Etim. Hay mucho, y muy dispar, escrito sobre aita- y ama-ginarreba, sin que se haya llegado a una solución ampliamente aceptada. Obsérvese que Lç, infra, se conforma con ginharreba (la aspiración sólo era regular en comienzo de 2.a sílaba), por lo que aita (y ama ?) puede ser una determinación más reciente.
(V, AN, L, BN-lab; SP, Ht VocGr, Lar, Arch VocGr, Dv, H),
aintinarreba,
aitaarreba (G-nav, AN-ulz-egüés-ilzarb, Ae; aite- AN-ulz),
aitagiar (G-nav),
aitagiarba (Sal),
aitagiarraba (Lcc, Lar, Añ (G)),
aitagiarraoa (Lar),
aitagiarreba (G, AN-5vill-burg, Ae, S, R; VP
6r, H (G); -giha-S; Gèze),
aitagierba (Sal),
aitaginharrua (H),
aitagier (G-nav),
aitagierraba (-iye- G-nav),
aitaginarraba (V-ger; H; aitagiñharraba Urt I 400),
aitaginarraua (H (V, G)),
aitaginarreha (BN),
aitaiarrea (BN-lab-baig),
aitaiarreba (G-azp-to, AN-gip-larr-ulz-erro, B, BN-baig-ciz, Ae, R-uzt),
aitaigerrua (AN-5vill),
aitainarreba (V-m-gip, G-goi, BN-ad-baig; aitxainarreba V-gip, aitañ- H),
aitainharrea,
aitaindarraba,
aitanarreba (L-côte), aitariyarreba,
aitarreba (AN-araq-erro-burg, Ae), aitearreba (AN-olza-gulina-ulz-erro),
aiteginarraba (V-oroz-ger),
aiteginarreba (V-och),
aiteginerraba (V-arr-ger-m-gip),
aiteiarreba (G-goi, AN-larr),
aiteinarreba (V-gip; aitxein- V-m),
aitenarreba (aitxenarreba V-ger, atxenarreba G-azp),
aitiarreba (L-sar, B; VocB
),
aitinarrea (BN-arb),
aitinarreba (L-arcang; -nh- Dv (BN-arb))
Ref.:
VocPir 177; Bon-Ond 139; A (aitagiarreba, aitaiarrea, aitiarreba); Ond Bac (aita-giar); Iz ArOñ (aittá(g)iñarreba), UrrAnz (aittaiñarreba), To (aittaiarreba), Als (aitagierra, aitagiarreba), R 401 y 283; Echaide Nav 220; CEEN 1971, 359; EAEL 349; Elexp Berg (aittagiñarreba); Izeta BHizt2 (aitaiarreba).
Suegro.
Sg. Harriet hay aitaginarraba <-ava> en Mendiburu y aitaginharrua en EZ (Noel), pero lo que encontramos en éste es ginharraba (q. v.). Cf. Etxba Eib: "Aittagiarreba, [...] raras veces en el habla corriente de Eibar suena esta voz". Cf. amaginarreba,
ginarreba.
Tr. Documentado en todos los dialectos.
Zoin Españako erregiak, gure anaie karioenak eta aita ginharrebak izentatü baitü.
Etchart 1.1v.
Horra, hire aitagiñharraua igaten dun Timnathara bere ardiak murriztera.
Urt Gen 38, 13.
Ohoratu behar dire halaber aita-giharreba eta ama-giharrebak, tuturrak, osabak.
CatLav 121.
(V 66)
Zen ezen Kaifasen aitaginarraua.
He Io 18, 13 (HeH, Dv, Leon, Ker, IBk, IBe aitaginarreba, TB aitinarreba, EvS aitagiharreba, Ol, Or MB 369 aitagiarreba; Lç ginharreba).
Aita ginarraba.
(1743).
SenperEus
148.
Berrogoi urthe iragan zituen bazkatzen mortuan bere aitaginarrabaren ardiak.
Lg I 117.
Aspertu zitzaizkon haren aita ginharrabari eta haren emazteari.
Ib. 228.
Onrau daiguzala aitagiñarrabak, amabigiñarrabak, ugaz-aita, ugazama, osaba, izekuak ta beste señidiak.
CrIc 69.
Irten zan isilik aita giarabaren [sic] etxetik.
AA III 631.
Zure aita eta ama baitira nere aitariyarrebak dira oian dauden biyak.
SMSerm
190.
Jetro aitagiarrabak aditurik bere suia zer egitekoetan zebillen.
Lard 76.
Gaztean nausi dituzte aitak; ezkontzean, ama, senhar eta aita ginharrebak.
Hb Egia 64.
Aditu zuenean au bere aitagiarrebak.
Ur Ex 18, 14.
Jetro, Moisen aitaginarreba.
Dv Ex 18, 5.
Handik goiti othoitzak eginen zituela bere aitin-harrebarekin.
Prop 1882, 276.
Morde Berthier de Savigny, bere aita inharrea bezala hobenik gabea zena, mazakratua da.
Elsb Fram 79.
Nun ete dabil gaur Perrandesen aitagiñarreba izatekoa?
A BeinB 71.
(s. XX)
Neure aitagiñarreba izango zara.
Ag Kr 187.
Basa gizonak emaztea hartzen du, aintiñarrebari emanikako zenbeit ahuntzetan truk.
Prop 1911, 169.
(ap. DRA)
Aitagiarrebaren suiekiko maitetasuna, / urriko eguzkiaren berotasuna.
Ayerb EEs
1916, 145.
Kaifaren aitagiarreba baitzan ori.
Ir YKBiz 473.
Tellen aitagiarreba ere antxe zan.
Goen Y
1934, 89.
Edozeñek esango luke nere aitagiarreba eztala poztutzen negarrez danak jarri artean.
ABar Goi 66.
Aitagiarrebaren zalpurdi ariñean.
TAg Uzt 17.
Adarast aitagiarrebatzat artu.
Zait Sof 143.
Bere semeak, senarrak edo aitagiarrebak aldizka lagunduta.
Etxde AlosT 83.
Suia, berriz, aitagiarrebak begiak itxi-zai, errian zegon zuaitz bakar ura botatzeko.
Munita 26.
Benetan, Poli ain aldakorra izan ez balitz, sukaldaria leukake aita-orde on-ona. Ez aita, ez aita-orde, baño bai aita... giarreba.
Anab Poli 8.
Nere aitin arrebak utzi nu merkatuko aferetan eta bertzetan 48 urthetan.
Herr 9-6-1960 (ap. DRA
, s.v. aitin
).
Zu aitaiarreba izango zera, / zure alaba emazte, / zu ez bildurtu, irabazten det / andre batentzat ainbeste.
Lazkao-Txiki (
in
Xa EzinB 137
).
Beste gizon urtetsu bat, Bizente Akarregiren aitagiñarreba.
Etxabu Kontu 127.
v. tbn. Gerrika 83. Aitagiñarraba: Gerrika 62. Aitagiarreba: BAyerbe 68. BBarand 71. Albeniz 13.