Euskaltzaindiaren Arauak

AS: hiruna, hirunaka, hiruretan hogei Ipar. 'hirurogei'.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: hirutan ; eta adibide gisa: hiruretan. Bestalde, sarrera autonomoetan eskaini dira -na eta -naka osaerako eratorriak: hemengo azpisarreretatik soiltzekoak dira, beraz.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

hiruna, hirunaka

Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak

Ik. erabaki-proposamena s.u. hamabigarren.

Deklinabidea

Ik. Euskaltzaindiaren erabakia, deklinabideaz.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

hirueledun 2, X. Mendiguren B. ("Lu-dinguirraren Mezua deritzonaren bi ale hirueledun eta Ixkur, ekaitzen jainkoari egindako himno hirueledun bat ere ezagunak dira").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

hirueledun : HiztEn // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

hirueledun : ElhHizt, HiruMila (hiru eledun), PMuj DVC (iru-eledun; eta iru-ele, iru-eleko); hirueletako : Casve EF // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, DRA, Lh DBF.

hirueledun 84; hiru eledun 10.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

hirueledun 4; ez dugu aurkitu hiru eledun formarik.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: hirueledun.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es trilingüe / fr trilingue: Adorez; 1 (Ling.) hirueledun; 2 escrito en tres lenguas: hirueletako, hiru hizkuntzatako / Elhuyar: hirueledun, hiru hizkuntzako; es un diccionario trilingüe: hiztegi hirueleduna da / Labayru: hiru hizkuntzako, hirueledun / Zehazki: hirueledun: diccionario trilingüe, hiztegi hirueleduna / NolaErran: hirueledun – hiru hizkuntzako.

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "hirueledun".

Beste batzorde batek argitzekoa da

hobeto ikustekoa da elkartze-mota.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Horrela erabiltzen da, hezkuntzan batez ere, eta hiztegi orokorrek ere bide hori hartu dute. Jasotzekoa.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

zenb. + iz. + -dun.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: hirugarrenik, hirugarrenekorik, hirugarrengo.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: hirugarren adin, hirugarrenean, hirugarrenez, hirugarren mundu, hirugarren ordena .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

hirugarrenik, hirugarrenekorik, hirugarrengo

Atzizkien araberako erabakiak

-garren.

Zerrenda osagarriak

BarnErrot: "Hirugarren adina: Tercera edad; Hirugarren adinekoen arloa: Area de tercera edad" / EEgunk: "hirugarren adin" / HezkAdmin: educación para la tercera edad.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

hirugarren sarrerari dagokion azpisarrera.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "Hirugarren Mundua".

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

hirugarren sarrerari dagokion azpisarrera.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: adib. gisa / ElhHizt: - / EskolaHE: adib. gisa

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

hirugarren sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

hirugarren sektore 8: Gipuzkoako ekonomia ("INEren datuen arabera, hirugarren sektorea da, termino garbietan, 1985ean enplegua sortu zuen ekonomi sektore bakarra"), K. Igea ("Trukaketa garrantzi handiko iharduera da eta horretan hirugarren sektoreko pertsona batzuk aritzen dira"), Oñati ("Hirugarren sektorea: Komunikabideak [errepideak eta trenbidea], irakaskuntza eta euskara, etxebizitza eta hainbat zerbitzu ikusiko ditugu, bertan"), GAO 1994 ("Hirugarren sektoreko edo astialdiko herri ihardueretara xedatutako mendiak herri erabilerakoak izango dira"), Mega gaztetxo ("Nekazaritzan populazio aktiboaren % 15 ari da, industrian % 33 eta hirugarren sektorean % 52"), M.L. Odriozola 3 (adib.: "Salbuespenetako bat Zumaiako hirugarren sektorea izan zen, baina Indietako merkatua eta merkataritza horiek berreskuratzeko gai izan ez bazen ere, bere untzigintza berreskuratu zuen", "Zumaiako hirugarren sektorearen egoera tristea").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

hirugarren sektore : DFrec 1 (ZArg: "hirugarren sektorean"), AB38 1, HiztEn - LurE (AS s.u. sektore), Euskalterm 4 (zerbitzu-sektore, sektore tertziario 2, jarduera tertziario sinonimoekin) // Ez dugu aurkitu ap. AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

hirugarren sektore : ElhHizt (AS s.u. sektore), EskolaHE (adib. gisa s.u. sektore) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal sector terciario / secteur tertiaire formen ordainak: HiztHand - ElhHizt: hirugarren sektore (AS) // Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve FB, HaizeG FB, PMuj DCV.

Erdaretako formak

fr (DLLF): secteur tertiaire; en (Collins): tertiary sector, service industries, service sector // Ez dugu aurkitu ap. it (S. Carbonell, L. Ambruzzi), de (Langenscheidts).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

sektore sarreran agertzekoa izan liteke.

Euskaltzaindiaren Arauak

'hirugarren ordena erlijiosoko kidea'.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak

Forma baten adiera(k)

hirugarren ordena erlijiosoko kidea.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-garren-ean.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

hirugarren sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: adib.

Atzizkien araberako erabakiak

-garren-ez.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

hirugarren sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

iz.

Oinarri hobetsiaren gain eraikitako eratorri-konposatua

cf. gihar hobetsia.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu 'hiru hilabetez behingo aldizkaria' adierako formarik.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

'Hiru hilabetez behingo aldizkaria' adierakoak jaso dira: iru-illabeteroko 1, Onaind ("1901'an "Euzkadi" iru-illabeterokoa ta "La Patria" asterokoa sortu zizkigun"); hiruhilabetekari 1, A. Sagarna ("Terminfo hiruhilabetekaria").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

hiru-hilabetekari : DFrec 1 (Liburu zuria I: "xxx hiru-hilabetekariak alor hauetan hitz teknikoei buruz"...); hiruhilabetekari : HiztEn (hiru hilabetetik behin argitaratzen den aldizkaria) // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

hiruhilabetekari : ElhHizt - HiruMila (publicación trimestral), Casve EF (publication trimestrielle), PMuj DVC (iru-ilabetekari: boletín trimestral); iru-ilabeteko , iru-ile(ro)ko : PMuj DVC (2 boletín trimestral) // Ez ditugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak

zenb. + {aste, hil, urte} + -kari / -ko.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: trimestre/trimestral / BEZ: "Hiruhilekoa: Trimestre" / RENFE: "Hiruhileko txartela: Abono trimestral" / PUrib: "hiruhileko / hiruhilabeteko".

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

zenb. + iz. + -ko.

Jatorrizko forma

hiruhortz /tresna/.

Euskaltzaindiaren Arauak

iz.

Jatorrizko forma

triangelu, hiruki; triangelu esferiko, hiruki esferiko.

Euskaltzaindiaren Arauak

iz.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

hiruko (gral.). Ref.: A y Lh. (El) tres. "El tres en el naipe" A. JE Bur (“Han hemenka baditugu hitz batzu, hunenbertzeko batekin [bateko, biko, hiruko edo laukoa] sahetsaren gaineko aldetik") (ref. a las notas de pie de página), Lek EunD (“Seiek bostekoa; bostekoak laukoa... [...] laukoak irukoa. [...] Ein ditut errezook”) (en boca de un adivino); hiru Elzb Po (“Mariak xango, Katixak zaldun, Marixumek hirua...)

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu adiera horretan.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Zehazki: hiruko, (el tres de oros) hiruko urrea, (echa el tres, que yo tengo el as) bota hirukoa, batekoa nik daukat eta; HiruMila: hiruko; ElhHizt: hiruko, (el tres de oros) hiruko urrea.

Euskaltzaindiaren Arauak

iz.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

hiruko ezpata, hiruko bihotza adibideak eransteko eskatuz.

Atzizkien araberako erabakiak

-ko.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

kartak: ik. oharra s.u. bateko.

Euskaltzaindiaren Arauak

hirukoiztu, hirukoitz/hirukoiztu, hirukoizten. da/du ad.

Sistematika batean bil daitezkeen aditzoinak

hirukoiztu, hirukoitz, hirukoizten.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

hirukoitza.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Forma arautuaren azalpenaz oharra

sarrera gisa eskainiz eta osatuz: "banatz.: hiruna mila".

Atzizkien araberako erabakiak

-na.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Forma arautuaren azalpenaz oharra

sarrera gisa eskainiz, kategoriarekin: adlag.

Atzizkien araberako erabakiak

-ka: -naka.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

hirunaka(tu), hirunakatzen.

Atzizkien araberako erabakiak

-na-ka-tu.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Maiztasuna

g.er.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. eta Naf. Zah. h. hiru.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Ipar. eta Naf. (Zah.). Ik. hiru.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: AS

Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak

zenb.en eratorriak.

Kategoria

banatz.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

hirurehuna mila.

Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak

-naka.

Kategoria

adlag.

Atzizkien araberako erabakiak

-garren.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: Ipar. 'hirurogei'.

Euskaltzaindiaren Arauak

hirurogeita lau; hirurogeita batgarren. / AS: hirurogeina.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

hirurogeina, hirurogeita.

Atzizkien araberako erabakiak

-garren.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Forma arautuaren azalpenaz oharra

sarrera gisa eskainiz, eta gehituz: banatz. kategoria eta hirurogeina mila adibidea.

Atzizkien araberako erabakiak

-na.

Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak

zenb.en eratorriak: ik. oh. s.u. hamabigarren.

Atzizkien araberako erabakiak

-na-ka.

Kategoria

adlag.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

osaera bereko beste eratorri (libre) askori ez bezalako lekua dagokio hiztegian (cf. zenbaki-sistema hirurogeitarra).

Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak

zenb. + -en.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Matematika/LH 2 (“sistema hirurogeitar“), Elhuyar (“gradu hirurogeitar”), Bi ta Bi/4 2 (“hirurogeitar sistema”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ZTC: Elhuyar (“oinarririk enigmatikoena hirurogeitarra da”, “sistema hirurogeitarraren gradu, minutu eta segundoekin”).

Jatorrizko forma

zatidura hirurogeitar.

Euskaltzaindiaren Arauak

izond.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuko lekukotasunak: iru urren (JBDei 1919); iruurren (EE 1885; Sorarrain Lili); irurren (EgutAr 1960, eta Ol: 2 Sam 20,4).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

irurren G-EB 6 (I. Omaetxebarria 1936, B. Kapanaga; Elizbarrutietako liturgia: "pazko-irurren" 4 aldiz).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

hirurren : HiztEn-LurE, Euskalterm 1; hiruurren : LurE; iruurren : AB50 1.

Hiztegietako informazioa

Beste hiztegietakoak: hirurren : HiruMila, ElhHizt; irurren : PMuj DCV; iru-urren : PMuj DCV.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

hirurteko 7: Azterketa Historikoak/1 2 (adib.: "Frantses armadaren kontra nabarmendu ziren Independentzi gerratearen ondoren hasiko dira Diputazioetan boterea eskuratzen, are gehiago Hirurtekoan, Fernando VII.ak mesedeturik, oligarkiak azaldutako apaltasuna ikusita"), I. Aldabe ("Hirurteko konstituzionale garaian zehar [1820-1823], errealistek, sei hilabete iraunen zuen ingurapen luze batez blokeatuko dute hiriburua"), EHAA 1988 ("aparteko soldatak, hirurtekoak eta Korporazioak jarritako gainerako osagarrizko ordainketak dituen kale garbitzailearen lanpostu bat jabetasunez betetzeko Lehiaketa-Oposaketa bateko deia egiten du"), LanSaila 1993 ("instalazio berriak martxan jarri aurreko hirurteko batezbestekoaren gainean ematen den kuota likidoaren gehikuntza"), GAO 1991 eta 1997 (adib.: "hirurtekoez eta indarrean dagoen legeriaren araberako eta Korporazioak onarturik duen edo onar dezaken gainerako ordainsariz hornitua eta jubilatzeko adina 65 urte").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

hirurteko : AB38 3 (trienal), HiztEn (1 hiru urteko denbora-bitartea; 2 hirurtekaria), Euskalterm 5 (trienio) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

hirurteko : ElhHizt (trienio), HiruMila (trienal), Casve EF (triennal), PMuj DVC (irurteko: 1 tresañejo, tresañal; 2 novillo terzón; 3 tienal) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, DRA, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: trienio; hirurtekoen eraginetarako: a efectos de los trienios; hirurtekoen likidazio: liquidación de trienios.

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

lantaldeari onartzekoa iruditzen zaio; baina zalantzazkoak izan litezke osaera honetakoak.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

zenb. + iz. + -ko.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Zehazki-ElhHizt: hirusta; Ez dugu aurkitu ap. HiruMila.

Erdaretako formak

es (RAE): tréboles; fr(DLLF): trèfle; en (Collins): clubs // Ez dugu aurkitu ap. it (S. Carbonell), de (Langenscheidts).

Euskaltzaindiaren Arauak

Trifolium sp.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: hirusta gorri, hirusta zuri .

Forma arautuaren azalpenaz oharra

Adierak zehazterakoan, kartetako saila ere kontuan hartu, eta gehitu dama hirusta adibidea.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

kartak: ik. oharra s.u. bateko.

Landare eta animalien taxonomi izena

Trifolium sp.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: hirusta: Trifolium sp.; hirusta gorri: Trifolium pratense; hirusta zuri: Trifolium repens.

Zerrenda osagarriak

NekHizt: Sin. sekula-belar.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-gorri.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

hirusta sarrerari dagokion azpisarrera.

Landare eta animalien taxonomi izena

Trifolium pratense.

Zerrenda osagarriak

NekHizt.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-zuri.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

hirusta sarrerari dagokion azpisarrera.

Landare eta animalien taxonomi izena

Trifolium repens.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: adib. / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: adib.

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -tan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

hiru sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

hiru aldiz.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

adibide gisa gehituz: hirutasun santu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

hiruzki 4, denak 'sabelaldi bereko hiru senideetako bakoitza' adierakoak: J. Otaegi 2 (adib.: "Amak hiruzkiak izan zituenez, inudea Uitzin, Nafarroan, bilatu behar izan zion Nikolasi"), P. Iztueta 2 (adib.: "Gauza jakina da [...] Orixe hiruzkia zela").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm, ez ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Euskaltzaindiak lehen pasaldian erabakia da hobestekoa

Ik. hiruki.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ki/-zki.

Kategoria

izond. eta iz.