1.
(G, AN, B, L, BN, S, R; Urt, HtVocGr, VP 83r, Lar, Añ(G), ArchVocGr, Gèze, Dv, H, Lh);
erropa (V-arr-ger-gip, G-azp; Añ(V), Aizk)
Ref.:
A;
EI 110;
Lrq;
IzArOñ(eróntzi);
IzAls 77;
IzUlz;
IzIzG(erropia);
EtxbaEib(erropia);
HolmerApuntV(erropa);
ElexpBerg(erropa);
GteErd 179;
ZestErret. (Sing. y pl.).Ropa, vestimenta.
"Coactiliarius [...], arropa logatzáillea [...] illezko tresnak vel arropakegiten dituena"Urt V 236.
"Ropa"Lar,
Añ.
"Vêtement"ArchVocGr,
Gèze,
Dv.
"Harde"Gèze.
"Vêtement, habit"H.
"Ropa. Arropa kori argillatuk dago (R)"A.
"Erropak aldaketan noia (V-arr-gip)"GteErd 179.
Tr. Palabra de uso general, aunque escasea o falta en textos puristas de las primeras décadas del s. XX. Los vizcaínos emplean erropa, var. que se encuentra tbn. en Lazarraga y en la tradición guipuzcoana, más o menos con la misma frecuencia que arropa. En DFrec hay 10 ejs. (6 septentrionales) de arropa y 7 de erropa.
Sakrifikadore subiranoak bere arropák erdiraturik.LçMc 14, 63 (TB arropak; He tresnak, Dv, IBk soinekoak, Or soñekoak, Ol yazkiak, Leon soin-gainekoa, Ker, IBe jantziak).
Nun asi zan bere erropaak kontuz maleta baten sarzaen. Lazarraga 1144v.
Nitien arropa guziak higatu baititut. Echaux 155.
Arrolletara arropak / ziotzoten etxatu, / eta hunela zioten / karriketan kantatu. EZNoel 89.
Kapusai granazkoak, erropa asko / mutil pikaroak janzi eiteko. EgiaK 88.
Arropa berriak bazkokotzat eragin nahi dituenak. Ax 200 (V 134).
Peril du hoberenaz ere, purgatorioan luzaro egon beharko duen, [...], lehenbiziko urthean zamarrik edo arropa forraturik beharko eztuen. Ib. 183 (V 124).
Garbi ezazuz ene erropa dustiak. Mic 14r.
Ea bear leuken baño erropa eta galania geiago darabilden. ap 113.
Ianzirik dagoanean erropa sagraduakaz. Ib. 139.
Arropa finez da bezti. Hm 53.
Atz-herriko alabak Israeltarrekin esposatzekotz behar ditu bere gathibutasuneko arropak erauntzi. SPPhil 20 (He 19 arropa).
Ikusi ziala andere eder bat bere bilhoen eta arropen arrankhura handirekin. TtOnsa 110.
Ederra behar diñ telak, / Ungi beraz egizue, / Hartzaz arropa berriak / Gero egiñ detzazue. Gç 78.
Nor bere elhetan, korpitzaren egitetan, arropetan eta ian edanetan doiaz bizi, zühür eta gutiz igaran. Bp I 99.
Esau bere anaiaren arropez edo soinekoez beztiturik. ES 87.
Berehalaxe eman zioela haren semeari konseillaritasuneko arropa edo kargua. "Dato filio eius lato clavo".Ib. 168.
Zientzien arropaz bezti zitezken artean. Ib. 177.
Behar dire izan arropa propiak eta modestak. CatLav 234 (V 119).
Bialdu eutsazan erropa edo jazteko bere noblezeari toketan jakazan modukoak. Urqz 26.
Espos-arroparen eragiteko, ez egon, Espos dibinoaren aiñtziñera goateko menean yauntzi behar duzun mugaraiño. HeGudu 125.
Lenengo utzi zuen erropa guztia odolez betea zegoen. CbJust 45.
Erropa zar bat, eta bere alforja artu, ta jaun ori ikustera joan zan. Ib. 45 (pese al cuantificador, parece tener aquí un valor colectivo).
Zure graziaren espos arropaz beztitua. Brtc 23.
Arropa labúr edo bérze edeozein indezenziareki.LE(inBOEanm 373).
Hantik llabür gaian andere hila bere arropa ederrenetan zereioan agertü amoriotsü elhez ta karexetzaz.Egiat 173.
( s. XIX)Banua ixill ixillik neure etxera ta zeure erropa oneekaz, bada neuriakaz baninua, menturaz ezagutu ta atrapauko nendukee. MgPAb 194.
Ikutzen badizu [sugeak] arropa edo oñean. MgCC 202.
Orhoit non dugun eta zer egin dugun bathaioko arropa garbia. Dh 49.
Baña zer deutsa difuntubari gure erropako koloriagaz. JJMgBasEsc 272.
Jaijegun baten adobazain bat ezarri neunzan erropiari. Astar II 68.
Erropa milla puska / egiña soñean. Echag 235.
Idoki zeizien eskarlatazko manto hura [...] eta eman zeitzien zure ordenarioko arropak. UskLiB 39.
Zirekila lotzia eztizüt galthatzen / Zeren ni beniz beldür emazten arropen. Etch 506.
Ez diru ez arropaik / Etzaigu baratzen. Bordel 47.
Esauren arropakin / du Jakob jantzitzen. ItFab 245.
Arzaiñek züten egiten / Otso larrüz arropak. ArchFab 141.
[Doktor] hark duen arropa ez balu, / Nork luke ezen hartaz kontu?Gy 106.
Arropa berri ere, nahi sobra maizko. HbEsk 190.
Itxas-gaztañaren hura ezinago hun da arropen garbitzeko. IpDial 107 (It, Dv arropa, Ur erropia).
Ene arropak har ditzazun eta zureak eni eman. Laph 32.
Arropa urratuen zati batzuetan bildu. ArrGB 44.
Erropa uretara bota. AranSIgn 40.
Puntara fiña ez da izaten / erroparen ilbanua. PE 37.
Arropak artu, amaiketako / apainduko da ederki. Xe 262.
Jose-Txiki zanaren zenbait arropa zati odolez bustiak erreka zuloan topatu ziran. ArrEE 1882a, 100.
Arturik gero bere egunoroko arropak. BvAsL 136.
Igandetako arropa ederrenekin beztitua zen. ElzbPAd 4.
Aitabitxik bazuen phezako arropa finekin zethazko gerriko gorria. ElsbFram VI.
Soldadoen arropa nahiz desohoratu. HUZez 134.
Sikatu barik bere erroparik. AzcPB 291.
Mugitu Andres, ez orrela egon arropak aldatugabe!MocDamu 16.
( s. XX)Neskatotxo aberats, ondo jantzia ta obeto apaiñdua, joaten zan, a mutiko nekezale, itxasora eroan oi diran lez, erropa zar adobatuakaz ebillena ikustera. EchtaJos 103.
Erropa zikiñak sartzen ditugun sakua da ori. Iraola 15.
Arropa merkeena dela kharionik. Ox 205.
Bien artean kendu zazkoten arropak. Zub 63.
Emakumia txirua zan, beartsua, erropa-garbitzen bere bizimodua ataraten ebana.KkAb II 71.
Etxean bazeduzkat / erropa bikaiñak, / auek e kosta gabe / ez ditut egiñak. TxB 117.
Beha nagokio, zer ari den hor aphezpiku distirant hori bere eliza arropetan. LfMurtuts 2.
Frantsesek diote, familia barrenean dela behar arropa zikiña garbitu. MdePr 46.
Orain ere, orduan bezelaxe, emaztea lixibako arropa bezala astindu dik. EtxdeJJ 149.
Soiñeko erropa onak ariñak-arin erantzi, maizago batzuk jantzi. ErkiagArran 130.
Traje irrikildunak, / erropa tergalez, / txakurrak eurak ere / ez dabiz lenau lez. BEnbNereA 216.
Gaurko bestara eztakit ze arropa eraman. ArtiIpuin 84.
Batzu zibilean ziren, Etxebarne bezala, beste batzu soldado arropa ximurdikatu batzuekin. JEtchep 103.
Nabarmena da zertarako dan / askon erropa kentzea. Basarri 100.
Gerritik gorako erropak kendu ta larrubizi gelditu zan gorputz-erdi. AnabAprika 38.
Hire etxean aurkhitu arropa eta bota busti hek. LarzSenper 62.
Ikatzetan arropa, arpegia ta dana zikin-zikin eginda bainetorren. Salav 56. Silletan utzi ditu erropa batzuek. NEtxLBB 107.
Arropa garbitu ta konpondu. AtañoTxanKan 149.
Ez zan garai artan gaur bezelako erropa-aukerik gure etxean. BAyerbe 71s.
Arropa bakar batzu ezarriak ba zituen prestaturik. Etchebarne 74.
Arto apur bat ta erropa batzuk. FEtxeb 50.
Etxeko arropa zikina nahiago dudala etxean garbitu. MIH 207.
v. tbn.
Saug 78. Arg DevB 91. CatLan 127. Xarlem 534. Jaur 359. CatS XII. Aran SIgn 83. HerVal 184. JanEd I 24. Urruz Urz 30. Apaol 87. Jnn SBi 138. CatJauf 115. Ill Pill 13. Mok 4. Etcham 123. Tx B I 267. JAIraz Bizia 17. Txill Let 64. Osk Kurl 216. ZMoso 62 (tbn. 62 erropa). BBarand 54. Erropa: Afrika 154. Bil 131. Xe 313. Sor Bar 36. Alz STFer 132. Urruz Zer 37. Etxde JJ 271. SM Zirik 90. Ugalde Iltz 49. And AUzta 44. Vill in Gand Elorri 17. Alzola Atalak 83. Uzt Sas 71. MMant 75.
sense-2
2.
(S; SP, Urt, HtVocGr, VP)
Ref.:
Lh;
GteErd 275. Vestidura larga (como túnica, sotana, vestido, etc.).
"Robe; ropa, ropón"SP.
"Arroparen bazterra"Ib."Arroparen hegia"Ib."Arroparen alosna; troussis"Ib."Mairu arropa; robe de more; aljuba"Ib."Emazteki arropa; robe de femme; saya monjil"Ib."Arroparen petrala"Ib.(cf. O-SPAd 877: "Arroparen pertala et non petrala, le bord de la robe; item les lambeaux ou déchirures de la robe").
"Aclassis, josigabeko arropa, soldadu arrópa"Urt I 101.
"Robe"HtVocGr 418.
"Arropak gora jaso, enfaldarse"VP 41v.
"(S, Foix), soutane. Arropa ützi dizü (S), il a quitté la soutane"Lh.
"Arropa maanka luzea (S)"GteErd 275.
v. arroba. Eztagizuela probisionerik urrhez, [...], ezeta maletaz bidekotzat, ez bira arropaz, ez zapataz. "Deux robes".LçMt 10, 9s (He aldagarri, TB beztimenda, Dv, Leon, IBk soineko, Ip suñeko, Echn, Ol, Or soñeko, Ur, IBe jantzi, SalabBN abitu, Hual tunika, Ker barruko jantzi).
Sal beza bere arropá, eta eros beza ezpata bat. "Sa robe".LçLc 22, 36 (Oteiza tunika, Brunet kapa).
Zeren ukitu zarotzun arroparen pertala. EZMan II 81.
Anaiatasun hunetakoen arropa biz prezio handia eztuen oihaletik. Harb 425.
Birjina andreak bere seme iaunari egin zerokan arroparen memorioa eta kolorea du. Ib. 300.
Ordenako arropa eta illearen moxtea deus guti baliatzen dire. Ch I 17, 2 (Mst arropak).
Bere arropa iztergoraturik. HeLc 12, 37.
Davit bera, harizko arropa bat zuela yaunsturatzat, hari zen arkaen aitzinean dantzan. Lg I 301.
Aita Antonio de Araoz [...], zeñaren eskuetatik artu zeban Jesuitaren arropa. IztC 485.
Batek aphez arropa dakhar ohorezki; / Miriku da bertzea, ez yarria gaizki. HbEsk 121.
Nurk ere idoki nahi beiteizü zure arropa, eman izozü orano zure kapa. CatS 60.
Hire adinean nik ere uste nian arropak egiten zuela fraidea. ElzbPAd 12.
Giristino egiazkoak izanen du soinean, gau eta egun, Ama Birjinak guziz maite duen ordre zenbeiten arropa edo abitua. JnnSBi 51.
Hartu zuen beraz fraide-arropa. Ib. 64.
Ahizpa, jauntz ezazu arropa berdea, / nik ere jauntziren dut ene txuria. (Canc. pop. inOrEus 120).
sense-3
3.
(AN-gip ap. GarbizLezo 50
). (Aplicado a personas, con sentido peyor.)."Granuja"GarbizLezo 50.
v. tresna (3). Bat española da ta / prantzesa bestia, / biyak ere arropa / zuzenak eztia. Auspoa 77-78, 32.
Or dabil marroka, / al dana zurrupa, / iya jo du arroka, / ori da erropa. AzpPr 94.
Erropa moduan len / bizi oi ziranak, / bide zuzenian beiñ / jartzen etziranak. PArtUstez 141.
Ai erropa, zer egiten dek or!PArt(inBil 173).
Aurten anaia ekarri digu, / bere gisako arropa, / arekiñ ere ibilli dute / talentu ainbat arrunka. TxB I 187.
Bordaberritik etorri zaiguk / ari oneko erropa, / Amerikara dijoala-ta / dabilki milla erronka. TxGarmBordaB 134s.
azpisarrera-1
ARROPA-ARMARIO. "Erropa-armaixo, cómoda. Erropa-armaixua, bi atekin, da goixan kajoe luze bat"ElexpBerg.
azpisarrera-2
ARROPA-HARTZE. Toma de hábito.
Hunen hamekan, Uztaritzen komentuan bazen hainitz jende, ikhusi nahiz andere gazte batzuen arropa-hartze edo botuak. Herr 18-8-1955 (ap. DRA).
azpisarrera-3
ARROPA-BARRIKA. "Erropa-barrika, tina de colada"ElexpBerg.
azpisarrera-4
ARROPA-EZPAIN. Borde de vestidura.
Othoitz egiten zeraukaten haren arropa ezpaina berere hunki lezaten. "Le bord de son vêtement".LçMc 6, 56 (TB arropako bazter, Dv soinekoaren lits).
azpisarrera-5
ARROPAN. En ropa (de).
Bena nahi nuzu / sartu seminariuetan, / eta gero ebili / apez baten arropan. AstLas 40.
Haur zentzü gabe eli bat / jaun anderen arropan. Etch 482.
Gizon gaixo hori, peregrin arropan, nondik heldu othe da?Laph 52.
[Erretaulak] erakusten dauku Inazio bere aitzindari-arropan. JEBer 60.
Gizon tipito lodi bat zen, soldado arropan. JEtchep 82.
Kolonel arropan bere medailekin zelarik, bertze itxura bat zuen ene bixtan.Etchebarne 122.
azpisarrera-6
ARROPA-ZAHAR. Andrajoso, vestido con ropas viejas.
Gitanuok zirean iru gizon, iru emakuma, lau ume, lau asto ta txakurtxo bi; ezainak, zazkel, erropazar, trazkil, ikatza baño baltzagoak, azurra ta azala baño ezeukenak. EchtaJos 15.
azpisarrera-7
ARROPA ZURI (erropa zuriV-gip; arropa xuriLar)
Ref.:
EtxbaEib(erropa zurixa);
ElexpBerg(erropa zuri). "Ropa blanca, arropa xuria, zapi xuria"Lar.
"Erropa zurixa ei dauka ederra, prest, ezkontzen danerako, dicen que tiene hermosa ropa blanca para cuando se case"EtxbaEib.
v. MIHISE-ARROPA ZURI. Alkandora edo erropa zuri lisibara askotan dijoana, errazago ta obeto garbitzen da. CbEg III 231.
Sarri aldatuten dan erropa zurija, garbijagua egongo da bakan ta belurik belura aldatuten dana baño. MgCO 287.
[Komentuan] sartzeko bear detan diruba eta arropa zuriya. MocDamu 19.
Ango erropa zuria, ango araza ederrak, ango jarleku barriak [...] ikustekoak dira. AgKr 73.
Zenbat gantzontzillo pare dituzu? --Eztakit seguru esateko, baña erropa zuriz ez nago ain gaizki.Iraola 112.
Zuritasuna, arropa zuriari esaten diogu. OrEus 64n.
Ama arropa xuria zabaltzera aterea baita. EtxdeJJ 110.
Erropa zuritik emango bazeñit, eskertuko nizuke. Ib. 225.
Oietako ta erropa zuriak garbitzeko. BAyerbe 152.
BARRENGO ARROPA. Ropa interior.
Erromes soñekoa egin ez-eze, Mayik, barrengo erropa guzia ere berritu zion. EtxdeJJ 212.
azpisarrerakoSense-9.1
Askotan koronelari igual ematen ziyozkaten nere barrengo erropa zuriyak. Iraola 15.
azpisarrera-10
BARRUKO ARROPA. Ropa interior.
Bai soñekotarako ta bai barruko erropetarako, aukera aundia etorri zait. NEtxNola 16.
azpisarrera-11
GAINEKO ARROPA. Bata.
v. arropagain. Khen arazi zakoten erregeri bai koleta, bai xenila edo gaineko arropa. ElsbFram 110.
azpisarrera-12
OHEKO ARROPA. Ropa de cama.
Su ori itzali zanean, lagunak begiratu, ta librua ta oieko erropa zan guzia auts egiñik ikusi zuen. CbJust 92.
Soiñeko ta oeko miesa-erropak garbituteko lekuak, jatorriz. ErkiagArran 134.