Euskararen Gramatika

1.1. Euskara, ahaiderik gabeko hizkuntza

1.1a Euskarak dituen funtsezko ezaugarri batzuei buruzko informazioa ematen da atal honetan. Zertan den bereiz euskara, hori da kapitulu honek azaldu nahi duena. Jakina denez, euskarak ez du ahaiderik hizkuntzen artean. Egoera hau, euskararen bakartze hau esan nahi dugu, aski berezia da, baina ez da euskararekin bakarrik gertatzen, bai baitira munduan beste zenbait hizkuntza, euskara bezain isolatu ageri direnak, familiarik gabeak. Europan ere suomiera (finlandiera), hungariera eta Kaukaso aldeko hizkuntzak ere ez dira indoeuroparrak, adibide batzuk emateagatik. Arruntean munduko hizkuntzak familiaka sailkatzen dira, taldeka. Hizkuntzen arteko erlazioen berri dokumentu historikoek, konparazio sistemek, zeharkako datuek… ematen dute, eta horietaz baliatzen dira filologoak erlazio eta harreman horiei buruzkoak azaltzeko orduan. Hola, hizkuntza erromanikoak, adibidez, latinetik sortu direla esaten dugu. Horregatik deitzen ditugu latin hizkuntzak ere. Bada lekukotasun asko testuetan hori hala gertatu dela baieztatzeko.

1.1b Europako hizkuntza gehienak hizkuntza indoeuroparraren ondokoak dira, aski da hizkuntzen mapa batean ikustea (Comrie 1987; Clackson 2007; Haarmann 2011; Reissmann & Argador 2006). Multzo handi horretatik bereiz gelditzen dira, hizkuntza indoeuroparrek inguraturik uharte batzuen antzera, beste hizkuntza zenbait, nahiz kasu batzuetan hizkuntza-familia horien arteko osaera eta mugak zehaztea ez den batere lan erraza eta garbia. Eztabaida handiak daude hizkuntzalarien artean. Esan dezagun, zernahi gisaz, familia indoeuroparretik kanpo gelditzen direla euskara, hungariera, hizkuntza altaikoak (hizkuntza mongolikoak, turkiera…) eta uralikoak (finlandiera-suomiera eta abar). Europaz bakarrik ari gara, noski. Gainerakoak, Europa osoan hedatuak direnak, jatorri indoeuroparrekoak dira: latin hizkuntzak (espainiera, frantsesa, italiera…); germaniarrak (alemana, ingelesa, suediera, daniera…); zeltikoak (bretoiera, gaelikoa…); baltikoak (estoniera, lituaniera…); greziera eta albaniera.