OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ONGI BAINO HOBEKI, ONGI BAINO (BAIZEN) HOBETO. Muy bien, mejor que mejor. "Ongi baino hobeki, mieux que bien" H. Uste dugunean egin ongi baino hobeki, / askotan gertatuko da eiten baitugu gaizki. Monho 50. Jaunaren lege Santa ongi baño obeto gordetzeko. AA I 621. Bakoitzak bere gose ta egarriak ditu biotzean: ongi baizen obeto izateko asmoa, lokarri gabe bizitzeko gogoa [...]. Ag G 33. Ongi baño obeki daki arek zer ari dan. Ir YKBiz 155n. Nabukodonozor erregeak [Daniel] bere jauregirat hartu zuen [...] eta han ongi baino hobeki altxatu eta eskolatu. Zerb IxtS 68. Ongi baiño obeki ez ote da gero ari Pentapolin ori, nere iritzian! "Muy bien". Berron Kijote 196. Ongi baino hobeki antzematen nion egitekoaren arriskuari. In MEIG VI 25. v. tbn. Hb Egia 65. Jnn SBi 151. HU Zez 104. Barb Leg 145. Or Aitork 376. Ongi baño ere obeto gorde nai lituke Jaunaren Aginteak. AA III 290. Ongi baino hobekiago bainekien [...], nolako lokatzetan sartzen nuen neure burua. MIH 376

adib.: ongi 1 adb. Nahi, espero edo behar den bezala; era onean, egokitasunez. Ik. ondo1; ontsa; ederki. Anton. gaizki. Ongi bizi, ongi hil. Ongi dago. Ongi diozu. Dena ongi? Ez dut esango aberastasun horiek ongi banaturik daudenik. Biziki ongi. Soldadu ongi hezien antzera. Ez legoke hori nire ustez ongi esana. Norentzat argitaratu zuen ere ez dakigu ongi. Ongi baino hobeki bainekien hori. Ongi baino ongiago. Ongien dakizkigun erantzunak. Ahalik ongiena apaindua. // hobeki adb. ongi adizlagunari dagokion konparatibozko era. Ik. hobe; hobeto. Ongi jan eta hobeki edan duzunean. Hobeki dago horrela. Hobeki adi dezagun. Gure hizkuntza hobeki erabiltzen dutenak. Hark baino hobeki itzuliko zituelakoan. Ongi baino hobeki. Askozaz hobeki zekien euskaraz Xenpelarrek nik baino. Ezin hobeki atera da liburua.

ongi baino hobeki 32: Argia (“Karlistek! Emilio Majuelo historialariak ongi baino hobeki aztertu du gaia, eta badaki”), Elkar 12 (“Erantzuterakoan, Mikel Strogoff saiatzen zen Nadiari itxaropen pittin bat ematen, berak ñimiñoena ere ez izan arren, ongi baino hobeki baitzekien koitadu hura ez zela heriotzatik libratuko”), Elhuyar (“Bizi osoa olagarrotan eman duenak ongi baino hobeki daki zer eta nola egin behar den”), Consumer 3 (“Ongi hitz egiteko, ongi baino hobeki entzuten jakin behar da?“), Berria 12 (“Boyetek ongi baino hobeki ezagutzen du Bourgoingo Pierre Rajon estadioa”), EiTB (“Ongi baino hobekiago. Ni saiatuko nauk orduan”), Jakin (“Oro har, Jakin -en idatzi duten hainbat pertsonei beraien iritzia eskatzea seinale ona da, erakusten baitu aldizkariari buruzko hausnarketa egonkorra dela eta hobetzeko joera dagoela, bere eginkizuna ongi baino hobeki betetzeko asmo”), Erlea (“Baina Wernher von Braunek, kontinentetik Londres eta Ingalaterrako beste hiri batzuk bere suziri hegalariekin luzaro bonbardatzea lortu zuenak, ongi baino hobeki zekien amerikarren tropek bera atxilotuz gero beraren kontra zer nolako karguak izan zitzaketen, eta, zuhurki, au¬rreranzko ihesa egitea erabaki zuen, eta bere lankide askorekin, amerikarrengana pasatu zen”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ongi baino hobeki 53: Herria 4 (“Ongi baino hobeki apailatuak ziren denak aspaldian, aleman aitzindari anitzen artean, ez baitzuten alabaina denek gogokoa diktadore hura eta ikusten baitzuten peko errekara zihoala Alemanian”), Joan Mari Irigoien 19 (“Eta enekin ere ongi baino hobeki baliatu zen bere trebetasun hartaz.”), Karlos Zabala 4 (“Ivan Ogareffek ongi baino hobeki zekien zertan ari zen harengana oldartu ziren soldaduak geldiarazi eta emirraren justiziarako gorde zuenean”), Daniel Landart 4 (“Zeren, ongi baino hobeki banekien, bigarren familia hori ez zela aitzakia bat baizik.”), Jean Baptiste Etxarren (“Ongi baino hobeki errezebituak izan ziren hango Herriko Etxean”), Xabier Montoia, Fernando Rey, Patziku Perurena, Jon Muñoz…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Gaur erabilia da egitura emankor hau, eta egokia izan liteke azpisarrera gisa jasotzea.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ongi sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ONGI DA (Lar), ONGI DAGO (ZAGOK, etc.). (Sin ningún complemento). Está bien, de acuerdo, vale. "Bien está, ondo dago, ongi da" Lar. Tr. Documentado en textos guipuzcoanos (tbn. en Mendigacha e Izeta) desde mediados del s. XVIII. Al Norte se encuentra en Leiçarraga, Haraneder, J.B. Elissamburu (PAd 10 ongi duk), Joannateguy (SBi 69) e Hiriart-Urruty, y, ya en el s. XX, en Barbier y Mirande (Po 92). Eta hark erran ziezón: ungi duk, zerbitzari oná. Lç Lc 19, 17 (He ungi da; TB ongi doha, Dv, BiblE ederki, Brunet ondo dago, Or oso ederki, Ker ederto). "Ongi da", eranzun zion Jesus maitagarriak, "joanen naz zure etxera ta sendatuko dut zure aur elbarria". Mb IArg I 186. --Gero etorriko naiz. --Ongi da. Alz Bern 64. Ongi da! Igurika nezatela, othoi, ittant bat. Barb Sup 135. Ongi da, aita, ez zaitez asarretu. Etxde JJ 166. --Fabrika batean sartzeko ustea dut. --Ongi dago, ongi, erran zion Leblanc-ek. Suertea opa dizugu. Izeta DirG 108. Ongi da! Itzetik artzen zaitut. NEtx LBB 164. Ongi zegok --esan zuan aita. JAzpiroz 186. v. tbn. Urruz Urz 37. Apaol 38. Ill Testim 11. Zait Sof 72. Or Aitork 165. (Sin el vb.). Erran ziezón bere nabusiak, ungi, zerbitzari oná eta leialá, gutiaren gainean izan aiz leial. Lç Mt 25, 23. Ongi, nere kristaua eta nola joan ote gera gu Jaunaren maiera? AA I 444. Onki, erran zabein otsoak. Mdg 169. v. tbn. Mb IArg II 342. Mg CC 233. HU Zez 13. Arti Ipuin 84. --Lau urthetarik baizik ez naiz joan hiri kapitalera eta asko puxkila baitut erosi beharrak! --Ongi, ongi, ama! Barb Sup 18. --Ura baño gutxiago ez naizela agertu nai nuke. --(Jarraiturik) Ongi, ongi... Lab EEguna 102. --Mugalde maitatzen duenak, Belen maitatu behar du. --Ongi, ongi, arras ongi. Arti Tobera 284.

adib.: ongi 1 adb. Nahi, espero edo behar den bezala; era onean, egokitasunez. Ik. ondo1; ontsa; ederki. Anton. gaizki. Ongi bizi, ongi hil. Ongi dago. Ongi diozu. Dena ongi? Ez dut esango aberastasun horiek ongi banaturik daudenik. Biziki ongi. Soldadu ongi hezien antzera. Ez legoke hori nire ustez ongi esana. Norentzat argitaratu zuen ere ez dakigu ongi. Ongi baino hobeki bainekien hori. Ongi baino ongiago. Ongien dakizkigun erantzunak. Ahalik ongiena apaindua. // egon1 2 da ad. (Adizlagun bati edo kideko esapide bati dagokiola). Ongi dago. Bizirik badaude. Gaixorik egon da. Negarrez zeuden. Isil-isilik daude. Ez da inoiz alferrik egon. Lau orduz egon dira zain. Zerbaiti begira egon. Nahiz euskaraz egon, nahiz edozein erdaratan. Zerbait bere hartan egon. Zertan zaude hor? Begien bistan dagoen kontua. Lotan dago. Zutik dago. Erotuta dagoela. Ez nago ahaztuta. Makinatxo bat aldiz entzunda gaude. Horien mende behar du egon. Maitalearekin zegoen. Dohain emana zerbait hoberen eske dago (esr. zah.).

ongi da : Elkar (“Ongi da, eta eutsi horri!”), Consumer (“Eta halaxe esan zidaten: Ongi da, hator bihar 08:00etarako gurekin jatetxera gauerdia jo arte”), Berria (“Gizonak eta emaztekiak elkarri eskua eman zioten; eta bateratze xarmangarri honen zoramenean, erran zuten, On, ongi da! On da; gozoagorik ez da deus”), Argia (“Ongi da, bai; helburu duinak eta ezinbestekoak edozein gobernarirentzat”), EiTB (“Ongi da. Gero arte!”)…

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ongi da : Berria (“Ongi da, epailea txukunago aritu izan da beste batzuetan, baina ez da normala erabaki guzti-guztiak, falta argiena ere, ezbaian jartzea”), Joan Mari Irigoien (“Ongi da, seme, ongi... - erran zidan amak, urrun eta hotz orduan”), Oskar Arana (“Ongi da, Nathan”), Fernando Rey (“-Ongi da - segitu zuen, egunkaria utzita eta niri pentsakor begiratuz -, esanen dizut zergatik etorri naizen”), Agustin Otsoa (“-Ongi da - esan zuen Théodenek -.”)…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide formulaikoa da, eta egokia izan liteke azpisarrera gisa jasotzea.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ongi sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan AS hauek: ondo egin, ondo-egite , ongi egin , ongi-egintasun eta ongi-egite .

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ongi egin 7: Inza ("Pobreai ongi egiteko izaten da Bulda santuaren bidez biltzen dan guzia"), Herr 1945 ("Eskual-Herri guzian aiphatua da Mauleko ikasetxe famatua. [...] Gerla denboran, aleman soldadoek ez ongirik egin eta ororen gainerat [...] aleman aireko batek bonbaz parte bat funditu zuen"), I. Baztarrika ("Erruki, arren / guri Jainkoa, / egin ongi"), Salmoak 2 ("Gure lurrari / bere frutua / zaio jalki, / Jainkoak digu / gure Jainkoak / egin ongi [...] Guri Jainkoak / dezaigula bai / egin ongi, / mundu zabalak / dezala Jauna / Buruzagi"), A. Arrinda ("[Lamiñak] persona txikiak dirala esan oi digute: ongi egitekoak, geienean beintzat"), Hiriart-U ("Gaizki egileri ongi egitea"); ongia + egin (eta hunkiak + egin) segidako 7: Herr 1962 ("Gutartean lau urtez egin duen ongia ez dezakegu ahantz"), Etxahun Iruri ("Jinkuk orhit tüke ziek egin hunkiak"), P. Mac Orlan 2 ("Maite xaitut eta ongia dautxut egin nahi [...] pollita xira begiratzeko eta ongia dautxut egin nahi"), Mintzo eta kantu 1989 ("Ongia eginez eta gaizkia borrokatuz"), Argia/4 ("Denei ongia egiten pasa zuen"), IBe 1995 ("Ohorea eta bakea ongia egiten duten guztiei"); ongi-egin iz. 3: CatJauf ("Eskerrak deraitzut, Jauna, zure ongi-egin guzientzat"), Leon 2 (beti testuinguru berean: "Zer bihurtuko derautzut zure ongi-egin guzientzat?"); ondo egin (eta egiñ, ein) 6: AB ("Ondo egiñaz ontzen elefantea da, / Makillaz eskuratu iñoz ezin dana"), Euskeraz irakurteko 2 ("Ondo egiña al-da iñora belu eltzea? [...] Ikastolari uts-egitea ondo egiña alda?"), BerTxapel 1962 ("Gabon-eunian ibilli giñan / etxerik etxe kantari, / t'ondo eitiak ez du baliyo / gaur zenbait person-klaseri"), G. Bilbao ("Hobe da politikagintzan ondo egindakoa eta ez gaizki egindakoa ahaztea"), B. Pujana ("Galtzuak dira kanpo santuan / eiten diran alegiñak, / bakarrik dira baliosoak / munduan ondo egiñak"); ondo-eiñ 1, Etxba Ibilt ("Limosniak eriotzatik aldentzen gaittualako; eta ondo-eiñ auxe gure orbanak garbitzen dittuana eta, parkamena, bitartez, betiko bizitzara aintzen gaittuana").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ongia egin : LurE (adib. gisa); ondo egin : AB38 1 // Ez ditugu aurkitu ap. DFrec, AB50, HiztEn, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ongi egin : EuskHizt (adib. gisa), Casve EF (ongiegin: 1 bienfait, bonne oeuvre; 2 bien fait, bien façonné; 3 faire du bien; 4 faire bien), HaizeG BF (bien fait, faire le bien, faire bien), Lh DBF (1 subst. bienfait, bonne oeuvre; 2 adj. bien fait, façonné, formé; 3 verbe faire le bien, agir vertue sement; 4 faire du bien à quelqu'un; 5 faire bien une chose), DRA (adib. gisa; eta ongi-egin: beneficio, buena obra, hacer el bien; sin el guión significa "hacer bien"), PMuj DVC (adib. gisa: hacer el bien, ayudar, favorecer; hacer bien, aprovechar; eta ongi-egin: 1 favor, beneficio; 2 garboso, airoso, gallardo, esbelto, apuesto, elegante); ongiegite : HiruMila (beneficencia), PMuj DVC (ongi-egite: beneficencia); ondo egin : Casve EF (ondoegin: se rassasier), Lh DBF (rassasier), DRA (ondoegin: beneficio), PMuj DVC (adib. gisa: satisfacer; eta ondo-egiña: estético, artístico, bello) // Ez ditugu aurkitu ap. ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

egin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

ongi sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

gaizki-egileari ongi egitea.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ONGI EMAN. Resultar bien, parecer bien. Ez dik ongi ematen / nork bere errian. Izt D 172. Elizara zoazenian, eskuan liburu eder batek ez al luke ongi emango? ArgiDL 7. Austria-tarrak anparatzera / egin biagu bisita, / an ez genduke ongi emango / armak etxian utzita. Tx B III 19. Apaizgai alperren artean ez duk ik ongi ematen. Lek EunD 18.

ongi eman 25: Elkar 20 (“Meheago zegoen, baina pisu galtzeak ez zion ongi ematen”), Berria 2 (“Wiesbadenen, azkenik, Adolf-Hitler-Allee zapaldu nuen: gizon serioei biboteak zeinen ongi ematen dien erakutsiz, aitzindaria izan zen Hitler moda kontuetan”), DiarioVasco 2 (“Gorputzera ongi egokitzen den jantzia dela deritzo, ongi ematen duena eta, gainera, nolabait argaldu edo estilizatu egiten duena”), EiTB (“Ongi ematen dizu urdinak!“).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ongi eman : Monika Etxebarria 2 (“Ez zizun batere ongi ematen”), Iñaki Segurola 2 (“halaxe esan behar genuke, eta ez bere burua hiltzen duela batek; belarrirako ez du hain ongi ematen, egia, baina barrenagoko zerbaitek esaten digu halaxe direla gauzak”), Aingeru Epaltza 6 (“Orrazkera berriak ongi ematen ziola erratekotan egon nintzen, eta ez bakarrik egia zelako”), Fernando Rey 4 (“Militar-jantziak ez zion batere ongi ematen bere sorbalda lodi borobilen gainean.”), Antton Olano 3 (“Batere ongi ematen ez dion kapelu zabal bat jartzen du”), Jon Alonso 3 (“horrek ere ez du ongi ematen belarrian”), Pello Lizarralde 2 (“Hemen gauza berri bat esan behar da, ordea; Federicorengandik heredatutako jantziak ongi ematen hasiak ziren Garibaldiri, jostunak neurrira egin izan balizkio bezala”), Alberto Ladron Arana 2 (“Gauza batek bakarrik ez zuen ongi ematen eskema hartan: pistolari haietako batek, errebolberraz tiro egin zidan tipo dotore hark, hain zuzen, espainieraz hitz egin zuen”), Patxi Zubizarreta (“arbiak, leunkariaren usain freskoarekin, ongi ematen dutenak; horrelako sentsazio pizgarri bat ekarriko didan zerbait norbait desio dut bidaia honetan nire bizitzan”), Jon Alonso (“Bestalde, proberbiala zen traje italiarrak oso ongi ematen ziotelakoa, eta haien bilduma ederra zuela, nahiz maliziotsuek esan ez zela bere bizitzan jantzi zituen traje politiko-ekonomikoen bilduma bezain anitza”)…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Kolokazioa da, eman aditzaren adiera berezia denez, eta horregatik komeni da azpisarrera gisa jasotzea.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ongi sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ONGI ESAN A) (Vb.). a) Decir bien, estar en lo cierto. v. ONGI ERRAN. Zuek deitzen nauzue, Majistrua eta Iauna, eta ungi diozue, zeren bainaiz. Lç Io 13, 13 (LE ongi dioze; He ungi erraten duzue, TB ongi erraiten duzue, EvS untsa erraiten düzie, Dv ongi mintzo zarete, Ol ederki diozute, Ker ederto esanda, BiblE arrazoi duzue). Orazio hau Aita gureas landara dela oberena. Ongi diozu. Ber Doc 136v. Ongi diozu, egia da, hala da. Ax 146 (V 96). Ongi diozu gauza miragarria dala. Mg CC 200. Ongi diozu, erakusleai dagote, ez zuri, fedeko gauzeetan xeago ta luzeago kontu ematea. Añ CatAN 27s (CatBurg 20, CatLuz 14, Legaz 18 ongi diozu). Ongi diozu gauzarik txikienetan dala andiena Jaungoikoa. It Dial 25 (Dv ongi; Ur ondo, Ip untsa). Ongi esan duzu Yainko bat bakarra dala. Ir YKBiz 396. Au ere ongi esana. Zait Plat 143. Ongi diozu, lagun maitea, / ez dezu itz egin zakar. Uzt Noiz 26. Ongi diote bai noski, denbora asko bear dala iñoren berri jakiteko. "Bien dicen". Berron Kijote 166. v. tbn. Hm 140 (ungi). Iraz 21. Mb IArg I 94. LE Prog 120. AA I 486. Alz Ram 106. Lek EunD 23. Ldi IL 70. b) (H (V, G)). (Con instr.). Hablar bien (de alguien). Adiskideaz ongi esan zun norbaitek. Or Aitork 84 B) (Uso sust.). a) Acierto (?). Profeten ongi-esanak, aser-esanak eta atelekak ongi artu. Ub 50. b) Elogio, alabanza. Ekusten du dala mukerra, gozakaitza eta besteren ongi-esanak aditu nai ez dituana. AA I 575. Nai duzun guzia esan dezakezu kondaira oni buruz; ez beldur izan zure [...] ongi esanagatik ere iñork sarituko zaitunik. Berron Kijote 18. Zerbait gehiago utzi dutenak bizi garenon ongi naiz gaizki esanek dauzkate bizirik hil ondoan. MEIG VII 67

adib.: ongi 1 adb. Nahi, espero edo behar den bezala; era onean, egokitasunez. Ik. ondo1; ontsa; ederki. Anton. gaizki. Ongi bizi, ongi hil. Ongi dago. Ongi diozu. Dena ongi? Ez dut esango aberastasun horiek ongi banaturik daudenik. Biziki ongi. Soldadu ongi hezien antzera. Ez legoke hori nire ustez ongi esana. Norentzat argitaratu zuen ere ez dakigu ongi. Ongi baino hobeki bainekien hori. Ongi baino ongiago. Ongien dakizkigun erantzunak. Ahalik ongiena apaindua. // errepasatu du ad. Berrikusi, berriz ikusi edo aztertu. Errepasa itzazu ongi esan nahi dituzun hitzak bihotzetik mihira igan baino lehen. Errepasatu ditut orain arteko idazkiak.

ongi esan 63: HABE (“Probokatzailea, iradokitzailea, paradoxikoa, kontraesankorra, ironikoa, poetikoa edo dena delakoa izan daiteke, baina, Igerabidek ongi esaten duen moduan, tximistak jota utzi behar zaitu”), Elkar 17 (“Ongi baitio erran zaharrak”), Elhuyar (“Xabier Letek ongi zioenez Izarren hautsa abesti zoragarrian, “gizonen lana jakintza dugu, ezagutuz aldatzea””), Consumer (“Hau beste modu honetara egin beharko nuke, beste hau ez dut ongi esan... Horrela ibiltzen naiz”), Berria 16 (“Luis Martinez Garatek ongi zioen ‘zergatik espainiar edo frantsesentzat euren herriak izan badira, eta guretzat ez?’”), EiTB 8 (“Ongi esana. Utzi usapal hori eta segi beste bat atzematera”), Jakin (“Dagoen ‘ saltsa ’ , zuk ongi diozun bezela, marxismoaren aldetik datorkigu; eta marxismoa, jakiña, komunistek sartzen dute gehienik”), Karmel 5 (“Jaunak ezer berririk esatea nahi badu, Haren Maiestateak emango du edota niri oroimenera ekartzea nahiko du beste batzuetan esan dudana; hauxe ere nahikotzat izango nuke, hain oroimen kaskarra izanik, zoriontsua nintzateke gauza batzuk, ziotenez ongi esanak zirenak, berriro esaten asmatuko banu, galduak balira ere badaezpada”), Argia 7 (“Ulrich Beck soziologo alemaniarrak ongi dioenez arriskuaren gizartean bizi gara”), Erlea (“Bat nator, Lourdes, esan dituzunekin eta nik ere uste dut zaila izango zaiola beste inori Izagirreren tamaina literarioko saio bat plazara ekartzea, zuk ongi esan bezala, hemen herdoila bera ere eder agertzen baita ia, a ze erakustaldia.”), DiarioVasco 4 (“Ea ongi esaten dudan: eskuin eskuko hatz ttikiaren mutturra inurrituta daukat”), Uztarria (“Hauek ere, izenak ongi dioen moduan, jakinekoa da zertan ibiltzen diren”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ongi esan 84: Herria, Berria, Elizen arteko Biblia, Patziku Perurena, Migel Angel Mintegi, Patxi Zubizarreta, Karlos Linazasoro, Gotzon Garate, Joan Mari Irigoien, Ramon Saizarbitoria, Imanol Unzurrunzaga, Josu Zabaleta…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Gaur erabilia da egitura emankor hau, eta egokia izan liteke azpisarrera gisa jasotzea.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ongi sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ONGI HARTU (AN-gip-5vill, B ap. Gte Erd 142; Dv, H). Tomar a bien, aprobar, aceptar. "Ongi hartzen ditut zure solasak, je reçois bien vos paroles" Dv s.v. har. "Erantzukiak ongi hartzea, prendre bien la repréhension" H (s.v. hartzea). "Ez dit ongi artu (AN-gip), ez zuen ongi artu (AN-5vill, B)" Gte Erd 142 (junto a ontzat artu, untsa hartu, etc., de otras zonas). Zinezko giristinoak ongi hartzen eta ekhartzentu [...] manatzen zaizkon guziak. SP Imit I 25, 7 (Ch hartzen ditu gogo onez, Mst, Ip untsa hartzen). Neke ta gurutzeak Jaunaren izenean ongi artzea ta igarotzea. AA III 291s. Ene aita maitea, hainitz ongi hartzen ditut gaurko zure erranak. Dv Lab 154. Esan nai degu izen ori ongi artua [...] ta maittatua izatea nai degula. Inza Azalp 132. Eskualdunen artean, agindua edo deia ongi artzen dute. FIr 189. Monikak Apezpikuaren debekua ongi artzen du. Or Aitork 127. Esker onezko hitzño bat bederen erran nuela ehortzetan [...], bakar batzuek ongi hartu ere zutena naski. Larre ArtzainE 316. [Erakusketa] oso ongi hartu dute, bai kritikak eta baita, hotz bazen ere, jendeak. MEIG I 68. v. tbn. Ub 50. Dh 89. Jnn SBi 87. Ir YKBiz 153. Lazkao-Txiki in Mattin 152 (Ref. a personas). Recibir bien, tratar bien, acoger bien. "Tratar bien o mal a alguno, ongi edo gaizki norbait artu" Lar. Batzutan ongi hartu eta errekaitatu nahi eta behar gendukeien arrotza heldu zaiku etxera. SP Phil 276 (He 276 ongi tratatu). Ongi arzen du eriak hitz onak dituen adiskid-ekuslea. Mb IArg I 187. Zerurako autuen irugarren marka da etsairik andienak [...] ongi artzea. AA III 290s. Nere bekhatuen hesturak izitzen nau, bainan zuk ongi hartuko nauzulako jakinak bihotzeztatzen. Dv LEd 79s. Ongi artu zuan Erroman Franzisko Aita santu Inozenzio irugarrenak. Bv AsL 104. Mintzatutzen badaki, / ongi ninduen artu, / biyotza faltso bañan / mingañaz maitatu. Auspoa 97, 117. Nere Aitaren izenean etorri naiz eta ez nauzue ongi artzen. Ir YKBiz 109. Dionisiok eta Platonek etzuten elkar ongi artu. Zait Plat 18. Ene lankidek ere ongi hartzen naute, / ordainetan bihotz hau berena daukate. Xa Odol 318. Artzainek bisitatzaileak ongi hartzen dituzte. Lf in Casve SGrazi 14. Zaldun ibiltari guziak [...], ongi artzen zituala aienganako bere griña beroagatik. Berron Kijote 50. Aitonak geienean ongi artzen ginduzen. Zendoia 37. Jaun erretorak arras ongi hartu ginituen. Larre ArtzainE 140. v. tbn. Jnn SBi 82. Barb Leg 136. Or Aitork 167. NEtx LBB 94. Ungi: Gç 214.

adib.: agian 1 adb. Beharbada, apika. Agian ongi hartuko nauzulako ustean. Agian hilko da, baina agian ez. Hiruretan Lizardik du agian idazle bezala entzuterik handiena. // bihurgune 1 iz. Bidea norabidez aldatzen den lekua. Eta hara non, bidea hasten zaigun itzulika, sigi-sagaka, bihurgunea bihurgunearen ondotik. Beribil batean zihoala, bihurgune bat ez ongi harturik, amildegian behera joan da. Zaldizkoak lasterka bihurgune batean itzali ziren.// kritika 3 iz. Kritikarien multzoa, kritikariak. Bai kritikak eta bai jendeak oso ongi hartu duten antzerkia.

ongi hartu 179: Aizu 5 (“Adibidez, Andoni Egañak oso ongi hartu zuen hasieratik. Beste batzuek ongi hartu dutela ere badakigu”), Consumer 12 (“Ongi hartu arnasa sudurretik”), Berria 58 (“Matalas edo Ibañeta antzerkiak biziki engaiatuak ziren, baina jendeak biziki ongi hartu zituen: Hizkuntz erraza zuen”), Karmel 4 (“Hemendik joan zirenak herriaren aldetik ongi hartuak izan ziren eta eskari ugari izaten zituzten beste eliza batzuetatik predikuak egitera joateko”), Argia 14 (“Egia esan oso ongi hartu zuten proposamena eta bikain tratatu gintuzten”), DiarioVasco 7 (“Izan ere, 1930eko urriaren 1ean iritsi ziren moja Mertzedariak Oiartzunera eta «beti oso ongi hartuak eta oso gustura» sentitu direla adierazi zuten Begoña eta Felisa moja mertzedariek, Anton Mendizabalek egindako eskultura jasotzeko momentuan”), Berria 24 (“AEBek Kubaren normalizazioaren aldeko aldaketak egiten baditu, ongi hartuko ditugu, baina AEBen jarrerak ezin ditu baldintzatu ezinbestean egin behar ditugun aldaketak”), Elkar 27 (“Don Marianok ere ongi hartzen zituen zure bisita haiek, biziki estimatzen baitzintuen”), Deia (“PP bakarrik falta izan da, eta ez egoteaz gainera Espainiako barne ministroaren ahotik entzun dugu, Espainiako gobernuak ez duela onartzen talde hori, ez dituztela ongi hartuko Espainian”), Elhuyar 2 (“Carolinek ez zuen oso ongi hartu aldaketa”), EiTB 18 (“Ez! Eta hori da okerrena! Ongi hartu duela, ongiegi... ni batere inporta ez banintzaio bezala!”)…

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ongi hartu 159: Herria (“Geroztik jakin dugu lau partidu politikok ongi hartu dutela hori”), Berria (“Kraussekin harreman gorabeheratsua izan zuen; askotan geratu zen aulkian, eta ez zuen batere ongi hartu partidak eserita ikusi behar izatea”), Elizen arteko Biblia (“Galaadeko Bartzilairen semeak, aldiz, har itzazu ongi eta jar daitezela zure mahaian, ni ere ongi hartu baininduten haiek, zure anaia Absalomengandik ihesi nenbilen garai hartan”), Aingeru Epaltza (“Abuztuko astelehen goiz horretan, ordea, dena ongi hartzen zuen anaiak”), Aitor Arana (“Hamasei urte beteak nituen eta urte osoa neraman ongi hartua izan eta larrujotze on bat gozatzeko irrikitan”), Joan Mari Irigoien (“Eta, hala, ibaian aitzina eta aitzina gindoazen, uste baino hobeki, zeren eta, ordu arte aditu genuen hainbat iritziren kontra, ibaiaren ertzetan aurkitu genituen indiarrek, oro har, ongi hartu baikintuzten”), Ramon Saizarbitoria (“Aukera ausartegia izan zitekeen eta, dudarik gabe, arriskutsuagoa; hori bai, menturaz etxera deitzea ongi hartzen bazuen, behin betiko frogatuko zidan lagun harremana genuela”), Patxi Zubizarreta (“Ongi hartu gogoan eta, Hamida, ordea, ahantz ezazu”)…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Maiztasun handikoa da, eta egokia izan liteke azpisarrera gisa jasotzea.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ongi sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ONGI HAZI (Sólo incluimos los ejs. con valor adj.). a) Bien criado. Khirats gaixtoz bethe gorputz ungi hazia. EZ Man I 46. Abere ongi haziak ematen du ongarri hainitz. Dv Lab 130. b) Bien educado. Bigarren beldurra da seme ongi aziak izan oi duena. Oek egiten ditue asko gauza aitari aserratu dakion beldurrez. AA I 612. Yainkoak gizon ongi-azi guzien biotzetan norbere izkerarenganako maitetasun gori bat itsatsi dulako. Ldi IL 137. Izen gaizto deabruzko ori ongi-azien ezaugarri zeukaten. "Urbanitatis". Or Aitork 57. Seme-alaba eder eta ongi aziak zituen. Zait Plat 82. Erraldoi-belaunekoak danak arroak eta zakar-ipurdiak izanagatik, bera ongi azia ta itz-leuna bait-zan. "Bien criado". Berron Kijote 35

adib.: atsegindu da/du ad. Atsegin hartu; atsegin eman. Umeak ongi hazten dituzten gurasoak atseginduko dira beren semeekin eta alabekin

ongi-hazi 1, Elkar (“Musika-tresna atera zuen handik, ezker eskuaz heldulekutik arretaz harturik, goi mailako emakume dotore ongi-haziek urre harizko loreak brodatuak dituzten sudurzapi zetazkoak hartzen zituzten bezala”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ongi-hazi 6: Joan Mari Irigoien (“Aita Bartolomek familia oneko gizon ongi-hazia eta ongi-hezia zirudien”), Patxi Ezkiaga 2 (“Oparo goraipatzen zuen Morgante erraldoia; izan ere, erraldoi belaunekoak denak harroak eta zakar-ipurdiak izanagatik, bera ongi hazia eta hitz leuna baitzen”), Josu Zabaleta (“Barregarria benetan! Zentzurik ba al du, izan ere - "haren ondoren" - neskatxa modutsu, ongi hazi eta onbideko bat bezala, bere "osasun moral sendo bat" izateko asmoen arabera, portatzeko eskatzeak?”), Gotzon Garate (“Gizon oso ongi hazia zara”), Felipe Juaristi (“Musika-tresna atera zuen handik, ezker eskuaz heldulekutik arretaz harturik, goi mailako emakume dotore ongi-haziek urre harizko loreak brodatuak dituzten sudurzapi zetazkoak hartzen zituzten bezala”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibidea da orain, eta egokia izan liteke azpisarrera gisa jasotzea adiera adjektibalean, ondo hazi bezala, eta “ume ongi hazia” moduko adibideren batekin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ongi sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ONGI-IKASI. Instruido. O dotor ungi ikhasia. EZ Noel 151. Presuna ungi ikhasiak eta argituak. Ch III 7, 3 (Mst zerbait dakienak, Ol atindunei). --Ori ez da artzaia --apaizak-- ongi-ikasi zuur-ezia baizik, gorde bedi bitxi edergaillu legez. "Cortesano". Berron Kijote 83. "Burhasoak nolakoak diren ageri da ume ongi edo gaitzki ikhasietarik" H (s.v. ikhasia).

adib: ernai1 2 adj. Atzarria. Ernaia, bizia, jendeari agintzen ongi ikasia. Neurtitz honetan silaba luzeak eta laburrak ez dira berdinak, belarri ernai batentzat. Ernaiak ziren Joanesen belarriak.

ongi ikasi 4: Elkar (“Bortxatzailearen lagunak ate ondoan geratu ziren zaintza lanak egiten -horretan ongi ikasiak izaki-, Nada berekin hartu eta amaren garrasiek erakartzen zuten aldera jo zezan galaraziz, besteak alargun gaztearekikoak egiten zituen bitartean”), Berria 3 (“Edonola ere, hezitzaile itzela izan behar du naturaltasunik gabeko reality -etan xaloena den saioko Cesar horrek, edo, bestela, ongi ikasitako zakurrak”, “Pertsonaia berezia zen, aldi berean salbaia eta ongi ikasia, koinata planttako airerik ez zeukan arren, atera berri den eta saritua izan zenetan eskainiriko mintzaldiak biltzen dituen Meine preise obran agertzen zaigunez”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ongi(-)ikasi 7: Joan Mari Irigoien (“Ongi jotzen zuen, ongi kantatzen eta, apal jantzia zihoan arren, ongi-hezia eta ongi-ikasia zela igar zitekeen, bere manerengatik eta jendearen aitzinean egoiteko moduagatik”), Patxi Ezkiaga (“Hori ez da artzaina - apaizak -, ongi-ikasi zuhur-hezia baizik; gorde bedi bitxi edergailu legez”), Ramuntxo Etxeberri (“"Zer mutiko xintxoa! " "Ongi ikasia! " "Eskuaraz poliki ari da! " "Ez da gaurko gazte mokordo horietarikoa! " "Zer pare ederra!”), Felipe Juaristi (“Baina Alexis bere biziaren eske joan zitzaienean, ez zuten hartu beren etxeetan, kanpoan zirela esan zioten zerbitzari ongi ikasiek”), Gotzon Garate (“Behartsuek ez ezik, jende ongi ikasiak ere alde egiten du Indiatik”), Itxaro Borda (“Eva polita eta ongi ikasia zen”), Aingeru Epaltza (“Ikasle ongi ikasien gisara, inoren agindurik gabe barreiatu dira nor bere alde, harri eta txaraka xumeek ematen duten babes xuhurrera”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibidea da orain, eta egokia izan liteke azpisarrera gisa jasotzea adiera adjektibalean, ondo hazi/ongi hazi bezala.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ongi sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ONGI IZAN a) (Con aux. intrans. bipersonal). Parecer bien, gustar, agradar. Israel hari gehien / ungi zaion jendea. EZ Eliç 193. Eztuelarik arren ahala ungi zaionaren egiteko. Ch III 55, 2 (SP on zaion, Mst hun zaitzon, Ip unhetsi, Ol onetsi, Pi ontzat emon, Leon ontsa zaion). Hagitz litzaiket ongi kostuma hori ekhar baledi gure artera. He Phil 409 (SP 405 on neritzake). Ungi balin bazaitzu ofrenda diozozu holokausta bat Jainkoari. Lg I 224. Yauna nausi da, behar duzu erran, nitaz egin dezala ungi zaioena. Mih 102. Bizi zaite alde guziz Jainkoari ongi zaion bezala. Dh 213. Ongi zautzu hori, zuzen zautzu, jaun medikua? HU Zez 108. Maria Balentinak egin guziak ongi zaizkitzula... Barb Leg 68. Diosesako artzainari ongi zitzaiola bai ene lan bikoitza. Larre ArtzainE 307 b) (Sust.). Bienestar. Behin zinetan sartu bazine Iesusen bihotzean barrena eta guti bat dastatu bazendu haren amudiotik, etzenduke gero ansiarik zure ongi edo gaizki izanaz. SP Imit II 1, 6 (Mst, Ip untsa edo gaizki izatiaz) c) + IZAN ONGI. (Fórmula de despedida). Que (te, os, le...) vaya bien. v. ONGI HELDU. Lohikeriatik, zeinetarik zuen buruak zainduz ontsa eginen baituzue. Izan ongi. Dv Act 15, 29 (TB izan ongi; Lç ungi duzuela, He ungi daizuela, Ol agur, Ker onik izan, BiblE ondo izan). Egun on eta izan ongi ni berriz etorri arte. HU Zez 72. Gero, oi dana, agur bein ta berriz, esku-emate luzea ta berreun aotako "izan ongi...". A Ardi 73s. Ongi izan... Lizardi. Or BM 12. Agur, Piarres, eta izan ongi eskualde oietan barrena. Etxde JJ 65. Besterik gabe, onik gorde zaitzala Jainkoak eta ez nazala ni aaztu-ta utzi. Ongi izan. "Vale". Berron Kijote 22 Izan dakizuntzat ongi eta bizi zaiten hainitz denbora lurraren gainean. TB Eph 6, 3 (Lç ungi hel dakianzat, He ungi hel dakizuntzat, Dv izan dezazun zorion, Ol ondo ibili, Ker, BiblE zoriontsu izan zaitezen). Izan bedi onki eta emonbezkabei ene goraintziak nitaz aipatan dabein guziuer. Mdg 126

def.: galarazi 3 dio ad. (nor osagarririk gabe). Eragotzi, norbaiten lasaitasuna edo ongi izatea asaldatu. // adib.: ez adiorik Adkor. Adioa adierazteko esapidea. Gure artean ongi zinena apartatu zara fite, ez adiorik, lagun maitea, eta beraz ikusi arte! // alafede interj. Esaten dena indartzeko erabiltzen den hitza. Ez zekiat, alafede, zertaz ari haizen. Haren gauzak ongi direla, alafede.

ongi izan 353: Karmel 5, Consumer 12, Berria 50, Argia 33, DiarioVasco 6, Elkar 110, Deia 2, Elhuyar, EiTB 128, UEU, Euskaltzaindia 2, Jakin 5, Erlea 9.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ongi izan 434: Berria, Herria, Joan Mari Irigoien, Elizen arteko Biblia; Fernando Rey, Agustin Otsoa, Oskar Arana, Lopez de Arana, Karlos Zabala, Juan Garzia, Xabi Paya, Xabier Montoia, Asisko Frantzizko, Ramuntxo Etxeberri…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Gaur oso erabilia da, eta egokia izan liteke azpisarrera gisa jasotzea.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ongi sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ONGI JOAN a) (Con aux. intrans. bipersonal). Ir bien. Fidantzia izan zuen bitartean, ongi ioan zeikan. Ax 132 (V 87). Zeren hain zaren alegera ongi doatzunean. SP Imit IV 7, 2 (Ch ungi doazkitzunean, Mst egitekuak untsa duatzanian, Ip gaizak zure gogara doatzanian, Ol egoalean, Pi zorionekoetan, Leon atseginetan). Harmetako eginbidetan hain ongi zihoakona. ES 177. Gehienei ongi dohazkoten zenbait phondu premiatsu. Dh 46. Ongi zoakon afera / libertitzen zen gogara. Gy 23. Amerikan ongi ibilli eta ongi joan zait, baña itxasoan gaizki. Apaol 110. Errotaria izandu bazen ere, nola ezpaizijoakion ongi, auzoetan lana eginta irabazi zuen. Goñi 23. Convenir. Dutey-Harispe denek maite dutenari, / ungi dohako arras loratu izena. Hb Esk 75s. Izen hori guziz ongi dohako Jainko gizon eginari. Jnn SBi 14. Hura bezalako bekhatoros bati, etzohakola ongi Jesusen haurride berezien arthatzea. Ib. 92. Douglas-izaia [...]. Karaitz-lurrik ez dijoakio ongi, sakon eta ibarretan oso irabazkorra da. Munita 84. Gero ardo pixka bat ongi dijoakigu. Zendoia 184. (Con aux. intrans. unipersonal). Zure egitekoetan ongi joateko. Brtc 236. Gauzak oker dijoazenean, susmo ta salaketak ere, ugaltzen asten dira. Ala ere, nere aldetik ongi noa. NEtx LBB 83. Egia da ni yokalarie naizela, bañan suertez geienetan irabazten dut eta ongi noaie. Izeta DirG 104 b) Parecer bien, agradar. Ezagun zuen etzitzaiola ongi goan Mainkerraren erantzuna. Izeta DirG 23. Etzitzaioten nonbait ongi joan gazte mukuzu bat heien artean sartzea. Xa Odol 37 c) (Con sociativo). Parecerse. Nere alaba Kattalin / bere ameka urthekin / ongi doha amarekin. / Begiak ditu, amak bezala, / zeru-zola bezain urdin. Elzb Po 197 d) (Fórmula de despedida). --Bigar arte ba, Simon. --Ongi bijoaz. Apaol 91

def. onaldi iz. Gauzak ongi doazen aldia, gertaera onak jazotzen diren aldia. Onaldian eta gaitzaldian, osasunean eta gaixotasunean. Norbait onaldian denean, nahigabetu egiten dira etsaiak.

ongi joan 285: HABE 2 (“Juan Luis Zabala Pipi izan zen nire bikotekidea, eta arras ongi joan zen”), Aizu 4 (“Jatetxeko bezeroari iraganean bere familiari egindako barrabaskeriak ordainarazi nahi dizkion zerbitzaria; errepidean izandako xextra bortizki konponduko duten gidariak; uste bezain ongi joango ez den ezkontza...”), Consumer 8 (“Ama izan diren emakumeek eta erditzearen esperientzia bizitzeko prestatzen ari direnek dena ongi joan dadila nahi izaten dute, haurra ongi etor dadila eta eurek ere ongi erantzun dezatela”), Berria 113 (“Ekonomia ongi badoa, Kataluniak ez du dirurik galduko, baina atzeratze ekonomiko garaia etorri denez...”), Karmel 2 (“Berorrek antxumetxo ugari dituela esaten didate, aurten oso ongi joan zaizkiola gauzak; horrek poztu nau, bada, hainbeste gaixotasunez, berorrek bere buruari egin ohi dion baino adiguri gehiago behar du”), Argia 36 (“Lanpostu hobe bat proposatu eta lankide jasangaitz hori begi-bistatik galtzetik hasita, eremu profesionalean dena ongi joango zaizu”), DiarioVasco 16 (“Dena ongi joan zen eta Segura Kirol Elkarteko ordezkariek eskerrak eman nahi dizkie mendi martxa aurrera eramateko laguntza eman zuten guztiei”), Elkar 38 (“Espero dut dena ongi joatea. Pazientzia behar dugu“), Deia 2 (“Beti saiatu naiz gauza berriak egiten, baina baliteke ongi joaten zaizunean, errepikatzeko joera izatea”), EiTB 44 (“Bertako ordezkariek, antzinako jokoen bertsio berriak aurkeztu dituzte eta ongi joan zaie”), Laneki 4 (“Bistakoa da esperientzia funtsezkoa izango dela, baina badira planifikatzeari eta gauzatzeari buruz jakin beharreko gai batzuk, elkarrizketa ongi joan dadin”), Nafarroako parlamentua (“Parlamentuko lehendakariak Legebiltzarraren ordezkaritza dauka, lanak koordinatzen ditu, ongi doazela segurtatzen, eztabaidak zuzentzen eta horietako ordena gordetzen”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ongi joan 184: Berria, Herria, Elizen arteko Biblia, Josu Zabaleta, Agustin Otsoa, Ramuntxo Etxeberri, Anton Garikano, Migel Angel Mintegi, Ramon Saizarbitoria, Karlos Zabala, Joan Mari Irigoien, Juan Garzia…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Gaur oso erabilia da, eta egokia izan liteke azpisarrera gisa jasotzea.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ongi sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

ongi sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Maiztasuna

g.er.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

mila esker, zuen ongi-egin guztiengatik.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

a) izen-banaketan ("Artista internazionalei ongi etorria eskaini diete" gisako perpausetan) 96 aldiz azaldu da: ongi et(h)orri (38): B 1 (AB AmaE), G 20 (GavS, Echag, AA I, JanEd I, Bv AsL, Apaol, Lab EEguna, And AUzta, JAIraz Bizia, NEtx Nola), IE 11 (Ax, SP Phil, ES, Gy, Dv Lab, Ardoy SFran, Izeta DirG) eta EB 6 (MEIG, Arti Tobera); ongi-et(h)orri (35):B 1 (SM Zirik), G 22 (Mb IArg I, Aran SIgn, Bv AsL, Lard, Arr GB, Urruz Urz, Tx B II, Ag G, Alz Ram, Lek EunD, MAtx Gazt, Anab Poli, Etxde JJ, NEtx LBB), IE 11 (Jnn SBi, Barb Leg, JE Bur, Ardoy SFran, Zerb Azk) eta EB 1 (MIH); ongietorri (eta ongitorri) (23):B 1 (Ag AL), G 22 (Mb IArg I, AA I, Izt C, Arr May, Arr GB, Lard, SMitx Aranz, A Ardi, Ag G); b) predikatibo-banaketan ("Ez zarete ongi etorriak" gisako perpausetan) 96 aldiz azaldu da: ongi et(h)orri (79): B 6 (Balad, BEnb NereA), G 46 (Cb Eg III, Mb IArg I, Lar DT, GavS, Echag, Bv AsL, Arr GB, Sor Gabon, Sor AuOst, EA OlBe, Jaukol Biozk, Ldi UO, A Ardi, Ag G, Iraola, Ldi IL, Or Mi, Urruz Zer, Alz Ram, Lab EEguna, Basarri, Uzt BZO, Uzt Noiz, Uzt LEG I, Txill Let, NEtx Antz), IE 26 (Ax, SP Imit, SP Phil, Bordel, Laph, Dv Lab, HU Zez, HU Aurp, Izeta DirG, Mde Pr, Xa Odol) eta EB 1 (MIH); ongi-et(h)orri (14):B 1 (AB AmaE), G 4 (Arr GB, Or Eus, Ldi IL), IEan 8 (Gy, Zby, HU Aurp, Ox, Iratz, Etcham, JE Ber, Zerb Azk) eta EBan 1 (Mde HaurB); ongietorri (eta ongitorri) (3):G 2 (SMitx Aranz, Ag G), IE 1(Volt); c) ongi etorri egin esapideak 9 agerraldi ditu: ongi et(h)orri egin : G 1 (Or Mi), IE 4 (Zby, Barb Sup, Ardoy SFran, Xa Odol); ongi-etorri egin : G 3 (Mb IArg I, Or Aitork, Munita), IE 1 (Ardoy SFran).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

a) izen-banaketan 57 aldiz azaldu da: ongi et(h)orri (20):G 2 (Txindoki, I. Linazasoro), IE 2 (Euskaltzaleen biltzarra, Otoizlari), EB 7 (E. Garmendia, X. Arbelbide, J. Etxaide, B. Atxaga, M. Landa, D. Urbistondo, K. Alkorta), EgAs 9 (Herria, Eguna, J. Haritschelhar, Iratiko artzaina, Aizu!); ongi-etorri (20): B 1 (J. Garmendia), G 11 (J. Karraskedo, R. Intzigarai, P. Iztueta, A. Labayen, J. Gaztañaga, S. Arambarri, I. Alkain, N. Etxaniz), IE 1 (Otoizlari), EB 2 (J. A. Arrieta, J. Hiriart-Urruty), EgAs 5 (I. Ormaetxebarria, Eskualduna, Jaizkibel, J. Gaztañaga, Herria); ongietorri (17): B 2 (E. Bengoa, M. Juaristi), G 1 (T. Iakakortaxarena), EB 7 (J. Intxausti, I. M. de Lezea, X. Galarreta, Amazonetako indioak, T. Elorza), EgAs 7 (Deia, A. Zelaieta, R. Iraola, Eguna, Herriz Herri); b) predikatibo-banaketan 10 aldiz azaldu da: ongi etorri :EB 3 (Elhuyar, G. Muro, M. Legasse), EgAs 3 (Herria, A. Irigarai); ongi-etorri :EB 1 (II Euskal Mundu-Biltzarra), EgAs 1 (Herria); ongietorri :EB 2 (J.A. Azpiroz, J. Azurmendi); c) ongi etorri egin esapideak 20 agerraldi ditu: ongi etorri egin : G 1 (A. Labayen), IE 3 (Ene populua, entzun), EB 3 (T. Peillen, J. Hiriart-Urruty), EgAs 5 (Herria, Herriz Herri, X. Mendiguren Bereziartu); ongi-etorri egin :IE 1 (Iratzeder), EB 4 (M. Etchehandi, Itun berria. Elizen arteko biblia); ongietorri egin :EB 3 (A. Abate, S. Garmendia, M. Ugalde).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ongi etorri egin :DFrec 2; ongi etorri s.u ongi : LurE; ongi etorri [iz]:DFrec 18, HiztEn, Euskalterm; ongi etorri [pred.]: DFrec 12, HiztEn, Euskalterm; ongi etorri :AB38 3; ongi-etorri egin :DFrec 3, AB50 1; ongi-etorri [iz]: DFrec 9; ongi-etorri [pred.]: DFrec 6; ongi-etorri :AB38 3, AB50 4; ongietorri [iz.]: DFrec 9, Euskalterm 2; ongietorri :AB50 20.

Euskaltzaindiaren Arauak

ik. E'Arauak, 33.

Euskaltzaindiaren Arauak

iz.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: ongietorri egin .

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan ongi etorri egin AS.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ongi(-)et(h)orri egin (eta ongietorri egin) 26: Herr 1944-1999 arteko 6 (adib.: "Ongi ethorri egin deetegu", "Andere-gai xarmant bati egin diote ongi-ethorri"), NEtx ("Txakurrak alkarri "ongi-etorri" egin diote"), Lab ("Eldu berriari ongi etorri egitera"), Ene populua, entzun 3 (adib.: "Jesusi ongi etorri egin behar baituzu"), Pelota ("Ongi etorri egiterako, bere gainean zonbait hitz"), Hiriart-U ("Aita Saindu hunek ere ongi etorri egin diote, behin baino gehiagotan, beste Elizetako apezpiku edo artzain-buruzagieri"), Peillen 2 (adib.: "Presta, beraz, haiei Ongi Etorri egiteko"), SGarm Heriotza ("Gotzaiari ongietorri egitera joateko"), Bibl-16 3 (adib.: "Fede ahulekoari ongi-etorri egin"), IBe ("Jendeak ongi-etorri egin zien"), Iratz ("Kanpotarrari ongi-etorri egiteko"), X. Mendiguren B. ("Ongi etorri egin samurtasuna eta fideltasunari"), HerrizH 1988 ("Seme koxkor bati egin diote ongi etorri"), Ugalde ("Exekutiboak dirudite beste exekutibo bati ongietorri egiten"), J.A. Arrieta ("Zistertarren ohitura ederrenetarik izan da beti, non-nahiri [sic] ongi-etorri egitea").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ongi-etorri egin : DFrec 2 (Hiriart-U: "Girixtinoek orai diote ongi-etorri egin nahi", "Ongi-etorri eginen dakogu"); eta ongi etorri egin 1, Amaia: "Egin zion ongi etorri"), AB50 1, LurE (adib. gisa: ongi etorri egin) // Ez dugu aurkitu ap. AB38, HiztEn, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ongi etorri egin : EuskHizt (adib. gisa: Ipar.), EskolaHE (adib. gisa), Lh DBF (ongiethorri egin: faire bon accueil), PMuj DVC (ongi-etorri egin [esan] dio: le ha dado la bienvenida) // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

egin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

ongietorri sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

beilariei ongietorri egiteko.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gile.

Euskaltzaindiaren Arauak

batez ere Bizk. g.er. 'ongilea'.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-gin/-gile.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa erantsiz: onginahiz .

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-nahi.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan onginahiez azpisarrerakoak: a) adlag. 2: Garit Usand ("Baserritar talde bat menditik jetxirik urreratzen zaio Maritxuri ta diote onginaiz: "Atoz gurekin, Maritxu""), Or Aitork ("Beraz, Nerbidi, gure lagun goxo ta mana, ez zan sari-zun ara ioan [...], baizik eta onginaiez, gure eskabidea aintzat artuz"); b) x-ren o. 3: Mb IArg ("Beren onerako ta ongi-naiez Jesusek esaten ziena"), Arr GB ("Arzazute bada liburu au zuen onginaiz eskañtzen dizutedan eskuerakutsi bat bezela"), MEIG ("Liburu eder hau aldez aurretik, egilearen onginahiez, ezagutzen genuenok pixkaren bat berandetsirik geunden noiz ikusiko plazaren erdian"); c) x-ri o. 2: Mb IArg ("Bere gurutzean guri ongi naiez illa gelditu arte guzian, bizitu zen besteen erako gizon bat zirudiela"), AA ("Adoratu bear degu, guri ongi naiez gau ta egun sakramentu orretan dagoana"); d) Ldi IL ("Elkar-onginaiez, ta batez ere euskerarenganako maitetasunez, ase ditezke guztion egarriak").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

onginahiz (eta aldaerak): a) adlag. 3: A. Erkizia ("Zin-zinetan eta ongi nahiez ari zineten biek, baina bakoitza bere munduan, eta ez zenuten elkar topatzen bizitzan"), X. Mendiguren B. ("Oraingoz, ez dut nahi inork gehiago estutzerik, baldin erregu egin baniezazu onginahiz"), Ileta-elizk ("Bainan itxaron, itxaron dezakegu Jaunak ez dizkiola kontuan artu aren egite txarrak, aldiz, onginaiez begira dituela aren egite guztiak eta bakoitza"); b) x-ren o. 2: IBk (Heb 2,9: "[Jesusek] Jaungoikoaren onginahiz, guztien onerako hartu zuen heriotzea"), Irakurgaiak 1982 (Ef 1,9: "[Jainkoak] bere naiaren misterioa ezaguterazi digu, bere onginaiez erabakita zeukana").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

onginaiez : DFrec 1 (Orduen Liturgia) // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

onginaiz : DRA (adib. gisa: ire ongi naiez niabilek), PMuj DVC (1 benévolamente, bondadosamente; 2 bienintencionadamente; 3 apreciadamente, con aprecio) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-z.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

onginahi sarrerari dagokion azpisarrera.

Adierazle egokia da, eta horren premia dago

berria da, egokia, premia bati erantzuten diona (es benéfico adierazteko erabilia, adib.)

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gintza.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ONGIRAKO (Dv), ONGIRATEKO. a) Hacia el bien. "Ongirako ixuria, l'inclination vers le bien" Dv. Ongirako herabetasuna. He (ap. Dv). Natura korrunpituaren indarrak bethi borthizten-baitu gaizkirako usantza eta bethi flakatzen ungirakoa. He Gudu 87. Ungirako xedetan ikustean gaitzak, / ez gorde argitzeko behar diren hitzak. Hb Esk 210. Mintzatzea haizu eta egoki denean, ongirateko gauzez solas egizu. Dv Imit 18 (ap. A). [Berthutea] da gure arimaren molde bat, naturalezaz goragokoa, ongirako gogoa eta errextasuna emaiten daizkuna. CatJauf 91s. Heien sineskerien arabera, jainkoek indar gaitza handiak bazituzten, bai ongirako, bai gaizkirako. Lf in CEEN 1973, 128. b) Para bien. Mundu huntan ikusten / dugula holako, / gaizkirako bezala / berdin ongirako, / aise aitor nezake, / bizia lekuko. Etcham 63

ongirako 4: Berria (“Lotsatuta eta minduta sentitzen gara, «guztion ongirako» den tren azkarraren obrak gure gizatasunari errespetua galdu baitio, baserrira zetorren ur iturria moztu, eta tratu txarra emanez”), Elkar 2 (“Baina bertute moralen gabezia adimen-dohain handiagoen bidez hain zaila denez betetzen, horrelako pertsonenak bezalako esku arriskutsuetan kargu ofizialak ez direla inoiz utzi behar pentsatzen dute; eta behintzat, asmo onarekin ezjakintasunez eginiko hutsegiteek ez dutela inoiz guztion ongirako hain ondorio txarrik izango, nola baitute, gaiztakeriarako joera izanik, bere txarkeria antolatu, ugaldu eta defendatzeko abilezia handia duenaren ekintzek”), Jakin (“Halako jarduera noblean dena razionala da, dena ongi dago eta ongirako da, gudurik krudelenak eta triskantzarik odoltsuenak, krimenak, erailketa edo zapalketarik doilorrenak, azkenaren finean denak helburu altu hartarako balio baitu, gizon-emakumeoi halakorik iruditzen ez bazaigu ere”); ez dugu aurkitu ongirateko formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ongirako 4: Berria (“Erabakia erabat okerra da, guztien ongirako kaltegarria”), Herria (“Biak kristauak ziren baina zioten itxuraz bertzalde ainitz berdintasun izanez mahometanoekin, ongirako elgarrekin sartu behar dugula”), Alberto Ladron Arana (“Izan ere, indar hutsa zen Lantza, indar itzela, ongirako zein gaizkirako erabil zitekeen energia”), Piarres Aintziart (“Ongirako edo gaitzerako”); ez dugu aurkitu ongirateko formarik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da, onerako bezala, eta bi adiera bereiztea komeni da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ongi sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ongitasun 8: X. Kintana ("egintzaren eta ongitasun sozialaren palanka biok ezin konbina daitezke"); J. Arzubiaga ("Bizitzaren kalitatea jasotzea — hau da, ongitasun eta osasun hobea lortzea"); Bizizaletasunaren alde ("dagokigun aurrerapenak, askatasun, maitasun, osasun, ongitasun, bake eta bizitzearen aldekoa izan behar du"); Plangintza 1985 ("Osasun eta Ongitasun Sozial saila"); M. Gartzia ("gizakia eta bere ingurunea aldatzeko tresna dugu; ongitasun fisikopsikikoen sorburu berez"); J.C. Alonso ("herri menperatu bati ongitasun materialaren eskaintza"); Hemen 1988 ("herri honetan ongitasuna, progresoa eta gizakien lasaitasuna bilatzeko ordua"); P. Xarritton ("Lege-gorputz hau Vitoriak "mundu guztiko... ongitasunaren" botereak promulgaturiko manamendu-multzo deitzen zuena zela esan zitekeen").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ongitasun : DFrec 1, AB38 2 // Ez dugu aurkitu ap. AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ongitasun : HiruMila (ikus ongizate) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

ongizatea.

Euskaltzaindiaren Arauak

ongitu, ongi(tu), ongitzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

ongitu, ongi(tu), ongitzen.

Atzizkien araberako erabakiak

-txo.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. eta Naf.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-xko.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Adierazle egokia da, eta horren premia dago

berria da, premia bati erantzuten diona (es bienestar adierazteko erabilia, adib.)

LB: 635; ETC: 1431

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ElhHizt: ongizate-estatu estado de bienestar; Adorez: 0; Labayru: 0; NolaErran: l'État-providence ongizate estatua. Euskalterm: ongizate-estatu (Gizarte-ongizatea, Soziologia, Politika, 4).

ekitate iz. Zuz. Justizia naturalaren nozioa, nori berea eman behar zaiola dioena; justizia naturala, lege positiboari kontrajarria. Ekitatea lege naturalerako itzulera da, lege positiboen isilune, kontraesan edo gorabeheretan. Legerik ez bada, ohitura edo ekitatea dira kontsultatu beharrekoak. Ongizate estatuaren auzia, ekitatearen eta efizientziaren arteko gatazka bezala azaldu nahi izan da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Terminoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ongizate eta estatu sarreretan.