Etim. De lat. leuamen; v. SHLV 187 y FHV 146.
1.
(
G-to, AN-5vill; Lar,
VP
53v,
Mg Nom 67
(G),
Añ (G),
Hb (V),
H (V, G)),
legamia (
G-azp),
lemami (
L-sar; SP,
Urt III 235,
Ht VocGr,
Dv,
H),
legamin (
G),
leamin,
labamin (
V-m),
legani (
H (V, G)),
lebami (
H),
lebamami (
Hb),
lemani (
Ht VocGr 379,
Lecl,
Arch VocGr),
elemani (
L-côte),
elemeni (
H),
elemamia (
vEys (L)),
lamiña (
G-azp)
Ref.:
A (legami, lemami, elemani, lamina);
Echaide Nav 156;
Iz To;
Zubk Ond (labamin);
ZestErret
(
legamiya
)
.
Levadura.
"Fermento, levadura"
Lar.
Tr. Al Norte la forma más usual es
lemami, mientras al Sur domina
legami . Con
-a constitutiva segura se encuentra en Ochoa de Arin y Astarloa; cf.
legamiatu (aunque tbn.
legamitu) en Uriarte. En
DFrec hay 5 ejs. de
legamia .
Kenezazu lemami zaharrak zure arimatik.
SP Imit IV 12, 1 (Arbill y Ch lemami).
Hitzkuntza arrotzaren kutsua, zeina ohi baita ganbiaduraren orhantza eta lebamia.
ES 137.
Lemamirik gabeko ogiak.
Urt Gen 19, 3 (v. LEGAMIGABEKO, s.v. legamigabe).
Lebamia du iduri [Jainkoaren Erresumak]
.
He Lc 13, 21 (HeH altxagarri).
Lemamiaren pare da.
He Mt 13, 33 (Ur, IBe legami; Lç, Dv, SalabBN, Leon altxagarri, Ip altxatürazi, Hual, Samper, Ol, IBk orantz).
Ta da lurreko ogia, ezpadu ere gure artean legani edo azkarririk.
Mg CC 195.
Ze ederto dirudijan azkarri edo legamia onek Altarako Sakramentuba.
Astar I XIIbis (sg. DRA
, pero lo que encontramos en dicha pág. es azkarri, txantxadura edo lebaduria
).
Libera bat lemami.
ECocin 39.
Ta ogiya egiteko / zuri mamiña; / baiña derrior biar / dana leamiña.
MendaroTx 42.
Opilla ez da yaikitzen legamirik gabe.
Ldi IL 109.
Aizpari begiratu zionean, legamia bezelaxe zurbilkatuta oartu zun.
TAg Uzt 274.
Legamiñaren antzekoa da.
Ker Lc 13, 21.
v. tbn. Ag G 16. Lemami: Ir YKBiz 235n.
"
Gathuak lemamia ian, gogoetari iarri eta ohera etzin. (Norbait gelditzen denean tratuan galdurik ezin geiago)
"
SP
(s.v. gathua
)
2.
(Ref. a personas). Pegajoso, pelma.
--Aizan, Madalen, ez adi asarretu [...] eta orrenbeste ur nola eraman dezaken? --Eta zuk ainbeste ogi, nola jan dezakezu? Auxe da legamiya!
Anab Don 240.
Baninjoan ni aurrera, mutilla ere nere bidetik joaki. Ango mutillak eskale amorratuak dira [...]. Joateko andik geiago asarretuazi gabe. Ura legamia! Ala ere segi.
Anab Aprika 91.
LEGAMI-ORE.
Masa de pan con levadura.
Ogia egosteko gertutzen dan leami-orea bezelakorik bai al dek?
TAg GaGo 95.