goiburua
praka.
tradizioa
Tr. Documentado exclusivamente en la tradición meridional, y más frecuente en autores vizcaínos. Además de la forma más usual praka, hay fraka en Micoleta, Iztueta, E.M. Azcue, Iraola, San Martin y Anduaga, y braka en DicM, Alzaga y Gregorio Mujika (PAm 33). Ejs. claros en sing. se encuentran en DurPl, Arrese Beitia (AmaE 405), D. Agirre y B. Enbeita. En DFrec hay 6 ejs. de praka y 1 de fraka.
sense-1
1.
(
V, G-goi-azp; Lar, Añ, VocZeg 288, Hb, H, Zam Voc
),
braka (
H),
braga (
Lcc),
fraka (
V-ger-ple-arr-oroz-gip; Mic 5v, Lar, Añ, Hb, H, Zam Voc
)
Ref.:
A (praka, fraka);
Iz ArOñ (éuskerasko, frákaak, prakaak);
Etxba Eib (prakak, frakak);
Etxabu Ond 106;
Holmer ApuntV (prakak, fraka);
Elexp Berg (praka, fraka);
Gte Erd 174
.
(Gralmente. pl.).
Pantalones; calzones, calzas.
"Bragas o calzones"
Mic 5v.
"Bragas"
Lcc, Lar y Añ.
"Calzas"
, "calzones" Añ.
"Culottes, grègues, habit aux basques courtes, lacées"
Lh.
"
Éuskerasko frákaak, tenían un botón en la cintura y por bragueta tenían una tapa de tela que levantaba"
Iz ArOñ 110.
"
Ixkiratako prakak, se refiere a pantalones que son cortos para burlarse de quien los lleva"
Etxabu Ond 106.
"
Praka bakeruak erosittut
"
Elexp Berg.
.
Indazu fraka terziopelo akutxilladuzkoak.
Mic 12v.
Praka luze bategaz.
DurPl 78.
Jarten bazara gizategijan, zikinduko dituzu prakaak.
Mg PAb 117.
Belauna agirian / prakeen zulotik.
Zav Fab,
RIEV 1909, 37.
Onen alkandora ta frakakin abarka mantarrak janzi.
Izt C 248.
Braka zar orik trukatuko zeñituke beste obeagoak gatik?
"
Pantalones"
.
DicM
(ed. 1877) 63.
Eunezko praka zarrak.
AB AmaE 217.
Praketako boltsikotik.
Apaol 24.
Negarrak azi al baleiz / gizonak umetan, / ezingo nintzan sartu / aitaiten fraketan.
Azc PB 339.
Orla dabilkite gure gizona, batian bere batakin eta bestian besteren frakekin.
Iraola 25.
Txapela urdiña, amilla urdiña, praka urdiña.
Ag G 94.
Gure urietako andere apaingarri-zaleak kaltzaz, prakaz jantzi nai izan ebezan.
A EEs
1916, 111.
Yipoea ta prakak.
"Calzas"
.
Or Tormes 83.
Braka batzuei arabakiak jartzen ari da.
Alz Burr 11.
Anai nagusiago guzien praka igatuak erabilli-bearra.
Markiegi (
in
Ldi IL 12
).
Kentzen yozak / alkondara ta praka urdiñak.
Laux AB 92.
Ara beste barik frakak bajatu ta nun ipiñi eban atzia zulo parian.
SM Zirik 46.
Prakak lotuten ebazan bitartean.
Bilbao IpuiB 166.
Lebita-luze, praka-labur eta iru puntako [...] txapelagaz.
Alzola Atalak 141.
Praka edo galtzak jantzi.
MMant 45.
Praka panazko bana.
Gerrika 68.
Nondik datozkio Oñatiko San Migeli urrezko "praka" horiek?
MEIG I 224.
v. tbn. JJMg BasEsc 207. Zab Gabon 51. Ud 40. Urruz Zer 31. Kk Ab I 68. JanEd II 43. TP Kattalin 183. Otx 139. Erkiag Arran 40. Osk Kurl 213. BEnb NereA 212.
azpiadiera-1.1
Fraka baltzean puntada zuria, umeak iñorenak eta andra nagia, ezta gizonentzako bizimodu andia (V-arr).A EY III 130. Praka baltzetan ari zuria etxat niri inoiz faltadu (V-m). Id. ib. IV 135 (tbn., con alguna variación, en MAtx Gazt 33).
azpiadiera-1.2
(Como símbolo del valor o la autoridad varonil).
Txepetx jaio ta Miru nai daben gizonak / praken lekuan jantzi obe leukez gonak.
AB AmaE 242.
Auzira zetan juan etxaukok gixonak / zentzuna eta prakak ondo daukazanak.
Enb 178.
Ago ixilik. Etxe ontan brakak ire emaztiak dituela bazekiau-ta.
Alz Burr 29.
Itxuria, aren etxian andria asiko zuan frakak jazten.
SM Zirik 43.
Emakumia prakaren jabe / ta gizon kanpo-zaliak.
BEnb NereA 175.
Andreak agintea / badauka etxian / eta gizonen frakak / jantzi gorputzian.
And AUzta 133s (119 prakak
).
azpiadiera-1.3
(Como sinécdoque de 'varón').
Zuri prakak erakartzen zaittutenez, narakarte ni ere gonak eta iñun gona konturik bada, ez dira urruti nere zankoak.
Etxde AlosT 74s.
azpiadiera-1.4
Betik gora prakak jazten dituanik iñon bada [= 'si hay algún hombre'], betor Iñazio Marin ondora!
Ag G 105.
azpiadiera-1.5
"
Praka barri asko ez eiñ, dirurik, etekinik, atera ez. [...] Orrek pe liburuak eskribitzetik etzeban praka barri asko eingo
"
Elexp Berg.
.
Ez dau mutillak, ezkur orregaz, praka barri askorik egingo.
Erkiag BatB 145.
Euskerak dakarkidan irabaziakin, praka berri asko ez degu egingo.
Ataño TxanKan 19.
sense-2
2.
praga
(L ap. A). Bragueta.
sense-3
3.
Cada una de las perneras del pantalón.
"
Eskumako prakia apurtu jat
"
Elexp Berg.
.
azpisarrera-1
PRAKA-BARREN (V-ger-gip, G-azp).
Ref.: A; Elexp Berg. Bajo del pantalón.
Oñetakoak kendu ta praka barrenak gora jaso zituanean.
Ag Kr 140s.
Oñetakuak eta praka-barrenak loi-loi eginda lupetzez.
Kk Ab I 60.
Mutillak praka barrenean igurtzi zituan eskuak.
Erkiag BatB 87.
azpisarrera-2
PRAKA-BELAUN.
Rodilla del pantalón.
Txirristadaka eskuak eta praka belaunak urraturik eukazan.
Ag Kr 143.
azpisarrera-3
PRAKA BETE LAN.
Mucho trabajo. v. GALTZAK BETE LAN.
Danean dago praka bete lan-da.
Ataño TxanKan 11s.
azpisarrera-4
PRAKA-GORRI (V, G ap. A).
a)
"Diablo [...]. Se usa sin el artículo -a [...]. Praka-gorri dator" A.
Diablo, demonio; espítitu maligno.
Askoren ustez prakagorri oek eltxoen irudikoak dira. JMB LEItz 100. Prakagorri guztiek baletoz auntzok uxatuteko. Akes Ipiñ 32.
b)
"Miquelete, militar a sueldo de las Diputaciones vascas; litm., de pantalón rojo" A.
c)
(Referido a las piernas de los demonios).
"Alde txarreko" aldra andijak agertu zirala Andikoetxen, euren prakagorri, buztan, adar ta guzti. Kk Ab II 89.
azpisarrera-5
PRAKA-GURUTZE.
Entrepierna de pantalón.
Ikullu barrutik irten zan irixko batek, Lauziri, praka kurutzetik oratuta aidean sartamillaka bota zuan.
Elizdo EEs
1913, 123.
azpisarrera-6
PRAKA-IZTER.
Parte alta de la pernera del pantalón.
Praka iztarrean dauz atzak igortziten.
AB AmaE 217.
azpisarrera-7
PRAKAK HARTU EZINIK.
Con inquietud, preocupación.
Or dabil gure etsaia / prakak artu eziñik, / esaten ezin daula / Euzkadigaz gauzonik.
Enb 93.
azpisarrera-8
PRAKAK ASKATU.
Soltar los pantalones (euf. por 'defecar').
Onen billan Saul zebillen bein batean, frakak askatu bearrak eman zion, eta isillik egin naiez, ar-zulo oietatik batean sartu zan.
Lard 173.
Batalloiaren atzeko aldian yoiazan soldauetarik bat urten zan bidetik, prakak azkatu biar ebazala-ta.
Kk Ab II 101.
azpisarrera-9
PRAKAK BETEAN.
"Prakak betean dabil, anda muy apurado (V-ger)" A EY III 248.
Arrezkero, [agintaritzak] andizki kordokatzen du erritarren bakea: bidegabekeriak oro bere gain artzen ditu: bere kalte aunditan diran makurrak eta geiagorik ere egiten ditu, prakak betean ibilki.
Zait Plat 18.
azpisarrera-10
PRAKA-MANTAL (G-azp).
Delantera del pantalón.
"Garai bateko prakek izaten zuten brageta lauki formakoa eta botoiduna"
ZestErret
.
Daguaneko esposariyoko arropak gorritu ditu ladrilluba bezela; batez ere, galtz-ipurdiyak eta praka-mantalak beintzat, azariyaren isatza dirudite!
Moc Damu 16.
azpisarrera-11
PRAKA-MENDEL (V ap. A).
Ruedo del pantalón.
azpisarrera-12
PRAKA-MOTZ,
PRAKA-MOTX
(El) que lleva pantalones cortos.
Laister atzian itxi eben praka motza.
Kk Ab II 177 (cf. ib. unas líneas más abajo, usado ya como apodo: etzan ondiño agiri Prakamotz).
Gizonezkoak, tira ba! prakamotz eta galtza labur-samarrak izan arren.
Erkiag Arran 25.
Nola diteke gaur ain utsa zu [itxasoa], / atzo baziñan beterik? / Praka motx oiek ez al dakite / zureganako biderik?
Basarri 164.
azpisarrera-13
PRAKAN-PRAKAN.
"Prakan-prakan eztago gizona (V-m), no en todos los pantalones hay hombre" A.
azpisarrera-14
PRAKA-PARE (V-gip, G-azp).
Ref.: Elexp Berg; Gte Erd 25. Pantalones, par de pantalones. "Iru praka-pare besteik etxat gelditzen" Elexp Berg. "Beste praka-paria ondatuta daukat" Ib. "Pare bat praka (V-gip)" Gte Erd 250.
Pare bi fraka miesazkoak.
Mic 14v.
Bada ezpadan be praka pare bi eroango yozakela esan ei yok.
Bilbao IpuiB 17.
azpisarrera-15
PRAKAPEAN.
Debajo del pantalón.
Prakapean eukan buztanetik eldu-ta, sasi-arte batera bota eban [azeria]
.
Bilbao IpuiB 203.
azpisarrera-16
PRAKA-SAKELA.
Bolsillo del pantalón.
Ezkerreko praka-sakeletik ardaia, galtzairua ta subarrija atara.
Kk Ab I 102s.
azpisarrera-17
PRAKA-UZTAI.
"Fraka-uztai (V-ple-arr), piezas de hierro con que se endurece y se afirma la rueda cerrada de carros, no la rueda de radios" A.
azpisarrera-18
PRAKA ZURI (
fraka z. Añ),
PRAKA XURI (
fraka x. Hb, H; frakatxuri Lar).
"Calzoncillos" Lar. "Calzoncillos [...] fraka zuriak, galtza txuriak, uzkeronziak" Añ. "Caleçons de toile" Hb.
azpisarrera-19
PRAKETAN.
"Fraketan, en bragas. Una de las edades del niño. Gure umia atzo arte gonetan; gaurtik aurrera fraketan" Etxba Eib.
azpisarrera-20
PRAKETAN HARTU EZINIK,
PRAKETAN HARTU EZINDA.
No cabiendo en sí.
Pozen pozaz praketan artu eziñik dabiz.
Kk Ab I 99.
Ta eurai atzera eragingo eutsenik ondiñokoan etzala jaio ta, orretara arroen arroaz praketan be artu ezinda.
Kk Ab II 11.
azpisarrera-21
PRAKETAN EGON
(Precedido de gen.). Estar en el lugar (de).
Olango gauzak emen entzunda / asko dabiz amesetan, / diñuelarik: Nor egon leiken / Barroetaren praketan!
BEnb NereA 67.
azpisarrera-22
PRAKETAN KABITU EZINDA.
"Pozez zoratzen. Batzuetan harrokeria puntu bat adierazten du. Semiak karreria irabazi dabela ta praketan kabidu ezindda jeuan
.
Praketan kabidu ezindda jaok kontzejal urten dabelako" Elexp Berg (s.v. kabidu).
azpisarrera-23
PRAKETAN SARTU
(Precedido de gen.). Meterse en los asuntos (de).
Zeure lekuan konpondu zaitez, / ez sartu iñon praketan.
BEnb NereA 112.