Jatorrizko forma

kolpesoinu, kolpe-musika tresna, kolpe-soinu tresna; soinu-uztai; soinua doitu.

Euskaltzaindiaren Arauak

1 'hotsa'. 2 (musika-tresna). 3 'musika, batez ere herri-dantza saioetakoa' / AS: soinu(-)jotzaile.

Adiera nagusiak bakarrik jaso dira

1 hotsa, etab. 2 musika-tresna.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: SOINU JO a) Tocar música. (Empleado sobre todo en construcciones del tipo soinu jotzen, soinu jotzeko...). Tr. Documentado al Sur en unos versos vizcaínos de finales del s. XVII; no vuelve a aparecer hasta principios del s. XIX. Al Norte lo emplean Leiçarraga y Haraneder. Batzuek soñu jotzen, / kantari besteak. Biboliñakin soñu joten asten dira. Enb 196. Danboliñak gogara joko dite soiñu. "El tamborilero les dará gusto tocándoles diversos aires". Or Eus 22. Danbolin-andere ta senarra, / bata soiñu-jotzera, bestea dantzara. Ib. 66. Musikalariak ere tresna bear du soiñu jotzeko. Vill Jaink 56. Puskatu zazu tresna eta eztago soiñu jotzerik. Ib. 69. Mendi ta zelaietan barrena kanta-kantari ta soiñu-joaz [ibiltzeko gogoa]. "Cantando y tañendo". Berron Kijote 82. (V-gip). Ref.: Iz ArOñ (kukurruku); Etxba Eib; Elexp Berg. (Con determinantes). Akordeoia edo filarmonika jo" Elexp Berg. Nola baki Marrukok jaiten / soñua txito dulzero / zenduzan etxizaduko. BBizk 4. Baldiñ soiñu deusik seiñalatzen ez duen bat jotzen badu klaroinak, nor preparatuko da gudurat? He 1 Cor 14, 8 (IBk, IBe turutak soinu jakina jo). Onelakoak dira irakurtzea, eskribitzea, kantatzea, soñua jotzea. AA II 50. Ara juan oi da ere bere onran soñu ederrak jotzera erriko musika edo soñulari-taldea. Aran SIgn 84. Zeiñ eztitsua ipar aixetan / joten zenduan soñua. AB AmaE 59 (ref. a una paloma). Sartzen da Dondolo txistu txiki batekin soñua juaz. Alz STFer 121. (s. XX). Amarmilla dukat, txin-txin soñua joten dabenak. Echta Jos 216. Bere danbolin-soiñurik aukerakoenak joaz. Mok 11. Ni naiz Petiri Danbolin / [...] nik jotzen diet goserik ere / denari soiñua berdin. "A todos toco igualmente mi tamboril". Osk Kurl 128. Deabruak oso pozik jotzen du dantzako soñua. MAtx Gazt 66. Oñatin alkateak danboliteroa jarri zuala egun danean soiñua jotzen ibiltzeko kalean, umeak jan gabe engañatzeko. And AUzta 66. Hasiko zaizkizu txistulariak soinua jotzen eta besteak dantzan. MIH 310. Nor bere gisara eta batutarik gabe soinua jotzen ari zirela. MEIG VI 135. v. tbn. Mg PAb 65. Echag 68. A BGuzur 110. Urruz Urz 35. Ag Kr 48. Altuna 32. Lab EEguna 101. TAg Uzt 158. Anab Aprika 24. Vill Jaink 174. Berze hirur aingeruek ioren dituzten tronpeta soinuakgatik. "Pour les sons des trompettes". Lç Apoc 8, 13 (He tronpeta jo). Denpora guztietan premiña osokua izan da [...] [penitenzija]. Penitenzija onen bidez salbau zirian Adan eta Eba. Soñu au beti legez joten da Eskritura santetan. Mg CO 3. Tocar el acordeón. Filarmonika koxkor batekin / Mariano munduz-mundu [...] obe zenduen soñua jotzen / onla ikasi bazendu. Tx B I 257. [Manolo Yaben] soñu jotzetik erretiratu zan da Ernanin jarri zan bizitzen. Neskatxa ta mutil gazteai soñu jotzeko lezioak eman da [...]. Uzt Sas 23. (Como eufemismo de 'pegar, golpear'). Gaztetxoak diranean atelekaren lekuan onena izango da belarriak luzatzea, eta au asko ezpada, soñua jo bear da ezurrik ez dan lekuan. AA II 86. Burruka orretara / ni ez nijua, / damutu egiñ zetak / soñu asko jua, / alkarri barkaiogun / oraindaiñokua. Auspoa 86-87, 79. b) Cantar (ref. a las aves). Ustegabeko kukuak jo ziela soñu. Etxde JJ 77. (Con determinantes). "Kukuak soiñua ongi jotzen du (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 206. Antxina jo eban ollaarrak goiseko soñuba. Jagi zaite. Mg PAb 67. Mingorra esaten da soñurik joten ez dabelako, dalako mutu ta ixilla. Ib. 179. Bazekiela berak ere Birigarroak adiña soñua jotzen. VMg 16. Baña gaizki jo zion / soñua kukuak. It Fab 55 (v. tbn. Inzag RIEV 1933, 415 kukuak soñua jo). c) Meter ruido; sonar. [Antonek] aize batzuek atera zituanian soñu-joaz, bota zion ere Mari Andresi bertso bat era onetan: [...].

adib.: soinu 4 iz. Musika, batez ere herri-dantza saioetakoa. Dantzan eta jauzika dabiltza soinuaren hotsean. Jo eta dantza, gazteok, danbolin soinuan. Musikariak ere tresna behar du soinu jotzeko. Hasiko zaizkizu txistulariak soinua jotzen eta besteak dantzan. Inoizko soinurik gozoenak jotzen hasi zen. Zilarrezko tronpetekin soinu joaz. Hileta-soinua. Euskal abesti eta soinu alaiak. Nola soinua, hala dantza (esr. zah.).

soinu jo 1, DiarioVasco (“Berastegi, aldiz, bost urte zituela hasi zen soinu jotzen, baina batik bat panderojole ibili da”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

soinu jo 10: Xabier Etxabe 2 (“Festetan soinu jotzen jarduten zenean ez baitzuen inoiz senideen bisitarik nahi izaten”), Koldo Izagirre 3 (“Aitaita gerran, aita lanean eta biloba soinu jotzen: Eibarko Urki auzoko Altamira baserriko hiru belaunaldi ibili ziren Cuban”), Xabier Amuriza 3 (“Sutegiko esmerila kendu barik ibilten zan soinu joten bere”), Bernardo Atxaga (“Koadrodun alkandorako gizona hurbildu zitzaidan: "Zer moduz, Imaz? Soinu jotzen ibiltzen al haiz oraindik?”), Pako Aristi (“Nik beti pentsatu izan diat" ihardetsi zion Lizarriturrik, agian bere soinu-jotzearen helburua gogoan, "animalien ulua, marrua, nahi duan bezala, etengabe eragiten diegun heriotzaren aurrean gure bihotzak samurtzeko-edo asmatu duten defentsa dela, erruki eskaera bat bezalakoa!”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Aditz-elkarte lexikalizatua da, azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa soinu sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Forma arautuaren azalpenaz oharra

marratxoa beharrezkoa dute sintetikoek.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

soinu-uhin 1, Mde Po ("Soinu-uhinetan agertu-eta / biraldatuz doa izaiki oro / ttunttunak jo arte dantzaren beta").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

soinu(-)uhin 11: Garraioa ("SONAR ekipoak frekuentzia altuko soinu uhinak bidaltzen ditu"), X. Mendiguren B. ("Irrataparatuak emandegi batetik igorritako soinu-uhinak hartzen ditu"), Teknologia/DBH ("Lan bera egin ahal izango litzateke soinu-uhinei dagokionez"), J. Suarez 3 (adib.: "Soinu-uhinak direkzio guztietan hedatzen dira"), Fisika Pr. 1995 ("Soinu-uhinak hedarazten dituen diapasoiaren bibrazioak"), Musika/5 2 (adib.: "Ur-uhinez esandako guztiak balio digu soinu-uhinentzat"), Teknologia/DBH 2 (adib.: "Proiektu honetan argi eta soinu uhinak nola jaso eta erabiltzen diren ikertuko dugu").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

soinu-uhin : AB38 5, Euskalterm 1 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

soinu-uhin : ElhHizt (adib. gisa) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

LB: 49; ETC: 330

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ElhHizt: soinu-uhin (Fis.) onda acústica, onda sonora; Adorez: soinu-uhin: iz. (Fis.) honda musical; Labayru: 0 NolaErran: 0. Euskalterm: soinu-uhin. ZTHB-Fis: soinu-uhin (sin. uhin akustiko // onda acústica/onda sonora; onde acoustique/onde sonore; acoustic wave/sound wave).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

intentsitate 3 iz. Fis. Soinuaren nolakotasuna, soinu uhinaren anplitudeari lotua dagoena. Intentsitate handiko soinu uhinak erabiltzen ditu LFAS sonarrak. // sonar iz. Soinu uhinen bidez urpean diren gauzakiak atzemateko erabiltzen den tresna. Adituen arabera, sonarrek kalte handia egiten die itsas ugaztunei. Sonar-sistema berriak.

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Terminoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Fisika arlokoa dela adieraziko da.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-uhin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa soinu eta uhin sarreretan.

Jakite-arloak

Fis.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: SOINUAN a) (Precedido de gen. o tema nominal nudo). Al son de. v. SOINURA. Hobitarikan ilkhiak / tronpetaren soiñuan. Arg DevB 209. Nola deabruaren soñuan ixilduko ez du Jangoikoak bakarzaleai biotzetan ematen diena? Mg CC 186. Maria geurea / negarraren soñuan / yoten iletea: / ardaoa ta pipea / itzi daidazala. Zav Fab RIEV 1909, 37. Danboliñaren soñuan dantzan. Izt C 213. Pandero-soñuan kantatzen zuten. Lard 166. Ematen zunean limosna etzazula naihizan publika tro[n]peta sonuan. Samper Mt 6, 2 (Hual tronpeta sonuz). Gazte batzuek zebiltzan dantzan itxu-soñuan. Urruz Zer 97. Txistu-soñuen bere etzera sartu ei-zen. Akes Ipiñ 33. Udabarrian abes-soiñuan / txoriak umiak azten. BEnb NereA 55. Jo ta dantza, gazteok, / danbolin soiñuan. NEtx LBB 217. v. tbn. AB AmaE 378. Echta Jos 46. Enb 196. In SM Zirik 95. [Xoriek] Jainkoak berak erakatsirik dakiten soinu gozoan / ohantze berri baten egiten algarren amodioan. Xa Odol 197. b) (Precedido de tema nominal nudo). En son de. Trumoia asiten da / burruka soñuan. / Tximista bat jausten da / Peruren onduan. AB AmaE 340. Ni bake soiñuan nabill. Ag AL 162. Ni bake soiñuan noa. Ib. 157. Indarrean, gogorrean, guda soiñuan ioan bearko neuke, ta ori eztot nai. Ib. 130. (Precedido de adnom.). Asi zan negarrezko soiñuan eresi au esaten. Ag AL 31.

adib.: soinu 4 iz. Musika, batez ere herri-dantza saioetakoa. Dantzan eta jauzika dabiltza soinuaren hotsean. Jo eta dantza, gazteok, danbolin soinuan. Musikariak ere tresna behar du soinu jotzeko. Hasiko zaizkizu txistulariak soinua jotzen eta besteak dantzan. Inoizko soinurik gozoenak jotzen hasi zen. Zilarrezko tronpetekin soinu joaz. Hileta-soinua. Euskal abesti eta soinu alaiak. Nola soinua, hala dantza (esr. zah.). // txilibitu1 1 iz. Txistuaren edo flautaren antzeko musika-tresna txikia. Ik. txirula. Txilibitua jo. Artzainen txilibitua. Kanaberazko txilibitu bat. Txilibitu hotsa. Txilibitu soinuan dantzan.

soinuan : Aizu (“Denbora horretan, ordea, taldekideak ez dira geldirik egon, hainbat musika egitasmotan ibili baitira guztiak, eta hori nabaritu egiten da disko berrian, bakoitzak egindako musika bideak eragina izan duelako taldearen soinuan”), Elkar (“Euskadi sakonean. Gustatuko zaizu. Igual hangoak izango ziren zure arbasoak, indio bihurtu aurretik –esan dio Rober zuzendariordeak, adar soinuan”), Berria (“Hori sentitzen da, esaterako, txalapartaren soinuan”), EiTB (“IBI.-(adar soinuan) Ez dakit ba merezi duen... Kokolo bat da ta!“), Argia (“Azken urteetan, Euskal Herriko talde ugarik gitarren soinuan oinarritutako punk rock gogorra landu izan dute, Ameriketako Estatu Batuetako eta Eskandinaviako makina bat taldek egiten duten bezala, baina gutxik lortu dute beren nortasuna nabarmentzea, kopia hutsak egin gabe”), DiarioVasco (“Mihiluze saioko Kike Amonarrizek eta Ilaski Serranok luzatzen dute bertan, mariatxi soinuan, mintzalagun egiteko gonbidapena”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

soinuan : Berria (“Ta, zergatik ez zarete zuek biok gela batean sartzen eta ni bestean? Aiorak, adar-soinuan”, “Duela 15 urte txalapartaren soinuan barna hasitako bilaketa lana ez da itsuan izan, musikagilea «ibilbide jakin batean» barneratu zelako, baina bidea «beste zerbait bihurtu zen»”), Herria (“Rivesalte balea gaindi heldu ginen tenoreko "pik-nik" tokirat, berehala euskaldun aroan jarriak mezaren hasteko prest, Besta Berriko oilar, zanpur, alardari banderari eta makilaria, dantzan klikaren soinuan, huntako soinulariak adin guzietakoak, errespetagarri eta hunkigarri baita milaka kilometretan ikustea atxikimendua xutik gostarik ezarri gauza eder horieri”), Koldo Zuazo (“Gaitzerdi Zabala izan balitz bazter-nahastatzaile bakarra! 1891n argitaratu zen Azkueren gramatika, Euskal Izkindea izenekoa, Dodgson ingelesak adar soinuan Gramática del Azkuence deitu zuena”), Fernando Rey 2 (“Txirularen soinuan mendia ibili egiten zen, eztanda egiten zuten malkarrek, elurrausoek, izotz-gauek, izarrek”), Iñaki Segurola (“Horra, bada, nola dabiltzan izenak joan eta etorri, uraren gainean dantzan edo, hobeki esan, hutsaren gainean dantzan eta mapagileek jotzen duten soinuan”), Joan Mari irigoien (“Zeren esmeraldak berezko edertasuna du, begietarik sartzen zaiguna, baina hitzak ere bere edertasuna du, izen airos baten soinuan edo poema baten errezitaldian belarritik sar dakigukeena, eta ez dago begia belarriaren aurka jarri beharrik...”), Xabier Mendiguren Elizegi (“Ta, zergatik ez zarete zuek biok gela batean sartzen eta ni bestean? - Aiorak, adar-soinuan”), Monika Etxebarria (“Burezur horren azpian, samoiedoak, nyam-nyamdarrak, malgatxeak, fueginoak ospakizun arraroenetan aritzen dira, beren asaba zaharrak jaten dituzte, beren haurrak, tam-tamaren soinuan jirabiran dantzatzen dira konortea galdu arte”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Oso erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa soinu sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

soinudun 2: Mde Po ("Izaro soinudun ozenak, aitzinako jainko zuzenak heietan baitziran jauresten marmorezko etxe goretan, gelditu ordea ez ziran"), Erkiag BatB ("Ez dau geiago ikusiko mutillak, ez Montsenyn, ez Katu nabarra kafetxe soiñudunean").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

soinudun 4: B. Urkizu 2 ("lagungarri soinudunak: irratia, diskoa eta soinuzko eta ikusizko lagungarriak: telebista eta filme soinuduna"), Elhuyar ("XX. mendearen hasieran, irratiak azaldu ziren, eta soinudun zinea ere bai"), Athletic Club ("soinudun zinema").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

soinudun : AB38 7 ('sonoro', hauetan filme s. 1, oklusibo s. 1, s. zinema 1), Euskalterm 4; soiñudun : AB50 1 ('sonoro') // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-dun.

Kategoria

izond.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

film soinuduna.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

soinugailu 2: Or Mi ("Eztañuzko txaliñari dirdir zeragionan eguzkiak; soiñugailuak asi itunan, eta Cri txaliñaren yabe"), MEIG ("Ez baita aski, prosaz bezala, besteren hitzen muina eta mamia adieraztea; haren hitzen musika ere, eta ez musika ixila, belarriek suma dezaketena baizik, nolabait ere berritu behar baita beste soinugailu baten bitartez").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

soinugailu 2: X. Mendiguren B. ("Ofizialea sarrerako aterik hamar oinetara gelditu zen, ordena turutariak bere soinugailuari hotsa ateratzen zion bitartean"), Gte ("Neuk ere ezin ditut jasan mendi, baratze eta ondartzetara soinugailurik daramaten gizakume horik").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

soinugailu : DFrec 2 ("bigarren hitzaldia eman du baserrietako soinugailuez: atabal, xalaparta, xistu...", "orma begiak musiko zoro eta itsu baten eskuak soinugailuz bezala ormakera miresten"), LurE // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

soinugailu : EuskHizt, HiruMila (instrumento musical), ElhHizt (instrumento musical), EskolaHE, Casve EF (instrument de musique), PMuj DVC (instr. músico) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

EBB (1999-05-26): hurrengo itzulirako.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-gailu iz.ekin.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

musika-tresna.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

soinuka (+ -iñ-, -ñ-) 5: Añ GGero (kanta-soñuka: "asten zan kanta soñuka ta, onela, bere gatxa ta aserrea aztuten jakazan ta soseguan gelditu" — Ax: "soiñuz eta kantuz hasten zela"); Ag Kr ("pleiteru zar batean tanboliña ta "Armonia de Arrondo" bakotxa beren txandan, soñuka"); Or 2 ("ene ezpainak legor ta soinuka belarri", "Ele-zatiak soiñuka iragan ziran"); MEIG-NEtx ("Eskultura eta musikak hutsune bera dute, soinuka hasten eta berrasten") // eta ap. DRA, A EY I ("Eskuiko belarria soñuka ari bada, arrotza dator etxera").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

soñuka 1, A Aezk ("Eskuiko bearria soñuka äi bada, norbäitek ongi xardukitzen du").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, HiztEn, AB38, AB50, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

soinuka : EuskHizt (hurrenez hurren ASren adibidean, Orixerena: "hitz zatiak soinuka iragan ziren..."), DRA (soñuka) // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ka.

Kategoria

adlag.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

soinu eginez.