1.
(
L, BN, S; SP,
Lar,
Izt 20r,
Arch VocGr,
VocBN
,
Gèze,
Dv,
H),
amen (
AN-larr-erro, B, BN-mix, Ae, Sal, R; Lar,
Aq 607
(AN),
Dv (AN-5vill),
H;
hamen BN-baig;
Chaho),
ahomen (
AN, R; Lar→Dv,
Aq 607,
Hb,
H),
ahumen (
Lar;
au- H),
agomen,
hamin (
Chaho)
Ref.:
A (ahamen, amen, aomen); A Apend (hamen); Lrq /ãhãmen/, Satr VocP (amen).
Bocado. "Morceau, bouchée" SP. "Bocado" Lar. "Ahamena, ahota, la bouchée" Arch VocGr. "Amen bat ogi (B), un poquito de pan" A. "Bocado" Ib. "Bouchée", "aliment" Lrq. "Bocadillo" Satr VocP. Cf. ahomen. v. mokadu, ahokada
(2).
Tr. Documentado en la tradición septentrional y alto-navarra; en el s. XX tbn. se encuentra en algunos textos vizcaínos y guipuzcoanos. Al Norte, si exceptuamos
hamen en Larreguy y en Constantin, sólo se documenta la forma
ahamen. Hay
amen en los versos de P. de Ezcurra y en Lizarraga de Elcano,
aamen en F. Irigaray y Orixe (que tbn. emplea
ahamen y
agomen),
aumen en Otxolua y
aomen en Zaitegi, y (con un sentido diferenciado) en Etxaide.
Eta busti zuenean ahamena, eman ziezon Iudas Iskariot Simonenari.
Lç Io 13, 26 (Or agomena; He, Dv, Ol, IBk ogia, TB poxia, Ker agokada, IBe ogi-puska).
Hura bada ahamena harturik, bertan ilkhi zedin.
Ib. 13,30.
Ematen zaigu / osorik amen batean.
Ezcurra 12.
Eri ziran amen batez / munduan gizon guztiak.
Ib. 15.
Edo bere bekhatuen kausaz, edo Adamen, / zeren ahoratu zuen debekatu ahamen.
EZ Man I 42.
Ahamen batek gal ninzan, ahamen batek errepara nazan!
Harb 198.
Iaten hastean, lehenbiziko poxinean eta ahamenean.
Ax 490 (V 317).
Ahamen gaitzak begiak gorri.
Saug 17.
Ahamenak iretstean hartu duen plazeraren orhoitzapenean.
SP Phil 410.
Ahamen guzietan miretsiarena egitea.
He Phil 321.
Bakotxak ez luke, zion Philippek, hamen bat baino gehiago.
Lg II 163.
Job sanduak etzue jan bakarrik bokadoa edo amena, baizik partitus pobrettoai.
(128).
LE-Ir.
Niri ere bai amenbát ógi sandugártaik.
LE Doc 259.
Ez ógi amenbát, ez ur tantabát.
Ib. 272.
Eztút ameník pasatukó ikusiárteo.
(1 Sam 16, 11).
LE Urt (ms.) 90r (Dv ez gare mahaineratuko hura ethor dadien baino lehen
).
Eta ahamen harekin batean, sarthu zitzaion barnean Sathanas.
HeH Io 13, 27 (Lç, Dv, Leon ahamen, EvS ogi ahamen; TB poxi, Ol otamen, Or auko).
Ez dutela ahamen bakhar bat ere janen.
Dv Lab 225.
Hirur egun oso nola iragan zituzten ahamenik jan gabe.
Laph 168.
Ahamena iresten dugun bezala, bizpahiru itzuli ahoan emanik.
HU Zez 144.
(s. XX)
Orai eztei aitzin hauskarri hamena: / Bortü gazna, ophil etxen erriarekin.
Const Eskual
20-9-1907, 4.
Zato, Manex, gurekin ahamen baten jatera.
Barb Sup 175.
Gogoan hartu duguia behin zer den ogi ahamena?
Ox 74.
Etxoat okel-aamenik.
"Bocado de carne"
.
Or Tormes 87.
Igel higuingarriak hemen saltzen zirela ahamen goxoak bezala.
Zub 70.
Aamen bat artzeko sartuko da ostatuan.
FIr 173.
Beribiletarat berriz! lehen bai lehen jaustekotan haatik gure ahamenaren jateko.
JE Ber 24.
Pastiza-xafla mehe bat, ahamen bat edo bien doian.
Ib. 35.
Ator eta jan yagijagun aumen bat besterik ezian.
Otx 140.
Ahamen goxo au du aurrenik beretzat.
Or Eus 137.
Urtaroaz jan oi du amaika âmen (ahamen, mokau) goxo!
Ib. 135.
Gizona, ahamenik galdu gabe, ez zen athertzen xehetasun emaitetik.
Lf Murtuts 40.
Nik dastatutako aomenak oro.
Zait Sof 98.
Hanitzak beren etxetarat juan dira jatekoarekin, nahi-eta bakotxak bere ahamena ukan zezan.
Herr 28-3-1960 (ap. DRA
).
Ardiak marraka egitean ahamena galtzen.
EZBB I 38.
Ogi-ta-gasna ahamen bat jan.
Larre ArtzainE 35.
(Fig.).
Nahi du ikhusi Frantsesek zer kondizionetan eskainiko duten bakea. Kunde Lesparre ez bide zabilan ahamen ttipiaren ondotik.
Laph 10.
Ez balin bazeie oldartu [komisarioa], ahamen handiegia ez baitu nahi ukan ereman egun berean, horra zendako.
JE Bur 193.
Sorbo, trago.
Ager zezon bere pena / bai et'eska hur, edo arno / apur baten ahamena.
O Po (ed. Michel) 239.
"Parte, porción, pedazo"
Lar.
Mendetik mendera [Kantauriako itsasoak] Eskualerriari eremanak daizkon ahamenak! Luzara itho beharra du guzia.
JE Ber 79.
(En contextos negativos).
"
Ahamen bat ere eztut (L, BN), je n'en ai pas même un peu"
H.
"
Ahamenik eztu (BN-lab), no tiene absolutamente nada"
A.
"
Ahamenik eztaki (BN-lab), no sabe ni jota"
Ib.
Gainerateko egitekoez ez zuen axola ahamenik.
EgutTo 30-5-1924 (ap. DRA
).