Tr. En la tradición meridional sólo hay ejs. del s. XX.
sense-1
1.
(-lh- G, AN, L, B, BN ap. A; SP, Hb, Dv, H),
alhabide (SP, Hb)
Lugar de pasto, pastizal. "Alhapideak, lieux commodes pour le pâturage du bêtail (O)" SP. "Alhapidea, alhabidia" Ib. (sin trad.). "Pâturage" H. En Lar Sup hay "camino libre, alapidea", sin duda mala traducción del ej. de Axular. Ardia bere lagunei azkentzen zaienean, halako moldez bide onetik eta bere ardi lagunen alhapidetik aldaratzen eta hastantzen da, non geroago [...] eta errebelatzenago baita. Ax 78 (V 52).
Hariztegi hauzokotan denak barraiaturik / Alhapideak oro utzi zituzten larruturik. Gy 100.
Nere ibilliaren bidez, / Xuxen dautzuet erranen, / Alha-pide onak non diren. Ib. 89.
Ni naiz athea. Nitarik norbait sartzen bada, salbatuko da; eta sarthuko da eta ilkhiko da, eta edirenen du alhapide. "Pascua inveniet".HeHIo 10, 9 (Dv, EvS alhapide, Leon alhabide; Lç, LE, TB, bazka, He bazkak, Ol, Or larreak, IBk jatekoa).
Alhaturen ditut alhapide gorienetan, eta Israelgo mendi goretan izanen dire hekien alhapideak. DvEz 34, 14 (Ol belaze, Ker bedartza, BiblE larre).
Non ere baita alhapidea, han nau ezarri. DvPs 22, 2 (Or larre).
Ardura abereak erdi-goseak dagode alhapidetan. DvLab 132.
Antxu txar hau bizkarrean ekharri duzu zure alhapide gozoetara. DvLEd 247 (Cb Eg II 139 larre).
Zaintzen dituzte haurrek idiak alhapidetan. Prop 1899, 161.
Mendietako bazkagietan edo alhapidetan gaindi. DarricRIEV 1913, 226.
Ze alapide ederrak, ze bazka goxoak han dabiltzan behor, behi eta ardientzat. Zub 126.
Ardiak eta beiak gainetako alapidetatik yautsirik pentziak betetzen dituzte ttita xuri eta gorrailez. Ib. 101.
azpiadiera-1.1
(Fig.). Zendako ez litazke hiri bakotxean facultés derizaten eskolategi handiak oro elgarri eratxik, bat bertzeari loth, gizon gazteek alhapide guziak ukan ditzaten gatik menean, hurbil?JEBur 49.
Zure gogoa alha dadiela ez zu baitan, bainan inguruko alhapidetan. LarzSenper 36s.
sense-2
2.
(B ap. A(que cita tbn. HeH)). Pasto."Alapidea eman diegu gure ardiei (B), hemos dado a las ovejas medio de apacentarse"A.
Larretako alhapideak baitezpadakoak balinbalira. DvLab 132s.
--Zer dakar Nabarrako lurrak? --Mendietan, naiko egur, ezkur, arto, belar eta alapide. BeraEEs 1915, 213.
azpiadiera-2.1
Alimento en gral. Mendiko yanariek indarra handia; / Beiratzen hetan yendek luzeki bizia; / Heldek alha biderik heietan ez dute; / Hiri handi usaina hobea zaiote. HbEsk 17.
Han baratuz geroz, han berean baitaude: aterbe gozoa aurkitu dutelakotz, beroa, alde batetik; eta, bertzetik, alapide errexa. JEMed 14 (se refiere a los microbios).
sense-3
3.(-lh- Lc ap. A; Dv).Motivo de murmuración."Alhapide ederra ematen diozute mihi gaixtoeri, vous prêtez un beau champ aux mauvaises langues"Dv.
"Gaizki bizi dan batek alapidea ematen die errikoai"A.
sense-4
4.Alimento (intelectual). Jesus Jaunaren bizia bekigu beraz gure gogoaren alhabide lehena. LeonImit I 1, 1.
Izpirituari nekez lotzen ohi baitzako zerbeit, ez bazako egun guziez emaiten hartaz alhapide. JEBur 180.
Herri ttipirat itzultzeak zaukan lotsaturik, ardura hemen gizon eskolatua, alhapiderik ez ukanez, auzoen ez-jakin eta nagiaren kutsutik egunetik egunera oiestuz baitoa. Ib. 107.
sense-5
5.Motivo de queja.Cf. Bera: "Alapide [...], motivo de queja y murmuración" (reproduce el ej. de Azkue citado supra (3)). Ta zer da baña aren arrantza? / Auzoan ezta alapiderik...! / Zazpi gau oetan begirik / Ezpaita ba, itxi iñun..."Todos los vecinos están quejosos"JKortEuskOl 1931, 30..
azpisarrera-1
ALAPIDETAKO(Animal) de pasto. Hamar idi gizendu, hogoi idi alhapidetako eta ehun ahari. "Viginti boves pascuales".Dv3 Reg 4, 23 (Ol larridi).