Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa erantsiz: Jainkoagatik, Jainkoak daki, Jainkoa lagun, Jainkoaren izenean, Jainkoari esker, Jainkoari eskerrak, jainko txiki ; eta adibide gisa: Jainko Aita; Jainko gizona; Jainko-herria; Jainko Jauna; Jainko-legea; Jainko-semea.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: JAINKO MAITEA (Exclam. de asombro, sorpresa). Baionan? Jainko maitea! Haraxko da Baiona! Barb Sup 21. Gezurra baitzen, ez ttipia. Ba eta zuek orok sinetsi!... Jainko maitea! JE Ber 103. Zein da or barreneko bidetik datorrena? Jainko maitea! Juana da ta! NEtx LBB 26. Jainko maitea! Zer iritxi da / orain nere belarrira? Olea 64. (Precedido de Jesus). Jesus, Jainko maitea! Zer da hau! Barb Sup 42. Jesus, Jainko maitea! Nondik dakizu? Ib. 88.

adib: maite 1 adj./iz. Maitatua dena. Ik. laztan 3; kutun2. Ene seme maitea. Jainko maitea! Nire kristau maiteak. Irakurle maiteari. Alaba guztiz maite hura. Gure ama maite-maitea. Bere adiskide maiteenari. Euskal Herri maitea. Euskara ezti maitea. Ene adiskide maite Antonio Iñarrari. Nire maite laztana, kutuna. Ene maite polita. Maite bat maitatzen dut maitagarria. Oso maitea du ilobatxoa.

jainko maitea 61: Berria 3 (“Ta zenbat denbora diozu daukazula arazo hori? Baina, baina, baina… Jainko maitea!”), EiTB 53 (“Jainko maitea, hemen denak erotzen ari gara edo zer? Eta zure kulpa da!“), Argia 3 (“Jainko maitea! Gehiegikeria izan zen”), DiarioVasco 2 (“Jainko maitea, orain ez aspaldi mende erdia bete dudalako baizik”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

jainko maitea 165: Lopez de Arana 34 (“Jainko maitea, ez! - deiadar egin zuen Phil Sandbournek, mahaian ukabilaz jotzen zuelarik”), Filosofia apaingelan 17 (“Eugeni, espero ez zuen gizon bat gelan ikusita, guztiz harriturik: Jainko maitea! Adiskide, hau traizioa da!”), Mirentxu Larrañaga 15 (“-Jainko maitea! - esan zuen emakumeak -, hori al da Katherine Burke?”), Antton Olano 12 (“Jainko maitea!”), Patxi Zubizarreta 8 (“-Jainko maitea! - oihukatu zuen, izan ere jeinu hura sinestuna baitzen -, mutiko hau ederrenetan ederrena da!”), Jose Morales 6 (“Jainko maitea, ezin dut! - errepikatzen zuen, buruaz ezezkoa eginez, bide izoztuan arrastaka; eta ardoa ematen zioten etengabe, ardoa etengabe”), Fernando Rey 7, Patxi Iturritegi, Karlos Zabala, Jon Alonso, Oskar Arana…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta harridurazko esapidea jasotzekoa izan liteke, azpisarrera gisa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa jainko sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-txiki.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

jainko sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

1 idoloa. 2 sasimedikua.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: JAINKO TTIPI, JAINKO TXIKI. c) "Ik Jainko ttikiyan berri eztakik, tú no sabes nuevas del dios pequeño (significa que no entiende la vida de este mundo) (G-to)" AEF 1924, 50. "Orrek Jainko txikerraren barri eztaki, ése es muy sencillo; litm. ése no tiene noticias del dios chiquito (V-ger)" A EY III 335. * Jainko txikiaren berri bazekitek; aundiarenik ordea ... Ez izatea naiago. Ataño TxanKan 130.

LB: 0; EPG: “Eta, errege eta hilazti zen zure aitak aginduta, egin baldin bada hau, beldur zelako alegia nik ez nizula behar duzun laguntzarik emango, hauxe esango dizut: jainko txikiaren berri ez zekiela, eta oso gutxi ikasia zela zaldun-kondairez” (Patxi Ezkiaga); ETC: 0

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: 0; Adorez: 0; Labayru: 0.

[jaio] jainko txiki 3 Horrek jainko txikiaren berri ez daki: hori pertsona tolesgabea da, ez daki mundu honetako gauzen berri

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide idiomatikoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Beraz, jainko txiki 3. adiera kentzekoa da. Bide batez, jainko txiki azpisarrerako 2. adieran adibide bat gehitzea komeni da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa jainko, txiki, berri eta jakin sarreretan.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

jainkoagana(tu), jainkoaganatzen.

Aditz-erregimena

da/du ad.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-aizun.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

idoloa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

idolatria.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: JAINKOAK BEGIRA (Sin aux.). Dios nos libre. Yainkoak beira haren haurra ukitzetik. Hb Egia 44. Jainkoak begira gure eskuararen galtzetik. Arb Igand 7. Jainkoak begira behin jaidura tzarreri esku hartzerat uztetik. Ib. 150. Ez badire salatari nahi, Jinkoak beira, ez diten izan berak salatuak. HU Aurp 138. Jainkoak begira, guk asto bat arrapatzetik bidean! Etchebarne 22.

adib: begiratu1, begira/begiratu, begiratzen 5 da/du ad. Gauza kaltegarri edo arriskutsuez mintzatuz, babestu. Begira gaitzazu gaitzetik. Hala begiratu zituen Israelgo semeak etsaien erasoetatik. Jainkoak begira zaitzala ohitura gaiztoak zure baitan ostatu hartzetik. Ugazaba iraintzetik begira zaitez. Asmakeria horietatik begira gaitezen. Adiskideetatik begira nazazu: etsaietatik neu begiratuko naiz.

jainkoak begira 1, Berria (“Ordian, sekula uskaraz ai baginen, baginien makila ttipiño bat, eta hua pasatzen ginien, gue madam errientsak emaiten zion bati, eta jainkoak begira eta haik atzemaiten bazien lagun bat uskaraz, hari pasatzen zien, eta orduan hua punitia zen”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

jainkoak begira 20: Herria 5 (“Kosta hegia bada ere jadanik kondenatua, zer litazke bazterrak laboraririk gabe? Jainkoak begira gaitzala amets gaixto hortarik!”), Patxi Zubizarreta 9 (“Jainkoak begira zaitzala gaitz guztietatik”), Daniel Landart 3, Piarres Xarriton 2, Karlos Zabala; jainkoak begiratu 2: Herria (“Jainkoak begiratu derauku bizia”), Piarres Xarriton (“Bigarrenik zeren eta Jainkoak begiratuz behere honetara agindu baitzion berak kreatu gizonari biderka zedin, ikus Hasiera I. II., eta ondorioz nahi izan zuen gizonen elkartea, edo gizartea izatea”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta harridurazko esapidea jasotzekoa izan liteke azpisarrera gisa, Batez ere Ipar. markarekin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa jainko sarreran.

Forma baten adiera(k)

Batez ere Ipar.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: JAINKOAREN GRAZIAZ Por la gracia de Dios. Aingerua da, Iainkoaren graziaz berak bere zerbitzuko kreatu zuen integritatean persistitu eta iraun duen Spiritu on bat. Lç ABC I 8r. Sendatu zen Iondone Petri Iainkoaren garaziaz, eta gelditu zen sendatu gabe Iudas. Ax 109 (V 72). --Kristi zireia? --Bai, Jinkoarean graziaz. Bp I 43 (v. tbn. Jainkoaren g. en el mismo contexto en CatBurg 9, CatLuz 7, CatJauf 35; Jinkuaren g. en CatLan 18 y CatS 1). Jainkoaren graziaz higitua zen Franzizko. Laph 127.

Jainkoaren graziaz 2: Berria (“Eta niri artzaintza gustatzen zitzaidan, eta, ez dakit suertez edo Jainkoaren graziaz, artzaintza nire gain erori zen”), Karmel (“Erreinu horren hasikin izatea eta Erreinua iragartea da bere eginkizuna. Izan bere, “salbamen-sakramentu da munduarentzat, baina mundu hori benetan, bere gehiengoan, edozein eleiz-erakundez kanpo salbatzen da Jainkoaren graziaz”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

jainkoaren graziaz 21: Berria (“Eta, beraz, alde bateko eta besteko borondate oneko jendeak gai izanen dira, Jainkoaren graziaz, etorkizuneko bideak aurkitzeko, batzuetan ustekabekoak diren bideak”), Asisko Frantzizko 12 (“Eta hala, handik laster, Jainkoaren graziaz eta Frantziskoren merituez osasun betea berreskuratu zuen”), Patziku Perurena 3 (“Sevillako Isidoro Sainduak hala dio, baskoiak mendean hartu zituen Suintila erregeaz: (grati divina ergni susceptit sceptra) errege makila jainkoaren graziaz beregandu zuela, alegia”), Fernando Rey (“Deika aritzen nintzaion, bat-batean sastraka baten atzetik aterako zen esperantzan, edo Jainkoaren graziaz zerutik halako batean Antje erromes honengana noiz jaitsiko zain”), Joan Mari Lekuona (“Ene lagunok, Jainkoaren graziaz esan dizkizuet gauza hauek guztiak”), Txiliku (“Karolingioen leinua ez zen "Jainkoaren graziaz" errege izateko egokia - erlijioak eta ezkontzak legitimo egindako seme-alaben zerrendetatik aldentzen ziren sasi-adarrak baitziren -, baina hori ez zen oztopo izan”), Michel Oronoz (“hemendik goiti elizaren gainean dugun nagusitasuna eta erretore berri baten hautatzeko dugun eskubidea, Thibalt, ohoratzen eta maite dugun Jauna eta auzoa, Jainkoaren graziaz Nafarroako errege denaren eskuetan uzten dugula eta haren ondokoenetan, beraz, apezpikuaren adostasunarekin guri aurkeztuko daukun erretorea, den bezalakoa onartuko dugu”), Juan Garzia (“Gamaliel Ratsey nauzue, Jainkoaren graziaz bide zabaleko lapurra, eta ez dut atsegin itxarotea”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, eta azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa jainko sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: JAINKOARI NAHI DAKIOLA (Lar). Quiera Dios. "Dios lo quiera" Lar. "Dios me libre de eso, Jainkoari nai eztakiola" Ib. Jaikoari nai ez dakiola zu joan da ni eben gera nadila. Lazarraga 1151v. Jainkoari nai dakiola. Zab Gabon 29. Jainkoari nai dakiola ongi bukatzea. Berron Kijote 118. Ez dakiola Jainkoari nahi! MIH 82. Badira, Jainkoari nahi dakiola, oraindik erantzunaz oroitzen direnak. Ib. 215.

Ez dugu aukritu jainkoari nahi dakiola formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Jainkoari nahi dakiola 9: Jose Morales 4 (“Jainkoari nahi dakiola mina joatea”), Patxi Ezkiaga 2 (“Teresak - bizi dadila oiloa, nahiz eta mikatua; bizi zaitez bai, eta eraman ditzala deabruak munduko gobernamendu guztiak; hara, gobernamendurik gabe atera zinen zure amaren sabeletik, gobernamendurik gabe bizi izan zara orain arte, eta gobernamendurik gabe joango zara edota eramango zaituzte hilobira Jainkoari nahi dakionean”), Iñaki Iñurrieta (“Jainkoari nahi ez dakiola ni hemen erlijioak onartutako zelibatoaren kontra mintzatzea, baina nor isil liteke galdukeriak ekarri duen zelibatoaren kontra?”), Koro Navarro (“Ez dakiola Jainkoari nahi!”), Antton Olano (“Jainkoari nahi dakiola ergelen bat edo beste uztea gure artean!”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabili da eta egokia liteke adibide gisa jasotzea.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa da jainko sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

jainkoets, jainkoesten.

Aditz-erregimena

du ad.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

jainkotzat hartu.

Euskaltzaindiaren Arauak

izond.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

tximeleta.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

jainkotiar (eta aldaerak) 116, izlag. 4 eta izond. 88: a) Ip Hil (“Jinkotiar gizonek egürikitzen ziena”), Mb IArg I (“Jangoikotar gizona, zer da jatera ematen diguzuna?”), Gazt MusIx (“jankotiar olerkaria”, “zerutar ta jainkotiar gauzetaz mintzatzen zan”); b) Ip Hil (“hanitz gizon Jinkotiar”, “Itho erazi dit gizon Jinkotiar haren seme bakhoitza”), Mb IArg I (“Busto deritzan gizon jangoikotar bat”), Ch (“Arima Jainkotiar batek”), Lg I (“emazteki Jainkotiar bati dagokion modestia guzian”, “arima Jainkotiar eta munduko plazer zoragarritarik ihes dabiltzanei”), MarIl (“emazte Jainkotiar harrek etzuen aurkhitzen erresurtsik Birjina Sainduaren aratekortasunean baizen”), Arb Igand (“Aitoronseme on eta Jainkotiar haren baithan”), Jnn SBi (“Izeba hura emakume Jainkotiar bat zen”), HU Aurp (“emazte jainkotiar urrukalmendutsuetarik”), Vill Jaink (“animalia Jainkotiar bat”), Mde HaurB (“gizon zintzo, zindo, jainkotiar bat”), etab.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

jainkotiar 24 (eta jaungoikotar 2); ez da izlag.ik jaso, eta 18 dira izond.ak; adib., Ibiñ Virgil ("Alkimedon iainkotiarra"); J.M. Lasagabaster ("...gure nobelagile jainkotiar eta elizkoi haiei"); Vill (“egia jainkotiarrak ia nundik artu bear zituen Elizak”), J.M. Lekuona (“Boskarren zerutik aruzko bizibide jainkotiarra”); YAzp ("gauza saill guztiak erraztutzen dituan indar Jaungoiko'tarra"); Kondairan zehar ("hartu zuen mezu jainkotiarra azaldu zion"); Elexp Delitu ("Justizia jainkotiarra eta naturala aldaezinak eta iraunkorrak dira berez").

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ZTC: jainkotiar 13.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Euskaltzaindiaren Arauak

jainkotu, jainko(tu), jainkotzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

jainkotu, jainko(tu), jainkotzen.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

jainkozta, jainkoztatzen.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tu/-ztatu.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

jainkotu.