OEH - Bilaketa

2946 emaitza leon bilaketarentzat

Sarrera buruan (2)


Sarrera osoan (500)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
ahalegin.
tradizioa
Tr. En la tradición septentrional sólo se documenta en Etcheberri de Ziburu, Goyhetche --que emplea siempre alegin-- y Mirande. La forma propia de la tradición meridional es alegin, documentada ya en Lazarraga. Hay, sin embargo, aal - en CatBurg, CatOiq (531) y Erkiaga, y ahal- en Oskillaso (Kurl 144) y Lasa. Ejs. de alegiña, con -a constitutiva, se encuentran en Agirre de Asteasu y Urruzuno. En DFrec hay 100 ejs. de ahalegin, 18 de alegin y 6 de aalegin.
sense-1
I . (Sust.).
azpiadiera-1.1
1. (H), alegin (V, G-goi, AN-gip, B; Lar, , Izt 46v, Hb, Dv (G), H) Ref.: A (alegin); Iz ArOñ 49; Etxba Eib (alegiña); Elexp Berg (alegiñ); Gte Erd 204 .
Empeño, esfuerzo. "Esmero" Lar, . "Por más, por mucho que hago, &c., nere alegiñen, alegin guziaz, alegin guziakin " Lar. "Lo posible, empeño, esmero" A. " Alegiña ez da naikua, eta intenziñua b'ez arteko gauzetan " Etxba Eib. . " Alegiñ guztiakin eiñda dago obra ori " Ib. " Alegiñ aundirik etzeban jarri igerixan ikasten " Elexp Berg. "Alegin guztiakin (G-goi, AN-gip)" Gte Erd 204. AxN explica ahal (420) por alegin. v. eginahal. .
Enetzat faltadu zan atsegina, / enetzat faltadu zan alegina, / enetzat faltadu zan esporzua. Lazarraga B20, 1193r. Guztiarekin bortxa zak heure ahal egiña. EZ Man I 2. Bortxa adi arimaren ahal egin guztiaz. Ib. 136 (cf. AHALEGINAZ). Hartarakotz idukazu hala nola zeurea / ene ahal eginaren bethiere xedea. EZ Man II 26. Ezen eskasa da ene / ahalegin guztia. EZ Eliç 380. Kontriziora esforzatzea alegin guziaz. OA 144. Zizeron ta Kintilianoren alegin bizi ta berezkirozko aien dilijenziai asko zor die. Cb EBO 15. Nere gogo, intenzio, itz, obra ta alegin guziak zuzendu bear ditut. Cb Eg II 14. Biotz guztiti, neure indar, ta al egin guztiaz. Cb CatV 97s. Alferrak izain dira orien alegiñak. Mb IArg I 97. Baña bere al-egin guziakin ere etzuan atera. Ub 76. Konbersinoe egiazkua ez da gure alegin utsakaz egiten. Mg CO 103. Eta alegin guztiak ifinten dituz aztuerazoteko gure gogorik. EL1 177. Eta orretara nere alegin guziak zuzentzen ditut. Gco I 421. Fiatu etzitezen eren alegiñetan eta indarretan. Gco II 24. Zure anima guziaz, eta zure indar ta alegin guziaz. AA III 449. Baña, nere alegina / utsa dana legez, / zeuben laguntasuna / eskatzen det aurrez. Ulib ( in FrantzesB II 34 ). Sarija emon eureen alegiñak gaitik. JJMg BasEsc 6. Jakinak dira [...] San Basilioren atzerapenak ta aleginak Obispotzia ez artuteko. fB Ic III 303. Eziñ egin duena / gure alegiñak, / egiten du pertzako / uraren lurriñak. It Fab 102. Jende asaldatu hura gozatu eta paketzeko, lengo al-egiñak berritu zituzten. Lard 91. Dendatuten bagara geure alegin guztijakaz erreiñu au jaso ta eregiten. (1860). BBatzarN 189. Beroni jarraitzen / arren izan bedi / gure alegin ta / danoen naia. AB AmaE 116. Ostiral egun batez alegiñ eragabeaz garbitu zalako. Arr May 110. Lur-gizon bakar baten / zer dira aleginak, / ezpadaukaz idiak / eta lan-burdinak? Azc PB 333. Onetan [...] erregeak ipintzen duela beuren alegin ta borondate guztia. Ag Serm 123. Onegaz geratuko litzatekez [...] sariturik [...] nire buruauste eta alegin guztiak. Itz Azald 6.
( s. XX) Aen maitasun ta alegiñak baño sendoagoa Andoniren naia ta iraupena izan ziran. Belaus Andoni 6. Ezebezian itxiko leukiez Bazkintza onen alegin ta obekuntza gustijak. ForuAG 101. Arek uste eban San Antoniok dana egingo eutsola, berak, bere aldetik bape alegiñik ipiñi barik. Kk Ab II 144. Bai gaiztakerien zigorra, ta baita ere alegin zintzoen saria. Ldi IL 171. Nerbion-ertzok, --tranbi-dardara--, / azkatu-naiez, zenbat alegin! Laux AB 80. Langille onek bere izerdi ta alegiñaz erosi dauan etxalde ori berea eleuke izango. Eguzk GizAuz 148. Gure alegin guziak gudak ireintsi bear litukela. EAEg 6-3-1937, 1215. Guzion alegiñak bat egin eziña. NEtx Antz 55. Kornubiako jende komuna oraindik ez doala inglesa uztera, berpizleen ahalegin bihoztoi guztiak gatik ere. Mde Pr 263. Ongi aziarazteko, amaren alegiña baiño gorestenago zun neskame zaar batena. Or Aitork 226. Errikosemeen aalegiñak arlo ortan ere, arduratsuak eta onuratsuak beitez. Erkiag Arran 40. Don Pedroren alegiñak be, ostera, utsak zirean. Bilbao IpuiB 74. Alperrik izango zitzakean nere alegiña. Txill Let 57. Ahaleginak zazpi dira. Osk Kurl 203. Euskeran alde bere denboran / ainbat alegiñ emana. Gorrotxategi ( in Mattin 24 ). Ez zaizkio ahalegin horiek behar adina eskertzen. MIH 148. Aurreraka doan ahalegina. "Esfuerzo que se prosigue" . MEIG IX 136. (en colab. con NEtx)

v. tbn. Alegin: Astar II 184. Ur BulaG 526. EusJok 24. A EY I 362. Munita 153. Vill Jaink 56. Gazt MusIx 165. FEtxeb 26. Insausti 240.
azpiadiera-1.1.1
(H, que cita a EZ), alegin (V-gip, G-azp-bet, AN-gip; VP, Lar, Añ, Izt 32r) Ref.: Etxba Eib (alegiña); Elexp Berg (alegiñ); Gte Erd 168 y 262; Zt (comunicación personal).
(Con egin). "Alegiña egin, esmerarse en algo" VP 42r. "(Hacemos todo lo) posible, [...] alegiñak egiten ditugu" Lar. "(Haré) quanto pudiere, egingo det [...] alegin guzia" Ib. "Procurar, hacer diligencia, eginala, alegiña egin" Añ. "Alegiña eiñ, hacer lo posible, esmerarse, esforzarse" Etxba Eib. "Alegiña(k) eiñ arren etxako eskolaik buruan sartzen" Elexp Berg. "Alegiñak eiñen ditugu (AN-gip)" Gte Erd 168. "Alegiña ein da gero (G-azp)" Ib. 262. v. ahal (II, 2 ). Tr. Documentado desde comienzos del s. XVII. El uso en plural parece crecer con el tiempo.
Ahalegiña egiten dute. EZ Man I 49. Prokuradu eta alegina egin. "Procurarlo y perseverar en hacer lo que pudiere" . Cap 39. Bere partetikan alegina egin bagarik. OA 146. Bere lengusu batek asko alegin egin zuen [...] konfesio andi bat eragiteko. Cb Eg II 185. Miseria orretan ez erorteagatik azkeneko alegiña egitea. Ib. 133 (Dv LEd 237 azken egin-ahalak). Bere al egina Jaunen grazia aurkituteko egin bear dau. Cb CatV 78. Alegiña egin bear dute malkor-toki ta galtzeko bideetatik gazteak kenzeagatik. Mb JBDev 361. Ta beste anitz aldetara egin zuen deabru gaistoak ber alegiña. Mb IArg II 300. Egin arren alegina lepora jasoteko, ezin eban jaso. Mg CO 117. Egiteko alegiña berau irabazteko. LoraS 51. Gere buruak sosegatzeko alegiñak egin bagez. Gco I 404. Begira, berariaz aurra galtzeko alegiña egin dezun. AA II 80. Gorrotoan dagoanak ez du onelako alegiñarik egiten. Ib. 113. Askok alegina egin dabee, ta egiten dabee kenduteko [dantza lotsagarrijak] . fB Olg 150. Eztau inos alegin andijagorik egiten demoninuak gu galzeko, orduban baño. Astar II 142. Nondik eta nola alkar naspillatuko zuten, alegiñik aundienak egiten zituztela. Izt D 168s. Egizuz, bada, zuk bere alegin guztiyak topetako [konfesore on bat] . CatLlo 89. Karlosek egin arren / bere alegiña, / eziñ garai lezake / iñoiz erregiña. Echag 168. Plazan egin arren nork bere alegiña. Izt C 255. Grazijak gura gaitu salbau, ta alegiña egiten dau onetarako. Ur MarIl 88. Zure sendatzeko egiñen dut segur alegiña. Gy 73. Al-egin guzia egin zuen. Lard 127. Alegin guziak egin zituen Sansoni agerterazotzeko. Ib. 145. Onen defensarako / egiñ alegiñak. Afrika 49. Gosariya ondo jartzen / alegiñak egin. Sor AKaik 116. Txingurriak, beti du egiñ alegiña, / txoria da alferra, ta buru ariña. AB AmaE 397. Pozik egingo nuke alegiña guzia [...] atsegiñ emateagatik. Urruz Urz 48. Egiñ bear dubela alegiña eragoztia ezkontzen arrekiñ Inaxiori. Moc Damu 23. Egin bear doguzala alegin guztiak ikasteko Ikasbide kristinaua. Itz Azald 13.
( s. XX) Egin alegiñak beragaz ez batuteko iñun bere. Echta Jos 48. Alegiñ guztiak eginda ere, Joanes etzan geiago lengoa izan. Ag G 204. Egintzazu orretarako alegiña. Ib. 48. Nik, neronen aldetik, alegin guztia egingo det, apezpiku jauna zurituz, accipe esateko. A Ardi 93. Eta itsu gaiztoaren zuloa bardinduten alegiña egiten neban. Or Tormes 17. Aginaga ta Zumaiak ere / egin dute alegiña. Tx B II 180. Egin bear omen ditute alegiñak euskera ikasten. Ldi IL 94. Baña osagillak, alegiñik asko egin arren, ezeben ezagututen Bertoldaren ixakerea. Otx 92. Neskato zoli oneik pozik eiten dabez / euron alegin danak Euzkadiren aldez. Enb 147. Eta itz oek jaulki bitartean, zakurrari igesegiteko alegiñak dagizkio. TAg Uzt 14. Bere oroimena gordetzeko alegiñik gogorrena eginarren. Etxde AlosT 20. Frantzitarrek ahalegin guztia egin dute breizal igikuna zeharo deuseratzeko. Mde Pr 283. Nik alegiñak egingo ditut. Izeta DirG 39. Orrexegatik beren alegiñak egiten zituzten ongiak lur ontan bere saria bear duela izan erakusten. Vill Jaink 99. Txakurraren billa alegin aundiagorik ez egiña [damutuko yakan] . Erkiag BatB 59 (Arran 106 aal-). Kentzen alegiñak eginda. MAtx Gazt 53. Arimen alde alegin asko eginda joan da. Alzola Atalak 110. Beste gai baten erremeditzen / egingo det alegiña. Uzt Sas 76. Alegiñak eginda ere. Ib. 23. Alegiñak egin nituan, bizi zan arte, ordaintzen. JAzpiroz 55. Hamaika ahalegin egin dituzte galesez niona ingelesez nola esaten den erakutsi beharrean. MIH 185. Ez zuten horretarako batere ahaleginik egin. Ib. 379.

v. tbn. Alegin: Zuzaeta 156. CrIc 49. It Fab 104. Bil 159. Zab Gabon 102. Xe 320. Ud 85. Arrantz 15. Noe 29. Bv AsL 161. Apaol 57. Goñi 15. Zam Man 4. Ill Testim 11. Belaus Andoni 20. ForuAG 325. KIkG 74. Muj PAm 52. Altuna 64. Alz Ram 78. ABar Goi 40. Zait Sof 155. Munita 129. JAIraz Bizia 82. Txill Let 105. BEnb NereA 123. Akes Ipiñ 26. Basarri 164. Arti Ipuin 84. And AUzta 63. Gand Elorri 179. Salav 12. NEtx LBB 183. Berron Kijote 22. Etxabu Kontu 226. Ataño TxanKan 225. Onaind STeresa 85. Gerrika 13. Albeniz 127.
azpiadiera-1.1.1.1
(Con zazpi, 'muchos').
Okerruneei amorra kentzen zazpi aleginak egin dituzte. Zait Plat 40. Zazpi ahaleginak egin nituan ariñ igoteko. Osk Kurl 125.
azpiadiera-1.1.1.2
(Sin det.).
Egiten dezu alegiñ aldatzeko pensamentua beste gauzetara. AA II 141. Sartzeko egiten du askotan alegiñ, / baña jarraitzen diote erratz-makillekiñ. It Fab 257. Pekatuak gogora ekarteko alegin egitea. KIkV 95. Egixu alegin iratzarteko. Otx 163. Besorik balin badu, egiñen âlegin. Or Eus 102. Egin dezagun alegin, / gertatzen geran toki guzitan / beti euskeraz itzegin. Salav Auspoa 39, 94. Albokoak su artu dagien egin bear dozue alegin. Erkiag BatB 12. Alegin egin arren / len bezela pobre. Ayesta 41.
v. tbn. MendaroTx 144.
azpiadiera-1.1.1.3
(Con eragin ).
Gure griña, gurari edo inklinazio txarrak ezagu eragiteko; oriek goitzeko eta eskuratzeko alegiñak eragiteko. Gco I 443.
azpiadiera-1.2
2. alegin, algin. Potencia (del alma). v. ahalmen.
Ta Jainkoak bera serbitzeko eman dizkidan alegin ta sentiduaz, bera ofenditzeko baliatu naz? Cb Eg II 35. Nere anima bere potenzia ta alegin guziakin, Jesu Kristori bere Biotzean, bere amorioaz erosia bezala, agintzen ta biurtzen diot. Cb Eg III 221. Gizonaren algin edo potenzija nagusijak. fB Ic III 18 (podría tratarse de errata).
azpiadiera-1.3
3. alegin (V-gip ap. Elexp Berg). (Con egin). Ruego insistente. "Makiña bat alegiñ ein zotsan semiai, estudixatzera juan zeiñ, baiña alperrik" Elexp Berg.
Egin zioen alegiña [turkoari] arrerazteko gure lege Santa. AA I 531. Baina ez zan azartu Mezaz ordenetara, inok egin eutsan alegin [sic] gaiti. fB Ic III 303. Alegiñ naikoa egiten zioten irten etzedin arren denbora puska batean. 'Muchos con gran empeño le instaban a diferir la salida' . Aran SIgn 63. Amaika alegiñ egin zaio bere denboran. Apaol 48. Bere artan yarraitu dezaten alegiñak egiten dizkiet. Ldi IL 108.
azpiadiera-1.4
4. alegin. Intención.
Ez txartzat artu nik esaniko gauzak, ze intenziño edo alegin onekuak dira. A Ezale 1897, 396b.
sense-2
II . (Adj.).
azpiadiera-2.1
Todo el posible. v. ahal V.
Han gero ikhus dezadan / Jesus hartan etziña, / eta errenda diozodan / esker ahal egiña. EZ Noel 104.
sense-3
III . (Vb.).
azpiadiera-3.1
+ alegin (Lar, Añ, Hb). (Aux. trans. e intrans.). Esforzarse. "Esmerarse" Lar, . v. ahalegindu.
Romako aronak / alegin eta / Bizkaiak daroa / zansoa. "Hicieron todo lo posible con sus fuerzas y valor" . Cantabr 1 (no es seguro que no haya una elisión del vb. egin ). Egun danetan sendo ak oi dau alegiñ. AB AmaE 327. Alegin zazu, ume, anima gaxo aiei laguntzen. ArgiDL 124. Oiuka ta deika neureganatzen alegin ei eban. " Procuró recordarme" . Or Tormes 57. Eskaleren bat, gau epelean; / neguz, barnera âlegiten. "En invierno procura entrar al abrigo" . Or Eus 79. Alegingo dut ote dezadan / txuka besteren negarra. 'Procuraré en lo posible enjugar el llanto de los demás' . Or Poem 555. Zure gogozko izan nedin / otoi beroz nik alegin. EA OlBe 49. Sendagintzatik bakarretik ongi bizitzeko lain ikasten alegin baitut. Or Aitork 79. Alegiñago ta pulunpatzenago. Ib. 157. Gu alegingo gera, / bai, sano bagera. Lazkao-Txiki ( in Uzt Noiz 73 ). Hizkuntza aurrera ere biziko bada, gure eskuan dagoela ahalegitea, orain arte inoiz ez bezala. MIH 32s.
sense-4
IV. (Adv.).
azpiadiera-4.1
En lo posible; lo más posible.
Noizetikakoa dan / gure izatea, / ez da posible orain / nik esplikatzea; / saiatu naiz alegin / ori billatzea, / alferrik izandu da / nere nekatzea. Afrika 33. Gordeaz osotoro / alegin fueroak. Ib. 34.
azpisarrera-1
AHALEGINA. En lo posible; todo lo posible. "Alegiña, en cuanto se pueda" Lar DVC 155.
Modu gaizto oiyekin atsegin artu, eta gero eskusatu alegiña konfesioko Sakramentuan. AA III 393. Bere barrunbeak esaten dio nola alegiña prestaturik aitortu zituan. Ib. 569. Alegiña badabil / bazterrak ondatzen. CartAnd 407. Gerriya alegiña / estutu korsian. Xe 179. Errespetua guardatzera / enpeñatu alegiñak [rima con miñak] . Ib. 344. Alegiña lagundu / ziyon [barakulloak] eriyari. RArt EE 1894a, 371. Gauz ori guri adierazten / bazabiltza alegiña. Tx B II 122. Egonak pozik ez du. / Boga alegiña! SMitx Aranz 231. Garai ura irixterako al egiña euzkotarrak euskeldun izan ditezen. JAIraz Bizia 8. Al egiña loxintxak egiten nizkan. Ib. 111. Alegiña moztuta ere, naikoa luze izango zan. Uzt Sas 335. Ango jendia gozatu naian / saiatzen giñan alegin [metri causa?], / gero arratsa pasa zala ta / pake ederrian aldegin. Ib. 149. Guk alegiña erakutsiko diegu nola diran emengo lanak. TxGarm BordaB 107. Obakuntzara gauzak eroan / bear doguz alegiña. Ayesta 139.
v. tbn. Alegina: Ud 93. JanEd I 90. EusJok II 102.
azpisarrerakoSense-1.1
(Precedido de bere, etc.).
Manuel Olloki zan / nere lagun fiña, / anparatutzen nuan / nere alegiña. Ud 73.
azpisarrera-2
AHALEGINAK AHALEGIN EGIN. Hacer todo lo posible.
Alegiñak alegin egijazala bere gurarija ziaro beteteko. Otx 104. Alako sentimentu samurra sortu-erazoteko alegiñak alegin egiten ditue. Erkiag BatB 199.
azpisarrera-3
AHALEGINAGAZ. En lo posible. v. AHALEGINAZ.
Al-eginagaz apartau konpañia eta lagun deungak ganik. Oe 111.
azpisarrera-4
AHALEGINAKAZ. Todo lo posible. v. AHALEGINAZ.
Potiñaren da neure gorputzaren bitartean ipiñi neban, da bere soñari ta potiñari alegiñakaz elduten gelditu nintzan. Ag Kr 92.
azpisarrera-5
AHALEGINAZ. En lo posible; todo lo posible.
Nik banegian aleginaz / palagadu ta exildu. Lazarraga B12, 1179vb. Besteak gero / barkatu azkero / ondutzen dira / alegiñaz. BorrB 50. Golpeka biak alegiñaz bota ta galdu nai zitukean. Cb Eg II 158. Ta nola bere buruaz ezin baliatu zan, amak lagundu ta janzi zuen. Osasunan bezala alegiñaz edertu ta apaindu zan. Cb Eg II 192. Letrak moldatzen dituenak euskaraz ez daki. Guziak berriro al egiñaz ikusi ditut. Cb Eg III 394. Lagundu aleginaz bere gaisotasunian. CrIc 69. Ta nai die [sic] Jangoikoari satisfazio osoa alegiñaz eman. Mg CC 165. Baña zor guztia kitutu ezin danean, nok esango eztau, alegiñaz eranzun bear dala? LoraS 3s. Ta pekatu ez dan gauzetan, egin beti aleginaz bere naija. fB Ic III 372. Konfesau ta komulgauko zara, alegiñaz, albait onduen prestauta. Ur MarIl 119. Hark bizia nahi zuen alegiñaz luzatu. Gy 47. Aleginaz saiatu ziran gurasuak beren semetxo Juani eskola ona ematen. Bv AsL 25. Nortzuk dira zuzentasunaren gose-egarri diranak? --Alegiñaz ezetan bere utsik egitea nai ez leukeenak. Itz Azald 196. Alegiñaz lurretik jaso zuan eta nekez bada-ere bere astoaren gaiñera igo zuan. "Procuró levantarle" . Berron Kijote 68.
v. tbn. CatLlo 86. CatBus 47. Legaz 53.
azpisarrerakoSense-5.1
(Precedido de bere, etc.). " Heure ahalaz, ahal guziaz, ahaleginaz, de tout ton pouvoir" H.
Onetan bere alegiñaz alegindu edo esmeratu zan. Cb EBO 50. Bere alegiñaz Santua onetan zegoen. Cb Eg II 157. Herbiko zakur bat yinik / yauz arazten du laurenka / bere alegiñaz iheska. Gy 63. Bere alegiñaz saiatutzen zan. Bv AsL 51.
azpisarrera-6
AHALEGINEAN.
azpisarrerakoSense-6.1
a) (aleginean V ap. A; Añ, H (V, G)). En lo posible; todo lo posible. "(En cuanto se) pueda" Añ. "De toute sa force, de tout son possible" H. "En lo posible" A.
Aetatik gere buruak oraiñ alegiñean garbitzeko. Gco II 19. Eta zerbait gertatuta ere alegiñean edertuko du. AA II 211. Bururatu dodaz aleginean, zure kontra nik eginiko gaistakeriak. EL2 155. Bere gaztetzako zorakeri ta erakutsi okerrak alegiñean desegiteko. Aran SIgn 80. Bere gaztetzako zorakeri ta erakutsi okerrak alegiñean desegiteko. Noe 55. Beragatikan saiatu biat / alegiñian egoki. PE 135. Alegiñian ari natzaio / pazientziya prestatzen. Xe 268. Guk lotu geuntsen buztarritzarra bota gurean, / or nun dabiltzan buztarpetuak alegiñean. AB AmaE 443. Saia gaitezen alegiñean / elkartutzeko Zeruan. Moc Damu 19. Asi zan... Joseren biotza alegiñean irabazten. Ag G 371. Erro edo ankak alegiñean bera boteaz jaso nituan geroago ta gorago nere besoak. Ib. 209. Lan ori alegiñean ondo egin bear dala esan bearrik ere ez dago. ForuAG 359. Aurtengu ontan enpeñatu da / jendia alegiñian. Tx B II 79. Mutillak izutu ziran osoro, ta alegiñian añeketan asi ziran zoratuta lez. Kk Ab II 180. Gezurretan, naiz egi- / bila aleginean, / zenbat aldiz oi digu / utsegin bidean! Or BM 106. Etxealdeari bear bezela begiratu nai bazaio alegiñean jardun bearra dago. TAg Uzt 78. Ikasi nun, alegiñean, Zu norbait aundi ziñala sumatzen. Or Aitork 21. Baina, ari zaizkit aleginean oni erantzuten. Zait Plat 142. Saiatu gaitezen alegiñean gure uste eta esperantza orren iturburuak aurkitu naiez. Vill Jaink 127. Zutitu nairik alegiñean ziardularik. Berron Kijote 64. Ni len laguntzen ibillia banaiz alegiñean, orain ere ala segitzen dedala. BAyerbe 115. Baseritarrei laguntzen saiatzen gara ahaleginean. MEIG I 101. Nork bere opilari ikatza eraman beharrean ahaleginean ari direla. MEIG III 98. Bere ikasleekin ahaleginean aritzeaz gainera. Ib. 153.
v. tbn. Aleginean: Noe 67. EusJok 61. JanEd II 57. Alz Ram 128. En DFrec hay 4 ejs. de ahaleginean y uno de alegiñean.
azpiadiera-1.1
Pudiendo.
Leen osturiko gauzarik, zorrik edo iñoenik yaubeari aleginean emon bagarik luzaro badaukazu. EL2 152 (EL1 137 aldaizula).
azpiadiera-1.2
(Precedido de bere, etc.). Con todo su (mi, etc.) empeño.
Ill dezu [Aita] zere alegiñean, bekatu mortala egin dezun aldi bakoitzean. AA I 423. Eta badira eskean biltzen duenarekin gordairua beren aleginean egiten duenak. Ib. 619. Estadua edo bizi modua artuten zure aleginean lagundu gura ez, edo bear bada galerazo badeutsezu. EL2 141. Nere alegiñian / lagundu nayian. AzpPr 38. Plazara juanda ikusi degu / oi bere alegiñian. EusJok 24. Alperrik saiatu zan / bere alegiñian. And AUzta 121.
azpisarrerakoSense-6.2
b) "(V-ple). Bide ona dago emendik Plentziara alegiñan, de aquí a Plencia hay (un) camino sumamente bueno" A. Tal vez cruce con alajaina.
azpisarrera-7
AHALEGINAREN AHALEGINEZ, ALEGINEN ALEGINAZ. Haciendo grandes esfuerzos.
Alegiñen-alegiñaz, egun bietan zuzendu zan ontzia. Echta Jos 96. Alegiñen-alegiñaz, izeko Eustakik eroan eban bere etxera ta emoeutsan gosaria. Ib. 295. Ernai ta sutsu erabateko burutapenak atzematen ditu aleginaren aleginez. Zait Plat 86.
azpisarrera-8
AHALEGIN ETA AHALEGIN. Esforzándose continuamente.
Begi ernaiz, gau eta egun, alegin da alegin [...] jakintza [...] eusle sendoen artean ipintzen jardun bear. EAEg 16-12-1936, 558.
azpisarrera-9
AHALEGINETAN. Con todo el empeño, con todas sus fuerzas. Tr. No se documenta antes del s. XX. En DFrec hay 4 ejs. de ahaleginetan y 1 de alegiñetan.
Bazkintza au alegiñetan dabil [...] obekuntza au jaristeko. (1918). ForuAB 107. Itzi neban nire bidea, ta jente artetik zulo egiñez itzultzen naz kalea bera karraka alegiñetan etxeraño. "A todo el más correr que pude" . Or Tormes 87. Ibilli ziran monjak alegiñetan, baña alper-alperrik. Kk Ab II 48. Mirua alegiñetan ikustian barre algaraka asi yakon. Otx 172. Zumaia ere, âlegiñetan, / onen orpoz orpo dator. Or Eus 398. Ara urrerantz baimen bage alegiñetan iñor susmautea. Erkiag BatB 21. Eta alegiñetan ari zan bere burua askatu nairik. Berron Kijote 179s. Egingo nuke gainera lortuko duela luzaro gabe ahaleginetan lortu nahi duena. MEIG I 260.
azpisarrerakoSense-9.1
(Con zazpi 'muchos').
Eta alak eta lerrak egin ostean, zazpi alegiñetan indarrak guztiak emon ondoren, [...]. Erkiag Arran 79. Maisuaren esanaldi ta jakinbear illun eta nekagarriak ausnartu ta eio eziñik, zazpi alegiñetan jardun. Erkiag BatB 17.
azpisarrerakoSense-9.2
(Precedido de adnom.).
Zure etsai zitalak / ez dute pakerik, / alperrikako / alegiñetan, / zu ondatu nairik. NEtx LBB 409. Senar bat, bere kalterako alegiñetan. Etxba Ibilt 456. Ortarako alegiñetan zan. Ib. 476.
azpisarrerakoSense-9.3
(Precedido de sintagma con suf. -t(z)eko o de part.). Tratando de, intentando.
Nere gabon-aparia, bidetan igesi, nere burua ezkutatzeko alegiñetan joan zitzaidan. NEtx Antz 88. Lokarri ikus ezinaz inguratu ninduten / egazti ankerrek inguruka ta inguruka / besteengandik berezi ahaleginetan. Lasa Poem 98.
azpisarrerakoSense-9.4
(Precedido de sust.).
Bere asmaizunaren irudi-alegiñetan, azkenik deitura au eman zion: Rozinante. Berron Kijote 36.
azpisarrera-10
AHALEGINEZ.
azpisarrerakoSense-10.1
a) En lo posible; todo lo posible. Tr. Documentado en textos meridionales. En DFrec hay 2 ejs. de ahaleginez y 1 de alegiñez.
Eskuetan degula bada artu degun pisu au, dakusgun alegiñez zenbat pisatzen deuen Birjiñaren doloreak. Lar SermAzc 47. Aal egiñez beren egokaria guzitan egiten dutenak. CatBurg 45. Orretako alegiñez utziz lurreko egiteko, zerukoak eragoz lezakenak. Mb IArg I 325. Ezertan ere aleginez Jangoiko ain maite izan gaituenari atsekaberik ez emaiteko. Mg CC 234. Kendu biar dira alegiñez gogoti, alango adiskide txaarrak. Mg CO 279. Gizon errukior ta biotz biguñeko batek artu zuen etxean sugea; palagatzen zuen alegiñez. VMg 9s. Eta espiritu orrekin alegiñez beti Aita gurea edo Pater-nosterra errezatu bear degu. Gco I 451. Eskandalo nabarben edo publikoak aleginez edo albaitez eskusatzeko. Gco II 243. Difuntu maiteen arimaakaz gomuntau ta alegiñez sokorrietako. JJMg BasEsc 268. Alegiñez humiltasunik andienarekin erregutu zion. 'Con toda instancia y humildad' . Aran SIgn 50. Neuk be ikustearren / senar ona sendo, / berau alikatzen dot / alegiñez ondo. Enb 194. Nentzuna alegiñez ulertu nai nuan. Or Aitork 157. Alegiñez arintxuago joateko agindu yaustak. Erkiag Arran 15. Guztiok alegiñez irakatsi ezkero, laster ibilliko iakuz semeok aurrerantz polito polito. Bilbao IpuiB 60. Gure elederrari oñarri sendo bat aukeratzea ta bere esapidea alegiñez lasagotzea. Gazt MusIx 7.
azpiadiera-1.1
(Tras bere, etc.).
Saiatzen diralako / beren alegiñez. MendaroTx 444. Kontseju emole naz / neure alegiñez. Ayesta 68.
azpiadiera-1.2
(aleginez Izt 100r). Pudiendo, en caso de poder.
Ahi, zenbat ardura imiñi biar leukeen gurasuak ez bialduteko alegiñez alaba ez krijada gazterik karobijeetara. JJMg BasEsc 119. Gurasuak, alegiñez gusto emon biar deutsee seme alabei borondatia daukeenagaz ezkontzaak egiten. Ib. 247. Pekatu mortala egiten daudee aleginez [Sakramentu Santuau] artzaiten ezpadaudee. CatLlo 76. Egiteko daukadan gauzea, neuk ona eritxiezkero, eztot nik alegiñez egin barik itxiko. A ( in Azc PB 3 ). Aalegiñez ez bedi iñor itsasoan geldi. Erkiag Arran 164.
azpisarrerakoSense-10.2
b) (Precedido de gen.). Por el empeño de, por el esfuerzo de.
Dala bat osatuten bere alegiñez, / eta ez medikuak dauken albidadez? AB AmaE 247. --Beste zeintzuk eratakoak izan leitekez on-oidadeak? --Jaungoikoak guri emonak eta geuk geure aleginez artuak. Itz Azald 180. Iainkoa siñestez eta maitaro gogoratzen egotea, nola egon orrela, zeruan bezala, bakoitzaren alegiñez, beintzat? Or QA 135. Bera oartu gabe bataioa eman zioten, ez ene alegiñez, uste bainun ene bururakizuneri idukia zegola, eta ez gorputzean oarkabe egin ziotenari. " Me non curante" . Or Aitork 81 (el significado del orig. parece ser 'sin importarme'). Aiek ere, beste guziok bezela etorriak [mundu ontara], nunbait. Zera... gurasoen alegiñez. NEtx LBB 121.
azpisarrera-11
AHALEGINEZKO.
azpisarrerakoSense-11.1
a) Todo el posible.
Bekatu txikietan ez jausteko ardura alegiñezkoa ifintea. LoraS 112. Aurrera eroan egizuz, bada, gaur bere nigazko ardura alegiñezkook. EL2 14.
azpisarrerakoSense-11.2
b) (Precedido de gen.). Del esfuerzo de, del empeño de.
Geron alegiñezko otoitzaz ari giñan orduan. Or QA 167. Askotan ez baitaukagu iakiterik bakoitzaren alegiñezkoa non bukatzen dan eta Iainkoaren ixuri utsezkoa non asten dan. Ib. 164.
azpisarrera-12
AHALEGIN GUZTIA. Todo lo posible. Cf. AHALEGINA.
Aparta zaitez alegiñ guztiya konbersazioetatik. Echve Imit I 10, 1 (SP ahal bezanbat, Ch ahal guziaz, Mst ahalaz, Ol albait, Pi al-bait geien, Leon ahal bezanbatean).
azpisarrera-13
AHALEGIN GUZTIAN. Con todas sus fuerzas; todo lo posible.
Ongi ill nai dutenak alegin guzian egin behar dutena. Mb IArg I 130. Geren onez ta naiez gaiztoak alegin guzian onzea. Ib. 316. Kanpora irten nairik / alegiñ guzian. Izt Po 90. Saltoka asitzen da / alegin guztian, / ordu bian badabill / ezin iritxian. It Fab 135. Zaharrena mutillari / alegiñ guzian oihuz zaio yarri. Gy 199. Egiten du kontra alegiñ guzian. Ib. 8. Biak ipiñi zituen gañerako guziari lagata, Jesusekin ibiltzera, eta alegin guzian lagunak egitera. Lard 373. Bai sokorritu ere / alegin guziyan. Arrantz 91. Eta aurrera asi zan arreba eztitzen alegin guztian. Apaol 104. Saiatutzen dirade / alegin guztian. EusJok II 170. Yauzi egizu alegin guztian onantzako bazterrera eldu zaitezan. Or Tormes 35. Orain gertutu, preparatu bear dezu alegin guzian. MAtx Gazt 66. Engaiñatu nau beingoz / aalegin guzian. Zendoia 39.
azpisarrerakoSense-13.1
Idazkitxu bat pikuan daula, / egaz alegin danian, / eltzen da zuzen ta artez neugana. Enb 122.
azpisarrerakoSense-13.2
(Precedido de bere, etc.).
Ospiaren billa ikusten doguz dabiltzala gixonak euren alegin guztijan. Kk Ab I 96.
ahalegin
<< ahal 0 / 0 ahalke >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper