(
gral. (-rh- BN, S); IC 443r, SP, UrduñBerb 396, Lar, Aq 248, VP 9r, Añ, H , Dv, Foix; -rh- Gèze, Dv (S), H (S)),
are (
V-arr),
bae (
S),
bara (
G-nav)
Ref.:
VocPir 282; Bon-Ond 140; A (are, bae, bare, barheko min), Apend , Aezk 290; Ond Bac 390; Etxba Eib ; Elexp Berg.
Bazo.
"Esplénico, barekoa
"
Lar.
"Râte"
Foix s.v.
foie. Cf. Poza 17v: "Areuacos significa 'gente sin bazo', y eran las naciones entre Moncayo y Agreda, Monteagudo y Roa".
Gibeleko on dana areko gaxo.
"Bazo"
.
RS
141.
Gibeleko on dena, bareko gaizto.
RIs 45.
Eta [hartzen ditu] edari, barren guzia nasten diotenak eta gibela ta barea este guziekin boterazi bear diotela diruditenak.
Mb IArg I 317.
Maite jitubek ire odoloste, lukainka, gibel, bare, solomo ta duan guztia.
Mg PAb 89.
Baditu [zigarrak] urdalla, esteak, sabela, biotza, birikak; bear ditu ere izan gibela, barea eta giltzurriñak.
It Dial 24 (Ur baria, Dv barea, Ip barhia).
Zer erran haukien beso, azpi, bulhar, gibel, hertze, sabel, giltzurrin, bare eta birikaz!
Hb Egia 132s.
Ikus-errex da bihotza, gibela, barea --bertzeak bertze-- ez direla moldez berdin.
JE Med 155.
Marsellatar aipatuak irabazi uste zinan [laisterketa], ez omen zinan barerik.
'On a dit qu'il n'avait pas de rate'
.
Or Mi 14.
"
Are (V-ple-arr-ger-oroz), páncreas (glándula colocada detrás del estómago)"
A.
"Riñón"
VocB
.
"
Barea edo birika, pulmón"
VP
12r (debido probablemente a confusión).
BAREA GORATU.
Dar el flato.
Saetseko barea goratzen denenan, iru arri paratu bear dira alkarren gainean.
(B).
A EY IV 226.
BAREA ITZULI.
Dar el flato.
Barea itzultzen denean, behiaren ongarri bero beroz enplastoa egin ta haren gainean ezartzen da.
(BN-ciz).
A EY IV 227.
BAREAK HELDU.
"Bareak eldu, doler el bazo" Garate Cont RIEV 1930, 154. "Bariak eldu, flato. Bariak eldu ezpalosta irabazitta neukan karreria" Elexp Berg. "Bariak eldu zian ta erretirau inber izanun" ZestErret.
Zegaman, bareak eltzen dooneen, iru arri txiki txistuz busti ta atzera lengo lekuun utzi bear die.
(G-goi).
A EY IV 227.
BAREAK ORATU
(bariak oratu V-gip; bariak ebatu V-gip). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg (bariak ebatu). Dar el flato. "Bariak oratu. Se dice del violento dolor al costado que acomete al dar una violenta corrida. Bide erdi eiñ baño len, bariak oratu zestan eta jarri biarra izan neban" Etxba Eib.
BAREAK HOZKA EGIN.
Dar el flato.
Epe luzetxoan lertzeko zorian ibillita gijoazen udarako goiz batean, nere lagunari bareak ozka egin zidala esan nion. Euskaldunok badakigu "bareak ozka" egite ori zer dan.
Moc EEs
1924, 105.
BARE-HANDI
(Ae ap. A Aezk). Tranquilo, flemático.
BARE HANDIKO.
Tranquilo, flemático.
A! ta kontrabandixtetan bikañenetakoa da. Azkarra, bizia, kementsua, arriskorik estuenetan bare aundikoa, nekea zer dan ez dakiena.
Alz Ram 35.
BARE EDERREKO.
"Bare ederrekoa da, es de hermoso bazo, es cachazudo. Sin. de bare-andi" A Aezk.
BARE-GANTXE.
"Bare gantxa, id. bare sarea, péritoine et mésentère" H. Cf. Lar: "tela, cáscara, &c., axala, gantxea".
BARE-IXTE (
-iste Lar),
BARE-HESTE (Hb).
"Bacera, opilación del bazo" Lar. "Bareheste, obstruction de la rate, causée par le trop grand usage du vin" Hb.
BARE-JAKI (Lar, Hb).
"Girosina, cierto guisado de bazos de carnero" Lar.
BAREKO MIN
(-rh- BN, S). Ref.: A; Lh. "Barheko min (BN, S) [...], comalia, enfermedad de las ovejas" A. "Maladie de la rate" Lh. v. bareko.
Bakeko [sic, por baheko] (bareko) mina ardi bati yiten bazaio, orratz batekin txistatzen düzü eta sendotü ere bai.
(S).
A EY IV 227.