Harremana

    OEH - Bilaketa

    2945 emaitza leon bilaketarentzat

    Sarrera buruan (2)


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    aitzinatu.
    tradizioa
    Tr. Documentado en textos septentrionales y alto-navarros, y, ya en la segunda mitad del s. XX, en textos occidentales. En DFrec hay 4 ejs. de aintzinatu (2 septentrionales) y 10 de aitzinatu. v. aitzindu, aurreratu.
    sense-1
    1. (AN-egüés, S; Lar, Añ (AN)); aintzinatu (-nz- VocBN); altzinatu (-lz- H); antzinatu Ref.: Bon-Ond 156; Lrq; Gte Erd 296.
     Avanzar; progresar. "Alargarse", "avanzar" Lar, Añ. "S'avancer" VocBN , Lrq. "Adinez aitzinatiak dira (S), adinez aitzinatürik da (S)" Gte Erd 296. Tr. En los textos navarros y en Orixe suele aparecer con aux. trans. (pero cf. con intrans. en Lizarraga y, con el significado de 'adelantarse, acercarse' en este mismo y en Mendiburu).
    Giristino onak, urthe batez, aitzinatzen dira, baiña zu nola aitzinatuko zaren ezen gibelatzen zara, anhitz bekhatu eta gaixtakeria egiten duzula. Ax 153 (V 101). Ezta aitzinatzen eta ez gibelatzen, bethi dago egoitza batean. Ib. 602 (V 307). Ontasunean aitzinatzeko ahala, indarra eta libertatea. Ib. 158 (V 105). Nahi baduzu bertutearen bidean aitzinatu, zaude Iainkoaren beldurtasunean. SP Imit I 21, 1. Adinian eta zühürtzian bethi aitzinatüren dira. Bp II 36. Benedika ditzan lürreko frütü aitzinatzen hasi direnak. Ib. 60. Zeren behin adinean aitzinatuz geroz, eztituzu errazkiago manukortuko. ES 181. Hargatik ordea dakusagu hitzkuntza hek bethiere dohazila aitzinatuz, hedatuz eta edertuz. Ib. 398. Zenbatenaz nihor aitziñatzen baita gehiago bizitze spiritualean. Ch I 22, 2. Bere salbamenduko bidean ez dire batere aintziñatzen, baiñan oraiño gibela dohaz. He Gudu 80. Hunkiaren egiteko bizitarzün handi bat ükhen behar dü [...] bide hartan aitzinatü nahi denak. Mst I 19, 2. Arima ephelak ez du berthutean aitzinatzeko lehiarik. Lg II 197. Berthutian laxatzen hasten den ordutik bere perfekzionian aitzinatzia ahatziko diela. AR 20.
    ( s. XIX) Zenbát alzinatzenzén birtútean. LE (in BOEanm 60). Ongian aphur bat aitzinatuak direnek. Dh 99. Zer aitzinatzen duzute zeren plazer eta gustoakin. GoldSerm 221. Zure kofesorak ikhus dezan berthütian aitzinatü ala gibeltü zirenez. UskLiB 80. Heresia, harritua bezala, baratu zen eta gelditu aintzinatzetik. MarIl 121. Etxean ez badute haurrek gider onik, / Guti aitzinaturen, eskolan egonik. Hb Esk 167. Deus ez da higitzen; ezda barnerik urruntzeko, ez kanporik aitzinatzeko. Hb Egia IX. Bada, Jaunaren hitza aitzinatuz eta hedatuz zihoan. Dv Act 12, 24. Goregi xederratuz, izerdia beheiti jauts laiteke eta arbolak gibelerat egin lezake, aintzinatu behar bidean. Dv Lab 356s. Ni gauza frogatuen gainean aintzinatzen naiz. Ib. 42. Eta Pilatosek ikusiik etzuela deusere aitzinatzen, baño ango nastura berratzen zela geiago. Echn Mt 27, 24 (Hual antzinatu, Samper altzinatu; Lç probetxatu, Ur, Ur (V), Ker aurreratu). Hogoi eta hamar urthetan naiz, aitoron seme handi, munduan aitzinatzeko behar diren guziak baditut. Laph 21. Etzira oroitzen nola adinean aitzinatuz bezala aitzinatu zinuen ere gaixtakerian? LuzSerm 283. Jakin bidearen gañerakoan aitzinatuagorik direnendako. Legaz II. Jadanik adinean aintzinatua zelarik. Jnn SBi 162. Hala eta ederkiago aitzinatu zen [iguzkia] eta zeruko eremu zabalaz jabetu. Arb Igand 67. Emaiten dü jüstoari ontsan iraiteko eta aitzinatzeko nahia eta indarra. Ip Hil 30. Eta zenbat eskualdun seme-alaba, astomakiletarik ez hanbat aitzinatuago, eskuaraz baino nahiago baitute frantsesez izkribatu elgarri. HU Aurp 203.
    ( s. XX) Bere tenpran xin zen orren azken Otsailaren 17ko karta; artaz ekustan dud antzinatan diona uskarazko lan andi damanian. Mdg 120. Aita Dubernar adinean aitzinatuegia zen eta ahulduegia urrun joaiteko. Prop 1906, 6. Kokatzen zen errotaren barnean, eta han besoez bermatzen zelarik eta zangoez iduri aitzinatzen, tokiaren gainean zagolarik bizkitartean, bere azpian ibilarazten zuen errota, itzuli, itzuli. JE Bur 61. Saindutasuneko bidean aintzinatzeko orde, gibelat egin! Zerb Ipuinak 83. Ez dakigü zerentako etzen jarraiki soldado zerbütxiari, ezi ofizier zen, eta bazian aski eskola aitzinatzeko. Const 37. Gogortuz doazi [hezurrak], gizona adinean aitzinatu arauz. JE Med 21. Heletako alderat xuxen aitzinatuz. JE Ber 8. Iruña urthetik urthera aitzinatuz zoala, ederrago, garbiago, argiago ere ba. Ib. 20. Nazionalismua aitzinatuz zoan araura. Mde Pr 241. Gezur-eskola artan aintzinatu ez nezakela etsirik, oberik ezean, artan lasai egotea erabaki nuan. Or Aitork 117. Etzitzaiola gustatzen ikustea nola zen aitzinatzen ari Jainko legea. Ardoy SFran 224. Bizkitartean erranen dut holako fedearekin hasi ondoan zerbaitetan aintzinatu dela bertsolari krixtaua. Larre (in Xa Odol 17). Bordazain hori zen española, adinean aitzinatua zena. Etchebarne 48. Higialdi bat edo bigarekin ederki aintzinatua zen aratsaldeko gure belarraren idortzea. Larre ArtzainE 49.
    v. tbn. CatLav 261 (V 132). Brtc 238. Mih 122. Leon Imit I 10, 2. Aintzinatu: JesBih 397.
    azpiadiera-1.1
    Adelantarse, avanzar, acercarse. "Aitzina zaite, avancez" H.
    Guziak iaikiren dire adin gordiñenean / Eta gizonak indarra gehien duenean. / Haurrak bada men hartara dire aitziñaturen / Eta agureak ere harat gibelaturen. EZ Man I 81. Ekusten dezunean zuk an Jesus maitagarria zuganako bidean asia, aizinatuko zara. Mb OtGai III 383. Jesus bada xakinik agituko-zén guzía beraréki, alzinatu-zé, ta errán: Nor billatzen-dúzie? LE Io 18, 4 (HeH, Dv, EvS aitzinatu; Lç aitzinaratu). Ganbaran sartzen da eta aitzinatzen gobernadorearen ondoraino. Laph 6. Gero aitzinatu zen zenbait urhats [...] gizonen alderat. Elsb Fram 111. Urruntxago, lerro bakotxean elgarri lotzen dira mendixkak; ezkerreko bat aitzinatzen da, eskuin-aldean parrekoa hunki nahiz bezala, hau ere aitzinatzen zaiolarik edo... gibelatzen. JE Ber 42. Jesus bazkariz Bethania-ko Simunen baithan zen batez, / Emazteki bat, jakin gabean aitzinatzen ahal zenez, / Sartu zen eta zirudiela jina sendagailu galdez. Ox 73.
    sense-2
    2. (S ap. Lrq ; SP, Ht VocGr 330, Lar, VocS , Añ (AN), Gèze, H); aintzinatu ( VocBN ; -nz- Dv); altzinatu (H).
    Hacer progresar, hacer avanzar. "Pousser en avant" SP. "Avancer" Ht VocGr, VocS , VocBN , Gèze, Dv, H, Lrq. "Adelantar" Lar, Añ. "Amener devant, avancer" Gèze. "Aitzinatzen duzu hekin ona, vous faîtes progresser leur bien (EZ Man)" H. Harriet añade las var. atxinatzea y antxinatzea (cf. atxina), de las que no encontramos ningún otro testimonio.
    Hala duenean bada [Antekristek] hisia aitziñatu / Eta onei penen lotsaz aharantza tapatu / Olibetko mendira da urguillurik iganen. EZ Man I 74. Eta nekean iragan zinduena bizia, / arren aitziña ezazu entrepresa ttipia. EZ Man II 114. Lana aitzinatu eta. Ib. 37. Nik gehiago aitzinatu gabe. harb ã 8r. Zeren nola ardurako trabailluak lan guztiak aitzinatzen baititu, hala alferkeriak gibelatzeintu. Ax 37 (V 23). Eta halakotz egun oroz bere probetxu espirituala aitzinatzen zuten eta grazia handiago ardietsten Iainkoaren aitzinean. SP Imit I 18, 4. Zeren ni naiz [...] gogoak ezagutzen, obrak aitzinatzen ditudana. SP Imit III 34, 4. Jauna othoitz egiten darotzugu, aitziñatzatzu zure inspirazionez gure akzione gustiak. Gç 56. Nihork ere baino gehiago hedatu eta aitzinatu zuten bere Inperioa edo Erresuma. ES 402. Hala batzuek nola bertzek bere hitzkuntza propiala [...] bethi ohoratzen, abantailatzen eta aitzinatzen zuten. Ib. 165. Gure salbamendua eta gure lagunaren salbamendua aitzina ahal detzaketen gauza guziak. CatLav 325 (V 161) Beren buruak Zeruko bideetan haiñitz aiñtziñatuak baidauzkate. He Gudu 35. Jainkoaren loria eta arimen ona aitzinatu nahiz. Dh 46. Hitz horrek ez bide baitu nehoren jakitatea hanbat aintzinatu. HU Zez 95. Donibane eta Ziburu arteko zubi berria, orai aintzinatua da, eta erran behar dugu itxura ederra hartzen ari duela. Herr 18-5-1961 (ap. DRA ). Hizkuntza sendotzeko eta aitzinatzeko egiten ari diren [...] lanen berri ematen. MEIG VIII 118. Sail hau, berez, merkataritzaren antzekoa da, "import-export" gisakoa, etxekoek eta erbestekoek elkarrekiko har-emanetan aitzinatu behar duguna. Ib. 99. Sari hori, molda-arteak aitzinatzeko pentsatua. Ib. 57.
    azpiadiera-2.1
    "Sua aitzinatzea, attiser le feu" SP. "Eztago sua aitzinaturik (Darric)" DRA .
    Emaztearen begiei, begitarteari, gorputzari, edertasunari eta ibilguneari beha egoite hark, sua pitzten du, aitzinatzen du eta azkenean erratzen du. Ax 392 (V 256).
    sense-3
    3. (S ap. A ; Lar, Añ (AN), H); alzinatu.
    Adelantar, anticipar. "Anticipar" Lar, Añ, A. "Aitzinatu duzu ephea, vous avez avancé le terme (EZ Man)" H.
    Eta zenbat ohi baitu aitziñatu ephea, / Hanbat sari ematen du, edo pena dorphea. EZ Man I 52. Alde guziétaik dá ón alzinátzea langói. LE Ong 21v. Zenbait egunez aitzina diteke kofesioa, zenbait besta seinalatu gerthatzen denean. Dh 58. Aitzinatzen dü miraküllien hasteko thenoria eta khanbiatzen dü hura ardu hobeniala. Ip Hil 149.
    sense-4
    4. Guiar, conducir, llevar. "(Sc), guiar" A.
    Orhoit adi hire gatik zenbat duten pairatu / Eta hi aitziñatzeko zenbat diren nekhatu [heureak] . EZ Man I 126. Bigarrenean kidatzen da eta aitzinatzen luzamenduak utzirik, bere hala, bere egin bideari lothu nahi zaikana. Ax tí. Hark berak [konzientziak bere ahal guziaz aitzinatzen eta bulkhatzen gaitu ongi egitera. Ib. 420 (V 272).
    sense-5
    5. Adelantar, llevar adelante, poner delante.
    Badirudi ezen zuk xedea aitzinatu duzula, marra iragan duzula. Ax 8 (V 4). [Burua] atxiki behar da geldirik eta xuxen, aitzinatu edo gibelatu gabe, eta higitu gabe. catLav 252 (V 127). Aphür bat aitzinatü behar da [mihia] peko ezpañaren gañera. CatLan 139. Besoa aitzinatuz, eskua hetsirik. HU Zez 127. Perpaus zatiak aurreratzea edo aitzinatzea, fronting delakoa. Mercy 12.
    sense-6
    6. Presentar. "Présenter", "amener devant" Gèze.
    --Zer da juramentu egitea? --Hura da aitzinatzen dugun solasaren lekhukotzat harzea Jainkoa edo zenbait kreatura. CatLav 113 (V 62) Othoizgilek aitzinatüren dütie bere botoak eta othoitziak zure persona argi eta sakratiaren konserbazioniagatik. Mercy 12.
    sense-7
    7. Enviar por delante. "Allegatus, [...] aitziñatua, aitziñaturikakoa" Urt I 515.
    sense-8
    8. (Sc ap. A ; Lar, Lar DVC, Añ (AN), Izt 5v, Arch VocGr ); altzinatu (AN ap. A ; -lz- H); antzinatu.
    Adelantarse, anticiparse. "Adelantarse" Lar. "Adelantar, anteceder, preceder" Lar DVC 152. "Prevenir, anticiparse" Lar, Añ. "Anteceder, preceder" Añ. "S'avancer, prendre le devant" Arch VocGr . "Altzinatu (AN), anticiparse" A. "Adelantarse" Ib. . v. aitzindu.
    Guk bada amazágun Jangoikoa, dió S. Juanek, zerén bere Majestadea alzinatudá amatzerá gú. "Ipse prior dilexit". LE Ong 120r. Alzinátus geurók konfesátzera geurén kúlpak. Ib. 21v. Eta sartu zrelarik etsen antzinatu zitzaun Jesus erraiten: Zer urdu zaizu, Simon? Hual Mt 17, 25 (Samper altzinatu zitziozun; Lç aitzin zekión). Hiru edo lau ehun urtez aitzinatu zela haren denborako gizonen artekotik. Zub 34. Erromara aitzinatu zitzaidan, zuzenbidea ikasteko. "Praecesserat". Or Aitork 138s.
    sense-9
    9. "Anteponer, [...] (AN) aitzinatu" Añ.
    sense-10
    10. Adelantar, dar por adelantado, prestar.
    Ez-diote [etxetiarreri] deusere aintzinatu nahi, beldurrez gal beren dirua. Dv Lab 87.
    sense-11
    11. "(B) barrer, limpiar" A.
    sense-12
    12. Adelantar, sobrepasar. "Aintzinatu dut [un coche] (BN-arb), aintzinpidea, aintzinkaldea artu (AN-5vill)" Gte Erd 31.
    sense-13
    13. Adelantar (un reloj). "Erleju unek aitzinetu du" Izeta BHizt2.
    sense-14
    14. (Part. en función de adj.). Avanzado.
    Bizitza ona dá adin aizinátua, edo zartasuna. LE Urt (ms.) 12v (seguramente errata por alzin-).
    azpiadiera-14.1
    Adelantado, avanzado; que ha progresado.
    Han bereko laborariak ez dire bada, hurbiltzeko ere, hemengoak bezen aintzinatuak. Zerb Metsiko 324. Jakintsun aintzinatu batzuek. Zerb Azk 96. Gizakumea, abere uts bat: besteak baiño pixka bat aitzinatuagoa. Vill Jaink 64.
    azpiadiera-14.2
    (Ref. a cosas). Avanzado, de nivel superior.
    Dublingo "University College" eta Ikaskuntza aitzinatuetarako Institutak Engelera darabilte. Mde Pr 243. Bi izen hauiek eta clasificaziokoen arte aintzinatuen zaudenek bethetan zituzten gizonen jakintza guztia. Osk Kurl 144.
    azpiadiera-14.3
    Kokotza meharra eta aintzinatua, sudurrari urbildu nahia. Zub 47.
    azpisarrera-1
    AITZINATUXE.
    (Forma con suf. -xe, de valor aprox.). "Adinez aintzinatuxe (S)" Gte Erd 296.
    --Ahoa nola ideki behar da? --Ez sobra, ez gutiegi, eta mihia azpiko ezpainaren gainerat aitzinatuxerik. CatLav 252 (V 127) Ahoa erdi idekia eta mihia peko ezpainaren gainerat aitzinatuxea. CatJauf 117. Udaberria aintzinatuxea zelarik. Larre ArtzainE 47.

    aitzinatu

    aitzinatu
    << aitzinamendu 0 / 0 aitzindari >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper