OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: NORK ESAN, ERRAN. a) (Con significado próximo a '¿quién es capaz de decir?', '¿cómo decir?'). Nork erran zertaraino zen dolorez zaurthua. Lg II 94. Nork esan mandamentu onen kontra askok egiten dituzten loikeriak? Mg CC 172 (CO 252 nok esan). Nork esan zenbat kalte alde onetatik datozen? AA II 214. Nork esan aldi onetako Jakob-en biotz-erdiratzea! Lard 376. Nork esan aien lotsa eta errabia? It Fab 60. Nork erran Piarresen Erroman sartzea? Zby RIEV 1908, 604. Nork erran hiru hilabetez harek ukan zituen bihotzminak? HU Aurp 51. Eskual-Herrirat noizbeit ethorri zirenean, nork erran eskualdunen bozkarioa [...]? Barb Sup 166 (v. tbn. Leg 129). Nork esan an egin zan tortilladea? Bilbao IpuiB 167. Nork esan nolako onurak el zitezkean guziontzat! Vill Jaink 170. Nork esan non bukatzen den Fellinigan urrikia, non hasten bihotz gogorkeria? MEIG I 183. v. tbn. Dh 171 (erran). JJMg BasEsc 191 (nok esan). Izt C 122. Hb Egia 53. Aran SIgn 39. Bv AsL 68. AB AmaE 126 (nok esan). A BeinB 76 (nok esan). Ag G 333. Goñi 96. Lab EEguna 92. EA OlBe 74. Munita 71. Zait Plat 2. Basarri 51. b) Quién iba a decir (que), quién diría (que). Nork esan, ikusten diran sedazko jantzi ederrak zor zaizkala ingumari? It Dial 6 (Ur nok esan). Nok esan, jakin ezik, Juana eta Iñazi / baserrian zirala jaio eta azi? AB AmaE 417. Nork esan Isabel ta Eladi aitama batzuen aurrak zirala! A Ardi 19. Nork esan ori asmatu biar zuela Txibiribirik! Alz Txib 95. Nork esan emendik ordu batera gurekin izango ez dala! Alz Ram 40. Ozpiñetan bustitako zatar batzukin lotu zioten bekokia, ta, nork esan, aien bitartez igesegingo zula? Or SCruz 46. Au jazoko zala nok / esan aldi baten? Enb 43. Nork esan alako andereño apaiña alain ederki dantzatu bear zanik? TAg Uzt 295. Nork esan lênengoz ordun entzungo zindudala? Or Poem 544. Bigarrenez orrela artu bear zunik nork esan! Etxde JJ 261. Nork esan, itxasotik iru milla metrotara oinbeste ur? Or QA 52. Nork esan itsaso ura bera zala len ain zitala ibillia! Anab Poli 70. Bainan nork erran holako gaitzik bazagola haren baitan? Xa Odol 143. Nork esan neri orduan [...] neronek antolatu behar nuenik beste gisako bat haren ordez? MEIG I 77. c) Quién lo diría. Guraso beren semeak ta nork esan? Ori dan bizia ta saiatua ta ni naizen epela ta ezereza. ABar Goi 30. Eta azkenean, nork esan, inor baino berritsuago azaldu zaigu. MIH 318. d) Quién sabe (si). Nork esan, zuek egunen baten, / piztuko berriz ote ez zeraten / biotz au iltzen danean? Jaukol Biozk 2.

adib.: nor 2 izord. (Galdera erretorikoetan). Nor naiz, beraz, herri oso bati kontuak eskatzeko? Nor harritzen ez da hitz horiek entzunda? Eta azkenean, nork esan, inor baino berritsuago azaldu zaigu.

nork esan 2: Deia (“Nork esan ezetz?”), Berria (“Baina nork esan, bake unibertsalaren utopiak gizonaren natura hobeto interpretatzen duenik, bellum omnium contra omnes teoriak baino?”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

nork esan : Patziku Perurena (“Nork esan, ordea, nere hementxeko orantza berri honetxek ez duenik argituko egunen batean, gure Orantzaro jainkotuaren enigma?”), Imanol Unzurrunzaga (“Nork esan, ordea, nola eratu diren irudiok, zein zentzumenek hauteman eta barnean gorde dituen agerian egon arren?”), Urtzi Urrutikoetxea (“Nork esan, hainbeste urteren bueltan!”), Anton Garikano (“Eta nork esan, Paul D kanta zalea ere bazenik”), Pello Zabala (“Horrelatsu, horrenbesteko zehaztasunez jardutera iritsi garela, eta esaten nion nere buruari: Nork esan, goiz gorriaren esaerari begira zebilen gure baserritar zaharraren garaietatik, honenbeste zehaztu behar zuela eguraldiaren iragarpen egunerokoak! Ez dago gaizki”).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

NORK ESAN, NORK ERRAN a) (Con significado próximo a '¿quién es capaz de decir?', '¿cómo decir?'). * Nork erran zertaraino zen dolorez zaurthua. Lg II 94. Nork esan mandamentu onen kontra askok egiten dituzten loikeriak? Mg CC 172 (CO 252 nok esan). Nork esan zenbat kalte alde onetatik datozen? AA II 214. Nork esan aldi onetako Jakob-en biotz-erdiratzea! Lard 376. Nork esan aien lotsa eta errabia? It Fab 60. Nork erran Piarresen Erroman sartzea? Zby RIEV 1908, 604. Nork erran hiru hilabetez harek ukan zituen bihotzminak? HU Aurp 51. Eskual-Herrirat noizbeit ethorri zirenean, nork erran eskualdunen bozkarioa [...]? Barb Sup 166 (v. tbn. Leg 129). Nork esan an egin zan tortilladea? Bilbao IpuiB 167. Nork esan nolako onurak el zitezkean guziontzat! Vill Jaink 170. Nork esan non bukatzen den Fellinigan urrikia, non hasten bihotz gogorkeria? MEIG I 183. v. tbn. Dh 171 (erran). JJMg BasEsc 191 (nok esan). Izt C 122. Hb Egia 53. Aran SIgn 39. Bv AsL 68. AB AmaE 126 (nok esan). A BeinB 76 (nok esan). Ag G 333. Goñi 96. Lab EEguna 92. EA OlBe 74. Munita 71. Zait Plat 2. Basarri 51. b) Quién iba a decir (que), quién diría (que). Nork esan, ikusten diran sedazko jantzi ederrak zor zaizkala ingumari? It Dial 6 (Ur nok esan). Nok esan, jakin ezik, Juana eta Iñazi / baserrian zirala jaio eta azi? AB AmaE 417. Nork esan Isabel ta Eladi aitama batzuen aurrak zirala! A Ardi 19. Nork esan ori asmatu biar zuela Txibiribirik! Alz Txib 95. Nork esan emendik ordu batera gurekin izango ez dala! Alz Ram 40. Ozpiñetan bustitako zatar batzukin lotu zioten bekokia, ta, nork esan, aien bitartez igesegingo zula? Or SCruz 46. Au jazoko zala nok / esan aldi baten? Enb 43. Nork esan alako andereño apaiña alain ederki dantzatu bear zanik? TAg Uzt 295. Nork esan lênengoz ordun entzungo zindudala? Or Poem 544. Bigarrenez orrela artu bear zunik nork esan! Etxde JJ 261. Nork esan, itxasotik iru milla metrotara oinbeste ur? Or QA 52. Nork esan itsaso ura bera zala len ain zitala ibillia! Anab Poli 70. Bainan nork erran holako gaitzik bazagola haren baitan? Xa Odol 143. Nork esan neri orduan [...] neronek antolatu behar nuenik beste gisako bat haren ordez? MEIG I 77. c) Quién lo diría. * Guraso beren semeak ta nork esan? Ori dan bizia ta saiatua ta ni naizen epela ta ezereza. ABar Goi 30. Eta azkenean, nork esan, inor baino berritsuago azaldu zaigu. MIH 318. d) Quién sabe (si). * Nork esan, zuek egunen baten, / piztuko berriz ote ez zeraten / biotz au iltzen danean? Jaukol Biozk 2.

esan1 2 du ad. (Esapideetan). Hitzik esan gabe. Egia esan, ez nuen delako liburua gogoko. Oraingoz, egia esan, ez zait iruditzen batasuna irispidean dagoenik. Horrela, ez goaz inora; errekara goaz, hobeki esan. Hemen ezer ez; hobeki esan, Jainkoaren bakea. Bestela esan, batak ez daude besteen ondoan jartzeko neurrian. 1922an euskaltzaletu nintzen, nolabait esan. Azkenean, nork esan, inor baino berritsuago azaldu zaigu. Nork esan, itsasotik hiru mila metrora, horrenbeste ur? Hutsune horiek, ordea, esan bezala, aise bete ditzake lanak. Lehen esan bezala. [nor] nork esan 1 (Esaldi hanpatuetan). Nola esan, nola adierazi. Nork esan haien lotsa eta errabia! Nork esan nolako onurak hel zitezkeen guztiontzat! 2 (Esaldi hanpatuetan). Nork pentsatu behar zuen, nork imajinatu behar zuen. Nork esan hemendik ordu batera gurekin izango ez dela! Nork esan hori asmatu behar zuela! Eta azkenean, nork esan, inor baino berritsuago azaldu zaigu.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide lexikalizatua da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabat ezabatzekoa adibidea lehendik azpisarrera gisa jasoa dagoenez nor sarreran.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa nor eta esan sarreretan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da esan sarreran ere.