Tr. Documentado en autores meridionales desde finales del s. XVI; es sobre todo frecuente en la acepción de 'cuartel militar'. En DFrec hay 11 ejs. de kuartel y 6 de koartel(e) .
sense-1
1.koartel,
kuarter. Cuartel (tributo extraordinario del Reino de Navarra). Zertako zagozkit niri koartel galdez, paga ezazu zuk zor duzuna. (Urraúl, 1578). ReinEusk2 121.
Au artzen dut kajeentzat, gero kuarterak paga atatzu. (Basaburúa, 1584). ReinEusk 84.
sense-2
2.+koartel. Cuartel militar. v. kaserna. Atráze bada S. Fernando moroen kóntra: pararuzué kuartel jenerála Cuencan. LEJMSB 457.
Eduki zuan kuarteltzat Guadalupeko elizatxoa. ZabGabon 95s.
Zortzin bat egun izan biaitu / kuartel-iskiñan pasiak. TxB I 182.
Kuartelien eundaka asko mutil sasoe-sasoekuak. KkAb II 157.
Hemendik kuartelera hiru bider, eskilara hori jatsi eta igo egin behar. ArtiIpuin 80.
Ta norbait kuartel-leiotik begira badaukate?UgaldeIltz 67.
Ez zan ia iñortxo ere guardiazibil kuartel artara joaten. Ib. 62.
Mikelete'n kuartel izandako etxegin [zaharra]. LMujBideG 44.
Vitorian ere kuartel danak soldaduz beteta zueden. Salav 77.
Kuarteleko lagun geienak beste konpañietara tokatu ziran. Ib. 67.
Loiola deitutzen dan / kuartel batera. UztSas 274.
Foralentzako etxe barria edo kuartela.EtxabuKontu 197.
Kuarteletik libratu arte, emen izango naiz.TxGarmBordaB 15.
Iritxi giñan koarteleko atera. BBarand 121.
Kuarteleko patio nagusira.Gerrika 46.
v. tbn. MendaroTx 211. Alkain 33. Ataño TxanKan 202. Koartel: Ataño TxanKan 246. TxGarm BordaB 46. Albeniz 54.
sense-3
3.Reunión de amigos, sarao. Kuartelak, gitxitu bear dira asko. AñLoraS 188.
Enda zer, kuartel ta bisitetan batzen badira erabatera gizon ta emakumeak? Onelako batzar nastuak bildurgarriak dira. Ib. 190.
Gastu kostotsuak [...] janean, jokoan, bisitan, kuartelean. Ib. 32.
Jaieguneko dibersiñoak, jokoak, bisitak, tertulia, kuartela ta solasak artu bear dira bere muga ta neurrian. AñMisE 252.
sense-4
4.Cuartel, buen trato a los vencidos.v. kartier (2). Ez da kuartelik su ematen duenentzat. CartAnd 411.
Iltzen koartelikan gabe / asi ziraden, ustez zirala / guztiaren jabe.KarlBB 565.
Karlistak eta liberalak, alkarri ezeutsien kuartelik emoten. KkAb II 25.