1.
(L, BN, S ap. A
; SP(+ -ua), HtVocGr 385, Dv, H). Desprecio, menosprecio; ofensa; rechazo."Mépris, rebut, refus"SP.
"Mépris"HtVocGr 385.
"Mépris outrageant"Dv.
"Rejet, rebut, mépris"H.
"Desprecio, ultraje"A.
Tr. Documentado en autores labortanos y bajo-navarros hasta finales del s. XIX (v. tbn. infra arbuiozko en Mirande). Al Sur lo emplean Beovide y Aresti.
Behaturik zeure sehi maiteen othoitzera, / arbuioz <arbicioz> itzuli gabe burua berze aldera. (Ps 101). EZEliç 336.
Eskualdun eskuararen jakiteko obligazinoa dutenen enorantzia eta arbuioa baitira hobenduriagoak, zeren hurkoetarik heldu den arbuioa eta bidegabea sentikorrago eta ukhigarriago baitira. ES 164.
Hala desohorea eta arbuioa haiñ iustuki daozkit niri, nola zuri laudorioa, ohorea eta loria. Ch III 41, 2 (SP mesprezioa, Leon erdeinuak).
Erran zion arbuiorik handienarekin etsai gaixtoari: urrun hadi, Satan, ene begietarik. Lg II 131.
Arbuiotzat hartu zuen hek ez agertzea etxerakoan, haren begietara. Ib. 120.
Magdalenak bereganatu zuen munduaren arbuioa eta eskandalisatzen zuen bere libertinkeriez Galilea guzia. Ib. 155.
Yasan dituen arbuio eta laido lastimagarriek [...].Ib. 283.
Huts ariñez egiten den arbuioak baratxe baratxe erorko handienetarat darama. Mih 121.
Haren munduazko arbuioa, haren Jainkoaren alderako kharra. Dh 231.
Arbuio guziarekin behatzen deraie. Ib. 270.
Eztugula beraz merezi, arbuiorik ta mespreziorik baizen. Ib. 67.
Arbuiatzen zaituztenen arbuioak erori dire ene gainerat. TBRom 15, 3 (Lç iniuriák, He iroiak, Dv, IBk irainak, Ol biraoak).
Ai zenbat kontseilu on eta etsenplu hobe [...], eta nik guziez arbuio!DvLEd 229.
Eta mila aldiz damu zuri egin arbuioaz. Ib. 106.
Baña munduari arpegi alaiegia jartzen zion; ez bere Aitak bezela arbuioz. BvAsL 199.
Gizonen arbuioek aserik Jainkoa, / Bere azotearen higitzera doha. ZbyRIEV 1908, 289.
Hau da nire harma / poteretsuena: / Saihets-artean dudan arbuio sakona. ArtiMaldanB 219.
Neurtuak ere arbuia daitezke, baina, arbuioak pisurik izango badu, neurketa berriak eta hobeak beharko dira egin. MEIG VII 162.
Maila kontua, literatur hizkeran izan duten harrera edo arbuioa, aski argi gelditzen da. Ib. 81.
sense-2
2.
(LarSup). Sobra(s), desecho(s)."Deshecho, sobras"LarSup( Ax).
Gaiñak, pikaiñak eta hautuak bertzeren, hondarrak eta arbuioak Iainkoaren. Ax 181 (V 123).
Berek uste zuten ezdeusak eta munduko arbuiua zirela, bainan Iainkoaren begietan prezatzekoak ziren eta onetsiak. SPImit I 18, 4.
azpisarrera-1
ARBUIOZKO(Adnom.). Ofensivo, de desprecio. Jende arrunten usantzarako zegoelarik soilki [irlandara], berari ere "hizkuntza arrunta" edo "populu hizkuntza" arbuiozko deitura zatxikola. MdePr 224s.