anaia.
Tr. La forma anaie, atestiguada ya en documentos medievales, aparece en Leiçarraga (cf. además anaietu en Dechepare) y en textos suletinos, así como en algunos bajo-navarros, alto-navarros y vizcaínos (en Astarloa hay anaije y en las Escrituras de Andramendi, Olaechea (150), Moguel (CC 132), Añibarro y la Bula Alavesa (48) de Uriarte anaje, tal vez reflejando en los cuatro últimos una pronunciación velar); se encuentra tbn. en alguna ocasión en autores guipuzcoanos (AA III 293, Lard 158). Entre los suletinos las formas determinadas son anaia, anaiak (Maister, Eguiateguy, Xarlem (32), Etchahun (446), Archu (Fab 113), EvS (Io 1, 41), Constantin (42), Casenave (SGrazi 132)) o anayia, anayiak (CatS (IX), Inchauspe (Hil 41)). Anai, que aparece ya en Larramendi, es empleada por autores guipuzcoanos del s. XVIII (tbn. por Mendiburu), y es la forma más frecuente en los textos de este dialecto desde el siglo siguiente (aunque usan todavía anaia Guerrico, Aguirre de Asteasu, Iztueta, Lardizabal, Urruzuno, Apaolaza, Txirrita y Orixe). En la tradición vizcaína se encuentra desde finales del s. XIX, y su uso crece en el XX. Al Norte se documenta desde mediados del s. XIX: Goyhetche, Zalduby, Oxobi, Zubiri, Iratzeder, Larzabal, Arradoy y Xalbador. Anae se encuentra en BBizk, fray Bartolomé, J. J. Moguel, E. M. Azcue y Echeita. Aneia aparece en Jauretche, Hiriart-Urruty, Etchepare, Oxobi y Leon (cf. tbn. aneietarik en Ip); anea en Larzabal y Etchebarne (18). En textos roncaleses hay anaxe (ya en 1596 <anagea>, ReinEusk2 130) y en los salacencos, anae en Samper y anaie en Z. Moso. Se encuentra <anexe> en alguna ocasión en Moguel (CC 204), tal vez con pronunciación velar. Ésta fue señalada en anaje ya por Larramendi (Gram 337): "Verdad es que en algunas partes la j consonante se pronuncia muy gutural, como en Romance, jauna, jan, jo, anagea, etc.". Por otra parte, la grafía anaje en RS indica pronunciación como semivocal más o menos fricativa, distinta de la de Mayaz, etc.
Onom.:
Anaia chipi. (1229). Arzam 30.
Anaie Alcat. (1157). Ib. 30.
Quam tornavi postea ad mea annaia senior Enneco Sangiz. (1104). Ib. 30 (para su uso en castellano medieval como una especie de praenomen, v Eusk 1956, 20).
(V, AN, L, BN, Ae, S; Lcc, SP, Urt I 17, Ht VocGr, Añ, Arch VocGr , Dv (L), H),
anai
(V, G, AN, BN-arb-baig, Sal, S; Lar, VP 1r, Dv (G)),
anae
(V),
anaie
(V-ger-arr-m, G-azp-goi-nav, AN-larr-araq-ulz-olza, Sal, S; Gèze, Dv (S), H (V, S)),
anaija
(-jia det., Dv (V)),
anaije
(V-ger-m),
aneia
(BN; Dv (BN)),
anea
(BN, Ae; H (BN)),
anaxe
(Sal, R; Mic 6v),
anaje
(/-x-/ V-ple-oroz; Lar, Añ),
anexe
(H (V)),
aneje
(/-x-/ H (V)). Ref.: VocPir 341; Bon-Ond 138; A (anai, anaxe); Lrq /anáie/; ContR 515 y 530; Iz UrrAnz , Als (anaiya), To , Ulz (anáye), R 301 y 284, IzG ; Etxba Eib ; Holmer ApuntV ; EAEL 46; Elexp Berg (anae); Gte Erd 23 y 141.
Hermano. "Hermano, anajéa"(Voc. de Marineo Sículo, 1533). TAV 3.2.4. "Hermanear, norbaiti anai deitzea" Lar. "En V, exceptuando Ondárroa, la palabra anae... significa 'hermano de varón', más no 'de hembra', pues para esto se dice neba" A. "Ánaxe, hermano; xin dun anaxá, ... el hermano (R-is)" Iz R 301. "Anáxe, hermano; anaxá, el hermano (R-uzt)" Ib. 284. "Anaxe, hermano, [...] con artículo anaxa (R-uzt)" ContR 530. v. neba.
Tr. De uso gral.
Labrit, eta Errege / Aita seme dirade, / Kondestable Jauna / Ar bizate anaie.
Condest 1ss.
Haur da bere gloria guziarekin bere anaie baxoén eta on-beharrén ezagutzea eta rezebitzea laido izan etzaion Ioseph anaie gogaberá eta ona.
Lç
Adv
** 7v.
Eta handik aitzinago iraganik, ikhus zitzan berzerik bi anaie, Iakes Zebedeoren semea eta Ioanes haren anaiea.
Lç Mt 4, 21 (
TB, SalabBN, Echn, IBe, IBk anaia, Ur, Ol, Arraind, Or, Ker anai, Ip anaie, Ur (V) anaija, Samper anae, Hual anaxe, Leon aneia; He abride, Dv haurride
).
Gizon anaieák, konplitu behar zen Skriptura haur.
"
Hommes frères"
.
Lç Act q, 16 (Dv anaiak, Ol, IBk, IBe senideok
).
Anaie, deitzen dirade Hebraikoz, ez haurride diradenak solament, baina ahaide guziak ere: eta jeneralki hartzen denean, erran nahi da hanbat anaie nola arreba, eta ez mundu hunetako, aita-amén respektuz, baina Iainkoaren respektuz.
Lç
Decl
ã 1r.
Aren urrengo anaje <anage> laztanak, Anso, Joane, Onsalu, bai geiago.
Andram 160.
Franziako Kunestabliaren anaie baita hura.
CartEspBN 449.
Opeko erlea enetzat, Maiatzekoa anajeentzat.
"
Enjambre de Abril para mí, el de Mayo para mi hermano"
.
RS
266.
Enjambre de Abril para mí, el de Mayo para mi hermano.
Mat 358s.
Iakitea izan banu / borondatea bezala, / ene anaia, erranen nizu / nor daukagun maiean.
Ezcurra 1ss.
Erradazu anaia, minzatzen zara kastillano?
Volt 210.
Eze aren anaie sazerdote batek egunoros arengatik erranen zuela Meza.
Ber Trat 114r.
Otoitz egin dezaten [...] an Mezan dauden anaiek.
Ib. 39v.
Damurik etzekutsala anaia medikuak.
P. Guillentena (
in
EZ Man I 2
).
Zazpi anaia martirak.
EZ
Eliç
LVII.
Laguna, anajea <-gea>, adiskidea / izango natxazu, ene fedea.
EgiaK 89.
Zaudete beraz iratzarririk, ene anaia maiteak (dio San Agustinek).
Ax 381 (V 250).
Hala egin zeikan ikhara handia Kaini bere anaia Abel hil zuenean.
Ib. 434 (V 282).
Zerren anaie onak legez eskatu gaitezan guztiok guztiendako.
Cap 35.
Aita nuen salzale, / ama diru harzale; / anaierik xipiena / mairuetarik genzale.
ArtPoAN 85.
Zuzenago lizate zure burua akusa, eta zure anaia eskusa bazeneza.
SP Imit II 3, 2.
Ah Jesus, ene anaia! / Anaia hoben gabea, / Ikhus-azu zure anaia, / Anaia bekhatorea.
Gç 67.
Dozun anae maitea / beretuteko usteagaz.
BBizk 22.
Orothan gainti, ene anaie maitiak, ezakhit hain behar nola urri den lan hontan.
Bp I 25.
Zure anaia anitz nai zaituena.
CartNav 139.
(s. XVIII)
Esau bere anaiaren arropez edo soinekoez beztiturik.
ES 87.
Mintzo zela Latinez hain astrugaizki, non ahalkarazten baitzuen anaia Enperadorea.
Ib. 169.
Bagintuan hamabi anaia hire mutillak, gizon baten haurrak.
Urt Gen 24, 13.
Guziek eskatzeko guziendako, anaia onak bekala.
El 42.
[Kristok] beretzat beregandu zituan amabi anai santuak.
Lar SermAzc 54.
Baldiñ zure anaia giriztiñoez gaizki yuiatzera ekharria, eta lausterregia bazare.
He Gudu 112.
Bere anaiaren abantalla dela kausa.
Mst I 19, 3.
Ene anaie maitiak.
Mst III 56, 6.
Aizpa bi, bi anai langillerekin ezkondurik arkitzen ziranak, ark diña birtute zutenak.
Mb IArg I 352.
Anai guziz maitea.
Cb Eg III 268.
Anaia bat orrela tratatzeko.
Cb Just 103.
Samuelek berehala sakratu zuen haur gazte hura bere anaia guzien aitzinean.
Lg I 274.
Bere anaieen galdea.
Ib. 240.
Maitatu behar ditutzu giristino zure lagunak; hek dire zure anaiak, Eliza beraren umeak.
Brtc 206.
Pénsa Jangoikoa, nola Aitarik obéna: Maria Santisima nola Ama amorósa: Jesus anáia lenbizikoa, ta Aingérua zentinéla.
LE Ong 59v.
Anaiak bere anaiaren beitü ükhatzen odola.
Egiat 12.
Jakoben semeak ezin eraman zuen eren anai Joseperen ongia.
Ub 21.
(s. XIX)
Deputatu egin tugun Garat anaia biak.
Monho 60.
Kain zorigaiztokoak etzuen egun on bat ekusi bere anai Abel justoa ill zuenetik.
Mg CC 130.
Neure anaija nagusijaguak etxaguntza au eruango ebalako ustiaz.
Mb
PAb
152.
Ez, ene anaje maiteak, ezta onelan egin bear.
Añ
LoraS
21.
Ekusirik nere neba, edo anaia ikasten asi zala gure Osabarekin Latiñezko izkerea.
VMg X.
Bere anaia inozentea bere eskuz ill zuen.
Gco II 68.
Senarraren anai eta beste aideakin.
AA I 560.
Herodesek kendu zion bere anaia Feliperi Herodias bere emaztea.
AA III 495.
Gure anaia beharretan direnei gure ahalaz laguntza egiterat.
Dh 227.
Euren lagunak ta anaiak juzgau zitubeen oneek deungatzat.
fB Ic II 233.
Artuten dau laguntzat bere anae edo neba gaztetxuba.
Ib. 288.
Jesu Kristo gure Jauna daukagu geure anaije nagusi.
Astar II 252.
Molde hortan juntatuak direlarik gure aneia girixtinoenekin.
Jaur 183.
Anaie desnatüratik.
Etch 127.
Ator onontz, Kain! / non dek ire anaia?
It Fab 233.
Anaija bitatik bata salbau zan.
Ur MarIl 44.
Eztut batere anaiarik; / Amattok eztu ni baizik.
Gy 10.
Agur, anai, bakhe dugu.
Ib. 137.
Aita il zanean, anaia bidezkoak edo matrimoniokoak etxetik bota zuten.
Lard 135.
Gizon guziak anaia dire, aita bera dute.
Hb Egia 128.
Etxerat itzuli eta, Loiolako Jaunak bere anaier erran zioten.
Laph 148.
Büztanobi gaztia, / Ene anaie maitia, / Hitzaz hunik ezpalinbada, ene semia juan da!
(Cantar de Bereterretxe).
ChantP
214.
Anai nausiena.
Aran SIgn 79.
Anaia laztan maitiak.
AB AmaE 71.
Bi anaietatik bata salbatu eta bestea kondenatu zan.
Arr May 54.
Ez dut nik anaiarik; / ume bakharra naiz.
Zby RIEV
1908, 759.
Anaia hoietarik gehienak, ostatuko nagusiak, seme bat bazuen bera bezain tzarra.
Arb Igand 80.
Biharamenian erraiten deio bere anaie erregiari.
Ip Hil 43.
Badut aneia bat apez.
HU Zez 171 (
Aurp 100 anaia
).
Kontzek erantzun eutsen / anae zar biai.
Azc PB 135.
Gure izate ta izkuntza zarraren alde il ziran anaia erri-zaleen odola.
Ag AL 18 (161 anai
).
Zergaitik egiten gaituzan Jaungoikoaren seme, Jesukristoren anaia.
Itz Azald 7.
Bada daukadaz bost anaiya.
Ib. 40.
(s. XX)
Anaxe ilik dauden arima guzientako.
Mdg 128.
Bere anaxiari.
Ib. 135.
Durangon ezkonduta eukan anae argiña zan bat.
Echta Jos 329.
Ni naiz Fraskueloren banderilla partitzallien anaia.
Iraola 134.
Nere anaia orrek lasai egoteko dio ta...
Ag G 257.
Amaren aneia gazte bat.
JE Bur 11.
Au nere anai, Donostiako sendalari ospetsu, zuk ere ezagutzen dezun hura.
A Ardi 92.
Ganix eta Oier, gure anaiak, gordeko dire zoko batean, gauaz.
Barb Sup 114.
Jesus, anai garbia, gu bethi hobendun.
Ox 66 (79 aneia
).
Zu baño anai maiteagorik, ez dute ezautu / izar, illargi t' euzkiak.
Jaukol Biozk 34.
Egizko gure Ama / Dalako Euzkadi, / Anai onak lez lagun / Egiñik alkarri.
Enb 196 (122 anaia
).
Ikus gure anai Extebe artara igotzen, txitxar-billa, edo dendarako nire billa.
Or Mi 106.
Beste anaia batzu.
Etcham 238.
Anaia biyek yo ditu adakiyaz burutik bera ta an dagoz aiena baten.
Kk Ab II 55.
Ez dezaiola kasorik egin, nere anai alprojaren gauzak!
Lab EEguna 115s.
Aiek gu maite ez, baña guk anaitzat baditugu.
Ldi IL 24.
Bi anai Lekuonak egiña.
Lek EunD 9.
Luzatu daioeguzan alkarri eskuak, guztiok alkarren anai gareala autortu daigun.
Eguzk GizAuz 67.
Izorra omen zara, / ene arreba Juana. / --Zertan ezautzen nauzu, / nere anaia yauna?
(B).
A EY IV 149.
Mixel nere anaia suhar eta hauta, / Berri beltz hori ezin sinetsia baita.
Iratz 85 (144 anai
).
Ta ori egiteko, zure anai sabelkideak or ez ote ziran?
Zait Sof 115.
Mendi anaien gañetik dago / Aizkorri, guzien buru.
SMitx Aranz 84.
Anai, elkarrekin il bearrak ote?
Or Poem 528 (
QA 68 anaia
).
Jaungoikoak bere altzoan izango al-au, anai.
Etxde JJ 154.
Anaia bat ba omen zuen, jesuista bera bezala.
Zerb Azk 75.
Zozpal-en anaia gaztea.
Erkiag Arran 54 (182 anai
).
Grim anaiak.
Vill (
in
Bilbao IpuiB 6
).
Gure anai Kaximiro zanak.
Salav 12.
Errazu, ene anea ez dea hemen agertu?
Larz Iru 134.
Bi anai eta ni.
Ib. 16.
Anai akets orrek galdu bear gaitu.
NEtx LBB 25.
Horren anaia bat, Piarre.
Xa Odol 32.
Anai zarrena etxerako ta / beste guziak kanpuan.
Uzt Sas 119.
Beste anaia gaztea nola / jaio bearra daguan.
Ib. 17.
Itzaltzu erriko etxe batetik bi anaie ardiekin xaunzten zrelarik.
ZMoso 47.
Erne gero, anai Santxo.
Berron Kijote 115.
Bere anaia Ricardoren liburuari deritzan arabera.
MIH 272.
v. tbn.
Harb 209. Ch I 23, 8. CatLav 328s (V 162). Mih 92. CatLan 3. JesBih 459. MarIl 36. Izt C 236. Bordel 60. Dv LEd 279. Xe 242. JanEd I 130. Urruz Urz 13 (11 anai). Elzb Po 180. Elsb Fram 170. Apaol 83 (59 anai). Jnn SBi 43. Lap 326 (V 149). CatJauf IV. Noe 67. Tx B II 152 (B 99 anai). Mde Pr 294. JEtchep 25. Arti MaldanB 195 (Tobera 264 anai). Izeta DirG 57. Ardoy SFran 177 (67 anai). Mattin 46. Etchebarne 90. FEtxeb 73.
Anai: Zab Gabon 53. Bv AsL 53. Goñi 95. Ill Testim 14. EusJok II 31. Inza Azalp 62. Muj PAm 10. ArgiDL 36. Alz Ram 79. FIr 142. Zub 62. Laux BBa 122. Otx 64. Ir YKBiz 302. TAg Uzt 20. JAIraz Bizia 109. Bilbao IpuiB 187. SM Zirik 51. BEnb NereA 249. Basarri 21. Ugalde Iltz 46. Gand Elorri 212. And AUzta 144. Osk Kurl 148. Vill Jaink 8. Ibiñ Virgil 75. Alzola Atalak 69. Etxba Ibilt 462. Azurm HitzB 27. Xanpun in Xa Odol 333. Ataño TxanKan 255. MMant 15. JAzpiroz 11. Gerrika 15.
Anae: JJMg BasEsc 268.
Anaie: Echaux 155. Etxart 1.1v. Tt Arima 41. Mercy 13. AstLas 16. Xarlem 406. UskLiB 31. Arch Fab 223. Balad 98 (V-ger).
Anaje: Balad 104 (V-arr).
Aneia:
Balad 216 (1815).
"Banu ta balu, hoiek anai asko ittuan. Egin gabeko zerbaitetaz damutzea alfer-alferrikakoa dela adierazteko erabiltzen da; egin gabe utzitakoa gogoratu eta damutzearekin ez dela ezer egiten. In banu ta in balu ta hoiek anai asko ittuan; hoiekin jai ziok!" ZestErret.
(Lar).
Hermano lego; tratamiento que se da a los miembros de ciertas órdenes religiosas.
Zein gauza eder eta alegerari den ikusteaz anaia debotak eta beruak bere eginbidetan ongi daudezila, bere ordenanzen dotrinamenduaren begiratzen!
SP Imit I 25, 5 (tal vez en su sentido menos especializado).
Nihoiz ez da izan predikari, anaia, serora, othoitz, kobesio, komunione, karitate gehiago.
Hb Egia 136.
Komentuko anaia bat ethorri zitzaion mezu batez.
Laph 232.
Ordukotz, anaia Batixta, egin zuen lanaz urrikitan, belhauniko zagon.
Ib. 236.
Hainbertze anaia franzizkano hortarakotz igortzen ditut gibelerat.
Ib. 62.
Alatan zeuden, San Franzisko anai Iluminatorekin aietara juan zanian.
Bv AsL 214.
Españan arkitzen ziran anaiak etziran billera artara juan.
Ib. 163.
Anaia Elias, Toscanako Probinziala.
Ib. 197.
Ezpeitzian ükhen hatsarretik eskola handirik, lanetako frera edo aneietarik zen.
Ip Hil 172.
Juan de Dios Donearen Anaiak.
Ag Serm 382.
Hari zarraizkon bi Aita eta bi Anaia misionest.
Prop 1901, 228.
Bigarren sukaldari, eskatzako lanetan, Anai Pedrori laguntzeko jarri eben.
Belaus Andoni 8.
Arago koru bat, Anaiak eserita Eliz-otoitza egiten ari bailiran.
Or QA 50.
Eskolaren atetik kanpo O Riain anaia lasterka etorri zenean.
Mde Pr 292.
Jose Azurmendi anai Arantzazukoa.
(In Gand Elorri 27
).
Bozkariatuko niz jakiten badut Konpainiako anaia guziek [zu] ainitz maite zituztela.
Ardoy SFran 339.
Martin Gaztiategi, anai josulaguna.
Onaind STeresa 100.
Hola galdatua zautan anai Mathieu, erakasle buruzagiak.
Larre ArtzainE 252.
(Como primer miembro de comp.). "Amor fraternus, [...] anaiamudioa, anaia jaidurta" Urt II 53.
Bien artean erabillitako anai-jolasak.
Ag G 243.
Anai-besarka bat emotera.
Enb 138.
Anai odola herrari / Eskainiz nasairik.
Iratz 24.
Anai-eskua elkarri luzatzen.
NEtx Antz 58.
Anai-jai berririk izanen da geroan?
Mde Pr 129.
v. tbn. Zait Sof 145. Or Aitork 247. Ibiñ Virgil 92.
ANAIA BATENGO.
"(Hermanos) carnales, anai batengoak" Lar.
ANAIA BEREKIN EDUKI.
Anaie berekin zeuken.
(AN-ulz)
'Ardoak burua nasirik'
.
Inza NaEsZarr 922.
ANAIA BIRITXI.
"Anai bihitxi (L-sar; Garm), frères jumeaux" Lh.
ANAIA BIXKI.
Hermano gemelo.
Liburutxo hau [...] Lekuona jaunak goramenez bete zituen Kristoren Antzbidea eta Itun zarreko Kondairaren anaia bixkia edo "irukia" duzu.
MEIG II 95.
ANAI-AHIZPA.
"Frère et s?ur, anaiaizpa [?], aneainzpa [?], anaxaĩzpa [?]" VocPir 163. Se refiere seguramente a 'hermano y hermana (de hermana)'; cf. ib. 162, donde se pregunta tbn. por "frère et soeur" (y las respuestas son anaiarreba, anearba, anaxarreba).
ANAI-ALDEKO.
"Anaialdeko, fraterno. Anaialdeko illoba, sobrino por parte del hermano" Bera app.
ANAIA MOTZ
(anai motz Lar, Hb). Lego.
ANAI-ANTZEKO.
Camarada.
Emazteak galdetu ziran nere anai antzekoa edo laguna nora joan zan.
Zubill 102.
ANAIA OSO.
"Frère de père et de mère" H.
Bere burua agertu bage erakarri zien urrengo jornadan bere anai oso, itxean aitarekin gelditu zen ta Benjamin zeritzan bat.
Mb IArg I 335.
Tamar, Amnon-en etxetik irtenda, beste anaia oso Absalon-enera joan zan, negar-malkoak zeriozkala.
Lard 194.
Senitarte guziz andiya gera: anai osoak, anai erdiak, eta uaz-anaiak [...]. Nai-ala ardo edaten dutenak, dira gure anai osoak; erdipoerdi edaten dutenak, anai-erdiyak.
Urruz Urz 55.
ANAI-ARREBA
(V-gip, G, AN, Ae; anaia-arreba Aq 248; anae-arreba V-gip; anearba Sal; anaxe arreba R; anaxarreba R). Ref.: Bon-Ond 152; VocPir 162; Iz ArOñ (anae-arrebak), R 393 y 402, Als; Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 23. (Pl.). Hermanos y hermanas; hermano y hermana. "Anaxearrebak, los hermanos (R-uzt)" Iz R 393. "Anaiarreben arteko maitasuna (G-azp-goi)" Gte Erd 23. v. senide, haurride.
Bere familia kitatzen dik: / Aita, ama, emaztea, / anai, arreba, adiskideak, / alaba eta semea.
Gç 155.
Anai arrebak bezala garbiro, ta aparteko bizitza egiteko biak konziertoa egin zuten.
Cb Eg III 344.
Ez zorrozki beha zuen anaia arrebeen baietarat.
Lg II 148.
Jesu-kristok ohoratzen zituen bi anaia arreba hauk bere estimuaz eta amudioaz.
Ib. 181.
Gure anái arrébak sánduak eta sándak.
LE Ong 75v.
Anaie arreba hoiek, / nahi gütüzü khiristitü.
Xarlem 658.
Elgoibarko anai-arreba batzuek jaso izan zituzten orain sei urte zortzi anega gari.
Izt D 179.
Flako dena hazkartuko da bere lagunez sustengatua, ephela sustatuko da bere anaia arreben kharraz.
JesBih 394.
Gure aneia arrebetarik asko lorioski trabailatzen dire hortarakotz munduko pharte guzietan.
Jaur 170.
Bereala joan ziran anaia arrebak landarea zegoen tokira.
Izt C 163.
Agripa eta Berenice anai-arrebak.
Lard 527.
Hebrearren artean aide urrenai anai-arrebak deitzen zitzaien.
Ib. 13.
Ez ditu gorde Nadab eta Abiud bere iloben hutsak, ez eta bere anaia-arreba Aaron eta Mariarenak.
Hb Egia 6.
Loreziyo kaleko / kantoi kantoyian / anai arrebak ziran / elkartu batian.
Bil 175.
Anaia arrebek mila othoitz egiten diote Loiolarat ethor dadin.
Laph 147.
Beraz zuek Iru Ordenetako anai-arrebak, bestiak baño ere Aita-len Santuaren ezagutza aundiagua zilegi da izatia.
Bv AsL 17.
Nere aita, ama eta anai arreba maiteak.
Apaol 56.
Zamudion bizi izan zan ume umetatik beren guraso ta anae-arrebakaz.
A (
in
Azc PB 5
).
(s. XX)
Familiako ederrenak hek, bi aneia arreba biritxi.
JE Bur 77.
Orhoitzapenez bizi, elgarren artean elgarrentzat, aneia arreba batzu bezala.
Ib. 105.
Neure ama alarguna ta anai-arrebak beti goguan dodaz ta...
Kk Ab I 75.
Urte betean ikusi ez diran anai arrebak ez al dute beste zer esanik?
Alz Ram 124.
Anai arrebakin asarretu, joka ta zipoka ibiltzen zera?
ArgiDL 26s.
Asko dira euren aberri, euren guraso, euren anai-arreba, euren etxalde ta dana aztu dabienak.
Kk Ab II 132.
Ba-dot atta, ta batta ama, ta anai-arrebak be.
Otx 12.
Or izendatzen diran oiek etziran Yesusen anai-arrebak, Yesusek ez baitzuen anai-arrebarik izan.
Ir YKBiz 192n.
Atsalde-dantza lênena / ordezka anai-arrebena.
Or Eus 185.
Beste orduerdiko alkarrizketa izan zuen berriro anai arrebak.
TAg Uzt 129.
Anai-arrebak Quiton geundela.
Or Poem 527.
Guraso eta anai arrebak / egin dabez besarkatu.
BEnb NereA 198.
Miren Arantxa guraso ta anai-arreba bakoa zan.
Bilbao IpuiB 274.
Pentzean gintian hiru anai-arrebak.
JEtchep 67.
Anai arreba biotzekuak / euki zazute arreta.
Basarri 113.
Jaiota gauden gizon guztiak anaiak gerala [...]. Edo anaia-arrebak esan bear, emakumeak gogoan artuta.
Anab Aprika 16.
Mailaz-maila ezarritako gizon-emakumeen anaidi berria sortuazi zuen. Anai-arreba mordo ederra elkarrerazi zuen.
Zait Plat 53.
Bixtan da egin ahalak eginen dituela, anea-arreba gehienen misione hortarat sustatzeko.
Herr 5-4-1962 (ap. DRA
).
Anai-arrebak an gelditu giñan bakar-bakarrik.
Salav 24.
Izandu gera zazpi haur. Bost hilak dira, bi gerlaz. Anaiarrebak gera bizi.
Larz (
in
Alzola Atalak 116
).
Oinbeste anai-arrebari nik / nola kontatu gezurrik?
Uzt Noiz 133.
Eta neri gogoa jin zait / berriz hunat etortzeko, / Donostiako anai-arrebak.
Mattin 30.
Etxera etorri ta ementxe ibiltzen giñan anai-arrebak.
JAzpiroz 144.
Erru gabeko anai-arrebak / aitak itxiak galtzean?
FEtxeb 54.
Zenbait izen sintagma, NP, erro beretik eraitsiak, anai-arreba moduan elkartuak.
MEIG VI 165.
v. tbn. Ag G 140. ABar Goi 30. Mde Pr 70. Erkiag BatB 203. MAtx Gazt 97. NEtx LBB 90. Xa Odol 262. Ataño TxanKan 46. Onaind STeresa 32. Anaia-arreba: Arb Igand 152.
(Sing.).
Hermano y hermana.
Jakiteagatikan leiala ote zan nere anai arrebaren naitasuna.
Apaol 116.
Elkar maite ezazute egizko anai-arreba bezala.
TP Kattalin 196.
ANAI-ARREBATXO.
Dim. de anai-arreba.
Ta anai-arrebatxu areen alkar besarkatu-bearra! Aren alkar mosuka jan-bearra.
Bilbao IpuiB 215.
Pozgarrizko bizitza, benetan, anai-arrebatxuok eroiena!
Ib. 211.
ANAI-ARTEKO.
De entre hermanos. "Anai arteko guda, guerra civil" Bera.
Donostiak etzuen ikusi bere semeen artean oñaztarren eta ganboatarren artean izan zan guda anai-arteko kaltarkitsua bezelakorik.
Etxeg RIEV
1908, 194.
Oñaz-Ganboen anai-arteko gorroto beltza.
Jaukol Biozk 59.
Bakaldun edo jauntxo aginteak eta euzkoen anai arteko gudak oroit-erazteko.
"Luchas fratricidas"
.
EAEg
21-10-1936, 100.
Anai arteko gudu gaitz ori.
Iratz 24.
Anai arteko gerla.
Ib. 40.
Euskalerria gorrotoz zebillen oso galdua; anai-arteko burrukaz odoletan kutsatua.
NEtx Antz 71.
Anai arteko ekaitzaldia lertu-min somatuz.
Etxde JJ 29.
Anai arteko gudu artan iardun izan zuelako-edo.
Zait Plat 10.
v. tbn. FEtxeb 17. BBarand 99. Insausti 81.
Fraterno, fraternal.
Ta anai arteko / Maitasunian jarri betiko.
Enb 69.
Ez Ganboarrik, ez Oñaztarrik, / Zugan danok BAT gaituzu! / Anai-arteko ermitagintzan, Ama, lagun egiguzu!
SMitx Aranz 78.
Itzez edo beste edozein bidez lagun-urkoa pekatutik aldentzeko egiten dan oarpenari "anai-arteko zuzentzea" esaten zaio.
EgutAr 6-11-1957 (ap. DRA
).
ANAIAZKO.
a)
"Fraternel" SP. v. anaikor.
Anaiazko karitateaz denaz, ez duzue beharrik izkriba dezautzuedan.
TB 1 Thess 4, 9 (Lç anaietasunezko, Dv anaien arteko
).
Amodio anaiazkoa egon bedi zuen bihotzetan.
TB He 13, 1.
b)
(Uso sust.).
Hermano de leche.
An zegola ataritik azpeitiar bat, Iñigoren anaizkoa, Egibar baserrikoa bai'zan, ta ango amak azitakoak ziran biak: semea ta Iñigo.
Manzi GPatroi 127.
ANAI-BATZAR.
Hermandad, sociedad.
Euskal-Esnalea deritzon Anai-batzarra.
EEs 1916, 50.
ANAI-ERAILE.
"Fratricida, anai erallea" Lar.
ANAI-ERAIO.
"Fratricidio" Lar.
ANAI-ERDI
(V, G-azp, L, BN, S; Dv; anaia-erdi H). Ref.: A; Lh; Lrq; Etxba Eib; Elexp Berg; ZestErrest.
Medio hermano, hermano de un sólo vínculo. "Anai'erdia, frère germain ou utérin" Dv.
Oriek eta Joseph anai erdi edo aita baten ta bi amaren humeak ziran.
Mb IArg I 335.
Senitarte guziz andiya gera: anai osoak, anai erdiak, eta uaz-anaiak [...]. Nai-ala ardo edaten dutenak, dira gure anai osoak; erdipoerdi edaten dutenak, anai-erdiyak.
Urruz Urz 55.
ANAI-ETXE.
Convento.
Erromako aundizuek beren aurrak eskolatzera bialtzen zitioten eta Subiako mendian amabi Anai-etxe oiñean ezarri zitun. Urrena, Kasino mendiko Anai-etxe aipatua.
Or MB 891.
ANAIA-HILTZAILE
(anai hiltzalle Lar; anaje iltzalle Añ). Fratricida.