1.
(Lar, Aq 319 (G)→A),
sartada,
dxartada. Bofetada; palmada, cachete, golpe dado con la mano."Manteniente"Lar.
"Pescozón"Aq 319.
Alemaniako ministroak arpegian sartada bat ikasle bati emon dautsalako. Ezale 1897, 23b.
Dxartadarik andiena Otxoatarrai arpegi-arpegian emotea zan ori. AgAL 124.
Zartadeaz tximela burutik lurrera bota eutson. KkAb I 118.
Etzuala itxaron behar agirakak eta zartadak baño. OskKurl 206.
azpiadiera-1.1
(Lar, Añ, Hb). "Latigazo"Lar, Añ.
Onen zigorrada, ta ugal orapillotuak ematen diztan zartadak, atera oi dizkite zanbro andiak. VMg 33.
Agintzen du [Pilatosek] zartada bildurgarrizko batzuekiñ arrazatzeko Jesus-Jaungoikoa. AgEzale 1897, 127a.
azpiadiera-1.2
(V, G), zartara (V-gip), sartara (V-gip), dsartada. Ref.: A; Iz ArOñ (sartára); Elexp Berg (zartara).Golpe en gral. "Golpecito, varazo" A."
Sartára bat emun, dar un golpe"Iz ArOñ. "Zartara ederra artu dau arbolatik jausitta" Elexp Berg..
Bai, zartada bategaz laster saiestxo bi, / beiñ eutsazan ausi ta, beste beiñ biterdi. AB AmaE 237. Bost milla sartada ta geiago artu dituala. Ag Serm 153. Itxas-zartadak. Ib. 128. Sorbalden gaiñean artu zituan zartada mingarriak. Ag AL 83. Atxur kirtenakaz dsartada galantak emoteutsiezen erdiko zaragidunei. Ag Kr 59s. Sarri artu bear izan det nere gañean kaskabarraren zartada zitala. Ag G 209. Etsai asekatxaren zartada gogorrak. Arriaga Lekob 24. Saietzetik zartada bat susmau eban. Kk Ab I 42. Eztogu uste burrukaldi ta zartada batzuk baño geiago jazo leitekenik. Ib. 35. Ugiñen sartadak. Ib. 80. Makilla bategaz zartada gogorra emonaz. Altuna 23. Zartadetara egin ezkero, miñik sentidu ez. EZBB II 138. Jo sartadea emen eta jo sartadea an, eulijak jo biarrian, bere buruba baño ezeban joten. Otx 160. Ausiko ziekean burua, bere eskura egon izan balitz, zartada batez. TAg Uzt 64. Gazte bat zartadaz il dut. Ol Gen 4, 23 (Ur kolpe, Dv kazkako). [Kuadruak buruan] emon zestan zartadiakin nola ez najuan ba negarrik eingo? SM Zirik 17. Ebagi bear eutson samia olloari kutxillo-sartada batez. Bilbao IpuiB 259. Kiñu ta naiez astuntzen neban / zartada deunga bakoitza. Gand Elorri 98. Udabarriko zartada batek / zuzpertu deusta biotza. Ib. 122. Flaust! flaust! flaust! hasi zan, prakak enborren kontra joten [...]. Lehenbiziko zartadak busti bustiak uzten zituzten enborrak. Osk Kurl 66. Olatuen zartadek. Ib. 130. Odol-zartada axe modu egokian apenduteko. Erkiag BatB 90. Gorantz [zaldiganeko ertzaiñen] tiruak, beso zartadak beerantz. Ib. 147. Naikoa zan guk irri apur bat egitea, [zigorragaz] zartada bat emoteko maixu egiten eban arek. Etxabu Kontu 12. Berak emoten eban lenengo zartadiaz, zeure eskuak lurrera bota biar zenduzan. Gerrika 41s. En DFrec hay 5 ejs.
azpiadiera-1.3
(Fig.).Pulla. Ezta gero edozelangoa bart arratsean zure Aitak emon eustan zartadea. AgAL 40.
Etzuan orratik beste zartada bat eraman gabe Gipuzkoako lurra utzi. AgG 119.
azpiadiera-1.4
(Fig.).Disgusto, golpe anímico.Cf. infra (10). Zorigaitzaren zartadeak noraño baztertu zuan?AgG 320.
Nik eta nere emazteak zartada aundia artu diagu. ABarGoi 47.
Ezin esanalako zartada egin digute bi eriotz ustegabeko auek. Agur 1973 (4) (ap. DRA
).
Eskerrak kaleratiak arindu euskula zartada gogor ori.Gerrika 111.
sense-2
2.
(Lar, Hb, H(G)). "Estallido"Lar.
"Chasquido, estallido"A.
Surtan aragiak ateratzen zuan txingar ots ta zartada. AgSerm 211.
Zigorraren zartada entzuten da, gero zaldien zintzarri otsa urrutiratzen dijoala. AlzRam 109.
azpiadiera-2.1
"
Dzartada, ruido seco de un golpe"A.
azpiadiera-2.2
Laurak aldera asten dira tximistak eta alako trumoi-zartadak.Albeniz 151.
azpiadiera-2.3
Ruido de explosión. Gau guztian ez zan eten zartadie andik eta emetik. Noz tellatua gañera etorriko igaro zan gaba. Gerrika 73.
sense-3
3.
(H(que cita a Izt), A),
zartara (A). Cantidad."
Jende zartada bat, une troupe de gens"H.
"
Zartara (G), cantidad"A(que cita zartaratxo de Iztueta).
"
Zartada (G?), cantidad"Ib. Iritsi zan jende zartada bat Oiarzuna. IztC 335.
Diru zartada andi bategatik ere liburu hura salduko etzukean. ArrMay 74.
sense-4
4.sartada. Rasguño. Osagillak besoan sartada bat eztituteko [= 'vacunar'] egiten eutsen artean. AEzale 1897, 182b.
sense-5
5.
(V-m ap. A),
dzartada (A). "Resolución firme y pronta"A.
"(V-m), garbo, resolución"Ib.Cf. infra ZARTADAKO.
sense-6
6."
Dzartada, [...] rotura de una cuerda"A.
sense-7
7.zartara (G-goi ap. JMB). "Dolor agudo de la cintura" JMB At.
sense-8
8.Acción de reventar. Zelan ba aintzat ez artu gure Egilleak seme ta eme, gizaki guztiongan ereindako azi ezkutuaren noizbaiteko ernamin-zartadak?ErkiagArran 100.
sense-9
9.zartara (V-gip ap. Etxba Eib), sartara (V-gip). Grieta. "Pitxar onek zartaria dauka eta ez da luzerorako" Etxba Eib. "Toda clase de grieta [...]. Ori dok sartaria!" A. Oregi (comunicación personal).
sense-10
10.Emoción. Ota txoriak, sasi ganean, / maitasun zartadak. GandElorri 194.
Beste eragin eta zartada barria nabaritu ta sentidu eban bere kolkoan. ErkiagBatB 84.
ZARTADA BATEAN.
De golpe, repentinamente. Norbaitek zartada baten odei-ganean estalki baltz da izugarri bat zabaldu-ta legetxez, etorri ei-iaken gaba euren begietara. ABeinB 78.
azpisarrera-2
ZARTADAKO(V-m ap. A; dzartadako Vc ap. A). Resuelto, decidido. "Resuelto, enérgico. Oba zenduke, or kili-molo ezmezean egon barik, ama lakoxe zartadakoa baziña" A. Cf. zartadako. Probentziania da bera, neskato ona, biargiña ta dzartadakua. AEzale 1898, 255a.
azpisarrera-3
ZARTADAN.
"(V, G), de golpe" A. "Bai, gizona, zartadan egin eustan, sí, hombre, me lo hizo de golpe" Zam Man 72.