Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-dun.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Ongi eratua da

forma berri-egokia.

Atzizkien araberako erabakiak

-gabe.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: HANKAK DANTZATU. Mover(se) los pies, las piernas con agilidad. Napar artzaitxo batek / eman zigun parte, / puntu artatik beiak / etzirala aparte, / ankak dantzatu ziran / aiek ikusi arte. Ud 99 (ref. a unos pastores en busca de sus vacas). Asto txikiak zortzi arroa / eraman biar sakuban, [...] baña ori allegatu da / an berrogei minutuban, / egon aundirik ark eztu egin, / ankak dantzatu zituban. PE 43. Erreboteko lanian ere / badaki ankak dantzatzen, / ikutu gabe pelotarikan / plazan etzaio pasatzen. Tx B I 27. Tiro-soñu bat izan zan eta / ankak dantzatu zituan. Ib. 188.

adib: dantzatu, dantza/dantzatu, dantzatzen 3 du ad. Beh. Eragin, mugitu, astindu. Niregatik dantzatu duzu gaizki esaka mingaina. Hankak, zangoak dantzatu: lasterka egin. Makila dantzatu zuela besteren hezurretan. Batean mutur joka, bestean ezpata dantzatzen. Labana dantzatzen oso iaioak ziren.

hankak dantzatu 1, Berria (“Eserleku arteko tartean hankak dantzatzea eta lepoa mugitzea aukeratu zuten zenbaitek”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu hankak dantzatu formarik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da, adibide azaldua denez. Bide batez, zangoak dantzatu forma ere jasotzekoa da azpisarrera gisa. Horrez gain, dantzatu 3 sarrerari Beh. marka kentzea proposatu du lantaldeak.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa gehitzekoa hanka sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

1 iz. 2 adlag.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: hankapean , hankapetik .

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-be/-pe

Kategoria

iz.; adlag.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-peko.

Mailak

izlag. eta iz.

Forma baten adiera(k)

mendekoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ankaperatu 2 (Basarri, Gte Erd); ankapetu 2 (Etxde JJ)

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ankaperatu 2 (G, EB); ankapetu 3 (G 1, EB 2, testu berekoak)

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: ankaperatu 3; HiztEn-LurE: hankaperatu

Euskaltzaindiaren Arauak

hankaperatu, hankapera, hankaperatzen. du ad.

Sistematika batean bil daitezkeen aditzoinak

hankaperatu, hankapera, hankaperatzen

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-peratu/-petu (-peratu erregularragoa hobetsi da, datuek ez baitute bestetarako oinarririk eskaintzen; cf. 31.41 irizpidea).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ankarte forma eta aldaerak (anka arte, anka-arte...) 'hanka artea, hankak elkartzen diren aldea' adierarekin 19 aldiz azaldu dira: B 4 (Altuna, Ag Kr, Or Tormes); G 14 (Apaol, Iraola, Or Eus, Or Mi, Or SCruz, TAg Uzt, Etxde AlosT, Berron Kijote) eta EB 1 (Osk Kurl); ankarte eta anka arte formek gizonezkoen sexu-organoei erreferentzia eginez agerraldi bana dute G (NEtx LBB) eta EB (Arti Tobera); ankarte formak emakumezkoen sexu-organoei erreferentzia eginez agerraldi bakarra du, EB (Arti MaldanB); ankarte forma behin azaldu da 'hanken arteko tarte, pauso' adierarekin, G (Or Mi).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ankarte, hanka tarte eta hankarte formak 'hanka artea, hankak elkartzen diren aldea' adierarekin 3 aldiz azaldu dira: G 1 (Linazasoro, I.: H-gabeko umoria, 1970) eta EB 2 (Aramendi, M.: Giza gorputza, 1981; Uranga, A.: Bostak ihesi, 1981); hankarte eta hankatarte formak emakumezkoen sexu-organoei erreferentzia eginez 3 aldiz azaldu dira. Guztiak EBan: Antxustegi, E.: 'Lurralde beroetan, odola bero', in: Literatur gazeta, 1987; Mujika, I.: Azukrea belazeetan, 1987; Mendizabal, J.M.: 'Errekorte', in: Tene lehiaketa, 1988; hankarte eta ankarte formek gizonezkoen sexu-organoei erreferentzia eginez bi agerraldi dituzte EB (Garmendia, I.: Bigarren heriotza, 1986; Lasa, M.: Paretaren kontra, 1980).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

AB50: hankarte (1); Euskalterm: hankarte (1); LurE: hankarte: Hanka artea; hankak elkartzen diren aldea; HiztEn: hankarte: Hanka artea, hankak elkartzen diren aldea; ugal-organoen kanpoaldea izendatzeko eufemismoa; Hiztegi erotikoa: hankarte.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: HANKAZ AURRERA Con las piernas hacia adelante (ref. a un cadáver). "Ankaz aurrera eraman, conducir un cadáver (V, AN)" A EY III 315. "Ankaz aurrera atera dute (V-gip, G-azp, AN-gip)" Gte Erd 149. Eztulak edo esteko miñak noiz ankaz-aurrera eramango zaitun begira. Mok 9. Asi due anaiak alkar-iltze negargarri ori. Amaikatxok ankaz aurrera joan bear du. Auxe gizonak pakean ezin konpondua! Ataño TxanKan 164. Zer egiñ euan bada ik beste batean, / Zuek gitxi gu asko gintzuazenean ? / Euk orain oi duana gitxi gora bera, / Atzea emon eta ankakaz aurrera; / Zergaitik jausi baño zuen eskuetan / Illtea obeto dan bat erretiretan. AB AmaE 269. Orrela izango da ori, ankaz aurrera eraman arte. EZBB II 83

Ez dugu aurkitu hankaz aurrera formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

hankaz aurrera 4: Iñaki Segurola 2 (“Ustekabeko hilketak ere eramaten du kristau mordo bat hankaz aurrera, baina heriotza dosifikatuak, heriotza planifikatuak (ezbehar planifikatuak!), heriotza estatistikoak, ez dute esku ezagunik abstrakziotik kanpora, eta Garapenaren, Aspermenaren eta Ezbeharraren Ministerioek aise garbitzen ahal dituzte beren esku odoldu txostendunak, "halabehar deitoragarriaren" uretan eta "normaltasun osoaren" harraskan”), Jon Alonso (“eta handik gure soldaduek jauzi egingo dute erreka eutsiezin bat bezala, jendilaje okaztagarri hori guztia errukirik gabe hankaz aurrera eramanez, eta hau esanez bukatu zuen bere azalpena”), Karlos Linazasoro (“Eta, gainera, irribarre herabe bat ere egin genuen HPren gorpua hankaz aurrera eramaten zutela ikustean, arrastaka, garraio zakarrean”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia da eta jaso liteke adibide gisa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Kendu oharra eta adibide gehiago gehitu (oharreko joan falta da). (2021-11-23)

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa hanka sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

anka-azpi (And AUzta) eta ankazpi (Etxba Eib)

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ez da agertu

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

AB50: hankazpi (1); Euskalterm: hanka-azpi.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: HANKEN GAINEAN EGON, IBILI. (Sostenerse) de pie, sobre las piernas. "Ostostan dabill anken gañian" Etxba Eib. Ankaen gaiñean zutik egoteko kemenik gabe. Mok 19. Mister Fist eta Mister Kick, bildurraz eta goziaz makal-makal, anken ganian egoteko be gauza etzirala. Kk Ab II 30s. Errira ekarri zituezanian [mutillak] anken ganian egoteko etziran gauza. Ib. 63. Eta urdalletik gorantz etorkijuen lurrunaz buruba galdu ta anken ganian ezin egonik, asi ziran zabu-zabuka. Otx 156. Gure pelotaria berriz, [sekulako mozkorrakin] anken gaiñian ostostan eguan. SM Zirik 30.

def: soingurutze iz. Lauoinekoetan, bizkarraren alderik garaiena, aurreko hanken gainean dagoena. Toreatzaileak laster sartuko dio zezenari soingurutzetik behera ezpata luze zorrotza.

hanken gainean ibili 8: Elkar 2 (“aurreko eta atzeko azazkalen itxura eta laburtasunagatik, eta beti atzeko bi hanken gainean ibiltzeko nuen arazeriagatik”), Berria 4 (“Bi hanken gainean ibiltzen zen”), EiTB 2 (“Lau hanken gainean ibiltzen zen”). Badira beste batzuk ere (hanken gainean altxatu, eduki, paratu…).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

hanken gainean ibili : Berria (“Duela 385 milioi urte ur mehetan hanken gainean ibiltzen hasitako animaliak ezagutzen zituzten.”), Anton Garikano 2 (“Ni hanken gainean nabilek egun osoan”), Iñaki Segurola (“bi hanken gainean zebilenean zen hura eta bera, hain zuzen ere”), Joxe Austin Arrieta (“Berriro bi hanken gainean ibiltzeko gauza naizen bezain laster, dentistarengana joan behar dut). hanken gainean egon : Anton Garikano 3 (“Nola zihoan Sethe oinez, gerora geldirik egongo ziren bi hanken gainean”); Badira beste batzuk ere (hanken gainean jarri, ipini, bermatu, pausatu…).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa hanken gainean (egon, ibili…) forman. Eta komeni da adibideetan bi hanken gainean egon, lau hanken gainean ibili… moduko adibideren bat sartzea.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa hanka sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

(herritarra).

Euskaltzaindiaren Arauak

Sin. enfasi.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskaltzaindiaren Arauak

hanparazi, hanparaz, hanparazten. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

hanparazi, hanparaz, hanparazten.

Euskaltzaindiaren Arauak

hanpatu, hanpa, hanpatzen. da/du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

hanpatu, hanpa, hanpatzen.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan hanpurus : Gy ("Gisa hartan aphaindurik, / Anpurus eta haidorrik, / Gan zen fite morgatzera / Paona batzuen baltsara"), Dv LEd ("Ez balinbanaki-ere ala aphalgura, ala hanpurus naizen, ariarik aski banuke hanpurus naizela uste izateko"); hanpuruskeria : Dh ("nire jaunzturetako, aphainduretako ta bertze gisetako airoskeriak ta hanpuruskeriak"), Dv LEd ("Zeinen naizen beldur hanpuruskeriak gal nezan!", "Zoazte urrun, ohore eta hanpuruskeriak, atsegin eta lohikeria itsusien lehiak"), Dv Zen 15,30 ("Zeinak-ere hanpuruskeriaz zerbait bekhatu egin baituke [...] galduko da bere populutik"), Ol Dt 17,13 ("Ta erri guziak adituta beldur artuko du, eta ez du gerokoan anpuruskeriz yardungo"), Mde Pr ("Hanpuruskeria gabekoak izan arren, zintzo-zintzoak ziren biak beren langintzan"); hanpurustasun 1, Dv LEd ("Libra nezazu, Jauna hanpurustasunetik, zuk higuin duzun gaitz hunetarik"); hanpurustu "S'enorgueillir"; hanpurutsu : He Gudu ("Gizon hantpurutsu edo presonzionez bethea den batek uste du [...] Jainkoa-baitan fidantzia oso bat ardietsi duela"), Dv Imit ("Nekhazale humila hobea da segurki, ezen ez jakintsun hanpurutsu bat"), Zub ("ixildura labur hau onartze bat iduri zakon gizon hanpurutsuari, eta kantitu gabe urbiltzen zaio nexkatoari soberaxko"), Ayerb EEs 1912 ("Onak beeran, mendeko, negartsu; gaiztoak, biurriyak, errudunak, obendariyak goien, nagusi, arro, anpurutsu").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

hanpurus 1, P. Aristi ("Hor, herri guziko eraikuntzarik altu eta hanpurusenean gordetzen da iluna, erlojuaren engranai, tuerka eta gainontzekoak babesten dituen holtzezko gela batean, dorreko erlojuaren urdail esteetan, esatea badago"); hanpuruski 1, J.M. Irigoien ("hasi zen hizketan Joakintsu, hanpatuki eta hanpuruski, ohi bezala"); anpurutsu 1, J. Muñoz ("hegoaldeko eguzki harroputzak, anpurutsu, bere bidearen tarte handi bat ibilia zuen jada, eta herriko plazara jotzen zuten leihoetako zirrikituetatik jostakor labaintzen ziren izpiak").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

hanpurus : HiztEn, LurE; hanpurutsu : AB50 1, HiztEn, LurE; hanpuruskeria : HiztEn, LurE // hanpuruski : HiztEn // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

hanpurus, hanpuruskeria, hanpurutsu : EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, DRA (hanpuruskeri), PMuj DVC (anpurus, anpuruskeria, anpurutsu, eta anpuruskeriz, anpuruts); hanpuruski : ElhHizt, HiruMila, PMuj DVC (anpuruski); hanpurutasun : DRA; hanpurutsuki : DRA, PMuj DVC (anpurutsuki) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Casve EF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

Baztertuxeak izan litezke hau eta -keria, -tsu osaerako eratorriak; baina bada gaurko literaturak berpiztu nahi izan dituelako ustea ere (XX. mendeko lekukotasunak, lantaldearen corpusetan: Zub, Ayerb, Ol, Mde; P. Aristi, J.M. Irigoien, J. Muñoz).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

cf. hanpurus.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

cf. hanpurus. IdOh: arau berriak (2006-03-07) jasoa du burgoi formaren definitzaile gisa ("burgoi izond. 'harroa, hanpurutsua'").

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tsu.

Kategoria

izond.

Forma baten adiera(k)

harroa.

Euskaltzaindiaren Arauak

hantarazi, hantaraz, hantarazten. du ad.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

hanta, hantatzen.

Aditz-erregimena

da-du ad.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Maiztasuna

g.g.er.

Euskaltzaindiaren Arauak

hantu, hant(u), hantzen. da/du ad. 'puztu'.

Sistematika batean bil daitezkeen aditzoinak

hantu, hant(u), hantzen

Forma baten adiera(k)

puztu

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-t(u)+d-.

Euskaltzaindiaren Arauak

Sin. handiuste.

Zerrendakoaren pareko forma(k)

handiuste (biak maila berean onartzekoak dira).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-xe.