OEH - Bilaketa

2946 emaitza leon bilaketarentzat

Sarrera buruan (2)


Sarrera osoan (500)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
arraildu.
etimologikoa
Etim. Cf. arag. rallar y bearn. arralhà; v. DCECH s.v. rajar .
sense-1
1. (AN-larr-erro, L, B, BN; VocBN , VocB , Dv, H, ZMoso 70), arrailtu (R, S; arralltü Gèze), arrailatu (G-nav (-au), AN-gip, Sal, R; SP, Deen I 504, Urt (-aill-), Lar (-all-), Aq 235 (-aill-), Lecl, Dv, H), arraildatu (Arch VocGr) Ref.: A (arrailatu, arraildu); Iz Als (arrailau); Izeta BHizt2 .
Agrietar(se), rajar(se). " Arraillatzea, fendre" SP. "Adfringere, haustea, arraillatzea. Paretaren kontra burua arraillatu " Urt I 156. "Hender" Lar. "Rajar (AN)" Aq. "Fendre" Arch VocGr. "Action de rompre un corps dur" VocBN . "Fendre du bois" Gèze, Dv. "Fendre, se fendre. Egur arraillatzea, fendre du bois. Lurra arrailatzen da, la terre se fend" H. " Zuhaitz arraillatu, bois gelivé" Ib. "Hacerse grietas, rajar" VocB . "Hender y tronzar leñas" A. "Agrietados los pechos" Ib. " Kristela arraildue dago " Izeta BHizt2. v. arrakalatu. . Tr. Aparece en textos septentrionales y alto-navarros desde Haramburu; tbn. lo hallamos en algún autor occidental moderno como Ibiñagabeitia. La variante arraildu no se documenta hasta principios del s. XIX, si bien se va convirtiendo en más usual y es prácticamente la única que aparece en textos del s. XX.
Hekin iratxekidura hain bortitz izanen da, non zathiak lehen arrailla bailitezke bertze lekuetan, ezen ez bere iratxekiduraren lekuan. SP Phil 393s. Lur idor bat, alde guzietarik irritua eta arraillatua. Ib. 487. Idiaren adarra arrailatua denean zer egin behar den. Mong 592. Holokaustarentzat egurra arraillatu. Urt Gen 22, 3 (Bibl arraildu). Pareta zahar, arrallatu eta hirrituak. ES 97. Ez du hautsiko seska arraillatua. He Mt 12, 20 (Dv kraskatua ). Heli erori zen alkhitik; arraillatu zitzaion burua eta hil izan zen. Lg I 256. [Ezpata] hartaz arraillatu zion beharri bat. Lg II 259. Ikharatu zen lurra nihoiz ez bezala, arraillatu ziren harriak. Ib. 282. Lurra arraillaturen eta idekiren da. Ib. 185. Illuntzen iguzkia / Arriak arrallatzen. GBidArr 174. Batzuetan lurra arrailatu du gaixtaginen bizirik iresteko. Brtc 148. Lurra ikharatu zen, arrokak arraildu ziren. TB Mt 27, 51 (HeH, Dv, SalabBN, Echn, Leon arraildu, Samper arrallatu; Lç, He, Ip erdiratu, Ur zarrakatu, Ur (V) zatitu, Hual partitu, Or zartatu, Ker brintzatu, IBk erdibitu ). Rolandori odola zurrutan dohako / Buru arrailatutik ageri barneko. Hb Esk 60. Ondarrabiak badu inguru harrasi, / Aspaldion zaiona arrailatzen hasi. Ib. 82. Arrailazatzu [aratxe zangoak] azpiko aldetik eta hezurrak khen. ECocin 7. Iñazioren ganbarako pareta nahiz arras lodia arrailatzen da. Laph 23. Lurra arrailtzen da, han hemenka. Urradura heietarik ufaka badoa kea. HU Zez 15. Hartu balu aizkora bat, hatzeman guziei burua arraildu behar zeiela. HU Aurp 130. Jaunaren kaskoa du / harriak arraildu. Zby RIEV 1908, 765. Gazta urintsuak badakizue nolaz zabaltzen diren bere gisaz eta azaletik arrailatzen eta ebakiduretik nola mamia darioten. FIr 158. Euriak eta hormak emeki-emeki arrailduz, kraskatuz, harrotuz deramaten harri zuri batez egina da dena. JE Ber 40. Abere baten buru-hezurra, arraildu ondoan, zabaltzen dugularik. JE Med 25. Lurra arraildu zen hirur aintzindari errebelen azpian. Zerb IxtS 41. Bere xixparen gibelaz kaskoa arrailtzen dio Mazondori. Zerb Azk 102. Mirakulu bat. Bi kosta bakarrik arrailduak. JEtchep 92. Egur arrailtzen ari zalarik, burutik behera ethorri zaio ez-ontsa bat. Herr 7-9-1961 (ap. DRA ). Aithor zak edo burua arrailtzen deat, aithor zak. Larz Senper 74. Belatxingak zugaitz arro edo arraildu batetik egiten zun kantua. Ibiñ Virgil 61. Harri bati kontra burua arraildu eta hil. Etchebarne 62. Han zela, lurrean, Etxebertzeko Mari, burua arraildurik. Larre ArtzainE 75.
v. tbn. Lap 259 (V 118). Arrailatu: He Gudu 135. FLV 1988, 150 (Ibero, s. XIX). Harispe EE 1884a, 507.
azpiadiera-1.1
Desgarrar. " Bihotza arraillatzen deraut " SP. "Au fig. déchirer, fendre le cœur" H.
Zeure bihotza doloreak arraillatu zeratzunean. Harb 307. Zeha, hauts, arrailla, porrokatzatzue zuen bihotzak prinzipalki. SP Phil 324. Heldu naiz zure oiñetara / Amudioz kargatua, / Eta halaber ethortzen naiz / Beldurrez arraillatua. 122. Helas! Bai ifernuko kharrak / Gustia nau arraillatzen; / Arima galtzeko beldurrez, / Nigarretan nau hondatzen. Ib. 104. Solas hunek arraillatu zuen erregeren bihotza. Lg I 376. Bihotza eta bihotz guzia dolore hunek behar du zaurthu, arrailatu, phorroskatu. Brtc 166. Zer urrikik eztik hire bihotza osoki arrailatu behar? Dh 187. Horiek guziek bihotza ezpataz bezala arrailatzen zioten. Jaur 359. Lokharri minak ditu gure sor-lekhuak, / Nor nahi arrailatzen hark egin oihuak. Hb Esk 38. Bihotza arrailtzen zaut hola ikustea. Elizalde Ttipi ( in Onaind MEOE 480 ). Bihotza arraildua, / pena handirekin. Mattin 50. Aita bati bere ume ta haurretan zaio bihotza osoki guritzen, arrailtzen edo eritzen. Xa Odol 13.
azpiadiera-1.2
Romperse (la cabeza, de preocupación).
Yupiñek laster du burua arraildua. / Ohuz dagokio berriz populua. "Jupin en a bientôt la cervelle rompue" . Gy 111.
azpiadiera-1.3
Zuhurrena daite bethi / Ihes egitea kasko arrailduari, / Aire sartzen zaionari: / Erhoekin trebe izan nahi denak / ez duke kaskoa betheena berak. Gy 196.
sense-2
2. (L, BN, S; Dv, H) Ref.: A; Satr VocP. .
Embriagarse. " Gizon hori igande guziez arrailtzen duk (Lc)" A. " Arraildia, borracho perdido" Satr VocP. Cf. 1 arrail (4).
Zaldubi zela, diote berriz, urez Alduden arrailtzen, / Han zituela koplak mendian aingirak bezala biltzen. Ox 31. Ez da Indianoak baino mozkor handiagorik. Gutiz gehienak arrailtzen dire ahal duten guzian. Zerb Metsiko 253. Arek litro bat ardo artu eta ongi; nik aldiz, litro bat artu eta mozkor-arraildua. FIr 174.
azpiadiera-2.1
" Mozkor arraildue dago " Izeta BHizt2. .
Bizpahiru pinta hustu ondoan, abiatzen dira etxealderat egundainoko mozkorrarekin, hordi arraildiak. Zub 42. Or arrapatu ginuen bart-arratsean ostatu tzar oietako batean, mozkor arraildue. Izeta DirG 55s.
arraildu
<< 1 arrabio 0 / 0 1 arrain >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper