Azpisarrerak (sarrerak) (2)
ardit.
(G, L, BN, S; SP, Urt II 386, Ht VocGr 273, Lar, VP 2v, Añ (G), Arch VocGr , VocBN , Gèze, VocCB , Dv, H). Ref.: A; Lrq /ardít/.
Ardite (moneda; frecuentemente empleado para hacer referencia a una cosa de poco valor, insignificante). "Liard. Arditean bia, deux pour un liard" SP. "Ardite", "óbolo" Lar. "Cuarto, moneda, [...] arditbi" Ib. "Ochavo" Lar, VP y Añ. "Liard, petite monnaie de cuivre" VocBN. "Liard, obole" Gèze. "Ochavo (monnaie qui vaut deux maravédis)" VocCB. "Ardite, moneda antigua de poco de valor" A. "Arditan zuhur, sotsan erho (Sc), cuerdo (económico) en ardites (maravedises), loco (pródigo) en sueldos (tarjas, perras chicas)" Ib. "Eztitazü eman arditik ere" Lrq. v. pelat.
Tr. Documentado, salvo en vizcaíno y suletino (aunque sí en Oihenart), en autores de todas las épocas y dialectos. Parece decaer su empleo conforme avanza el s. XX.
Dineroa zen moneda motabat hamalaur ardit Franziakorik balio zituenik. Decl ã 2v. Zuhur arditaren, erho dugataren. O Pr 534. Jende gaizo hek elezakete ardit bat utz dadutzaten ontasun gaizki ardietsietarik. SP Phil 474 (He 481 ardit baten balioa ). Eman zituen bi kornadu xume, zeiñek egiten baizuten ardit bat. " Duo minuta, quod est quadrans" . He Mc 12, 42 (Dv ardit bat;peza xipi, TB moneda thipi, Ol zipatxo bi ). Bada ardit bat bage atera dira mundutik onen ta ill diran ondasundun beste guzien animak. Mb IArg I 63. Lastima lizake lan orretan ardit bat gastatzea. Mb IArg II 290. Laur ardit edo korradu balio ez dituena. Mb OtGai III 176. Oraiñ ez dira arkitzen / ardit baten jabe, / bizia daramana / kontentu da alare. FrantzesB I 166. Beste aldetik berriz / jende beartsua, / ardit batengatika / oi da urkatua. It Fab 53. Zenbatek, yakitea eskara herriko / Ez baitute kondatzen bi arditendako! Hb Esk 4. Bada, egiaz esaten dizut, atzeneko ardita pagatu arteraño, andik irtengo etzerala. Lard 380. Handik etzarela ilkhiren, non ez duzun azken arditeraino bihurtzen. " Novissimum quadrantem" . Dv Mt 5, 26 (Ip, Ur, Leon azken(eko) ardita;pelata, TB kornadoa, Echn korradua, Ol laurdena, IBk, Ker txanpona ). Bi etxe-xori ez othe dire bi arditetan saltzen? " Asse" . Ib. 10, 29 (Ur, SalabBN ardit; dirutxo, TB, Ip, IBe sos, Echn marabedi, Ol pits, Ir YKBiz 200, Ker lauko, IBk txanpon ). Ene Aita, erraiten dio Iñaziok, zure komentuari ez naiz ardit bat gostako. Laph 62. Lengo denboretan baso bat sagardo [...] arkitzen zan nun-nai ardipatian, naiz ardita pazi zar baten puska lizundua izan. Sor Bar 94. Guazen Andre Pepenea ardipaten kandeilla eostea eta beste ardipaten kaameluak. Sor Gabon 27. --Txanpon bat. --Ez. --Kuartua. --Ezta arditikan ere. --Zekena, mekena, inpernuban zaudena. Ib. 28. Ez, ez; zure eskutik ez det artu nai ardipat ere. Sor AuOst 99. Bi basoak, bakhotxa sei arditen edariarekin. Elzb PAd 33. Aita-bitxik, besainka, aurthikiko zuen ahur bat sos, bi arditeko eta ardit. Elsb Fram VI (pero cf. Ith 45: "la pièce de deux liards se dit bi artekoa (et non arditekoa)"; v. tbn. infra Barb Leg 138). Esan zien [...] bere ondasun guztiak itxasoak irintsirik, arditikan gabe zetorrela... Apaol 112. Bezperetara jarraiki balitz, ez bide zen arditik gabe geldituko! Arb Igand 129. Ongi zautzu hori; zuzen zautzu, jaun medikua? Niri ez, ez eta erlisione mikorik eta ardit baten zentzurik duen nehori. HU Zez 108. Orien petxarikan / ez da admitible; / ardit bat pagatzea / guk ez da posible. JanEd I 18.
(s. XX) --Artu beza, etxekoandrea, sei marabirikua. --Ardita palta da txanpona osatzeko. --Arditik ez det, beste sei marabirikua artu beza. Moc Damu 8. Denborik galdu gabe eta esateko ardit bat kastatu gabe, erraz edukiko du egoki bere bazterra. GipNek 1903, 22. Txantxaz ere ez dizu ardit bat pagatu. Iraola 60. Aita bere bizi guztian ziranak eta etziranak eralgitzen ibilli da, [...] ardita zer dan ia eztakigu. Ag G 278s. Ta gañera, ardipat ez du izan biar. Alkandorari begiratu besterik ez dago. Alz Bern 55. Nagusiarekin itzegin dedan bakoitzean peseta bat pagatu bear izan banu, onezkero gelditu nitzan ardit zulatu bat gabe. EEs 1918, 34. --Sos bat edo bertze emadazut, othoi? --Sos bat edo bertze? Ez eta ardit bat ere! Barb Leg 66. Bi arditeko bat ere ez nuke nik. Bainan ereman behar nauzu, halere. Ib. 138. Batere yakin nahi gabe geienak han [Ameriketan] gelditzen direla arditik egin gabe. Zub 49. Habanara juan nitzan / arditikan gabe. MendaroTx 217. Berrogei milla duro. Etzuen ardipat gutxiago nai. Balio ditu! ABar Goi 59. Arentzako ardipat emango ez detalako. Ib. 32. Azken arditeraino galdu zuen. Zerb IxtS 60. Ez baitzioten ardit bat ere barkatuko. Lf Murtuts 22. Alharguntsa gaixo bat ethorririk orduan, bi ardit eman zituen, erran nahi baita sos erdi bat. Leon Mc 12, 42. Jarraik legeari eta zergak ordaint azken arditeraino. Lf ( in Zait Plat XVII ). Ardita beti ardit. EZBB I 39.

v. tbn. Goñi 110. Urruz Zer 123. Ill Testim 6. Ox 34. Anab Don 33. Arti OC I 346.

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper