Azpisarrerak (sarrerak) (42)
- 1 e
- 2 e
- e
- ahuin(e)
- aittun(e)
- akom(e)atu
- albarot(e)
- aloj(e)atu
- andaitz(e)
- apat(e)
- ardanand(e)re
- are(e)ta
- attun(e)
- auzu(e)
- ba(h)e
- -(E)LA KONTU (1 kontu)
- enberador(e); enberatortu
- guñ(e)
- HE ETA ME (1 e)
- iboir(e)
- istudiant(e)
- iñorkin(e)
- kardenal(e)
- karrer(e)
- kas(e)
- komendant(e)
- kurator(e)
- larraut(t)e
- lauroin(e)ko
- liber(e)
- lokun(e)
- marmariñ(e)
- matu(e),
- merzed(e)
- mezp(e)rezatu
- noizd(e)ino
- orko(e)
- patxo(e)r
- paxi(e)ntxi
- pense(e)ta
- stant(e)
- triat(r)e
1 e.
1.
(A DBols
, Etxba Eib),
he.
¡Eh! (Exclam. que sirve para llamar la atención, advertir de un riesgo, protestar, etc.). " Eh, interjección para llamar la atención" Etxba Eib.
He, tenplea desegiten eta hirur egunez edifikatzen duaná, enpara ezak eure burua eta iautsi adi krutzetik. Lç Mc 15, 29s. Eh! Zeubeen lagunai ori burloori! fB Olg 185. Eh! Banaioak. Zav Fab RIEV 1909, 30. Hola he! barku ederrak, / diru ketara ethorriak? Gy 83. He! amatxo, jaiki zaite. Arr GB 56. -Ez diat i baño asto aundiyagorik ikusi. [...] (Guztiyak): --E, e eeee (ojuka). --Tira, tira, ez diau asarratu biar gabonetan. Sor Gabon 22. E! e! Eztu baliyo! Alz STFer 126. E! Asto lapiko! Ez nazu golpe txarra eman. Iraola 108. E! ez hain zaloin, hain laster ibil zure arrazoinamendutan. Mde Pr 155. E, au tontoa dek. And AUzta 57. Eee! Geldik! NEtx LBB 53.
¡Eh! (Exclam. que sirve para llamar la atención, advertir de un riesgo, protestar, etc.). " Eh, interjección para llamar la atención" Etxba Eib.
He, tenplea desegiten eta hirur egunez edifikatzen duaná, enpara ezak eure burua eta iautsi adi krutzetik. Lç Mc 15, 29s. Eh! Zeubeen lagunai ori burloori! fB Olg 185. Eh! Banaioak. Zav Fab RIEV 1909, 30. Hola he! barku ederrak, / diru ketara ethorriak? Gy 83. He! amatxo, jaiki zaite. Arr GB 56. -Ez diat i baño asto aundiyagorik ikusi. [...] (Guztiyak): --E, e eeee (ojuka). --Tira, tira, ez diau asarratu biar gabonetan. Sor Gabon 22. E! e! Eztu baliyo! Alz STFer 126. E! Asto lapiko! Ez nazu golpe txarra eman. Iraola 108. E! ez hain zaloin, hain laster ibil zure arrazoinamendutan. Mde Pr 155. E, au tontoa dek. And AUzta 57. Eee! Geldik! NEtx LBB 53.
2.
¡Oh!, ¡ah!, ¡ay! (Exclam. de queja, indignación o admiración).
He! zein guti den nik egiten dudana! "Heu". SP Imit IV 1, 5. He! zergatik enatzaio bide arrai eta eder hari iarraiki? SP Phil 48 (He 49 Ah!). He! Iauna, emoitzu guardiak ene ahoari. Ib. 363. Hik manatu nik noiz edan? He, hik! Larz Iru 90. (Athea jotzen dute... kexu) He... Oraino ere. Larz Senper 40.
He! zein guti den nik egiten dudana! "Heu". SP Imit IV 1, 5. He! zergatik enatzaio bide arrai eta eder hari iarraiki? SP Phil 48 (He 49 Ah!). He! Iauna, emoitzu guardiak ene ahoari. Ib. 363. Hik manatu nik noiz edan? He, hik! Larz Iru 90. (Athea jotzen dute... kexu) He... Oraino ere. Larz Senper 40.
3.
he. (Expresa ironía, burla o aprobación, a veces con sentido irónico)
Tr. Documentado en autores septentrionales.
Puttikok galdetzen dio zubi gainetik hirriz, eian nahi duen bat saldu, bere diruan? --He, he, he, hasten da Gaizandi. Hb Egia 131. He, he, he, Petan, khuiak han ezar, / Ezkur koxkorrak berho pean sar? Ox 117. Lekuineko Jaun Erretorari aldiz --barkatu!-- begietarat heldu zitzaizkon, eta sudurrerat, pindar batzu; ez baitakit xuxen zer zuten erakusten: urgulu izpiño bat, ala othoitzeko kharra. He! he! he!... ez baitakit! JE Bur 73. (Hirri maltzur bat eskapatzen zaio:) He, he, he! Barb Sup 58. --Zer ezarri daukuzu? [...] --Gondolier [dizka] ! --Eta gero? --Gondolier hiruetan! --Gostu oneko gizona, he! JEtchep 86. --Hire sosa! edo erratzen hut! --He, Jainko maitea! ene sosa! ez diat sosik mutikoa. Ib. 114.
Puttikok galdetzen dio zubi gainetik hirriz, eian nahi duen bat saldu, bere diruan? --He, he, he, hasten da Gaizandi. Hb Egia 131. He, he, he, Petan, khuiak han ezar, / Ezkur koxkorrak berho pean sar? Ox 117. Lekuineko Jaun Erretorari aldiz --barkatu!-- begietarat heldu zitzaizkon, eta sudurrerat, pindar batzu; ez baitakit xuxen zer zuten erakusten: urgulu izpiño bat, ala othoitzeko kharra. He! he! he!... ez baitakit! JE Bur 73. (Hirri maltzur bat eskapatzen zaio:) He, he, he! Barb Sup 58. --Zer ezarri daukuzu? [...] --Gondolier [dizka] ! --Eta gero? --Gondolier hiruetan! --Gostu oneko gizona, he! JEtchep 86. --Hire sosa! edo erratzen hut! --He, Jainko maitea! ene sosa! ez diat sosik mutikoa. Ib. 114.
4.
¿Eh? (Expr. con entonación interrogativa; sirve para buscar la confirmación de lo expresado anteriormente).
"
Gaur goiz jeikiya, e?, se le dice a algún guasón que engaña con una broma verbal"
BU Arano
216.
Tr. Frecuente en la tradición meridional.
--Ori bai izango litzakela Paraisoko subia bezela... --Bai, e? Sor Gabon 46. Duroz betia egongo da, e? Apaol 40. Zenbat gauza, e? Alz STFer 136. Txanpañaren izenik entzun al dezute? Ez, e? Ag G 174. Gezurra zirudik e? Or Mi 9. Zer modu, Etxeberria? Ondo, e? Lab EEguna 85. Or ago, e, arraio ori? Bilbao IpuiB 131. Baiña kontuak ondo atera, e? NEtx LBB 183. Ona ematen dik, e? BAyerbe 126. Berago ez utzi, e? BBarand 160. Gero, neu azkoriaz ez jo, e? Gerrika 36. Baina ez dut uste hori bakarrik denik e! MEIG IX 77.
--Ori bai izango litzakela Paraisoko subia bezela... --Bai, e? Sor Gabon 46. Duroz betia egongo da, e? Apaol 40. Zenbat gauza, e? Alz STFer 136. Txanpañaren izenik entzun al dezute? Ez, e? Ag G 174. Gezurra zirudik e? Or Mi 9. Zer modu, Etxeberria? Ondo, e? Lab EEguna 85. Or ago, e, arraio ori? Bilbao IpuiB 131. Baiña kontuak ondo atera, e? NEtx LBB 183. Ona ematen dik, e? BAyerbe 126. Berago ez utzi, e? BBarand 160. Gero, neu azkoriaz ez jo, e? Gerrika 36. Baina ez dut uste hori bakarrik denik e! MEIG IX 77.
5.
(Exclam. que se emplea para indicar que lo dicho por el interlocutor no se ha entendido, produce extrañeza o se desea precisarlo).
--Garai bateko egunetan munduan lamiñak eiziran, [...]. --E? Zer ziran lamiñak? Ag AL 63. E? Bost durokoa? Zer dala ta? Ag G 131. --Diruba lenbizi... --E! Zuaz nere begiyen aurretik! Alz Txib 104. --Gezur bat erraiten edo egintza gaixto zerbeit egiten delarik, bere baitharik jotzen abiaten den xilintxa bat. --He? Nola? Jotzen? Gezur bat erraiten delarik? Barb Sup 154. --Poz ori emango diot ba. --E! Zer! --Beorrekin bazkaitara joango naiz. Muj PAm 41. Alargunarekin ezkontzen naizela? --E? Alargunarekin ezkondu? Lab EEguna 103. --Ezetz, gizona! --He? Zerb BiGo 303. --Emen erbirik ikusi al dezu? --E, ze ordu dan? And AUzta 57. --Zuk badakizu nor dan iltzaillea. -- (Ikharatua) Hee?... Nik, nik?... Frogak nun ditutzu? Larz Senper 79s.
--Garai bateko egunetan munduan lamiñak eiziran, [...]. --E? Zer ziran lamiñak? Ag AL 63. E? Bost durokoa? Zer dala ta? Ag G 131. --Diruba lenbizi... --E! Zuaz nere begiyen aurretik! Alz Txib 104. --Gezur bat erraiten edo egintza gaixto zerbeit egiten delarik, bere baitharik jotzen abiaten den xilintxa bat. --He? Nola? Jotzen? Gezur bat erraiten delarik? Barb Sup 154. --Poz ori emango diot ba. --E! Zer! --Beorrekin bazkaitara joango naiz. Muj PAm 41. Alargunarekin ezkontzen naizela? --E? Alargunarekin ezkondu? Lab EEguna 103. --Ezetz, gizona! --He? Zerb BiGo 303. --Emen erbirik ikusi al dezu? --E, ze ordu dan? And AUzta 57. --Zuk badakizu nor dan iltzaillea. -- (Ikharatua) Hee?... Nik, nik?... Frogak nun ditutzu? Larz Senper 79s.
6.
(Muletilla).
--Badakik? Koxme, e... --Koxmeren tratuakin al ator onera? Alz Burr 30. Oneek e... desiertuen bixi ixeten die-ta. Kk Ab II 152. --Ze numero? --preguntau zetsen zentraletik. --Ba... ee..., 45. SM Zirik 81. E... bai ba. Orixe esan nai neutsun. Erkiag BatB 32. Eta bueno, orduan beharbada bai zera bat e, bueno, borradore moduko zerbait edo. MEIG IX 85.
--Badakik? Koxme, e... --Koxmeren tratuakin al ator onera? Alz Burr 30. Oneek e... desiertuen bixi ixeten die-ta. Kk Ab II 152. --Ze numero? --preguntau zetsen zentraletik. --Ba... ee..., 45. SM Zirik 81. E... bai ba. Orixe esan nai neutsun. Erkiag BatB 32. Eta bueno, orduan beharbada bai zera bat e, bueno, borradore moduko zerbait edo. MEIG IX 85.
HE ETA ME.
(Expr. con eco irónico o despectivo).
--Ezetz, gizona! --He? --He eta me, arno hau hauta dela [...], bainan laster edan beharra! Zerb BiGo 303.
(Expr. con eco irónico o despectivo).
--Ezetz, gizona! --He? --He eta me, arno hau hauta dela [...], bainan laster edan beharra! Zerb BiGo 303.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
