OEH - Bilaketa

2946 emaitza leon bilaketarentzat

Sarrera buruan (2)


Sarrera osoan (500)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
aitzindari.
tradizioa
Tr. Documentado en la tradición septentrional (tbn. en Lizarraga de Elcano); a partir de aprox. 1930 tbn. se encuentra en algunos textos guipuzcoanos, en incluso en algún vizcaíno como Alzola. En la tradición septentrional parece que, con el paso del tiempo, va afianzándose el sentido de 'jefe' y abandonándose el de 'precursor'. Para la distribución de aitzin-/aintzin-, v. s.v. aitzin; hay además al(t)zindari en Lizarraga de Elcano, aitzinari en Oihenart y aitzintari en TB. En DFrec hay 19 ejs. de aintzindari y 21 de aitzindari.
sense-1
1. (B, S; SP, Gèze), aitzintari, aintzindari, altzindari (AN, Ae) Ref.: A (aintzindari, altzindari); A Aezk 289 .
Precursor. "Avantcoureur" SP. "Précurseur" Gèze.
Non Iesus aitzindari guregatik sarthu izan baita. "Précurseur" . He 6, 20 ( He aitzindari, TB aitzintari, IBe aintzindari; Dv aitzin-bidari, Ol aurren, Ker leenen, IBk aurrelari ). Eztiagu gehiagorik herioaren beldur izan behar [...], baina Iesus Krist gure Buru eta Kapitain bakhoitz gure aitzindari iarri izan zaikunari [...] iarreiki. "Qui nous y précède" . Ins C, 4v. Jondone Joani Batista, zure aitzindari doatsu, sainduen beregainekoa. SP Imit IV 17, 3 (Ch aitzindari; Mst aitzinetik jilia, Echve prekursore, Ol aurrelari). --Nor da Jondane Johane Batista? --Jesus-Kristen aitzindaria. Bp II 112. (Eskandalo-emallea da) Satanasen alzindari ta zerbitzaria. (151). LE-Ir. Jesukristo da predestinatuen alzindari. (377). Ib. San Juan Bautista Kristoren altzindari edo aurrekoa. LE Urt 24 ( ms. 9v alzindária ). Hi haiz beraz Judas berri bat [...], debru bat haiz, Jesu-Kristok berak Judas hire aitzindariaz erran zian bezala. Dh 222. Antxe aitzindari bat eta zalpurdi batean zioan gizon bat upatu nitun. 'Un heraldo' . Zait Sof 79. Yainko berak ditut berri orren aldarrikari aintzindari. 'Los propios dioses, como heraldos, me lo anuncian' . Ib. 148. Platonen nolabaiteko aintzindaria da Enpedokel. Zait Plat 75. Maritain filosofoa mintzatzen baita askotan "mystique naturelle" delako batez, banago Platon ez othe behar litaken izendatu mistika lurtiar horren aintzindari! Lf ( ib. XX ). Soroa, euskal teatro berriaren aitzindari ernea. MEIG III 124. Juduen profetak kristautasunaren aintzindariak dira guretzat. Ib. 117. Aintzindari izan genuen Larramendi. MEIG VII 35. Txillardegi eta Leturiaren egunkari ezkutua gizaldi berri baten eta gizaldi horren obren aitzindari gisa agertzen zaizkit. MIH 302.
azpiadiera-1.1
(Fig., ref. a cosas).
Denbora hau [abendoa] saindua da, / Kristoren aitzindari: / Kristo Iauna iaiatzeko, / Guretzat defendari. Hm 183. Afekzione on eta amolsu hura presenteko graziaren obra da eta zeruko herriaren aitzindari bat. SP Imit III 6, 2. (Las diversiones y cosas del mundo son) bekatuen alzindari . (328). LE-Ir. Azti-begia, Agosti Xaho Basabürütarrak Ziberu herri maitiari Pariserik igorririk, beste hanitxen aitzindari. Chaho AztiB tí. Ta ikus orbelez dan erantzia / ta apaingarri berriez yantzia, / baso zabalen aitzindari? "Heraldo de los bosques anchurosos" . Ldi BB 112. Izar urdin bat piztu da goien / arratsaren aintzindari. EA OlBe 66. Aizeak gero ta oldartsuago datoz neguaren aintzindari. Etxde JJ 25. Gure lan asmoaren jarraiki jo dezagun euskal-kanta-zaharretara, auetxek izan baiditugu belaunez-belaun gureganaturik euskal-literaturaren aintzindariak. Etxde JJ 1956 (5-6), 44. Neguaren etorrera nabaitzen dut arratsetan: bere aintzindari dira aize-bolada otz auek. Txill Let 94. Sor zaite egunaren aintzindari Lukiper goren. Ibiñ Virgil 54. Eta hemen bertan galdera bat, gerokoen aitzindari, egiteko gogoak hartu nau. MEIG VII 180. Eta aintzindari nabarmenak, zeru-lurretako nahaste ikaragarriak, izango zituena [gertakaria] . MEIG I 193. Alargun eta soil agertzen zaigu liburua bere betean, ondorengo eske, etortzeko zen uzta joriaren aitzindari bakarti, izan zitekeenaren lekuko elbarri. MIH 48.
azpiadiera-1.2
(Uso adj.).
Ezen hunelako batasunaren egitera zure garazia aitzindariak [= 'gracia preveniente'] ernatu nau. Harb 199.
azpiadiera-1.2.1
Anticipado.
Sekulako gozotasunen gustu aitzindari xipi batzu dira, Iainkoak haren bilha dabiltzan arimei emaiten derauztenak. SP Phil 477s (He 484 gostu aiñtziñdari bat ).
sense-2
2. (B, S; Urt, Lar, Gèze), aintzindari (-nz- VocBN), altzindari (Ae), aitzinari. Ref.: A; A Aezk 289. Guía. "Antecessor" Urt II 135. "Guía" , "adalid" Lar. "Conducteur" VocBN y Gèze.
Barreneko aitzindari haur edo argi egille haur --zein deitzen baitute doktorek Synderesis---- da gure konzientzia edo arrazoi naturala. Zeren ezta munduan halako aitzindaririk, gidaririk, argi-egillerik eta ez erakuslerik. Ax 420 (V 272). Har dezagun geure aitzindari San Tomas, Doktor handi hura, zeren harekin batean izanen gara ongi kidatuak. Ib. 574 (V 368). Goihets Sion salbaria / Artzain eta aitzinaria / Kantoretan, koblatan. "Lauda ducem et pastorem" . O Not 73. Gauza guztietan behar dela aitzindari edo gidari on bat bide onerat gidatua eta ongi gobernatua izaiteko. ES 141. Halatan beraz baderraket eskuarazko Autoretarik hau [Axular] dela aitzindaria, buruzagia eta lehena. Ib. 143. Hura izanen da gure laguntzaille, gidari, aitzindari. "Dux noster & praecessor" . Ch III 56, 6 (Mst aitzinetiko). --Zergatik haurrari emaiten zaio saindu baten izena? --[...] Hari emaitea gatik imita dezakenzat aitzindari eta exenplu bat. CatLav 221 (V 111). Oraiño mintzo zela, huna jende tropela bat; eta hamabietarik bat, Judas erraten ziotena, zuten aitzindari. He Lc 22, 47. Zerén trabájuen bidegóntaik baitoáie gloriaráko dirénen prozésio luze edér luzitua, baitúgu kidári, alzindári ta lagún goápoak. LE Ong 52r. Bainan Jainkoak, Moise aitzindari, athera zituen heien eskuetarik. CatJauf 26. Beren [marroen eta zikiroen] urratsen arau, gelditze ala abiatze, hein berean doa artaldea, aintzindarien ondotik. Zub 97. Pitz gaiten eta airez-aire joan, hek zerurat aintzindari. Iratz 150. Zakurrak aintzindari ta gidari zituztela. Etxde JJ 261. San Tomas [...] gure ezkerraren [...] aintzindari eta gidari bihurturik. MEIG V 134.
azpiadiera-2.1
(Uso adj.). "Ángel de la Guarda, Aingeru [...] aitzindaria " Lar.
sense-3
3. (AN, L, B, S; Ht VocGr 337, Lar, Añ (AN), Arch VocGr, Gèze), aintzindari (AN-burg, B, BN, S; VocBN (-nz-), Dv, H; -eri B). Ref.: A (aitzindari, aintzindari); Lrq; Satr VocP (aintzindari); EAEL 39; Gte Erd 198; Izeta BHizt2.
Jefe. "Capitaine" Ht VocGr 337. "Caudillo" Lar. "Presidir, (c.) buru, aurrena, (AN) aitzindari izan" Añ. "Chef, officier" Gèze. "Chef" Arch VocGr, VocBN, Dv, H y Lrq. "Jefe", "prelado" A. "Poliziain aintzinderia (B)" Gte Erd 198. "Líder. Zu zara gure aitzindarie" Izeta BHizt2.

Eta Aingiru guztien lehena, aitzindaria eta agintaria, egin zen deabru, eta deabru guztien buruzagi, kidoin eta kapitain. Ax 139 (V 92). Alferkeria, bizio guztien aitzindaria eta ithurria. " Magistra" . ES 182. Munduko Erresuma eta jendaki guztien artean Kristoren lege Sainduaren hedarazteko aitzindaritzat zebiltzan aingiruak. " Praesidebant" . Ib. 124. olako errespetua eta obedienzia bere aitzindarienzat. Ch I 18, 5. Gure aitzindari guziak, hala dire gure Aita Saindua, gure Jaun Aphezpikua, gure Errotora, Errege, kargudunak, gure nausiak, etc. CatLav 121s (V 67). Zuetan den handiena egin bedi mendreenea bezala eta aitzindari dena zerbitzatzen hari dena bezala. He Lc 22, 26. Etzen supherago agertu ikhusteaz bere burua halako armada baten aitzindari. Lg I 208. Lekhu hartako [presondegiko] aitzindariak eman baitzion nausitasuna preso zaudenen bertze guzien gainean. (Gen 39, 21s). Ib. 97 (Urt presondegiko nausi, Ur karzelazai ). Debora aitzindari zela. Ib. 202s. Printze hunek bildu zituen bere meneko zituen aitzindariak. Ib. 374. Saulen aitzindaritarik bat, Doeg zaritzona. Ib. 283. President edo ainzindariak ordena ona atxikaraziko du bilzarrean. Revol 125. Gure solasak beitez d'Estaing jaun konteaz, / eskadren aintzindari parerik gabeaz. Iraultza 121.
(s. XIX) Jaunak beira gaitzala, / Angleterra bezala / Xisma bat eginik, / Errege aintzindari / Emanez Elizari. Monho 28. Sinagogako aitzindari bat ethorri zen, zoina belhaurikatu baitzen haren aitzinean. TB Mt 9, 18 (SalabBN sinagogako aintzindari, Ip, Dv aitzindari, Leon aintzindari;iaun, Ur agintari, Ur (V) prinzipe, Hual sinagogako nausi, Ol aundiki ). Bere aintzindariek eta bere erregelek manatzen ziozkaten gauza guziei. Jaur 385. Bere anaien, bere aitzindarien minzajia. " De leurs magistrats" . Arch Fab 11. Mintzatu zitzaion bere arthaldeari, / Aitziñdari, oste, bildotxei bereri. " Les chefs, la multitude, et jusqu'au moindre agneau" . Gy 253. Anaia Isidor du, Laphurdi guzian, / Bidetan aitzindari, omen berezian. Hb Esk 76. Hiriart gardetan da gora aitzindari. Ib. 139. Naierako dukia tropa hetarik baten aitzindari zen. Laph 4 (78 aintzindari ). Dio koleran eskol-etxeko aitzindariak. Ib. 111. Gazteluko eta hiriko aitzindariek elgar adituko duzue. Ib. 7. Merezi duzula, nihork baino gehiago, Sarako herri famatuaren aitzindari izatea. Elzb PAd 77. Bortz ehun soldadu, bere aitzindariekin. Ib. 81. Jourdan zuten beraz hautatu aintzindaritzat Versaillarat yuan ziren gizon kiskil eta gaixtoek. Elsb Fram 85 (83 aitzindari ). Alde hetako Fraide-aintzindari batzuk. Jnn SBi 86. Komentu hartako abadea edo lehen aintzindaria. Ib. 52. Ospitaleko aintzindariek. Ib. 91. Ordretako aitzindarien eta berrogei eta hamar mila khiristien aitzinian. Ip Hil 18. Soldado aitzindari giristino bat. HU Zez 136. Gobernamenduko aitzindarien mehatxu eta gaztiguak. Ib. 77.

(s. XX) Ethiopiako erreginaren azpiko aitzindariaren bathaioa. CatJauf 106. Armadetako aitzindari, général bat. JE Bur 25. Kanpaderako aintzindariak. StPierre 32. Elizako aitzindariek, orduan, Jainkoaren zuzenak ostikatzerat ez uzteko, hetsi zuten kapera. Barb Sup 137. Bi aitzindari ohiek behar zütien ordian soldado denborako gora beherak elez arraberrikatü. Const 38. Beharrik zituen on eta luzakor, okhaztaturik zauzkan aintzindari gehienak. Etzuen bertzela bi urtherik iraunen guardagoan. Ox 199. Guarden aintzindari lehenak? Ib. 200. Bere Eliza osoaren Buru ta Aitzindari egiten du [Pedro] . Ir YKBiz 538n. Naiz-eta, noiz-bein, mutilzai zutik / arnasez ziteken ari, / erakutsia emanez zuten / bizkorrenen aitzindari. " Era el jefe de los mejores dándoles ejemplo" . Or Eus 194. Askotan ikusi tut ibilki herrian / aitzindari eneak ezpata gerrian. Lf ( in Onaind MEOE 1137 ). Berrogei mila auher eta gosejankin, emazte bizitza gaiztoko bat aitzindari. Mde Pr 49. Erromatar gudalostean aintzindari izandakoa. Ib. 248. Herriaren aldilako errebia saintu bat ikusi nai ginuke aitzindarien urhatsetan. Gazte 1958 (9), 3(ap. DRA ) . Ertzañen aitzindaria. Izeta DirG 75. Ez balin bazuen gehiago gerlako aintzindari beharrik bere mugen zaintzeko. Ardoy SFran 106. Español armaden aitzindaria. Ib. 49. Jadanik ene menpeko / aitzindari agüdueri / Düt arrunt jakinerazi. Casve SGrazi 154. Armadako aintzindari zirenak. Etchebarne 74 (78 aitzindari ).

v. tbn. Brtc 60. Dh 46. Arb Igand 163. Aintzindari: Dv LEd 250. Lap 326 (V 149). Zub 59. Zerb IxtS 77. Larre ArtzainE 176.
azpiadiera-3.1
(Fig.).
Gurutzearen bandera aitzindari harturik, / Eta zure izen Saindua foborera deithurik. EZ Man II 53.
azpiadiera-3.2
(Uso adj.).
Beraz, sehiak itzuli ziren sakrifikatzaile aitzindarietarat eta farisauetarat. TB Io 7, 45 (EvS sakrifikazale aitzindarietara; sakrifikadore prinzipaletara, Dv aphez nausietara, IBk apaiz nagusietara ). Giristino aintzindari guzien preso altxatzeko manuak. Jnn SBi 156. Gure Aita aintzindariaren manuz irakurri eta etsaminatu dugu [...] liburu hau. Ib. pró.
sense-4
4. (El) que va delante, (el) que encabeza. "Guía, de danzas, juegos, &c." Lar. " Aintzindari, capitán de los jinetes [= el que encabeza la cabalgata] (AN-larr)" CEEN 1971, 180.
Antzezlari eta koroen aintzindari ezpatakiko zaldun bat agertu zen. Etxde JJ 173.
azpiadiera-4.1
(Fig.).
Franzes eta Uskara begiz begi ezarrier, jarraikitzen zaie hitztegi uskalduna, aitzindari joaiten zerelarik uskaldun minzo gainen hatsarre bat. "Et précédés d'une introduction à la langue euskarienne" . Arch Fab 11. Ondoan datozen galderen ordena, galdegilea dutela beti aitzindari, ageri da jaun ta jabe. MEIG VI 150.
sense-5
5. (B, S), altzindari (Ae) Ref.: A; A Aezk 289 .
"Delantero" A. " Altzindari, jugador delantero" A Aezk 289. v. aurrelari.
sense-6
6. Protagonista.
Eskutitz au Pakita izeneko andra bateri egin eutson. El sí de las niñas antzerki-laneko protagonista, aintzindaria, dala uste izan dabe irizlari batzuk. Alzola Atalak 144.
azpisarrera-1
AITZINDARI ORDE. Vicario.
Zeina baitzen orduan bakhartegi hartarik hurbil zen Bapildeko [sic, por Bapilde] batetako Aintzindari orde. Birjin 495.
azpisarrera-2
AITZINDARIZKO. Anticipado, previo.
Hek ezagutzen tu aitzindarizko iakintasun batez (hura Theologek deitzen baitute bisioneko iakintza) miratzen dituela gauzak hekin izaitean. "Science anticipée" . SP POB 40. Aitzindarizko eta ordu bereko seinalek. SP Phil 349. Aitzindarizko promes haren bidez. Ib. 415 (He 418 agintza aitziñatu horren bidez).
aitzindari
<< aitzinatu 0 / 0 aitzindegi >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper