Harremana

    OEH - Bilaketa

    2942 emaitza leon bilaketarentzat

    Sarrera buruan (2)


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    ahuspez.
    tradizioa
    Tr. Documentado en autores de todas las épocas y dialectos. La forma más extendida es ahuspez (sin aspiración en Goyhetche), empleada frecuentemente en un mismo autor junto a ahuzpez. Auspaz se documenta, ya desde RS, en textos vizcaínos (auzpaz en Uriarte y Otxolua) y en GavS. Se encuentra ahozpez al Norte en Leiçarraga, Axular, Pouvreau (en este junto a ahuspez y ahuzpez ), TB, Archu e Inchauspe, y al Sur en Beovide y E. Arrese; hay ahospez en CatLan y J. Etchepare. En DFrece hay 6 ejs. de ahuspez, 2 de ahuzpez y uno de aozpez.
    sense-1
    (V-m-gip, G, AN-larr-erro, L, B, BN; Urt I 15, Lar, Añ, Lecl, Dv, HeH Voc, H), ahozpez (G, AN-larr, L, B, BN, S; SP, Lar, Arch VocFab, H), ahuzpez (V-m, G, L, B, BN; SP, Lar, Añ, H), ahospez (L, S; Gèze, H), ahuspaz (V; Añ, H), auzpaz (V; Dv (G)). Ref.: A (ahospez, aozpez, auspeska, auspaz, auzpaz); Iz ArOñ; Satr VocP; Etxba Eib; Elexp Berg; ZestErret .
     Boca abajo, de bruces; postrado, prosternado; con la cabeza inclinada hacia abajo. "Buces, de buces, boca abajo, auspaz, auspez" Lar. "(Yaunaren) ahuspez, aux pieds du Seigneur" Lecl. "Prosterné" Gèze. "Couché sur le ventre, face contre terre" Arch VocFab. "Ahoz behera" HeH Voc. "Umiak auzpez eitten dabe lo" Elexp Berg. Harriet trae además en su dicc. la forma no atestiguada en los textos aopez. v. ahuspe, ahuspeka, abruska.
    Ahozpez adora zezaten [haurtxoa] . Lç Mt 2, 11 (He, IBk ahuspez jarririk, TB ahozpez, SalabBN lurrerat ahuspez bere buriak emanik, Ip ahozpez emanik, Leon ahuspez emanik; Echn auspeska, Ur, Ol auzpezturik, Samper lurrean humillatuz, Hual postratu zrelarik, Or belauniko, Ker auspazturik). Eta egotz zezan bere burua ahozpez haren oinetara, eskerrak emaiten zerauzkala. Lç Lc 17, 16 (He arthiki zen ahuspez Jesusen oiñetarat; Oteiza, Brunet makurtu zan lurrean). Andrea ta sardia autsetan auspaz. RS 128. Usoak eztu halakorik egiten, ahoz-pez dago, ase arteiño, eztu bitartean bururik ailtxatzen, ez eta ingurunera behatzen. 'Con la cabeza gacha'. Ax 342 (V 228). Begitarte onez errezibitzatzu zure aintzinean zure populu ahuspez dagoenaren othoitzak. Gç 55. Ahuzpez adoratzen zaitut, / Jainko adoragarria. Ib. 41. Lurrean auzpez orazioan egoten zan. Cb Just 35s. Davitek [...] landatu zuen harria Goliathen kopetaren erdian, eta artiki zuen ahuzpez lurrerat. Lg I 279.
    ( s. XIX.) Auspaz luurreraiño makurturik. Astar II 206. Nihoren oinetarat ez dire erortzen, / fagorea ez dute ahuzpez bilhatzen. Hb Esk 87. Auzpez arpegia lurrean zuela, orazioan jarri zan. Lard 442. Nere arima gorphutzetik ilkhi dakidan baino lehen, nere azkeneko iragaitza lotsagarria gomendatzen darotzut ahuspez. Dv LEd 176. Jainko handia, ahuspez nago nere bekhatuen barkhamenduaren eske. Ib. 2. Huna ni ere non nagoen zuri ahuzpez. Ib. 279. Den gutiena khendu nahi ez darotzut, baizik ere guzi guzia oraiko eta bethiko ahuspez zuri eskeini. Ib. 96. Bethi othoitzean hatzemaiten zuen, besoak khurutzean, ahuspez lurrerat edo begiez zerurat. Laph 72. Frantzesak apetitu / onian daude, / piskatxo bat eginda / lurrera auspez. Xe 213. Jesus gurutzian josi zuten artan, besuak gurutzian eta aozpez biotza lurrarekin josi-itsatsirik, egondu zan negarrez. Bv AsL 221s. O Jainko egiazkoa, / zu zaitut adoratzen; / ahuspez, ni hain ezdeusa, / natzaitzu ezeztatzen. Zby RIEV 1908, 204. Espirituaz auspez nagotzu oñetan. AB AmaE 433. "¿Quién eres?" itandu eutsan, kaltza-barrenetik oratuak, auspaz egoanari. A BeinB 93. Arrenka nago auspaz da larri / erru astunak makurturik. Azc PB 31.
    ( s. XX.) Solo ertzean jarrita, edo errekastoaren ondoan auspez, ume sostorrak, lora sortatxoak egiñaz. Ag Kr 205. Hek ez dezakete gure baithan ihardets, ahospez gaudelarik, gogoa erpil eta gure ez-deusaz ahalgeturik bezala! JE Bur 185. Azkenekotz, [uhina] lehertzetik ahuldua, izurrak izurraren ondotik mehatua, hats-bizi, legartzaren gainerat hura bera zen milika txar batean ahospez hedatzen. JE Ber 79. Ondarrean auzpez, / luze-luze sar / arkaizpe doi-doian / beso ta atzapar. / An zegok karramarro; / atzi dezagun. Ldi UO 32. Astoak bizkarretik jaurti zun eta, [...] lurrean auspez gelditu zan negarrez. TAg Uzt 242. [Aurra] aozpez yauretsi (adoratu) zuten. Ir YKBiz 25. Ni pekatari, ni pekatari / emen nadukazu auzpez. SMitx Aranz 133. Biktima lurrean etzanerazten da ahuzpez. Mde Pr 78. Auspez iauretsi zun. Or Aitork 174. Gure kontrarioren bat ikusten banuan ilda lurrean zegoala, [...] auspez baldin bazegoan, eldu eta buelta ematen nion. Salav 84s. Munka, ire oiñetan auspez nauk. NEtx LBB 231. Guzti hori zeuretzat emango dizut, ahuspez gurtzen banauzu. IBk Mt 4, 9 ((Ker auspaz gurtzen)). Auspez kuxkurtuta, bi belaunen gaiñean, burua lurrean, ipurdiz gora, oiñetakorik gabe... Zendoia 70. Santuaren aurrian apalik, eskerrik beroenak auspaz emon nairik. Gerrika 117. Korputz-egunean Jaunaren aurrean dantza egiten duten ezpatadantzariak: hauek auzpez, lehenengo dantzaldian. MEIG I 79.
    v. tbn. Zav Fab RIEV 1909, 27. Dih MarH 474 (ap. DRA). GMant Goi 55. Jaukol Biozk 95. Iratz 100. Arti MaldanB 229. Ataño TxanKan 54. Onaind STeresa 55. Auzpez: Onaind STeresa 28.
    azpiadiera-1.1
    (Ref. a objetos). Boca abajo, en posición invertida.
    Andrea ta sardia autsetan auspaz. RS 128. Erakusgarritzat daukat emengo artitz (inscripción) polit, len elizpe zarraren ateburuan, orain auzpez lurrean ezarria deguna. A Ardi 79. Auspez iduki eltziak. MendaroTx 125. Norbait il ta geroko onraatan saski bat auzpez ta beltzez estalia izaten dute elizaren erdian eta saski-gainean katilu bat plater gainean, auzpez hura ere. A EY I 224. Atsaldearen negarra!... / Zerua, auspez dagon katillu-barrua, / argi-intziritan zijoak galdua. NEtx LBB 209 (en la pág. 234 auzpez).
    azpiadiera-1.2
    (buruz ahuspez).
    Besoak zabalik belauniko edo buruz auspaz lurrean etxunik ifintea. Añ LoraS 57.
    azpisarrera-1
    AHUSPEZ BEHERA.
    Con la cabeza inclinada hacia abajo.
    Bai, emoeiezu, Jauna, ito diran guztiai, beti betiko nekerik eza, atsedena, atsegiña, Zure argi ta arpegi ederra ikustea. Onetan egoan Mañasitxu [Elizan] , auspez bera, armiñez gaixoa, larritasunik baltzenagaz. Ag Kr 208.
    azpisarrera-2
    AHUSPEZ BELAUNIKATU.
    Postrarse, prosternarse.
    Auzpez belaunikaturik naukazu emen zure aurrean. ArgiDL 50. Jesusi hurbil heltzearekin, belhaunikatu ahuspez. Ox 73. Lenbizi, baña, belaunikatu / ango imajiñari auzpez. SMitx Aranz 23. Zure aurrean auzpez belaunikaturik. NEtx Nola 39.
    azpisarrera-3
    AHUSPEZ BELAUNIKO.
    Postrado, prosternado.
    Altaran auspez belauniko zagozan Angeru Santuak. Añ EL1 86 (tbn. en EL2 96). Laburdi osoa an dago / Arantzazuko "bere" Amari / auzpez belauniko / bear duna eskatzeko. SMitx Aranz 225. Kristoren gomutaz zutik dagozan iru kurtzio andien oiñetan auzpez, belauniko. Erkiag Arran 184. Auspez belauniko, letariak kantatuz. Arti MaldanB 196.
    azpisarrera-4
    AHUSPEZ EMAN.
    Postrarse, prosternarse. v. ahuspeztu, AHUSPEZ JARRI, AHUSPEZ ERORI, AHUSPEZ ETZAN. Tr. Documentado sólo en autores septentrionales.
    Eta han aldare baten aitziñean ahuspez emanik. Ch I 25, 2. Bekhokia lurrarekin yosirik, ahuspez haren oinetan ematen dela. He Gudu 164. Biharamunean, ediren zuten idola hura ahuspez emana Jaunaren arkaren aitzinean. Lg II 257s. Maria Dibinoa, emaiten naiz ahuspez zure ohakoaren aintzinean errespeturik handienarekin. MarIl 95. Parisen eta hango katedrale handian, ahuspez emanik orduko biltzarrean ziren gizon guziak adoratu zuten komediantsa eta dantzarisa bat. Elsb Fram 128. Nunahi otoitzean / Auspez zen emana. LuzKant 68. Non sarthua dut, bada? (Ahuzpez emana alkiaren azpian ari da orai miatzen). Barb Sup 83 (133 ahuspez emaiten da). Haren oinetan ahuspez emanik, hasi zitzaion othoizka. Leon Mt 18, 26.
    v. tbn. Brtc 16. Lap 201 (V 89). Jnn SBi 106 (lurrari). Ahuzpez: Brtc 82. JesBih 445.
    azpisarrera-5
    AHUSPEZ ERORI (Lar, Dv; ahozpez Gèze), AHUSPEZ JAUSI.
    Postrarse, prosternarse; caer de bruces. "Hocicar, caer de hocicos, auspez erori" Lar. "Prosterner, lüherras, ahozpez eror" Gèze. "Ahuspez, ahuspeka erori, se prosterner, se jeter la face contre terre" Dv. v. ahuspeztu, AHUSPEZ JARRI, AHUSPEZ EMAN, AHUSPEZ ETZAN. Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur.
    An bertan erori ziran auspez; ta auspez etzandu ziran Jesusek jo ta beldurrik bage jaiki zitezela berei esan arte guzian. Mb IArg I 236. [Jesusek] gure pekatuen karga pisua Gurutzean artu, askotan auspez eroriaz zijoala. Cb Eg III 328. Zure oinetarat ahuspez erortzen naiz. Dh 89. Apostoluak ots onekin are geiago izutu, eta auzpez jautsi ziran. Lard 407 (AA III 578 auspez lurrera erori ziran, Ir YKBiz 243 aozpez erori ta guziz ikaratu ziran). Ahuspez erori ziren eta adoratu zuten Jainkoa. Dv Apoc 11, 16 (Ur (G) erori ziran auzpez, Ur (V) auzpaztu ziran). Ahozpez erorten ziren hogei eta laur zaharrak tronuan jarririk zenaren aitzinian. Ip Apoc 4, 10. Emanen darozkitzut horiek oro, baldin ahuspez eroririk adoratzen banauzu. HeH Mt 4, 9 (He baldin ahuspez jarririk adoratzen banuzu). Bihotza erdiratua, sarthu zen kaperan, ahuspez erori zen zurezko khurutzefika handi baten oinetarat. Laph 198. Hori jakitean, ahuspez lurrerat erortzen da Zabier, eta othoitz hau egiten dio. Ib. 203. Antiguako Ama Maria, bildur naz, esan, da Oibarko Elizatxuko atea eskuakaz ioaz, auspaz edo aospez barrura iausi zan. A BeinB 92. Batbere prestaera baga betiko sakontasun bildurgarrizko batera auspaz jausten doiala. Itz Azald 162. Auspez erori zan otoitzean. Or Poem 542 (Mi 50 auzpez). Abranek laurogeita hemeretzi urte zituela, berriro agertu zitzaion Jauna [...]. BiblE Gen 17, 3 ((Bibl ahuspez erori zen;) (Dv ahuspeka,) (Ol lurreruntz auzpeztu zitzaion) (Ker lurrean auspaztu zan)).
    v. tbn. IBk Mt 26, 39. Ahozpez: IBe Mt 26 39.
    azpisarrera-6
    AHUSPEZ ETZAN.
    Postrarse, prosternarse. "Postrarse en tierra, auspaz o (aus)pez etxun" Añ. v. ahuspeztu, AHUSPEZ JARRI, AHUSPEZ EMAN, AHUSPEZ ERORI. Tr. Documentado principalmente en autores meridionales. Al Norte lo encontramos sólo en Archu y Zubiri.
    An bertan erori ziran auspez; ta auspez etzandu ziran Jesusek jo ta beldurrik bage jaiki zitezela berei esan arte guzian. Mb IArg I 236. Asto Idi batzuek / etziñik auspaz / zerbait berotzen dute / beren arnasaz. GavS 11 (4 zure oñetan humilki auzpez etziñik). Esatorduan "damu dot", etxun auspez bekokiaz lurrean. Añ EL1 48. Arkitu zuten Dagonen idoloa, Kutxa santaren aurrean auzpez zetzala. Lard 152. Saulek, bere buruari ezpata sartzeko kemenik etzeukalako, ezpata zutik eskulekuz beera ipiñi, eta auzpez onen gañean etzanda, il zan. Ib. 182. Ohean auspez etzana, garrasika ari zen. Zub 64. Belar-tartean eta arkosko gañean auspez zetzan Bikendi gizagajoa. Or Mi 67s.
    v. tbn. AB AmaE 373 (-ren oinetan). Auspaz: Mg CO 229. Auzpez: Gco I 453 (lurrean). Ahozpez: Arch Fab 179.
    azpisarrera-7
    AHUSPEZ-GORA.
    "Auzpaz-gora, decúbito supino, boca arriba. Auzpaz-gora lo eiten dau; nik eziñ dotena" Etxba Eib.
    azpisarrera-8
    AHUSPEZ IPINI (V-gip).
    Postrarse, posternarse; poner boca abajo. "Auzpez ipiñi nindduan da egundoko masajia emon zostan" Elexp Berg.
    Emen zure oñetan / auspez ipiniya / gizonaren lurreko / aginte guztiya. Echag 104. Ipiñi neban neuk Ikomes (Nikomedes) neure amabi urteko seme ederra, killa gaiñean auspez. Ag Kr 90. Ezetara be ezin ixan eutsen istarrik zabaldu erazo, ta bestetara eziñik, ziarretara ta auzpaz zaldi ganian iminitta, urun zorrua bailitzan eruan eben. Otx 115s.
    azpisarrerakoSense-8.1
    (Ref. a objetos). Poner boca abajo, en posición invertida.
    Ekarri eben zara bat, berau auzpez ipiñirik; mutilla lurrian belaunikatu zan eta zara-ganian makurtu zan. Kk Ab II 147.
    azpisarrera-9
    AHUSPEZ ITZULI.
    Poner boca abajo (un objeto).
    Itzuli zuan auspez galbaia; apaindu zuan zapi zuriarekin; eta jarri zuan gañean ontzi zabal bat bete sardiña. Apaol 27. Zerua aoz gora jarrita, / Donosti egiña dezu! / Donostia auspez itzul ezkero / sortu dozu zeru!! NEtx LBB 229.
    azpisarrera-10
    AHUSPEZ JARRI (V-gip ap. Iz ArOñ ; Urt).
    Postrar(se), prosternarse. "Ahuspez jartzea" Urt , 15. v. ahuspeztu, AHUSPEZ EMAN, AHUSPEZ ERORI, AHUSPEZ ETZAN. Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur.
    Eta aitzinaxiago ioanik, ahozpez iar zedin, othoitz egiten zuela. Lç Mt 26, 39 (IBk ahuspez erorita, IBe ahozpez erori zen). Ahozpez iarri zirela bildotsaren aitzinean eta [...] adoratu zutela. SP Imit III 58, 8 (Ch ahuspez iar]ra[tzen direla bildotxaren aitziñean; SP Phil 114 ahuspez, ib. b 3r ahuzpez). Lurrean ahuspez jarriz, belhaurinko jarriz, burua behera makhurtuz. CatLav 103s (V 58). Au esan, ta Jaunaren aurren auspez jartzen dira. Cb Eg II 34. Getsemaniko Jortu santuan / Auspaz lurrean jarririk. Bast 4 (parece que Cardaberaz mantiene el vocablo orig. vizcaíno en su traducción al guipuzcoano; cf. Balad 235 Jesemaniko ortu santuan / auzpez lurrean jarririk). Huna non nagon zure aldaren oinetan ahuspez jarria. Dh 82. Zure aitzinean ahuspez jarririk. Ib. 90. Badoha haren oinetara eta ahuspez jartzen zaio, galdegiten dio barkhamendua. Jaur 125. Jarri zan auzpaz lurrian eta ez zan ezkero duin Jaungoikuari begiratuteko. Ur MarIl 18. Auspez betbetan yartzen da, / Lurraren kontra kopeta. Gy 166. Zaldiz egin ondoan itzuliphurdia, / erroz gora badago ahuspez yarria, / maiz aski gelditzen da dena ubeldua. Hb Esk 223. Eta auzpez jarrita adoratu zuen. Lard 415. Oñetan auzpez jarri zitzaien. Ib. 513. Auspez lurrean jarririk. Auspoa 106, 79. [Ontzia] auspez jartzean "lumera-bale" / deritzan arrai aundia [dirudi] . "Al colocarla [la trainera] de bruces". Or Eus 390. Dagonillaren irugarrena, / egun alai, diztikorra, / auspez jarri da gaur Itziar-en / gure Gipuzku jatorra. Basarri 9.
    v. tbn. He Mt 2, 11. Urt Gen 49, 8. Lg II 140. AA III 608. Añ EL2 216. CatLuz 35. Mb IArg I 369. MarIl 74. Dv LEd 150. Arb Igand 176. And Egun 114. Ahospez: CatLan 163. Auzpez: Jaukol Biozk 14. Ir YKBiz 467. SMitx Aranz 216. Ugalde Iltz 16. Aozpez: Ir YKBiz 258.

    ahuspez

    ahuspez
    << ahuspetu 0 / 0 ahuspezka >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper