Harremana

    OEH - Bilaketa

    2942 emaitza leon bilaketarentzat

    Sarrera buruan (2)


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    axuri.
    sense-1
    1. (V-arr, G-nav, AN, BN-baig, Ae, Sal, S, R; SP, Añ (AN), Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv (BN, S), H), axuru (R-uzt), aixuri (V-ger), asuri (V-oroz-arr, G-nav), azuri (V-arr; Añ (V)), atxuri (S; Lar, Añ). Ref.: VocPir 420; Bon-Ond 142; A (axuri, atxuri, azuri); A Apend ; EI 381; Lrq /ašúi/; Inza EEs 1915, 209s; ContR 517 (áxuri), 531 (áxuru); Iz Als (axuiya), R 285 (áxuriak), 302; Satr VocP (ardi); EAEL 84; Gte Erd 238.
    Cordero. "Agneau" SP, Arch VocGr, VocBN, Gèze, Dv y H. "Cordero" y "recental" Añ. "Cordero recién nacido" A. "Áxuriak kiñuetan gáintik" Iz R 285. v. arkume, bildots. Tr. Empleado especialmente por los autores suletinos, bajo-navarros y alto-navarros; tbn. se encuentra en Gasteluçar, y entre los occidentales en Lazarraga, en Añibarro, en una ed. aumentada de Olaechea y en Iztueta, además de en algunos autores del s. XX. En cuanto a la distribución de variantes, además de la más extendida axuri, hallamos azuri en Lazarraga, Añibarro, Olaechea y Orixe, asuri en Herval y en alguna ocasión en Mendigacha (asuri saldo, que tal vez habría que leer ax- ), y atxuri en una canción alto-navarra; cf. tbn. en los dic. de Larramendi y Añibarro, tal vez interpretación errónea de la grafíach. Iztueta emplea aixuri.
    Aumarik badogu, / ez azuria. Lazarraga (B), 1182vb. Eta horduan zinduen kondizioa axuriarena [...], baita manso izatea eta sufritzea. Ber Trat 94v. Ardiak eta axuriak ikhusten dianian hartza edo otsoa beraganat jiten. Tt Onsa 136. Lehenbizirikan Hebroek bezala / Zerbitzatu zuen Axuri emea [='el Cordero manso'] . Gç 124. Hoiez othoitzen dügü Jesüs-Krist Jinkoaren axuri mündiaren bekhatien xahazalen, behar dütügünak eman ditzagün, eta ogenak parka. Bp II 64. Aberatsek axuri bat ohereskatzen zien; hon güti zienek bi urxapal edo urzüme. Ib. 104. Begithartean gaña lüharrastü izan zirelarik, axuriaren aitzinian, adoratzen zelarik, jinen diren thenpora orotan bizi datekiana. Mst III 58, 8. Ikusi dut Axuria Sioneko borthian. AR 353. Aragiñari axuria bezala bere jauztekeki eraman die berak herioari jakin bagetarik bazoala. Egiat 199. Pensátus pasatuzuéna axúri dibinogárrek. LE Ong 16r. Otsobát dañu anitz itentzuéna ermánes ózka axuriak. LE Matr2 84. Oná Jangoikoarén axúria, oná kentzen duéna munduko bekátua. LE Io 1, 29 (Lç, He, TB, Dv, Ol, Leon, IBk, IBe bildotsa). Har ezazü zureki / axuri bat ederrik. AstLas 35. O Azuri bigun, ta Bildots erru-bagea! Añ EL1 95. Jangoikoaren Axuri Munduko bekatuek kentzen dituzune. Añ CatAN 80. Bai arren Bildots erru bagea. Azuri inozentea! Jaun errukiorra! Oe (ed. 1825) 175. Jinkuaren axuria zoiñek mündütik bekhatiak xahatzen beitütüzü. UskLiB 19. Sorthü hintzan axuri izateko ardi, / Bena beldür nün egin hizala ahari! Etch 412. Abere txe edo geriaren izenarekin adietutzen dira ari, moixo [...], bildots, arkume, aixuri, umerri [...] eta arteliari dagozkion gañerontzeko guztiak. Izt C 167. Axuri bat ari zen edaten / Erreka baten uretik. Arch Fab 89. Axuriak ükhen ohi dü aitaren ilhe mota eta amaren aragia. Ip Dial 72 (It arkumeak, Ur y Dv bildotsak). Axuririk azkarrenak ezkhidiak dira eta hoiek begiratü behar die hüme egiteko. Ib. 96. Bazkoko axuria. CatS XI. Zelian Axuri saintiaren hüllan izateko. Ib. 61. Eta hoiek goithü die hura Axuriaren odolaz, eta bere jakileguaren elhiaz. Ip Apoc 12, 11 (Echn bildotsain). Jesüsek erran zian: Bazka itzazü ene axuriak. EvS Io 21, 15. Asuri larrutzen. HerVal 253. [Otso hüme bat] zoin eliza batetan sarthü beitzen eta hantik axuri elkhi. Ip Hil 54.
    ( s. XX.) Saldoak daudela flako, eta axuri txiki. Mdg 138. Ardia iltzera eramana bezela izango da, ta axuria edo arkumeak bere motxalearen aurrean bezelaxe eztu bere agorik idikiko. Inza Azalp 64. Garruze Pelegrinean axuririk sortu dea? Ox 24. Eta behargabedünak axuria bezain ezti jarten ziren bertan. Const 29. Oi ene ardi xuriak, / Zikiro eder bai eta / ene gaixo axuriak! Etcham 162. Asto orien gañean eramaten dire yaki-edariak eta artzaien tresneria, ta axuri unatuak eta ardi illen larru odolduak. Or Mi 42. Ille aulak azuri ederra estali zezaken. Ib. 37. Yesusek kristau guzien artzai egiten du, artalde guzia (axuri-bildots-ardiak) bere kontura uzten du. Ir YKBiz 538n. Azariak sei axuri / galdu ditu bart bordan. Or Eus 175. Edurra, edur dan zuri / --otz garbiaren axuri--, / mendi ta ibarrez, dirdari. Gand Elorri 60. Axuriik obeena, txintxarriik gabe. (AN-larr) 'Geien merezi lukena ezer gabe'. Inza EsZarr 166. Hilbeltzak iten badau hiltxuri, ardiek haziko dau axuri; Hilbeltzan iten badau hilbeltz, ez ardi eta ez axuri. (G-nav). EZBB II 16. Atxuri beltza ona da / baño obeago da txurie. (AN-larr). CEEN 1971, 352. (en la vers., tbn. de AN-larr, de NafEKZ 96 axuri beltxa) Axuri barriak azi. FEtxeb 73. Pozez bete-betean / zelebra bearra: / aume edo axuri, / ardo ta pattarra. Ayesta 65. Axuri tornu ekarzteak. Larre ArtzainE 312.
    sense-2
    2. "(V), colgajo posterior de los niños, llamado también axuri-buztan, txizten, etc." A.
    azpiadiera-2.1
    Pañal. "Azuri (V-och), pañales de los niños" A.
    azpisarrera-1
    AXURI-AHARI. Cordero macho.
    Ni eta ene axur-ahariaren erostüna baratü gütüzü gihaü. (S). Eskual 7-3-1893 (ap. DRA ).
    azpisarrera-2
    AXURI-AHARIKO (-ariko Sal, R; axurariko T-L). Ref.: A; Iz R 300. Cordero macho. "Axuri-arikoak (Sal, R), los corderos machos" A. "Agnelet" T-L.
    azpisarrera-3
    AXURIAREN AMA. "Ezta ori axuian ama (AN-araq). Norbaitek diona ez dala berak asmatua, edo dion gauza ez dala dionagatik" Inza NaEsZarr 37.
    azpisarrera-4
    AXURI-ARTXO (Sal, R; axur-artxo T-L). Ref.: A; Iz R 300. Cordera. "Axuri-artxoak (Sal, R), [corderos] hembras" A. "Agnelle" T-L.
    azpisarrera-5
    AXURI-BAZKARI (atxuri-bazkari BN-baig ap. VocNav). Cena que los recién casados ofrecían a los propietarios de ovejas, que a cambio regalaban a aquellos una cordera cada uno.
    azpisarrera-6
    AXURI BIZITAKO. "(S, Eskual nº 1379), agneau destiné à l'élevage" Lh.
    azpisarrera-7
    AXURI-BUZTAN. "(R-uzt), colgajo posterior de los niños" A.
    azpisarrera-8
    AXURI-ILE. v. axurtile.
    azpisarrera-9
    AXURI-KUKU (BN-mix ap. A; axurkükü S ap. A). "Cordero nacido fuera de tiempo y después de la aparición del cuclillo" A.
    Zure ispiritik / Badira sendorik, / Bere phenetarik, / Üdoiek eztikezü zure axür kükürik (?). Etch 554 (en otra versión axurkikarik: v. axurkika).
    azpisarrera-10
    AXURI-SALDO. Rebaño de corderos.
    Asuri saldo batarik zuatzan bi arzatz ezkapatruk ardietra. Mdg 169.
    azpisarrera-11
    AXURI-TALDE (Hb; atxuritalde Lar). Rebaño de corderos. "Borregada" Lar.
    Itsas-aizeak, zut-oialak aizatuki, aurrera zeramatzin, artzainak axuritaldea bezala. Or Mi 117.
    azpisarrera-12
    BERANT-AXURI.
    Afariz bildu dira Garazirenera, / berant-axuriaren exur-bereiztera. "Cordero tardíamente nacido". Or Eus 288.
    azpisarrera-13
    GOIZ-AXURI.
    Goiz-axuri bat ba dute etxean / Urriskidez bazkaltzeko. "Cordero tempranizo". Or Eus 184.

    axuri

    axuri
    << axolatu 0 / 0 azafate >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper