Harremana

    OEH - Bilaketa

    2945 emaitza leon bilaketarentzat

    Sarrera buruan (2)


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    adina.
    tradizioa
    Tr. Las formas aiña (documentada desde J.J. Moguel) yaña (desde msOñ ) van ganando terreno desde finales del s. XIX, siendo predominantes en el XX. EnDFrec hay 35 ejs. de adina, 17 de (h)aina, 14 de aiña y 3 de aña.
    etimologikoa
    Etim. En FLV 1970 (2) 77s, se hacen algunas consideraciones sobre su origen. Partiendo de su sinonimia, total en algunos contextos, con din, det. dina, cabe pensar en a dina, donde a es frecuentemente comparable al art. más que al demostrativo de 3.a persona.: hik duan adina 'tanto como tú tienes' se puede reducir a hik adina, de una descomposición duan-a din-a
    sense-1
    1. (V, G, AN; Lar, Añ, Dv (G, AN), H); aina (V, G; H); aña (V-gip, G-azp-bet, AN-5vill; H; añe G-azp, AN-ulz); arina (H) Ref.: A (adina, aiña); Iz Ulz (lenágo); Etxba Eib (aña); Echaide Nav 258; Elexp Berg (aiña); Gte Erd 2, 191 y 232.
    Tanto como. "Tanto como" Lar, Añ. "(Sabe) tanto como él, ark adiña daki" Lar. "Quanto quisiere, quisieres, quise, quiso, &c., nai adiña" Ib. "Ez ba orai añe balio zutelako" Iz Ulz (s.v. lenágo). "Arek aña lan eiñdakorik, ez da beste gure artian" Etxba Eib . "Etzuen ematen eskatu aña (G-azp)" Gte Erd 2. AxN 416 explica doiaz elikatzen, iragaiten (416), por bear adiña izanas alegratzen, pasatzen. v. dina, adinbat, bezainbat, beste (5). Tr. Propio de la tradición meridional, pero menos empleado por los escritores vizcaínos. Al Norte sólo hay un ej. de Etcheberri de Ziburu.
    Aditzen dut premietan dela kristau laguna, / arren fabora ezazu behar duen adiña. EZ Man II 91. Eta beste guziak persona bakar ark adina rezebitzen debe, ez gutxiago eta ez geiago. OA 48. Zergatik eze aren gaba egun bat adiña argituko dan. Lar SAgust 8. Behar adiña lagunduko niela. Mb IArg I 53. Irur-eunak [dukatak] ere irur edo amabost milla eman bazenizkit adiña estimatzen ditut. Mb IArg II 271. Egin dituen gauz andiak ezin kont-al adiña dira. Ib. 303. Zuk ni gatik adiña, noiz nigatik nik egin det? Cb Eg II 44. Egiten badezu nik nai dedan adiña zorioneko [...] izango zera. Cb Eg III 340. Ezagutzen du bere burua, ezagutu ditekean adiña. Ub 126. Bardin egiten daube, batak aña bestiak. msOñ 29r.
    ( s. XIX) Jaana, nola alakoa: loa nai adiña, gorputzak neke gutxi. Mg PAb 164. Goruetan baño eztakien batek amatu lei [...] Jangoikoa edozein jakitun letradun batek adiña. Añ MisE 166. Atara arren bere eztala gitxituten, zerren ateraten adiña edo dun beste sortu ta jaioten dan. Añ GGero 169. Ez bear lizakean adiña, baizik dezakedana. AA I 558. On dan adiña edo geiago kargatua. AA II 121. Bekatuak barkatzeko eskubide, bein-ere bear adiña andizkatu ezin ditekeana. Lard 478. Galtza berri gorriak, / txaparekin boina, / balio du moroak /guztiak ez aiña. Afrika 55. Aren graziyak dira / ezin esan aña. Bil 61. Ezin esan aña maite zaitut! Ib. 158. Bazebillen oraiñdik eskean [...] bizkotxoarentzako adiña bildu artean. Aran SIgn 32 (70 aiña). Ez dira zartu zu aña. Sor Bar 36. Ontzi egoki ura biar aina bete zuanian. Bv AsL 51. Gura joat bai, al dodan aña bengetea. AB AmaE 454 (417 aiña). Abarka zar batek aña ez diat balio, Anjel. Apaol 43s.
    ( s. XX) Eznau, berorrek uste daben aña, aberats izateak arrotuten. Ag Kr 162. Euskaldun bi etzeudela gureak adiña egin zuanik. Ag G 257. Bazenekizu zer poxa dakatan senargaia ikusteko. --Nik aña ikusi ordurako aspertuko da. Alz Bern 65. Nik ez jakin-bearra, beronen ikaskizunetan aria emateko adina! A Ardi 30. Urruti nigandik [...] Gurutzeaz aiña deusetaz poztutzea. Inza Azalp 14. Ostoen otsak adiña ez neri axola ire kantak. Or Mi 38. Bai-dauke usaña! / Tamal guztijak kentzeko aña. Enb 191. Ardotan ire idiak uretan aña edaten dek-eta. Lab EEguna 101. Oraindik ibiltzeko aña ikusten duk. Lek EunD 13. Al aiña gora ezazu / motx geldituko baitzera / Aren gorespenetan. "Quantum potes". Or MB 513. Maitasun-iturritik nai adiña zurrutatu zezakean. TAg Uzt 267. Sabelari aiña edo geiago opa zion Etxahunek gogo-janariari. Etxde JJ 270. Zu aiña maite dodan semerik / ez da errez egingo sortu. BEnb NereA 182. Oietariko millakak eta millakak benetako gizon bikain batek aina etzuketean azta. Zait Plat 30. Bizitzan ba omen da gu asetzeko aiña eta bai geiago ere. Vill Jaink 152. Gizonaren biziak etzuan arkakoso batenak aiña balio. NEtx LBB 40. Garbitu ta txukundu aal aiña. Berron Kijote 35. Hitzaurreak berak ez du agian behar adina argitzen horren esan-nahi sakona. MIH 333. Gales hutsak ez dira ia aipatzeko adina ere, ez baitira 41155 lagun baizik. Ib. 184.
    v. tbn. VMg 16. Echag 125. Urruz Zer 120. Ldi UO 17 (IL 28 aña). Insausti 232. Aiña: Ud 73 (59 aña). Erkiag BatB 189. Zendoia 48. Aña: AzpPr 114. Kk Ab I 18. EusJok 33. Tx B II 98. TP Kattalin 187. Yanzi 144. ABar Goi 54. SMitx Aranz 173. Munita 100. Anab Poli 54. Txill Let 125. Basarri 50. Osk Kurl 117. Uzt Sas 271. TxGarm BordaB 9.
    azpiadiera-1.1
    (Precedido de gen.).
    Badakit Ama Birjiña bere adiña eztuela iñork alabatzen. Lar STomas 2.
    azpiadiera-1.2
    (-e B); aina (G-azp); aña (G-azp, AN-gip) Ref.: Gte Erd 39, 57; Izeta BHizt2. .
     (Comparativo de cualidad, con izan 'ser' o egin 'llegar a ser'). "Orretarako aña ezta (G-azp), ori mendirako joateko aña ba da (G-azp), ori ere ba duk ortako aña, ainbeste (AN-gip)" Gte Erd 39. "[Gaiztoa da, baina] ez hori egiteko a(d)ina (G-azp)" Ib. 57. "Ni zu adine naiz" Izeta BHizt2. "Semea aite adine lanean" Ib.
    Joan zitzatan anziña, ta andik ona egiña nago Jauntxo guziak adiña. Lar Cor 152. [Hitz] ark esan nai duana adirazteko adiña dan beste bat. Ub 4. De la bondad modelo / oberik eziña, / cándida como tierna / iñor ez adiña. Echag 91. Biotza zabaltzeko adiña bazan [berria] . Lard 205. Benjamin, amaordekoaren besoan ibiltzeko adiña egin zanean, Manbrera joan zan. Ib. 47. Elbarria [...] ezagutu zanean oñez ibiltzeko adiña. Ib. 508. Azpian dijoana / mandua da, baña, / gañekua ere bada / azpikua aña. Bil 169. Aien artian arkitzen ziran asko jakintsu, Ordena ondo gidatzeko aina ziran gizon prestuak. Bv AsL 197. Zapaburua aña ez nintzanean ezagutu ninduenak. Apaol 33. Bajuxio zaude, / zu aña gizon bada / noranaiko're. AzpPr 77. Emengo arri bat beste errietako iauregi bat aiña badala uste dot. Ag AL 120.
    ( s. XX) Au ere bada ba! beretzat aña izan ez ta besteak baño geiago dala uste. Ag G 368. Oraingo bi aña zan / orduko [euskaldun] bakarra. JanEd II 115. Aitortzen det ez naizela ez jakinduriz, ez itzegitez, lan ontarako aña. Pagoaga Itzald II 125. Zure errotako laka pizarrak / zurrutako aña eztia. Tx B 106. Nor Jainkoa aiña? Or Eus 259. Emaztea naiz ta jakiteko eskubidea daukat. Zu aña naiz etxe ontan. ABar Goi 63. Guadalupe ta Montserrat aña / zan ura euskaldunentzat. SMitx Aranz 96. Esnai egon banintza, kordea galtzeko aiña baninan [zirrara] . Or QA 196. Espondeo baten bi silabak ordea [...] daktiloaren iru silabak aña dira. Lek SClar 126. Bere arreba aiña izan nairik eta aren gixa laztan estu bat emanaz [amatxori] . Etxde JJ 219. Edozein langille edo alogereko aiña egin danean. Erkiag BatB 152. Aundiak aña badirala uste dute [gaztetxoak] . (In MAtx) Gazt 6. Besoetan du Semea. / Nor Ura aña? NEtx LBB 297. Ez naiz bere aurrerako aiña. Olea 124. Ezpata hura zen / Satanek egina, / Jainkoaren lepoa / mozteko adina. Azurm HitzB 31. Eurak be orduko erramulari gazteak aiña bazirala-ta. Etxabu Kontu 159. Emengo txalet, jauregi ta paurrika-txistuen artean bizitzeko aiña ez ote augu, euskera maitea? Ataño TxanKan 107. Gizon begiragarria da egiazki, beste edozein adina, Gandhi indiarra. MIH 339.
    v. tbn. Aiña: Zait Sof 58. Berron Kijote 29. Aña: GipNek 1905, 21. Muj PAm 60. Zepai in Uzt LEG I 319.
    azpiadiera-1.3
    (AN-ulz-erro, B; adine AN-erro, B); aña (G-azp-goi-nav, AN-gip-5vill-larr-ulz; añe AN-larr-ulz) Ref.: Echaide Nav 258; Gte Erd 191, 147 y 312.
     (Con sust.). "Jan nai aña sagar (G-azp)" Gte Erd 191. "Zuk aña diru badu (G-azp-goi)" Ib. 147.
    Nai adiña denboraz lagundu zien. Mb IArg II 344. Milagro ta milagro egiteko nai adiña esku ematen ziela. Ib. 329. [Jesusek] daukala Aita Eternoak adiña Gloria. CatOiq 540. Itsasoan ur tanta diran adiña urte igaro. Cb Eg II 125. Nai adiña ta geiago onra ta azienda. Ib. 90. Nik egingo zaitut ezin kontatu al adiña jenderen Guraso ta Aitona. Ub 17. Zerén Sanduek adiña ta yago ere obligazio diógu Jangoikoai. LE Bail 227. Merexi adiña pena eztút. LE Ong 18r. Egin ditu konfesio ta komunio gaizto adiña sakrilejio. Mg CC 116 (CO 165 beste). Ta artu bear dan adina denpora. Ib. 168. Zerren ez jako iñori bere andik niri adiña edo dunbeste kalte etorri. Añ GGero 9. Sinisteko bear adiña bide bada. AA II 222. Ez diñuee gitxiago San Agustin, San Basilio ta kontau ezin aiña maesu ta teologu andik. JJMg BasEsc 134. Oñaze eta miñak eramateko adiña indar eta biotz izango dezute? Lard 424. Zaldi gaixoari / nai aña janari / eman zaiozu. Bil 41. Artzalle orri agertu zaio / gauza aña enbusteri. PE 147. Mostaza ale bat aña fede bazendu. Bv AsL 187. Ordena onek eman du ezagutzeko aina ejenplu. Ib. 75. Eta ero baten esanari aiña kaso egin zioten. Ib. 214. Ordiakin eztago / len añe demanda. JanEd I 20. Ez da iñon [...] Beljikan adiña jayera edo debozio sentitzen. Goñi 118. Jaten zuan gosea kentzeko aña baburrun. Ag G 327. Gogo aña kemen izan balu. Ib. 203. Donostian ez omen da inor Medelek adina diru duenik. A Ardi 32. Kristau taldeak nai aña aberaskai berenganatzeko eran. Inza Azalp 103s. Gura-aña lora eder yaukodazak. Altuna 50. Leizarragarengandik Duvoisinengana argi-urratzetik eguerdira adina tarte badago. Or EEs 1927, 194. Orren ardurea nik euki biar yuat? Nik aña atzamar dozuez eskuetan. Kk Ab II 170. Eztakartso errotea ibiltteko adiña urik. Otx 153. Dantza-soka ateratzeko aiña aur izan zuten. Or Eus 54 (in Gazt MusIx 24 tbn. aiña). Iñork aña miñ nik artu nikan. ABar Goi 70. Gu estaltzeko aña lur izango ez danik ez uste izan. Munita 95. Nik aña urte itxasuan egiten baituk ikasiko dek zutik egoten. Anab Poli 39. Zazpi zaldi hiltzeko aña anizete edan du. Arti Ipuin 81. Buru aina biotz baitzuen Platonek. Zait Plat 5. Arbola emankorrak eskeñi aiña fruktu biltzen zituen ark. Ibiñ Virgil 110. Gugatik nai aña maitale izan zenitzake. Lab SuEm 174. Nai ebanak nai eban aiña zabalkunde egiten eban. Etxabu Kontu 65. Pizti guzietan bai ote da txantxangorriak aiña meritu duanik? BBarand 42. Ez zen hain garbia edo, dirudienez, garbitasunak ez zion Aita Mendibururi adina axola. MEIG III 132. Saio adina huts egiten. MEIG I 196.
    v. tbn. CatB 31. AzpPr 84. TAg Uzt 219. Aiña: Vill Jaink 94. Onaind STeresa 33. Gerrika 291. Aña: Ud 80. Sor Bar 95. Apaol 67. Arrantz 128. Alz Burr 39. Muj PAm 37. Tx B III 265. Yanzi 189. Zait Sof 113. JAIraz Bizia 112. Osk Kurl 127. NEtx LBB 240. Uzt Sas 213.
    azpiadiera-1.3.1
    Ozta izango al da / errian neskatxik, / dotea nik adiña / izango duenik. It Fab 40s. Otso zar batek aña badauka / indarra ta maleziya. EusJok II 88. --Eltxorik? --Gutartean arkakuso aiña. Or QA 49. Kale ta edaritegietan tokia aña sartzen zan jendea. Anab Poli 81. Xalbador, kalte egin didazu / ôindaño mesede aiña. Agirre (in Xa EzinB 127).
    azpiadiera-1.3.2
    (Precedido de sust. con suf. -(r)ik). "Mailarik adina arrain artuko eben (V-ple)" A Apend. "Eziñ laike jardun zuregaz, aterik aña maratilla dittuzu ta" Etxba Eib (s.v. ate).
    Gure itxaserrietan gizonik aña umant dirala. Ag Kr 32. Goi urdiñean izarrik aña / daude zeruan aingeru. Ag G 76. Orrek ere esatea dan bezela, irinik adina lauso izango du. A Ardi 24. Tabernaria, aterik aiña maratilla zitxuenetarikua zan eta laster erantzun zetsan. SM Zirik 18. Tintarik aiña koipe erabillen. (In Etxabu) Kontu 146.
    azpiadiera-1.4
    (Con adj.). "Orregatik len aña gizon badira [='son tan hombres, tan viriles'] (G-azp)" Gte Erd 143. v. bezain.
    Gizona ezin dateke zigarra adiña txikia. Añ GGero 93. Leorrean adiña seguru, irme ta gogor ifinten zituan uren gañean oñak. Ib. 102. Aurkitzen nintzan zelai, luze aña zabal. AB AmaE 230 (luze añe zabal se dice en G-azp en ref. a personas exageradamente gordas). An erakusten eban zan aiña andi bere biotz leiñargi ta ederra. Ag AL 143. Paula, Malentxo aña ezarren, oso zan emakume itxurazkoa ta maitagarria. Ag G 171. --Kale luzea da? --Luzea ere... ez... edo bai; ara Jauna, luze adiña labur. Urruz Zer 64. Zere denboran kostako zaizu / ni aña gizon izaten. Tx B I 259. Beata neska-zarrak / guziak aiña. MendaroTx 39. Igan ipiñitako / amesak, baña, / auskorrak ete-ziran, / inguma ta loreak / ez aña? Ldi BB 48. Epurgainka Nabarko --bi besoak zutik-- / zuin-barrenean datza il-adiña-bizi. Or Eus 31. Oiana, dan aiña zabal, / gainberoak erdi zapal. Or Poem 553. Zutia, lizarra aiña. Erkiag Arran 97. Billabona ta Andoain, diran aña luze Orio ibai ertzean etzanda. Ugalde Iltz 45. Or daukagu S. Pablo, bat aiña mistiku. "Tan místico como cualquiera". Or (in Gazt MusIx 38). Bainan ez ohiturazkoen antzekoak, bost urthe luze luzeak baizik, geroko hogei haina luze. Osk Kurl 211. Nafarruako Iruñan zan dama bat, oso zintzua, garbixa eta eliztarra onena aña. Etxba Ibilt 462. Nere nagusi au ba da berak dion aiña, azkar ta kementsu. "Tan valiente y esforzado como él dice". Berron Kijote 210. Manoleteren toreo-gisa urri eta labur adina da aberats eta ingurutsu Altube jaunaren mintzaera. MEIG II 93.
    azpiadiera-1.4.1
    (Precedido de gen.).
    Bizitzaren zuhaitz egur gordina, / Jainkoaren adina / ermo zagozala. Azurm HitzB 54.
    azpiadiera-1.5
    (Con valor admirativo).
    --Joan dituk amar bai gutxienez. --Jesus Jaungoiko andia! Amar aña? Ag G 157.
    sense-2
    2. Tanto. v. hainbeste, hainbat.
    Guk orain gure gatxeetan ainbeste desetan badogu Medikuaren bisitea, zelan da, idororik gure arimea guztiz gaisoturik, adiña denporan Komuniño Santura ez eldutea? Añ LoraS 74. Eztia gozoa da, baña ez adiña osasuntsua. Ib. 78. Adiña pelligru ta arrisku dauke eze [...] erabagiak dagoz egiaren ganean legez guzurraren ganean juramentu egiteko. Añ GGero 195. Baña gero bere usatu ta oituten dira, adiña eze, azkenean beste aldera begira zagozala bere, letren erdiak eskribituko dozuz. Ib. 73.
    azpisarrera-1
    ADINA BESTE. "Tan blanco como la nieve, (V) edurra adiña beste zuria" Añ. v. adinbat.
    azpisarrera-2
    ADINAKO; ADINEKO.
    azpisarrerakoSense-2.1
    a) De tanto como. Tr. En Aguirre de Asteasu, EusJok (65 aiñeko ), Ayerbe, Tapia Perurena, T. Agirre y Aresti se documentan únicamente formas en -eko, y en Inza y Orixe junto a formas en -ako.
    Guk eruan al daikegun añako karga eta ez geiago. msOñ 27v. Talde andi bat jende-mota guzietatik, eziñ iñork-ere konta zezakean adiñekoa. AA III 281. Mundua arritzeko adiñako lanak arteraño egin izan zituen. Lard 215. Zuganako nik sentitzen detan naitasuna, iñork sekulan sentitu ez dezaken añakua. Bil 156. Iñoiz ez añakoa zan egun atako ondamendi ta galdumena. Ag Kr 199. Osasuna? Etzeukat ba nik ere nai añakoa. Ag G 375. Ebaki bakotxaren azta unenbertzekoa, mando batek jasan añakoa. FIr 135. Ez al dizkitek karabineruak añako biboterik izango! Alz Ram 99. Egin zan amatxok ematen dikinela. Ark añako gogo samurrez eskeintzen dikiñat. TP Kattalin 189. Gure ustez iñok añako ezautasunaz oldosten eban. Kk Ab II 99. Beronek añako nortasunik beste izkuntzarik batek ere eztulako. Ldi IL 57. Astunegia da au! Nik eraman ezin añakoa! ABar Goi 58. Ark adiñako muturrik eztu / mendian dagon otsuak. Auspoa 97, 138. Norbaitek aditzera eman dit besteai añako naitasunik ez ote diozun edo... Etxde AlosT 33. Ezpaiditeke iñun arkitu emen añako pakerik. NEtx Antz 70. Bere [zingira-aritzaren] gerria zuzena da oso ta besteak añako luzera artzen du. Munita 40. Iñork ez du gezurrik esan nai egi itxura galtzeko aiñakorik. Or Aitork 298. Ez eukala berak añako bertsuetarako etorririk. SM Zirik 96. Gaurko gazteak etzun izango / bear aiñako fruturik. BEnb NereA 239. Iñoiz ez aiñako doiñu pozkorrak joten asia zan. Erkiag Arran 147. Gortzeko añako esku-zarta beroa. Anab Poli 112. Gorputz guztia artu-añako txilaba luzeak. Anab Aprika 29. Txoria eztela mokadu egokia, haren sabel eta tripa haundia ez asetzeko adinekoa. Arti Tobera 285. Tarenton ainako iarraile iraunkorrik etzuen inon izan Pitagorak. Zait Plat 14. Giza-mingaiñak esan ezin aiñako gertakariak izan oi dituzte. Onaind (in Gazt MusIx 157). Sekulan ez zaio bear aiñako famarik emango olako zaldunari. Berron Kijote 39. [Pelota tokia] jende asko sartzeko aiñakoa ez ei da. Etxabu Kontu 182. Nik pasatu nuan aiñako kalbarioa. Insausti 26 (aiñeko ib. 243). Don Pedrok añako soldata edukiko du. TxGarm BordaB 73. Ni sartu nintzanean añako zikin-usairik etzuan nik utzi nuanean. Albeniz 263. Ezin dezakegula bestetan adinako sinesterik izan. MIH 89. Hobeak behar bada, ez halare behar adinakoak. Ib. 28. Erromantiko purrukatu hark bazuen bere garaiko olerkari gutxik adinako etorri eta hitz aberastasuna. MEIG III 59. Honako film hau ez da sail horretan, gertatu ohi den legez, zioten adinakoa. MEIG I 174.
    azpiadiera-1.1
    Tan grande como; equivalente; semejante, similar. "Okabil bat adiñakoa, gros comme, autant que le poing (Mg)" H. "Zuen errixan añakua, bada gurian plazia" Etxba Eib. .
    Aita bezain andia ta ederra da [semea] ta aita adiñakoa. Ub 127. Gaizki andia da, bekatu mortalean dagoala, komulgatzen danak, egiten duana? --Bere kondenazioa, eta infernura beharra jatea adiñakoa. Ib. 206. Baña ogiz balira izan mantenduak, / menturaz asko ziran Sanson añakuak. AB AmaE 400. Egin nai lukeanak gustora pausua, / zapata bearko du oña aiñakua. Ib. 407. Lenbiziko kuadrua ondatu zigun Lazaro-eguneko kazkarabarrak arriya añako aliakiñ. Sor Bar 23. Enpla: Neure errian esaten da itz au, gastelarren pegar aiñakoa. Ag AL 65n. Etzara txarra be: Esakera guztiz oitua. Erdaldunen ¡Qué fresco eres! añakoa da. Ag Kr 21n. Etxeak añako baga zuri sendoen artetik. Ib. 30. Sei mondongo, klarinetien zorrua añakuak. Iraola 128. Kaballeroa? Bedori adiñakoa bai beñepeiñ. Urruz Zer 124. Amairugarren euntean izan diran gizon jakintsuak aiñekorik ez da izan arrezkero zillegi jakindurian. Ayerb EEs 1916, 143. Txala adinako izki andietan. A Ardi 6. Ataria añako ispillua. Inza Azalp 31. Aittaren ondoren eztala Jesus añekorik zeruan. Ib. 79. Sagar galantak, gorri-gorriak, nere kasko adiñekoak. TP Kattalin 181. Enbeita añakorik ez da egundaño sortu. Lab EEguna 97. Aritza añako mutilla. Yanzi 229. Baldin usta-alea (mostaza-azia) adiñako siñestea baziñute. Ir YKBiz 310. Ontan apezak adiñekorik / Naparroan ez da, naski. Or Eus 419 (92 aiñeko). Mendia aiñako gizon, lepondoa guri. Ib. 32. Noznai eta edozertan izan nauk i adiñeko ta geiago ere bai. TAg Uzt 45. Agintaririk ez izatea añako gaitz galgarririk ez duk. Zait Sof 180. Iauna, nor zu aiñakorik? (Ps 35 (34), 10). Or Aitork 183 (Ol zu bezelakorik nor?). Ez zan Euskalerri osuan iñor berak aiñakorik [...], ez dantzan ta ez ostiantzekoetan. SM Zirik 40. Berbazko erasoaldi luzeak aiñako iskillu eragikorrak. Erkiag BatB 20. Kritikak agirian jarri dunez, Fray Luis Leon ez omen zan maiz bere burua aiñako izan oi. Gazt MusIx 59. Bai bizkar aldera, bai papar aldera, illargi betea aiñako aragi sailla bistatzen zaio emakumeari. NEtx LBB 104. Lau erraldoi, lau torre aiñakoak, il zituala. Berron Kijote 72.
    v. tbn. JanEd I 72. Añako: Muj PAm 54. Tx B 171. Ir YKBiz 135. Anab Poli 14.
    azpiadiera-1.1.1
    Eta ain guraso zurrekanik Bertoldin adiñako seme txaldan batek urtettiaz eragon eutsen. Otx 153. Barcelona añako uri batean, Cuencan ala Sorian bezelaxe "Instituto" bakarra. Ldi IL 25. Itxuragabekoa litzake zu zeran adiñeko zaldun batek ni bezelako neska bategatik burua ain errazki galtzea-ta. TAg Uzt 60. Morgan ta Russell Wallace aiñako yakintzariek izenpetu zuten txosten ori. Mde EG 1951 (11-12), 24 (en Mde Pr 316 hainako, debido al editor).
    azpiadiera-1.2
    (Precedido de gen.).
    Ama errukitsu maitea: zure naigabearen añako biotz damua nai nuke. ArgiDL 98. Plaentxiatarraren añako zirikalaririk ezta sortu. SM Zirik 94.
    azpiadiera-1.3
    (Seguido de adj.).
    Badakigu ez dirala guk eta zuek gura gendukezan añako onak. Gerrika 276.
    azpisarrerakoSense-2.2
    b) "Gracia suficiente, grazia [...] adiñakoa" Lar, Añ.
    azpisarrera-3
    ADINAKOXE. (Forma con suf. -xe, de valor aprox. de adinako).
    Lendakariak añekoxe eskubide eta bearkunak ditu Lenkari-urrenak. EAEg 1-6-1937, 1738. Gurutze Gorriaz batera erabilli bearko dan laterri-ikurriña, izan bedi ura añekoxea. Ib. 31-5-1937, 1728. Euskal-yorana Santiagoko / bidea añakoxea! SMitx Aranz 169.
    azpisarrera-4
    ADINAXE (Forma con suf. -xe, de valor intens.).
    Beste euskel esakerak ere, idaztitxo ontan badire, euzkelgi orok merezi dute batak besteak aiñexe. J. B. Ayerbe EEs 1912, 64. --Ortaz zer eman zun uztak? / --Erein aiñaxe naski. Or Eus 49. Doi doi sumatzen dira, gorputzak bear aiñaxe. Or QA 185. Aitari zor añaxe zor ama zanari. SMitx Arraun 171.
    azpisarrerakoSense-4.1
    Umeak astinduta, jota aiñexe bildur artzen du. "Teme como si se le azotara". Ayerb EEs 1914, 201.
    azpisarrera-5
    ADINAXEAN. Tanto como.
    Jaun arek bitartekotza egiten bazuan, muturra legunduko geniola. Bestela, berriz, len aiñaxean, eta kito. AZink 109.
    azpisarrera-6
    ADINEAN.
    azpisarrerakoSense-6.1
    a) (añan V-gip; A (que cita a Ur); aiñaan A (que cita a JJMg)). a) Tanto como. "Adv. de comparación en locuciones de cualidad. Arek añan eiñ dogu geure zeregiña" Etxba Eib. v. supra (1). Tr. Las formas en -ean son las predominantes. Hay además añan en Arrese Beitia, D. Agirre, G. Manterola y Munita, aiñan en D. Agirre y Zendoia y aiñaan en J.J. Moguel.
    Egijozu difuntubari negar, irabazi edo merezi eban aiñaan. JJMg BasEsc 268. Gura zaitut maitetu bear zaitudazan añan. Ur Bisit 56. Ez dala bertsolari / iñor i añian. Bil 117. Azotaturik burlatu zuten / berak nai zuten añian. Xe 365. Berak al daben añan poztu alarguntsak. AB AmaE 317. Lagunduko eutsala / al eban añean. Ib. 341. Jaso zaitzala askoz gorago / zuri dagotzun aiñian. Ib. 124. Ieltsozko lan ori amaitzen danean, / zurituizu kareaz edurra añean. Ib. 215. Etziran batu garaian da bear ziran aiñan. Ag AL 14.
    (s. XX) Gitxik goratuten zaitue bear dozuen añan. Ag Kr 212. Bai, eleizkoiak; baño ez gurasoak añan. Ag G 19. Aiek eztaude ni añan oituak. Ib. 8. Lurdesko gertaeren sona zabaltzen zen adiñean joan ziran peregrinazioak ere geitzen. Goñi 115. Zu añan zoruntsu / ez da inor ludian. GMant Goi 97. Itsas-gizonak alabatuaz / merezi duten añian. Tx B II 79. Beor ernaria ta zillarra âl aiñean. Or Eus 359. Aiek gaiñera / egunez igo aiñean, / zeruko Santu nekazariak / bestera ditu gauean. "Toda la piedra que ellos subían de noche". Ib. 227. Jaki, janzki eta abar ugari arkituko balitz, bizi-lagunen, gudarien edo gaixo-etxeen kaltegarri izateko añean. EAEg 6-11-1936, 230. Irabazkorra da, insignis añean ez bada ere. Munita 79. Ikusiko dezu garoa ez galdu, baizik len añan emango dizula. Ib. 70. Mendiak eta sakonak bear dan añean oiandu ta basotu gabe. Ib. 25. Kartak euskeraz eskribitzeko edo idazteko, eztagola Euskera jakintsuak añean ikasi bearrik. NEtx Nola 6. Emakume begietako iñontz tanta ederrak dirdiz egien, barriren barri, txirlarri bikaiñak aiñean. Erkiag Arran 184. Al zan añean ordaindu degu / aspalditik gendun zorra. Basarri 9. "Gabontza" ez da txaldana. Bizigillea da, beargiña aiñean. Erkiag BatB 132. An ere kantatuko zuan ark beste askok añean. Uzt LEG I 45. Gaurko añean eztul neronek ere ez nuan egiten. Alkain 126. Berak nai aiñan eta opa ebanez gertu. Onaind STeresa 59. Bazkideai gaixotasun eta eriotzan al eban aiñean laguntzea. Etxabu Kontu 108. Beragatik zenbiltzala / osasunetik tamaiñan. / Ez al zan medikuntzarik / uraxe kentzeko aiñan? Zendoia 133. Azkeneko au aizeak bota / oi zuan nai adiñean. Insausti 141. Ez baita inor haiek adinean argi litzakeenik euskararen alde ilunak. MIH 146. Moldatuko ote ginateke Robinson adinean, horrelakorik gerta balekigu? MEIG I 153.
    azpisarrerakoSense-6.2
    b) Como.
    Lurrik ez du zanpatzen / txoriyak añian, / txutik juango litzake / uraren gañian. Bil 47. Kana bat baietz, ezetz, Antonen gañean, / baña geratzen ziran danak len añean. AB AmaE 300. Oraindik len aiñean den. "In statu quo". Ayerb EEs 1914, 212. Len-añean gelditzea. Ldi IL 75. Arako gizarte auziak bizirik dirau, leen aiñean. Erkiag BatB 173. Garbiago itzegiten ezpadezue, Axun, len aiñean geldituko naiz. NEtx LBB 147. Emen aiñean edozein lekutan izango gaitun, alaba. Ib. 68.
    azpisarrerakoSense-6.3
    c) Según, a medida que.
    Liburua irakurtzeari ekin eta aurrera dijoan añean, ederki asko jabetuko da irakurlea. Alkain 16. Argiñak pareta jasotzen zijoazen aiñean, arotzak armazoia jartzen zioten. JAzpiroz 59. [Beste seme-alabak], azi aiñean, laguntzen asi zitzaizkigun. Ib. 214. Oiek, oroitu aiñean, papereratzen jardun naiz. BBarand 8.
    azpisarrera-7
    ADINERAINO. Hasta tanto como.
    Arduradun diranak badute baimen, Bazkunaren eginkizunak ase al izateak eskatuko duan añeraño, dituzten eskubideak zabalagotzeko. "A todo aquello que exija". EAEg 28-5-1937, 1716.
    azpisarrera-8
    ADINETAN. "Nai adiñetan, toutes les fois que l'on veut (Mg)" H.

    adina

    adina
    << adin 0 / 0 adio >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper