Jatorrizko forma

elektra energia, elektra indar; elektra korronte, elektra indar; elektrika, (indar)

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: indar egin, indar eman, indarrean: indarrean dagoen legea; indarrean zeuden ohiturak, indarrez, indarrezko.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: indar hartu, indar-neurtze, indarrak berritu, indarrak bildu, indarrak neurtu ; eta indarrean AS arautuaren adib. gisa: indarrean izan, indarrean jarri, indarrean sartu.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

indar-etxe, indar egin, indar eman, indarrezko, indarka, indarrean.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

hartu.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

indar sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

sua sortu eta garrek indar hartu dute.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: INDAR-JOKO Prueba, competición (de fuerza). Indar eta zalhu jokuetan artzen direnak [...] gauza guzietarik begiratzen direla. AR 365. Indar-yokuetan azkarrak, arro samarrak. Kk Ab II 164. Kartajokulariak, goruetan andrak, idiekin indar-jokoak, erromeriak [...]. Alzola Atalak 78. Ikusi zuten mandazaiek beren beorrei egiten zitzaien indar-jokoa eta makillak artu-ta joan ziran eta makilka eraso zioten. Berron Kijote 164.

indar joko 12: Berria 10 (“Horiekin batera, indar jokoak hurbiletik ezagutzeko aukera ere izanen da”), EiTB (“4 kilometroko ibilaldiaren inguruan, partaideek janaria eta edaria, haurrentzako jokoak, dantzak, bertsolariak, erakusketak, indar jokoak, txotxongiloak, disko eta liburu salmenta eta beste hainbat ekitaldi aurkitu dituzte”), Karmel (“Bazkalostean animazio ugari izan ziren: euskal dantzak, indar jokoak, botülüzea ---garai batean Zuberoako artzainek ordu aspertuak hobeto eramateko egiten zuten pilota jokoa---, eta elkarteek antolaturiko koreografia moduko bat”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

indar joko 147: Herria 145 (“Ortzegun aratsean, indar-jokoak Senpereko pilota plazan.”), Piarres Xarriton (“Baina indar joko eta sokatira izan dela, egundainotik, politika, ez dugu ahantzi behar”), Patxi Ezkiaga (“Baina haiek, agi denez, beste hartarako baino jaterako gogo gehiago zuten eta ostikoka eta hozkaka hartu zuten, eta oso gutxian, biluzik zegoen, hedeak hautsiak eta gaineko aulkirik gabe; baina zer honek eman zion minik gehiena: ikusi zuten mandazainek beren behorrei egiten zitzaien indar-jokoa eta makilak hartuta joan ziren eta makilaka eraso zioten; lurrean zerraldo utzi zuten hebaindua.”), Jean Baptiste Etxarren (“Berantago ere, luzaidarrak famatuak ziren Donibane Garazin eta beste hiri zenbaitetan muntatzen ziren indar jokoetan: aizkolari eta segari sailetan bazekiten lehen ateratzen eta zer xistuan!”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa, lexikalizatua dagoenez.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa indar sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

indarberritu, indarberri(tu), indarberritzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

indarberritu, indarberri(tu), indarberritzen.

indarberritze 4: Urtzi Urkizu (”indarberritze prozesu bati ekin genion”), Ibon Gaztañazpi (“Iparraldeko gaupasa zaleen indarberritze gune”), EiTB 2 (“indarberritze saio bat”, “baimenen indarberritzea aipatu du”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: indarberritze 6: Berria 4, Iñaki Mendiguren 2.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri-konposatu onartzekoa da

Onartu oso zabaldua egon ez arren.

Euskaltzaindiaren Arauak

izond.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: INDARGABEKO Débil, falto de fuerza(s). Indar gabeko kolera [...] bano da, alfer eta guti balio. Ax 332 (V 220). Osagarri makal, indarbagako luzabidiak dakarrezanak. Mg PAb 203. Zer sare ondo zabaldua! Baña Jainkoaren eskuarentzat indar gabekoa. Lard 524. Zer laguntasun emon eikeon berak, emakume indarbagako zirzill batek? Ag AL 70. Argal, erkin, indar bageko gizontxu batzuk dirialako. Kk Ab II 116. Herri bateko gizon guziek nahi ukanikan ere Jainko-legea bazterrerat eman, zuzen kontrako legea litake; indar gabeko legea. HU Aurp 83.

indargabeko 3: Berria (“Frantziari Afganistanen zabalduta dauzkan militarrak handik erretiratzeko ohartarazte bat bezala hartua izan zen Parisko Le Printemps saltoki handian atzo lehergailu indargabeko bat aurkitzea”), Jakin 2 (“Postmodernitatean baieztatzen den bezala eta Mardonesek azpimarratzen duen bezala, fedea esperientzia bat bada eta esperientzia hori Jainko hustuarekin, maitasunezko Jainko indargabekoarekin lotuta badago, postmodernistak prest ote daude euren europar bizitza burgesari uko egiteko eta Somalian kokatuta nekez bizirauten duen gizadiarekin bat egiteko?”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

indargabeko 7: Berria 4 (“Unerik zoragarriena iristear zegoenÉHautsi-mautsi ikaragarria Hirugarren ataletik laugarrenera, haize eta hari instrumentu baxuak indargabeko taupadak handitasunik gorenera zuzendu zituzten, zoriontzeko amaiera baten aurrean gisa”), Josetxo Azkona (“Bata, itsasora jaurti zuen; eta hain izan zen indargabekoa harrikadaren zurrunbiloa, etxeko bainuontzira bota baitzuen bestea.”), Michel Oronoz (“Harek erran du haundiena dela ttipiena, indargabekoa, haurra”), Elizen arteko Biblia (“Zein ederki laguntzen diozun ahulari eta eusten indargabeko besoei!”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa, izengabeko bezala.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa indargabe sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

indargabetu, indargabe(tu), indargabetzen. da/du ad.: gaitz luze hark gorputza argaldu eta indargabetu zion; gobernuaren dekretu guztiak indargabetuz.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

indargabetu, indargabe(tu), indargabetzen.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Gaitz luze hark gorputza argaldu eta indargabetu zion; Gobernuaren dekretu guztiak indargabetuz.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

izond.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

xedapen indargabetzailea.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

indarge, aldaera eta eratorrienak 39 ager. dira, B (eta Vill, Zait eta Mde): indarga 6: Ag Kr ("Emakumeak, indarga ta zurbill, buruko oialak jasten elizarako"); Echta Jos 2 (adib.: "Oso indarga egoan Josetxo; osta-ostan egitten eban berba bat edo beste"); A Ardi 3 (adib.: "Etxekoak, egunero ikusten dutelako edo, eztakite beintzat zein indarga, zein aul dagoen"); indarge 13: Enb 2 (adib.: "Itzak bakarrik indarge dira"); Ag G 7 (adib.: "An gelditu ziran autsez loituta, miñez ta negarrez, txiki, mengel, indarge ta makalak"); Eguzk GizAuz ("Oneik asmau leikiezan biderik egokienak be, indarge ta utsalak izango dira nai dan elburu ori jardesteko"); BEnb NereA (Enb errepikatuz); Vill Jaink ("Aul, indarge eta babesik gabe aurkitzen zan oien aurrean"); Mde HaurB ("Ezti bat izan balitz bezala jakitzen zituen Isabelaren begitartean agiri ziren harridura, gorroto indargea, lotsa, bai eta bihotz-mina ere"); indargetasun 2, Ag Kr ("Nire irudimenak sortu ebanean, eznerabillen eder-amesik, neure indargetasuna badakit eta", "Andreak sendatuteban sarri, etxean, gizon orren indargetasuna"); inddargatu 1 eta indargetu 16: cf. infra; indarke 1 Zait Sof ("Azkenean atxikitzen du zartzaro adiskide-gabe, indarke, zokokari, gaiztetsiak"); OEH argitaratuan, gainera, inddargatu: Ezale 1897; indarge: Ayerb EEs 1916; indargetu: TAg Y 1933; indarkatu: Ezale 1899.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

indarge, aldaera eta eratorriak 31 dira, HM eta EB: indarga 2: Jesusen ("Makalak ortxe dauke sendagarria, indargak indarra, otzak berotasuna, larri ta gogo-illak poza, artegatuak arte ta lasatasuna"); Echta Jos (OEHko testuinguruetako bat); indarge 13.: BAizk Agur ("Gure besuetatik ataretan bai-abe; / makalaguak eta indarge gozakala, / eurai ezin eragon"); Euzkadi 1918 ("Elorriotarrak! beti-beti, ordurarte beintzat, biotz onekoak ixanik, eztakusabe txiro bat indarge dardar nori joko ateak?"); J. Garitaonaindia ("Giro onetan, kristiñauok be indarge, makal eta triste-zamar aurkitzen gara"); A. Eguzkitza ("Ene, ondo edo... Aurrera, hits zein indarge"); J.M. Torrealdai ("Gizona indarge, bilutsik, desarmaturik aurkitzen zen"); L. Etxeberria ("Baina Europa kapitalista indarge bat Yankitarrei ez zitzaioten komeni"); E.L. Adan ("Estatuak botere eta biolentziaren monopolioa eskuratzen du, eta, haren aurrean, gizartea indarge gelditzen da"); X. Gereño 2 (adib.: "Oinak ahul sentitzen zituen, indarge"); P. Aristi ("Bi metro falta zitzaizkion baina izotz indargeak ez zuen gehiago agoantatu"); A. Iñarra ("Herri kronika honetan, kontalariak ez du gehiegi sakontzen hiltzailearen psikologia, eta susmagarriaren aurkikuntzaren prozesua elementu ahuletan oinarritzen da testuetan trama indarge geratzen delarik"); A. Gabikagogeaskoa ("Gizabanako isolatu eta indargeak butxatuta ikusten du bere zentzu-, hunkipen- eta adimen-potentzialtasunen bidea"); K. Izagirre ("Bihar eskuak indarge izango ditu, eta hezur guztiak dardar batean"); indargetasun 1: M. Gartzia ("Neke-sentsazioa, dastamenik eza eta lanerako zein bestelako ihardueretarako indargetasuna agertzen da"); indargatu 2, indargetu 8, indargetzaile 3; indargetze 2: cf. infra.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

indarge : AB38 2, HiztEn.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

indarga : DRA, PMuj DVC; indarge : ElhHizt, HiruMila, Casve EF, PMuj DVC; indargetasun : PMuj DVC // Ez ditugu aurkitu ap. HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Euskara batuaren "bidesariak" agintzen du

aski da indargabe arautua.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-gabe/-ge.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

inddargatu 1: Echta Jos ("Estropadan asi-zirean arraunketan Mundakarutz, baña laster inddargatu zirean"); indargetu 16: Zav Fab ("Leoi-artz auska indargetuak, ta lukia"); Añ EL2 4 (adib.: "Eta orduan, eukiko dot burua konfesetako, gatxagaz indargeturik eta konorte on bagarik ozta ozta egongo banas berba egiteko?"); Enb 2 (adib.: "Zaurijen zauriz indargeturik / Irutan kurutz-azpira / Jausten da Josu Jainko-Semia"); Ag 6 (adib.: "Itxasoan asi, itxasoan indartu ta itxasoan indargetua zan"); BEnb NereA 3 (adib.: "Badoia aurrera gorputza indargetuta").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

indargetu (eta indargatu 2) 10: Eleiz GurutzaD ("¿Nork, ene Jauna, jausi-erazo ete-zau lurrera indargetuta?"), A Latsibi ("Onen lanak indargatu ta ezereztu gura badoguz, bidali dagiogun aurkaritzat gure Perico Viñas"), Euzkadi 1930 ("Bai noski; baña eurotariko batzuk gai nasayagaitik, beste batzuk indargatuta edo bizi diralako, bazter guztietara ezin eldu"), A. Eguzkitza ("Lasaituz noa, desesperoaren indarra ahaulduz, indargetuz"), J. Agirre 2 ("Germen bizi baina indargetuz eginak", "Haurdun dauden emakumezkoak salbuespen bezala bakarrik txertatzen dira, eta inola ere ez germen bizi indargetuekin"), A. Gabikagogeaskoa ("Alemania irato eta indargeturik utzi nahiaz akusatzen ditu"), L. Erriondo ("Batetik, pentsa daiteke hiztunak bere bi hizkuntzetako bat erabiltzen duenean bestea automatikoki indargetzen dela interferentziarik ez gertatzeko"), I. Unzurrunzaga ("Nere bizimodu berdin, lasaiak indargetu eta aldi berean babestu egiten ninduen"), K. Santisteban ("Luzaro jolastu zuten elkarrekin harik eta eguzkiaren errainuak indargetu eta ilunsentiarekin batera lo egiteko etxeratu ziren arte"); indargetzaile 3: Kimikako Problemak ("Disoluzioa indargetzaile bezala konportatuko da"); UZEI 2 (adib.: "Azido/base indargetzaile boteretsua den hemoglobinarekin erreakzionatzen du, eta hau gertatzean, egoera alkalinoetan hemoglobinak finkatzen dituen potasio ioiak askatzen ditu"); indargetze 2: Mekanika eta uhinak ("Ekuazioan azaldu den erako erantzun-funtzioak irudikatu dira b eta g indargetzearen parametro desberdinen kasuan"); EHAA 1988 ("Indargetze-erabakia: Urriaren 13ko 328/1987 Dekretua...").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

indargetu : DFrec 4, AB38 3, AB50 2, HiztEn, LurE, Euskalterm 2; indargetzaile : AB38 1, Euskalterm 2; indargetze : AB50 2, LurE, Euskalterm 1.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

indargetu : EuskHizt (*1745, 1821), ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, DRA (eta indargatu), PMuj DVC (eta indargatu); indargetze : EuskHizt; indargetzaile : ElhHizt, HiruMila; indargegailu : HiruMila // Ez dugu aurkitu ap. HaizeG BF, Lh DBF.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal amortiguar / amortir formen ordainak: HiztHand: moteldu, arindu // ElhHizt: moteldu, indargetu, arindu, leundu // HiruMila: indargetu, moteldu, epeldu // Lur EF/FE: arindu, eztitu, goxatu // HaizeG FB: goxatu, eztitu, ordaindu, pagatu // Casve FB: eztitü // PMuj DVC: 1 erdi illa utzi, illaunditu; 2 ematu, gozatu, jabaldu, ibitu, eztitu // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE.

Sektorekoei galdetzekoa da zer darabilten

-getu osaerako hau baztertzekoa bada (isildu egin zuen Euskaltzaindiak lehen itzulian), moteldu izan liteke ordain egokia, erdarazko amortiguar / amortir adierazteko.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

indargetu, indarge(tu), indargetzen.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-gabe/-ge.

Jakite-arloak

Teknol.

LBeh (2014-04-03): indargune 112: Deia (“gobernu zentralaren eta baita etxekoarenaren ahulezia gaindituta, barne indarguneak probestu eta merezi dugun irudiaren eraikuntzan buru-belarri sartzekoa”), Elhuyar 3 (adib.: “Tresnaren indargunea bilaketa-terminoen itzulpena da”), Berria 53 (adib.: “Gure idatziaren urritasunari negarrez hamarkadak pasatu ostean, sasoia da gure indarguneak non dauden marrazten hasteko”), EiTB 4 (adib.: “Porrotaren erantzule nagusia naizela sentitzen dut, hartutako erabakiek arazoak konpondu beharrean taldearen indarguneak ahuldu dituelako”), Jakin 20 (adib.: “Bolognako prozesuaren indargune eta ahulguneak”), Argia 28 (adib.: “Eskualdearen indargune bereziak baliatuz eta bailara esperimentazio gune bihurtuz, prozesu zibil zabal bat martxan jartzen du mende berrirako helburu sozialei begira”), DiarioVasco 3 (adib.: “Ikastolaren indargunetako bat irakasleen formazioa eta dedikazioa da”); indar gune 8: Deia (“Batasuna izan daiteke beste indar gune garrantzitsua”), Berria 3 (adib.: “Kokagunea aterpetxearen indar gune eta ahulezia da aldi berean”), Argia 4 (adib.: “indar guneak eta etorkizuneko erronkak zeintzuk diren eta hauei aurre egiteko bideak nondik nora joan daitezkeen aipatzen dira besteak beste”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: indargune 27: Berria 20 (adib.: “Ondareari dagokionez eragileek planean aipatzen dituzten indargune eta ahulgunetako batzuk”), Herria (“Kongresu hunen helburu nagusiak dira: euskarazko kazetaritzaren diagnostikoa egin, ahuleziak eta indarguneak sektorez sektore zehaztuz”), Pello Salaburu (“Ez litzateke gaizki egongo ditugun ahalmen eta jakintza indarguneei garrantzi gehiago ematea”), Iñaki Iñurrieta (“Uhartean, axis mundian; Donostiaren indargune sekretuan; azar objektiboaren erdigune geometrikoan; onfalosean, Lurraren zilborrean”), Amaia Lizarralde (“Hala eta guztiz ere, garbi geratu zen kontzeptuaren erabilera komun horixe zela garapen iraunkorraren indargunea; anbiguotasuna, berriz, ahulunea”), Koro Navarro (“indargunearen gero eta erdirago, haren barneko ertz beldurgarritik gero eta hurbilago”); ez dugu indar gune formarik aurkitu.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es punto fuerte / fr point fort: Elhuyar: indargune / Nolaerran: puntu azkar / Zehazki: indargune / Labayru: - / Adorez5000: -.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da eta premia dago.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

azalduz: 1 aslag. 2 iz.: indarka handiak eginez.

Atzizkien araberako erabakiak

-ka.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

indarka(tu), indarkatzen.

Aditz-erregimena

da ad.

Forma baten adiera(k)

indarka egin, ahalegindu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

indarketa EB 2: a) 'ahalegina' adierako 1: MEIG ("Batera eta bestera itxuraldatuaz, eta lasai, arnas estuka indarketan ibili gabe, mugiarazten ditu aukeratu duen antzeztoki zabalean"); Ik. OEH argitaratuan, gainera, Eusk 1919-20: "Euskaltzaindi bat jartzeko egin izan ziran indarketa guziak argal, mee ta makal izan ziran"; b) 'dinamismoa' adierako 1: MEIG-NEtx ("Eta nik azkenerako borobildu beharko ere gai horren indarketa" eta horko oh. - sic pro "indarketa horren gaia") // Ik. OEH argitaratuan, gainera, 1. eta 2. adierak: LE Kop: "Humiltásun, mansotásun, / paziénzia, peniténzia, / indarkéta, edertásun / emánes ta dilijénzia"; EEs 1914: "Egunero ordu laurden bat indarketan edo zabuan ibilli"; Ag EEs 1917: "Beste gauza bat nai luke garai onetan, ukaldi ospatsua, indarketa berria, gudari gazteak arestian erakarri duten jolasa: zaldikoen borroka"; Anab EEs 1919: "Indarketa guztietan, edota kirol guztietan, arnasa artu ta botatzen ondo jakin biar da"; Or LEItz: "Oitura bat bakarrik aipatuko dut atzerako iturburu littekena: indarketa"; A Y 1934: "Egungo egunean, ta gure gizonen artean edozein indarketan ari diranak dauzkagu".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

indarketa 5: B 1 (L. Baraiazarra: "Geiegizko tensiñotik, indarketa gogorretatik, biotz-zarrasta -emoziño- biziegietatik, alkoholkeritik eta abar"); G 2 (Argia 1931: "Zazpi urteko 'ezpata' bildurgarri izan ez bada iñorentzat oraingo 'indarketa' oyek ez dira izango"; EG 1950: "gure abertzaleak indarketa gogorraren bitartez lortu zuten gure ele maite-maitea [txekoera] gaizkatzea"); EB 2 (J.M. Torrealdai: "Eusko Jaurlaritzaren eta Estatuko Gobernuaren arteko harremanak urratsez-urrats ikustean konturatzen da bat [...] indarketa edo sokatira izan dela bien artekoa"; I. Haranburu: "Indarketan ihardun zuen").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

indarketa : DFrec 1, AB38 1 (forcejeo) // Ez dugu aurkitu ap. AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

indarketa : HiruMila (1 forcejeo; 2 refuerzo); DRA (1 gimnasia, ejercicio físico; 2 ánimo, fortaleza); PMuj DVC (1 esfuerzo, vigor, fuerza; 2 competición atlética, atletismo, concurso de fuerza, pancracio) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da. Pluraleko adibideak ere jaso.

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: prescribir (caducar, vencer).

Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

eraikuntza librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adiera bat baino gehiago du, eta azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa indar eta galdu sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adiera bat baino gehiago du eta azpisarrera gisa jasotzekoa da indarrak bildu formarekin egin bezala.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa indar eta batu sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

berritu: -ak.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

indar sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

bildu: -ak.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

indar sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

neurtu: -ak.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

indar sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: INDARR(AR)EN INDARREZ Haciendo mucha fuerza; empleando mucha fuerza. Indarraren indarrez gizonak uri batetik bestera egin dituan bideak. Ag G 12. Arraiñaren jarrai urrunago ta urrunago, beti abant eta abant, tostaganean jesarrita, indarren indarrez untzia abiau-araziaz. Erkiag Arran 79. Bat mutua zan. Etzuan zaunkarik egiten erbia altxatu arte. Orduan karrasi zelebre bat egiten zuan, indarraren indarrez. BBarand 60

indarraren indarrez 1, Berria (“Orain dela hamar urte indarraren indarrez itxi zituzten bi komunikabide haiek gogoratzeko lanen bat eskatu diotenean, ez dakit nik lamiei buruz arestian esandako guztia kontuan izan duen Gorritik, baina, sinboloa aukeratzean, bete-betean asmatu duelakoan nago”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

indarraren indarrez 3: Martin Anso (“Mende erdi bat geroago ere, Gaztela indarraren indarrez Nafarroa Garaiaren jabe egin zenean, Erasotarrek inbaditzaileekin bat egin omen zuten”), Edorta Jimenez (“Kamainan etzanda, heriotza arinago bat erregutu nuen, itsasoaren indarrak, bere indarraren indarrez, iltzeak euren lekutik irten eraginez eta zuakerrak askatuz, gu denok hondora joan eragingo gintuelakoan bainengoen”), Pako Aristi (“Gu, orduan, mendez mende, herriz herri ele hori barreiatzeko lurrak aukeratutako ihiak baino ez gara! - esan du Kandidok indarraren indarrez ia zutituz”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabili da, baina adibide gisa jasotzea aski izan liteke.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa indarrez azpisarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

indarrean egon 4 aldiz agertu da eta behin indarreanago egon (Añ GGero: "Denpora gaisto onetan bere oñean ta indarrean balego lege au edo beronen antzeko bat..."; Izt C: "Probinziaren alde jarraitu zeban Aide nagusien kontra, oen genaste eta zegarrera kaltarkitsuak indarrean zeuden denporan"; Lard: "Ugoldea bitarteko milla eta geiago urtean lege au bere indarrean egon zan" eta Lek SClar: "Santa Clara`ren Kanta onetan oso indarrean dagola dirudi [Jesusa eta Prantziskua erabiltzeko ohitura] (...) XV`gn gizaldian, bear bada, indarreanago egongo zan").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ager. guztiak EB eta EgAs (cf. hauetan buletinak) dira: a) indarrean egon 70 aldiz agertu da, EB-EgAs, eta indarrean egote behin (subjektuak dira: lege, ordenantza, hitzarmen, ezagutza zientifiko, xedapen, erregelamendu, hezkuntz sistema, hezkuntz maila, legedi, foru, BEZ, baliatze, itun, arau, araupide, kontratu, eskubide, printzipio, plangintza, sistema absolutista, eredu, agindu, prezio-taula, ordutegi-taulak); indarrean jarri 40 aldiz (subjektuak: lege, araupide, agindu, dekretu, diru-egitamu, konstituzio, araudi, xedapen, sistemak); indarrean sartu 17 aldiz (xedapen, agindu, hitzarmen, ordenantza, arau, BEZ, dekretuak); indarrean iraun 2 aldiz (helburua, konstituzioa); indarrean izan 2 aldiz (arauak); indarrean eman behin (administrazio-egitarauak); indarrean ipini behin (erasoak); indarrean jo behin (baliatzeak); indarrean segitu : behin (xedeak); b) indarreango 13 aldiz (manu, erregimen, testu, lege-manu, kontzeptu ekonomiko, hitzarmen, arau, sailkapen, aurrekontu, xedapenak...); indarreangotasun 1; indarreko 20 aldiz (arautegi, legeri, xedapen, ordenamendu, lege, erakunde); c) jadaneko behin (arauak).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Euskalterm: a) indarrean jarri 'entrar, poner en vigor'; indarrean jartze 'entrada, puesta en vigor', 'aplicación de los principios'; indarrean jartzekoa '(titulo) ejecutivo'; indarrean egon 'subsistir, regir (tarifak), estar en vigencia (araudi, legeria), estar en vigor (pentsioa); indarrean egote 'vigencia'; indarrean sartze 'entrada en vigor' (plan bat, arautegia, erregelamendua); indarrean sartu 'entrar en vigor'; indarrean jarraitu 'seguir vigente'; indarrean iraun 'quedar en vigencia'; b) indarreango (legeria, erregimen, arau(tegi), plan, tasa-lege, xedapen, lege, garai, epe, baremo, estatutu, gordailu, interes, arrisku) 'vigente'; indarreangoen taula 'tabla de vigencias'; indarreangotasun 'vigencia'; indarreko 'vigente'; c) jadaneko egin 'entrar en vigor'; jadaneko izan 'estar en vigencia'; jadaneko bihurtu 'poner en vigor'; jadaneko (legeria, plan(gintza), arautegi, xedapen, lege, arau, estatutu, gordailu, interes, arrisku, ekitaldi, alokairu, agindu, mailegu) 'vigente'; jadanekotasun (kontratu, mailegu) 'vigencia'. AB50: indarrean jarri 'rehabilitar, poner en servicio, entrar en vigor, establecer'; indarrean jartze 'rehabilitación, entrada en vigor'; indarrean egon (araupidea, legea) 'vigente, estar en vigor, estar con fuerza'; indarrean sartu 'entrar en vigor'; indarrean sartze 'entrada en vigor'; indarrean iraun 'estar vigente, vigencia'; indarrean 'vigente, en vigor'; indarreango (agindu, araupidetza, tarifa) 'vigente, en vigor'. LurE: indarrean: adlag . indarrean dagoen agindua. HiztEn: balio: iz. Arau, adierazpen edo gertakari baten eraginkortasuna. Erabaki horien balioa badaezpadakoa da; indar: iz. INDARREAN EGON, JARRI. ZUZ. Legeak, arauak, aginduak, etab. bete beharreko edo kontutan hartu beharreko egoeran egon, jarri; jadaneko: izlag. Indarrean dagoena. Jadaneko legea. EEgunk: †indarreango. Ez erabili 'indarreango legeak', baizik eta 'indarrean dauden legeak' edo 'gaur egungo legeak'. Cf. HLEH s.u. indargabetu: Delako legea indargabetzeko egin diren ahaleginak. Errepublikako Gobernuaren dekretu guztiak indargabetuz.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: indarrean dagoen legea; indarrean zeuden ohiturak.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

adib. gisa gehituz: indarrean izan, indarrean jarri, indarrean sartu.

Atzizkien araberako erabakiak

-n.

Deklinabidea

honen gain eraturiko izlag.aren forma berezia (cf. indarreango / indarreko) erabakitzea ez dagokio batzorde honi, ez pasaldi honetan behintzat; oraingoz esan daitekeena da, egokiak direla ondoan aipatzen direnak bezalakoak, tradizioan oinarri handirik gabeak izan arren:

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

indarrean dagoen legea; indarrean zeuden ohiturak.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa da. Adierak bereiztea komeni da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa indar eta egon sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa indar eta ezarri sarreretan.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Esapideei dagokien sistematika

jarri: -an.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

adibide gisa ematekoa, indarrean azpisarreran.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa indar eta jarri sarreretan.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: entrar en vigor.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

Esapideei dagokien sistematika

sartu: -an.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

adibide gisa ematekoa, indarrean azpisarreran.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa indar eta sartu sarreretan.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien araberako erabakiak

-z.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

indartu, indar(tu), indartzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

indartu, indar(tu), indartzen

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: indartzaile (El) que da fuerza. Yakoben indartzalleak, / Ixraelen Artzai eta Arkaitz danak / beso-eskuak zaluitu dizkio. Ol Gen 49, 24 (Ker indartzaille).

LB: 111; ETC: 156.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: indartzaile 1 iz./izond. reforzador, -a; vigorizante; fortalecedor, -a; 2 iz. (Arg.) reforzador, 3 iz. (Hizkl.) intensificador, Adorez: 0; Labayru: indartzaile iz. que hace fuerte, que vuelve poderoso; NolaErran: 0. / Euskalterm: ile-indartzaile (Merkat. TN da; reforzador); irudi-indartzaile, zapore-indartzaile (Herrizaintza, Industria [hurrenez hurren] termino onartuak dira; intensificador de imagen, potenciador de sabor).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa da. Zapore-indartzaile (iz.) moduko adibideren bat ere jaso.