr-m, G; Lar, Añ; baana) Ref.: A; Gte Erd 78 .
Distinto, diferente. "Diferente" Lar, . "Distintos, banaak " . " Mariano ta Marino bana al dira? (G-azp), oso bana dira oiek (G-azp)" Gte Erd 78. Tr. Exclusivamente meridional. Su uso pl., escaso hasta el s. XIX, va creciendo desde dicha época.
Da Jainkoa bera, Aita, Semea eta Espiritu Santua, hiru persona bana diranak, eta Jainko bakar egiazko bat. CatBurg 15. (en el orig. de Mendiburu persona banak edo distintoak) Jesu Kristo gure Eroslearen berri banaa edo notizia distintoa ematekoa. Mb IArg I 20. Iru Persona distintoak. Esan nai det: Persona bata ez dala bestea, ezbada irurak bana. Cb Eg III 302. Sinisetan dot Jangoiko egiazko bakar batean, eta iru Persona distinto edo bana Jangoiko batean direanak. Cb CatV 95. --Iru personak direala distintoak, zer esan gura dau? --Esan gura dau, ze bata bestea eztireala: bana direala. Oe 25. Zeren Aitatasuna, Semetasuna, ta Espiritu Santutasuna gauza bana edo bereziak izanagatik, Jainkotasun bat baizik ez da Irutasun edo Trinidade hau guzia. Ub 126. Konsagrazio banaak edo apartekoak eginik. Mg CC 203. Sinisetan dot Jangoiko bakar bategan; ta Irutasun Santea iru Presona banatan. EL1 101. Yangoiko bakar baten iru persona banaak [...]. EL2 244 ( EL1 banakak ). Sinistuten dot Yaungoiko, iru persona banatan bat danagan. Ib. 110. Egizuez propositu banak ta bakarrak, irabazteko bearrago dozuen bertutea, edo azpituteko gerrarik andiena egiten deutsuen bizio gaistoa. LoraS 65. Munduak dirudi gorputza: onek ditu bere zati bakotx ta zenzun banaak. Ib. 151. Zegaitik Ama Birjiña bakar bat baño izan ez, da iminten dira Altaretan imajiña asko ta izen bana edo desbardinakaz. CatBus 21. Iru Persona bana diranak, eta Jaungoiko egiazko bakar bat. CatG 19. Sorreran banak eta bereziak ziradela lenbiziko eta bigarren unea. Ur BulaG 525. Zergaitik iru Personak dauken izate bakar bat bera; zelan arbola batek daukazan iru errama banak. Itz Azald 25. --Eta izate bi oneek Persona bat baten batuagaz, ez ziran nastau? Ez iñolaz bere, ezpada geratu ziran banak, bakotxaren egokitasunakaz. Ib. 29. --Eta zenbat presuna? --Iru banak. Legaz 13. Aita, Semea ta Gogo Donea, iru izakizun banaak da egiazko Iaungoiko bakar bat. A Cat 9. Iru notin edo persona banak diralako. KIkV 18. Zeru-lurren gaia ta zeru-lurren eitea, bana baitira, gaia uts gorotzetik egin zenun; munduaren eitea, berriz, gai eitegabetik. Or Aitork 420. Zerk eragozten dit itz oietan adiera banak ulertzea? "Si aliud ego sensero" . Ib. 359. Neurriz banak direnezkoen mukulua. "El macizo de disimetrías" . MEIG IX 129. (en colab. con NEtx)
2. "Singular, batarra, bakarra, banaka, bakana, bana " .
3. " Banak dira, son raros (AN-erro)" A Apend. v. banaka (2).
III . (Con valor adv.).
1. " Sos bana saltzea, vendre à un sol chacun" SP.
2. (Estar) empatados a uno. "Un à un" Hb. " Jokoz bana, biña, [...] hirurña gira, nous sommes un à un, deux à deux, trois à trois, de jeux" H. Cf. BANA EGIN.
IV . (Sust.).
1. Diferencia.
Bada Elefante gazte ta zarraren artean arkituten dan banaa edo diferenzia, idoroten da presona zar ta gaztearen artean bere. GGero 135.
2. Borrachera. " Arrapaittun bana galantak, merluzas" Iz ArOñ .
APUR BANA. v. apur.
BANA-BANA (H). De uno en uno. v. BANAN-BANAN.
Mediku gaztea etorri-berriai urbilduko zaie ta bana-bana eskua estutuaz agurtuko ditu, beste oi diran diosalak egiñik. Lab EEguna 70. Ildakoaren alde otoi egin ondoren, bere aideak, urrekoenak lenen, aldenduxeak gero, bana bana bertsotan kantari asten ziran. Etxde AlosT 93. Engrazirentzat aur onen sortzea berak iritxitako gurendaren sarigarri izan zen, etsai guztiak bana-bana baztertu ondoren. Etxde JJ 180s. Aspaldiko urtetan pillatutako pekatuak apaizaren altzo neurrigabean bana-bana kokatu zitun. Ib. 221.
BANA-BANAKA. v. banaka.
BANA-BANAKO. v. banako.
BANA-BANAN. v. banan.
BANA BESTE (bana bertze Dv, H). Por término medio. "L'un portant l'autre, terme moyen" Dv. "L'un dans, avec l'autre" H. "Laur saskiak bana bertze daduzkate sei gaitzeru" Ib. v. BANAZ BESTE, BATEZ BESTE.
Etzuen hark bere aldean / Arraiñ ñimiñorik baizen: / Larriak urrun zaudezen. / Xikittoak hartzen ditu bana bertze / Eta beharrira mintzatzen zaiote. (Interpr?). Gy 155. --Ardurenik zenbat buru ekhartzen ditu landako ogi bihiak? --Bana-bertze, ekharri behar ditu lau buru, seietaraino. Dv Lab 39. Bakhartasunean, zuen etxe, giristino legea maite duzue eta bana bertze nihork baino hobeki segitzen. Dih ( in Isoard III, ap. DRA ). Zertako uste duzue laborarien haurrak sanoago direla, bana bertze hirietakoak baino, eta azkarrago? HU Zez 73. Ez da, bana bertze, ehunetarik bat, ez eta berrehunetarik bat, bere haurreri eskolan otoitzak eta katixima erakatsi nahi ez lioketenik. HU Aurp 83. Ala buruz, ala bihotzez, irabazirik baizik ez bailukete gaixoek, bana bertze, alde hortarik. JE Bur 56s. Herri gotorretan, bana bertze, bizitzea errexago da bazterretan baino. Ib. 201. Ez bada hanbat arpatzen, ereiten da azi gehiago. Bana bertze 150-200 kilo ektaran. Gatxitegi Laborantza 69. Bana bertze, pastoral batek berrogei-ta-hamar bat personaia eskatzen ditu. Lf ( in Casve SGrazi 11 ). Erran dezakegu ederki atxikiak eta apainduak direla Garaziko eliza haundi eta ttipiak, bana-beste. Larre ArtzainE 319 (ib. 33 bana-bertze).
BANA-BIGA, BANA-BIDA.
Murrailatik atera / ondoko segida / errepartitu ginen / oro, bana bida. 'Bana-binaka' . Bordel 40.
BANA-BINAKO. Excelente. v. BANA-BANAKO.
Oringo mutillek / Bana-binekoak: / Lapiko tapatzat / Ala-galakoak. (V-arr). AEF 1930, 10.
BANA EGIN. Empatar a uno. "Bana, empate a uno. Realak eta Atletixak bana ein ddabe" Elexp Berg.
BANAKO. v. banako.
BANAN. v. banan.
BANARA. "Los niños de V-m dicen mucho banara, binara, irunara y launara por banaka, binaka, etc. en el sentido de jugar a lanzar al bocho uno, dos o tres nueces por cada jugador. Nosotros, sus precursores, decíamos bapat, bi-bi, lau-lau en lugar de banara, binara y launara que me suenan a neologismos inconscientes" A Morf 172.
BANARAKO. "Indulgencia [...] parcial, parkamen banarakoa" Añ.
BANATAN (Lecl, Gèze, H (S)). "Chacun une fois" Lecl, Gèze y H.
BANAZ (V-oroz-arr ap. A). "Banaz dago, está aparte, separado" A.
Maitemindua bazter batera / isilka doa laztanaz. / Alatsu ni be ostendu nintzan / ireltxu arekin banaz. Atutxa Mugarra (ap. DRA ).
BANAZ BANAZEAN. v. banazean.
BANAZ BESTE (AN-gip; A Apend; banaz bertze B). Ref.: A; Izeta BHizt2. Por término medio; por lo general. "Banaz bertze, lau kilo" Izeta BHizt2. v. BANA BESTE.
Baina ordaina ez dut ahantziko aise, / ongi sariztatua naute banaz bertze, / nitarik esker ona askok dute hartze. Xa Odol 231.
BAT BANA. v. bat.
BEHIN BANA. v. behin.
ERDI BANA. v. 1 erdi.
GUTXI BANA. v. gutxi.
PIXKA BANA. v. pixka.

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper