Jatorrizko forma

hau (hemen dagoena).

Euskaltzaindiaren Arauak

hau guztia; bide honetan guztian; hauekin guztiekin; hau guztiau / AS: hau da.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

hau da, hauxe

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: HAU EDO HORI. Éste o ése, esto o eso (indefinido). Zuk dakizu nola den hobekienik, egizu hau edo hori plazer duzun bezala. SP Imit III 15, 2 (Ch, Ol (h)au edo (h)ori; Mst haur edo hura). Zer doatzu zuri hunez edo horrez? Ib. 24, 1. Zuek baño obeto daki jai-egunean au edo ori egin ditekean. Lard 392. Praile batek edo bestek au edo ori egin dula? Or QA 198. Eztu orrek zer-ikusi onekin edo orrekin, gizonaren izatearekin baizik. Vill Jaink 149. Ondo etortzen dira, neri beintzat bai, noiz eta nola gertatu zan au edo ori jakiteko. Insausti 15. Gauza bat da aho-hizkuntza eta bestea, arras bestea, hizkuntza idatzia, ez hau edo hori, baizik edozein hizkuntza idatzi, gehiagoko edo gutxiagoko neurrian. MIH 218. (Con sust.). Oraindaño sortu diran argiak izan dira argi au edo ori, argi bata edo bestea. Lar SAgust 4. Aurrean daukagun eri hau edo hori gogoan dugunean. MIH 225 Zuk au edo ori edo bestia egin biar zeunke. Kk Ab I 52. Cf. HAU EDO BESTE. "Au edo ori dala ta, a propósito (V)" A EY III 328.

adib: hori1 2 (Izenordain gisa). Hori da, agian, Orixek esan nahi diguna. Horrek ez daki ezer. Ez da hori, ordea, okerrena. Bada, hori zure eskuan dago. Hori bera gertatzen da gizartean ere. Nork esan dizu hori? Zer da hori? Hori horrela bada. Hizkuntza idatzia, ez hau edo hori, baizik edozein hizkuntza idatzi. Ez du horrek esan nahi gai horiek euskaraz erabili behar ez direnik. Horri eskerrak gaude hemen. Kontuz horiekin! Horretaz ere badut zer esanik. || (Hizketaldi batean, aipatu berri den pertsona edo gauza adierazteko). Ik. hau 2. Kale-garbitzaile izatea eskaini zidaten; baina hori ez zen nire gustukoa.

hau edo hori 11: Deia (“Gerta liteke sortzaile batek bere obraren parte hau edo hori estimatzea, baina publikoak edo kritikak, berriz, beste alderdi bat azpimarratzea”), Consumer (“Haurrari ez zaio esan behar "zu hau edo hori zara"; hobe da honela hitz egitea: "Egin duzun hori..."”), Berria 2 (“Txakurtxo baten modura jarraitzen zidan, zatoz piszinara, ping-pongera, nola da hau edo hori euskaraz eta abar”), Euskaltzaindia (“Modestia apaltasun, lizeoan publikoaren parte handia ez da euskalduna eta nire unibertsaltasun parte ttipia bizi dut erraten dutelarik “ba hau edo hori ikusi dut... hori zen?”), Argia 6 (“Badira kodeak; gero, bada alfabeto bat jendea hau edo hori maitatzera daramana”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

hau edo hori 5: Jokin Urain, Xabier Olarra, Imanol Unzurrunzaga, Filosofiako gida, Daniel Landart.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia; azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa gehitzekoa hau eta hori sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: HAU EDO HURA. Éste o aquél, esto o aquello (indefinido). Baldin Iainkoak nahi badu, baldin bizi bagara, eginen dugu haur edo hura. Ax 56 (V 36). Haur edo hura egin bedi, zük plazer düzün bezala. Mst III 15, 2. Judatar guzietatik hau edo hura kendu ta beste guziak ez-aditu egiten diote Jesusen ta predikari onen deiari. Mb IArg I 310. Ekustea emaztea onekin edo arekin itz egiten. AA I 590. Beren Aitari au edo ura galdetzera. Bv AsL 139. Senarrak hau edo hura erraten zionean. HU Zez 53. Beharrik huni edo hari noiztenka zerbeit makur gertatzen baitzako! JE Bur 164. Galtatzen dero hau edo hura kunta dizon. Const 43. Egunero eta orduero andik edo emendik, unekin edo arekin beti zerbeiten ikasteko bidetan. FIr 157. Ez onen edo aren maite miñez [zauritua], maitasun utsaren maite miñez baizik. Aitzol in Laux BBa VI. Au edo ua nai baitu. Or Aitork 204. An eta emen, onegandik eta arengandik entzun zituen [...] esamesak. Erkiag BatB 66. Ez onek edo arek, edozein gizonek, nai du beti zerbait geiago. Vill Jaink 141. (Con sust.). Gaitz da egiazki iujeatzea ea Espiritu onak ala gaixtoak gonbidatzen zaituen gauza hunen edo haren desiratzera. SP Imit III 15, 1. Hau egin naizik sartu oi dira relijio onetan edo artan sarzen diran gizaki ta andreki guziak. Mb IArg I 287. Milagr hau edo hura. Ib. 321. Bota det birau bat era onetan edo artan. AA III 526. Eta futxo, igandetan lan hau edo hura egin gabe, ezin bizi. HU Zez 12. Kasu au edo ura aipatzen digute. Vill Jaink 51. Bereizkuntza honetaz edo hartaz ez zen honako edo harako langile trebe hau edo hura ohartu. MEIG VI 132.

adib: futxo interj. Ipar. Harridura edo haserrea adierazteko hitza. Ik. arraio2 2; demontre. Alabaina bizi nahi; eta, futxo, igandeetan lan hau edo hura egin gabe, ezin bizi. Anitz bihozmin bazuen, eta, futxo, deusik ezin egin! Baina, futxo!, lau mila libera ez dira artopean atzematen.

hau edo hura 34: ElCorreo, Elkar, Consumer 3, Berria 18, EiTB, Jakin, Argia 8, DiarioVasco.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

hau edo hura 54: Herria 4, Berria 3, Piarres Aintziart 8, Piarres Xarriton 7, Imanol Unzurrunzaga 5, Koldo Zuazo 3, Karlos Zabala 2, Esteban Antxustegi 2, Joan Mari Lekuona 2, Urtzi Urrutikoetxea, Karlos Zabala, Jokin Urain, Aingeru Epaltza, Ibon uribarri, Itxaro Borda, Lander Garro, Hasier Etxeberria…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia, eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa gehitzekoa hau eta hura sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: HAU ETA HAU. Esto y aquello, tal y tal. Diñogu [abere mutuak] dabela au eta au esan erakusteko orlan geuk egin bear doguna. Zav Fab RIEV 1907, 93. Eta esan zien: Jauna ikusi det; au eta au esan dit. Lard 468. Zin egina du eskola-urtearen len-egunean, au ta au aitortuko dula, ta orain bestera ari da. Or QA 108. Oraingoan ere jun ta esan zion au ta au jakin zula. Manzi GPatroi (ap. DRA). Nor gera gu, "Zuk desiatzen duzuna au ta au da" iñori esateko? Vill Jaink 139. Saltatu dira baillarara, jendea erromerian zegoen tokira, eta "au eta au". Zendoia 69

hau eta hau 27: Aizu (“Aizue! Hau eta hau dago!”), Elhuyar (“halako eta halako kondizioak egongo balira, hau eta hau gertatuko litzateke”), Consumer (“Gurasoak orain beldur dira, hau eta hau egiten badute umeak bizitza osoan arazoak izango dituela esan diete, eta arduratuta daude”), HABE 2 (“Ba beharbada, kontuan hartu beharko duzu hau eta hau eta hau eta abar…”), Berria 5 (“Ez da baztertzen hau eta hau gertatu dela”), Jakin (“zuk hau eta hau egin zenuen”), Karmel (“Zuk lehen hau eta hau esan duzu Auzmendi jaunaz. Hori horrela izan dela adierazteko zer froga duzu?”), Argia 10 (“Alemanez egin nahi duzu? Ados, baina nola bermatuko dugu hau eta hau?”), Erlea 3 (“Hara zer gertatu den hemen eta hemen, hara zergatik gertatu zen hau eta hau, hara zer ez den inoiz egin behar, bestela hori eta hura gertatuko zaizue, halako haiei garai hartan gertatu zitzaien moduan…”), DiarioVasco 2 (“Badakigu argiaren abiadura hau eta hau dela, eta argiak itzala dakarrela beti bizkarroi bizkar zorroan, eta argia ikusteko argia itzali behar dela geure begiotatik; nahikoa al da hori bizi gaitezen, ordea?”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

hau eta hau 14: Elizen arteko Biblia 6 (“Hau eta hau erantzun behar diozu”), Asisko Frantzizko 3 (“Besteak hau eta hau esan dit”), Iñaki Segurola (“hau-eta-hau egiteko gauza garela”), Jon Alonso (“Alabaina, oso litekeena da hau eta hau bezalako beste hainbat arimaren mugimendu azpimarragarri izatea”), Iñaki Iñurrieta (“Salatzaileak deklaratzen zuen epailearen aurrean halakok hau eta hau egin zuela; eta honek erantzuten zion hark gezurra zioela .178; ondoren, epaileak dueloa agintzen zuen”), Patxi Zubizarreta (“Hau eta hau gertatu zait - adierazi zion –“), Xabier Mendiguren Elizegi (“gero, aurreko elkarrizketa horien arabera-edo, aldian-aldian egin beharreko lana agindu, hau eta hau konta ezazu”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia, asko erabiltzen da, eta komeni da jasotzea.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa hau sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: HAU ETA HURA. Éste y aquél, esto y aquello (indefinido). Oni ta ari ta al duten beste guziei gal-bide guziak eragotzi ta onak ar-erazteko. Mb IArg I 296. Aztu guzurra / kartak eio / ta ebagirik / daragoio. / Oni ta ari / igarriten / zer zer etorri / bear yaken. Zav Fab RIEV 1907, 536. Hau eta hura; ehun mila estakuru. HU Zez 50. Han erasten dituztenak, xuxen edo makur, egun hartako kabalen, merkatuaren, hunen eta haren gainean! JE Bur 170. Amona xintxook Mikeli dio / ontaz eta artaz galdea. Or Eus 267. Iragaile guziak nola ez zituzten jorratzen? [...]. Holakoak holako nahaskeria egin, eta hau eta hura... Lf Murtuts 107. Arrasatetik nentorren oni ta ari Ibarretako bidea nundik ote-zan galdezka. NEtx Antz 21. Eta guzien buruan zerk frogatzen dauku izen zaharretan ere hau eta hura egiazko eta egundainoko Azkaindarrak direla? Zerb Azk 30. Onekin eta arekin saiatuta, arkituko duzu, noski baiño noskiago, ortaratuko den mutil on bat. Etxde JJ 54. Onetaz eta artaz itzegin dugu. Txill Let 49. Nola nai duzu izadiak erruduna, erruduna denez, atzemaitea, eta onen ta aren errua neurtzea? Vill Jaink 104. Oni ta ari, an zear doazanai eskeintzen deutse bere salkaia. Erkiag BatB 174. Arrapaladan doa arima Maitearen billa, oni ta ari galdezka. Onaind in Gazt MusIx 153. Eta, onen ta aren, aien ta auen, gaiñetik Marzela ederra garaille, libre ta lasai. Berron Kijote 140. Orai erraiten dugu hau eta hura, bainan Roland Moreau baigorriar-getariarrak dio, besteak beste, bere liburuetan haur sortzeen laurdena ezkontzaz kanpokoa zela. Larre ArtzainE 261. Hizkuntza baten edo besteren literatura dela eta, hau eta hura sartuko lituzke honek eta kanpoan utziko harako hark. MEIG I 87.

adib: [s.u. bazter ] bazter utzi Alde batera utzi. Bazter utzi ditugu, Jauna, zure aginduak. Elkarrekin gabiltza, hau eta hura aipatuz, euskal gai minberak bazter utziz.

hau eta hura 67: Deia (“OPORRETAN gozatu beharreko jarduera atseginenen artean, hau eta hura irakurtzeko asmoa agertzen du jende askok”), Consumer (“Laster jendea ezagutuko duela esan behar zaio (hau eta hura...), eta poliki-poliki jarriko dugu horiekin harremanetan, haurra seguruago senti dadin, bestela arriskua baitago haurra nahasi eta beldurtzeko”), Berria 7 (“Gu hau eta hura gara”), Jakin 2 (“Uniformea jantzita joan behar nuela, ezpata hartuta eta hau eta hura”), Argia 48 (“Beti nahi izan dut hau eta hura ezagutu, baina ez kopiatu”), Erlea 6 (“Hau eta hura irakurtzen nituen, komikia hartu eta orrialdeak begiratzen, ez nuen beste egitekorik aldizkariari zegokionez”), DiarioVasco 2 (“Eta gerora hor hasiko gara esaten hau eta hura zergatik ez zen horrela edo beste erara egin?”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

hau eta hura 28: Herria 3 (“Alabainan Donibanek nahiko zuen Ziburu beretu, Ziburuko etxe ainitz donibandarrek eginak zituztela, eta hau eta hura”), Berria 2 (“Atenasen ezer egin ez genuela eta jendea hau eta hura esaten hasi da, baina iaz, Hamiltonen, urrea eta zilarra lortu genituen talde berdintsuarekin”), Menane Oxandabaratz 3 (“Ikusten dituzularik, hautagai agertzen direlarik-edo... batzuetan biziki xausunak dira eta, dena jestu eta hau eta hura...”), Imanol Unzurrunzaga 2 (“Ona hau eta ona hura; kendu hau eta hura mugatzaileak, eta begiraiozu, ahal baduzu, On hutsari, eta Jaungoikoa ikusiko duzu, ez beste on baten atal ona, on guztien Ona baizik”), Xabier Mendiguren Elizegi 2 (“Aitzakiaka hasi, ezin duela, ikusten badute ez dakit zer, hau eta hura, baina Marta bere mimo eta trikimailu guztiekin saiatzen da eta azkenean Matxainek mahai gaineko agendan begiratu eta eman egiten dio zenbakia”), Daniel Landart 2 (“Eta hau eta hura eta beste galdera bat oraino, aldi oroz erantzunak arrunt gorra zen bere senarrari errepikatuz”), Jon Alonso (“Madrilgo bilera hartan hau eta hura ez zirela egon”), Marzel Etxehandi, Karlos Zabala, Michel Oronoz, Luis Elberdin, Itxaro Borda, Piarres Aintziart, Joan Mari Irigoien, Aitor Arana…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia, eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa gehitzekoa hau eta hura sarreretan.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

(txakurraren, otsoaren) ulua.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: AS / ElhHizt: + / EskolaHE: AS

Atzizkien araberako erabakiak

-ka.

Kategoria

adlag.

Jatorrizko forma

haur (ume).

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: haurdanik batez ere Ipar. 'haurretik, umetatik', haur(-)denbora, haur egin, haur(-)egite, haur(-)galtze, haur(-)min, haur(-)oihal, haurrean Ipar. 'umetan'.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: haurreko , haurretik .

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, bere azpisarrerekin eta bestelako azalpenik gabe, eta oraingoz ez dago zer erantsirik.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

haurdanik, haur-denbora, haur egin, haur-egite, haur-galtze, haur-min, haurrean

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

haur besoetako 1, Castillo Suarez (“haur besoetakoak izanen ditugu Indian, Madagaskarren edo Bolivian”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: haur besoetako 4: Berria 3, Bego Montorio.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Lantaldeak aipatua du, bigarren itzulikoen artean eta "eraikuntza librea" dela azalduz; hala uste du orain ere.

Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

eraikuntza librea.

Tradizioak baztertu duen forma

hedatu gabea da forma hori (besoetako soila da ezaguna, eta arautua).

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-egite.

haur-eskola 7, EiTB. // haur(-)eskola 766; haurreskola 895 (asko Haurreskolak Partzuergo izen berezia).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: haur(-)eskola 173: Herria 5, Berria 158, Iban Zaldua 2, Arantxa Iturbe 2, Koro Navarro, Koldo Zuazo, Patxi Zubizarreta, Juan Kruz Igerabide, Harkaitz Cano, Jesus Mari Mendizabal. // haur(-)eskola 300; haurreskola 9 (guztiak Haurreskolak Partzuergo izen berezia).

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: escuela infantil / escuela de educación infantil / escuela maternal.

Ongi eratua da

ongi eratua, eta erabilia.

adib: haur 2 iz. (Hitz elkartuetan, lehen osagai gisa). Haur talde bat. Haur hizkuntza. Haur kanten bilduma bat. Haur jolasak atsegin zituen. Lehen baino hobeto ezagutzen ditut orain haur liburuak. Haur ametsetan bezala. Haur eskoletan. Haur pornografia.

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Terminoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-eskola.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa haur eta eskola sarreretan.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

haur(-)hezkuntza 1043.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

haur(-)hezkuntza 36.

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: educación infantil (EI); haur-hezkuntzako eskola: escuela de educación infantil.

adib: [s.u. zerbitzu] zerbitzu eginkizun, zerbitzu-eginkizun Bere lanpostuaren ohiko lanaz kanpoko zerbitzua aldi baterako betetzen duen funtzionarioaren egoera. Orain arte Haur Hezkuntzan arlo batzuk ingelesez emateko plazak zerbitzu eginkizunen bidez bete dira.

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Terminoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa haur eta hezkuntza sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

haur-hizkuntza aztertzean azpisarrera gisa proposatua.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa haur eta hizkera sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: HAUR HOTZ. Niño pequeño; simple niño, (sólo un) niño. v. HAUR ZOTZ. Jaun hori, holetan haur hotza zelarik, sei urtetan itsutua. HU Aurp 190. Behazu mutiko gazte, haur hotz Ameriketarat abian den horri. JE Bur 207. Haur hotza, mukuzua baizik ez zen oraino. Barb Sup 145. Batzuek buruzagitako nahi Isabelle, erregearen alaba, hiru urtheko haur-hotza, amak ordaingoa eginez. GH 1935, 305. Hitlerrek bere sinestea zuen Alemaniako jendean, eta Alemania azken hatsetan zelarik, jendea, haur zotz eta hotz dohakabeak ezarri zituen armak esku puntan. SoEg Herr 10-2-1966 (ap. DRA).

haur hotz 7: Berria 5 (“TBk nobela parrasta bat idatzi zuen, azpititulu luzeekiko titulu laburrekoak, hatsa bahitzen zihoakion neurrian irakurlea gatibatzen zuten perpaus etengabeak harilkatuz, biriketarik eri baitzen, haur hotzean amak eta aitonak altxaturikoa”), Argia 2 (“Erabilpena ahulduz doan arren, aditzen dira hala ere bereziki Donapaleu edo Arberuako ikastoletan dabiltzan haur hotzak euskaraz”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

haur hotz 9: Itxaro Borda 8 (“Haur hotz seminarioan sartu zenetik, Joanesek euskara baizik ez zuen gogoan”), Piarres Xarriton (“zortzigarrenekorik, erraten da zergatik Aita Sainduak eman diezaizkiekeen erregeei laguntzaileak edo onar dezakeen boterea ematea eskatzen duten erreinuei eta Jesu Kristoren ordezkoaren baimenik gabe hura hartzera menturatzen ez direnei, nahiz ez den sori horrelakorik egitea, erregeen menpeko laiko batekin, xahutzalea baldin bada edo ohoina edo haur hotza edo ez baldin bada izan bederen aitzineko juje laikoaren lazakeriarik, zeren hori guztia beharrezkoa baita bizi on eta bertutetsuarentzat, naturazko arrazoiaren arabera, eta beharrezkoa ere naturaz gaineko biziarentzat, baina hau ez berdin”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, eta azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke Ipar. markarekin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa haur sarreran.

Erabileremu dialektala

Ipar.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB: 217; EPG: 16; ETC: 483.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: haur-jolas juego de niños; Adorez: 0; Labayru: 0

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: adib. gisa: haur jolas / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

haur 2 iz. (Hitz elkartuetan, lehen osagai gisa). Haur talde bat. Haur hizkuntza. Haur kanten bilduma bat. Haur jolasak atsegin zituen. Lehen baino hobeto ezagutzen ditut orain haur liburuak. Haur ametsetan bezala. Haur eskoletan. Haur pornografia.jolas 1 iz. Atsegin edo atseden hartzeko jarduna, olgeta, jokoa (dirurik jokatzen ez dena) edo kirola. Ik. josteta; joko. Ez dira horiek haur jolasak. Haurren jolasei begira egoten zen. Euskaraz jolasean, euskaraz lanean. Euskal abesti, dantza eta jolas garbiak. Gaurko jolasetan garrantzirik handienetakoa duena zinema da. Neskatxen eta mutilen bilerak, jolas eta hitz egite lotsagarriak. Ez dute atseden eta jolas beharrik. Maite jolas arin bat. Haragizko jolasetara iraultzen da gehienez, gogo gaiztoz bezala. || Haren azken zinema lana irudimen jolas arin bat da. Jolas bertsoak ondu zituen Larramendik.

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzea proposatu da. Eta haur2 ezabatzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa haur eta jolas sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu

LB: 28; EPG: 21; ETC: 247.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: 0; Adorez: 0; Labayru: 0.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: adib.

haur 2 iz. (Hitz elkartuetan, lehen osagai gisa). Haur talde bat. Haur hizkuntza. Haur kanten bilduma bat. Haur jolasak atsegin zituen. Lehen baino hobeto ezagutzen ditut orain haur liburuak. Haur ametsetan bezala. Haur eskoletan. Haur pornografia.

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzea proposatu da gabon(-)kanta formarekin egin den bezala. Eta haur2 ezabatzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa haur eta kanta sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB: 43; EPG: 16; ETC: 267.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: 0; Adorez: 0; Labayru: 0.

haur 2 iz. (Hitz elkartuetan, lehen osagai gisa). Haur talde bat. Haur hizkuntza. Haur kanten bilduma bat. Haur jolasak atsegin zituen. Lehen baino hobeto ezagutzen ditut orain haur liburuak. Haur ametsetan bezala. Haur eskoletan. Haur pornografia.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzea proposatu da. Eta haur2 ezabatzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa haur eta liburu sarreretan.

LB: 421 (Aizu 27, Argia 46, Berria 108, Deia 32, DiarioVasco 15, EiTB 106, ElCorreo 4, Elkar 21, Erlea 4, Consumer 1, Euskaltzaindia 25, Goiena 1, Laneki 2, UEU 22); ETC: 1.432

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: 0 / Adorez: 0 / Labayru: 0 / NolaErran: littérature enfantine haur literatura – haur literatüra (ZU). / Euskalterm: haur- eta gazte-literatura (Informazio-zientziak, TN da).

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: literatura infantil.

aitzindaritza iz. Buruzagitza; gidaritza. Aitzindaritzan txandakatzera behartu zituzten. Egitura aeronautikoen diseinuan eta fabrikazioan duen aitzindaritza finkatzea da helburua. Haur literaturan irabazia du aitzindaritzaren ereinotz sinbolikoa. // [berez] bere-berezko adj. Gure leinuak bere-berezko zuen atrofia zahar-zahar batekin loturiko larritasuna. Haur-literaturan irabazia duen aitzindaritzaren ereinotz sinbolikoa aitortuko genioke, bere-berezko literatura-balio duda-mudazkoen gainetik. // ilustratu1 1 du ad. Irudiztatu. Pello Añorgaren testuak ilustratuz egin zuen debuta euskarazko haur literaturan eta hamaika testu ilustratu ditu harrezkero, zein baino zein hobeki.

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzea proposatu da. Bide batez, gazte(-)literatura ere azpisarrera egitea proposatu da.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

LBeh (2013-06-10): haur-pornografia 59, EiTB (adib.: “Guardia Zibilak bi lagun atxilotu ditu Gipuzkoan eta Bizkaian haur-pornografiaren kontra egindako polizia-operazioan”); haur pornografia 90: Berria 46 (adib.: “Guardia Zibilak emakume bat atxilotu zuen herenegun Bilbon, haur pornografia zabaltzea egotzita”), EiTB 44 (adib.: “Maiatzean, herritar batek Interneten haur pornografia artxibo batzuk ikusi dituela salatu zuen Torrent herriko komisarian, eta Polizia ikertzen hasi zen”). // LB: 195; EPG: 72; ETC: 442.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: haur(-)pornografia 72: Berria 70 (adib.: “Ezkutuan egiten den munduko bigarren negozio handiena da Interneten bidez zabaldutako haur pornografia, armen salmentaren ostean. ”), Jon Alonso (“Gutxi harritu, denda saldu eta sarean haur-pornografia saltzen hasten banaiz”), Iñigo Aranbarri (“186 gizon, hiru apaizak, salaturik Italian, haur pornografia dela eta”). // Elhuyar: 0; Adorez: 0; Labayru: 0.

haur 2 iz. (Hitz elkartuetan, lehen osagai gisa). Haur talde bat. Haur hizkuntza. Haur kanten bilduma bat. Haur jolasak atsegin zituen. Lehen baino hobeto ezagutzen ditut orain haur liburuak. Haur ametsetan bezala. Haur eskoletan. Haur pornografia. pornografia iz. Gauza lizunen adierazpena edo deskripzioa, irudi, idazlan eta kidekoen bidez egiten dena; mota horretako literatura-lana edo artelana. Jendeak gustuko ditu marrazkiak; izan ere, ez dira gogorrak, erotikoak dira, ez da pornografia. Haur pornografia.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzea proposatu da. Eta haur2 ezabatzekoa da.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

Adibide gisa jasotzekoa da, pornografia sarreran

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa haur eta pornografia sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: HAUR-UKAITE (BN; VocCB; -kh- VocBN, Dv; h.-ukheite BN-mix, S; Gèze). Ref.: A (haur-ukaite, haur-ukaite (bajo aurrorde)); Lrq. Parto. "Haurrukhaite, accouchement" VocBN. "Haurrükheite, accouchement" Gèze. "Aurgite-a (V, G), haurrukaite-a (BN), parto" VocCB. "Accouchement" Dv s.v. haur-egite. v. HAUR-IZATE, HAUR-EGITE. Tirano odolgarrienak, thormentü güziak obratu dütienetarik bakhoitzik ezta emazter haur ükheitiak gordozü dereitzenik. Egiat 166. Dupanloup Aphezküpiak khuntatzen dü deithürik izan zela Dama gazte batengana, zoin haur ükheitetik gaizkitü beitzen. Ip Hil 74. Oheak bertzalde aski gora luke nahi. Hanitz behar orduetan, haur ukaitetarik hasten, errexago baitira halakoarekin laguntzak. JE Bur 189. Amak atxiki behar ukan zuena bere haur-ukaiteen eta ez-ontsa batzuen gatik. Larre ArtzainE 43.

adib: ukaite iz. ukan aditzari dagokion ekintza. Haur-ukaite egun berezi horiek ekartzen duten zoriona elkarrekin gozatzeko.

Ez dugu aurkitu haur(-)ukaite formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

haur(-)ukaite 16: Herria 9 (“Jandarmak sartu dira Lafargue klinikako haur ukaiteko gelan; 6 emazte bazirelarik haur ukaiteko apailutan, apirilaren 24-ean”, “Hamabortz egunez beraz aita amaren ondoan egoiten ahalko da haren laguntzeko eta elgarrekin gozatzeko haur-ukaite egun berezi horiek ekartzen duten zoriona”), Jean Baptiste Etxarren 4 (“Haur ukaiteko garaia hurbildu zitzaionean, utzi zioten gogotik iheslarieri frantses lurrean zuten beste etxe bat”), Elena Touyarou 3 (“Aizu, zure amarekin mintzatu nahi genuen haur ukaiten lagundu zuen Jaurenea-ko nagusiaren alaba batez... - aditu zuen erretore-lagunaren ahotik”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa Ipar. markarekin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa haur sarreran.

Erabileremu dialektala

Ipar.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: HAUR-BEHAR, HAURRA-BEHAR. "Haur-behar (L, BN, S, Lf), enceinte" Lh. Behin batez, lamin bat haurra beharra zen. Barb Leg 25. Hanbat gaixto egun heietan haurra behar edo haurra bulharrean dutenentzat! Leon Mt 24, 19 (He izorrentzat). Neronek ere emazte aurbearrak ikusi baititut. Or Aitork 16. Emazte haur-beharren laguntzalea, Erromako Juno Lucina bezala. Lf CEEN 1973, 126

haur behar 1, Argia (“Haurdunaldia, emaztearen irudi perfektu borobila, haur behar gorriko sufrikarioa, erditzea eta lehen asteetako arten aipamena”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

haur(-)behar 4: Herria (“Etienne Rousseau-Plotto-ri aldiz iduritzen zaio Ravel-en ama Ziburun gelditu zela, bere amaren ehorzketen ondotik, haur behar loditua izanki, ez Pariserateko bide luze hori egin nahiz, sobera akigarri izanen zela, ez baitzen denbora hetan orai bezen aise egiten...!”), Janbattitt Dirassar 3 (“Nola haur-behar gertatu nintzen arrunt gazte nintzelarik”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, eta azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke Ipar. eta Naf. markarekin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa haur sarreran.

Erabileremu dialektala

Ipar. eta Naf.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: HAUR-BEHARRETAN (Estar) embarazada. Othoitzia, elizako güzien, honen Artzain, Prinze, eri, desditxatü eta haur beharretan diren ororentako. Bp II 11. Haur-beharretan gertatu zen Izpiritu Sainduaren ganik. Leon Mt 1, 18 (Lç, He, Ip izorra; Dv, Ol, Or, IBk, IBe haurdun, Ker seindun). Xalbador, neskato bat zira eta esperantzetan gertatu zira, haur beharretan. In Xa Odol 341. Haur-beharretan gertaturik, Leak seme bat sortu zuen. Bibl Gen 29, 32. Haur-beharretan zira, eta seme bat sortuko duzu. Ib. 16, 11

haur beharretan 2, Argia (“Diskoan, Xalbadorren beraren Neska bat haur beharretan bertsoa ere kantatzen dute”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

haur beharretan 18: Herria 12 (“Etxean zelarik, mutil gazte eder bat ,iduri aingerua presentatu zen eta agurrak egin ondoan, bertzerik gabe haur beharretan izanen zela salatu zion”), Janbattitt Dirassar 2 (“Beste gauza bat dena, ontsalaz barda erran beharra, orain erranen diat: behar dena egiten dudala ez haur beharretan jartzeko”), Daniel Landart 2 (“Badakik… haur beharretan dela… kasik zortzi hilabete”), Elena Touyarou (“Eta, badaki haur beharretan zarela?”), Aingeru Epaltza (“Ramona haur-beharretan utzi nuen Garrüzen, Katalina orain bezala”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, eta azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke Ipar. eta Naf. markarekin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa haur sarreran.

Erabileremu dialektala

Ipar. eta Naf.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: batez ere Ipar. 'haurretik, umetatik'.

Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak

-tik/-danik; -tan bizialdia.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Ipar. batez ere. Ik. umetatik

Zerrenda osagarriak

HitzIrud: "haurdun (egon) = (estar) embarazada".

Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

esapide librea.

Adierazle egokia da, eta horren premia dago

ongi eratua da, maiz erabilia, beharrezkoa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

haurdun(du), haurduntzen.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tu: -dun-tu.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Maiztasuna

g.er.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Gip.

Forma baten adiera(k)

haur-egitea.

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, inolako azalpenik gabe (Nolanahi ere, ez dagokio familia-loturen sail honi).

Atzizkien araberako erabakiak

-ño.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: HAURRA GALDU (Añ (G) A). Abortar. "Abortar" y "malparir, abortar" Añ. Cf. Urt I 467: "Ajuga abiga [...] haurgalbelhárra"; cf. tbn. Lard 370 aurra galdu nai zutenak, 'los que querían matar al niño'. Begira lenengo lekuan, aurra galtzeko perillean jarri zeran zere gaiztakeriaz. AA II 118. Batzuen iritzia da aurra galtzen danean, bataiatu bear dala, denbora gutxikoa izan arren. Ib. 118. Joko balu andre aurduna, eta aurra galduko balu. Ur Ex 21, 22. Lurrera erori eta aurra galdu. JAzpiroz 205.

haurra galdu 17: Berria 4 (“Horrez gain, Kilinochchiko erietxe bateko mediku batek dioenez, haurdun zegoen emakume batek haurra galdu du erasoaren ondotik”), EiTB 10 (“Sei astez haurdun zegoen eta a gripeari aurre egiteko eman dioten medikamentuaren ondorioz, haurra galdu du”), Argia 2 (“Eta bertan haurra galdu zuten amek, nola definituko ote dute biolentzia hitza?”), DiarioVasco (“Izan ere, herrira etorritako zirko bateko emakume batek, trapeziotik erori eta sabelean daraman haurra galdu ondoren, mutikoa hartu eta berarekin eramaten baitu”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

haurra galdu 13: Berria 3 (“Foruzaingoko hainbat kide ospitalera joan ziren, eta han jakin zuten emakumeak espero zuen haurra galdu zuela”), Gotzon Garate 4 (“Ezkontetxera bihurtu zenean, amaginarreba gaizki esaka, lepotik heldu eta burua hormaren kontra jotzen hasi zitzaion, haurdun nork daki zeinek eginik izango zela eta eritegian berariaz haurra galdu egin zuela”), Filosofiako gida 2 (“Kasu horretan, esan ohi da, ondo dago emakumeari umetokia kentzea (minbizia duelako, adibidez) hori eginda haurra galtzen bada ere”), Oskar Arana (“Udazken hartako unerik ilunenetako batean - Rachelek haurra galdu eta bi egunetara”), Elizen arteko Biblia (“Gizonezko bi haserre ari direla, emakume haurdun bat jo eta honek haurra galtzen badu, beste inolako okerrik gabe, errudunak haren senarrak ezarritako ordaina emango du, epaileen erabakiaren arabera”), Joxan Elosegi (“Bizkor jokatu zuen ginekologoak, abortu naturalean haurra galdu nuela esan eta, barru guztia kotoiz bete ondoan, eritegi batera igorri ninduen”), Eskarne Mujika (“Zigortu egin behar da emaztea behartu duelako sabelean zeukan haurra galtzera, haur horren aita izanik gainera”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, eta azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke umea galdu bezala.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa haur sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: Ipar. 'umetan'.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Ipar. Ik. umetan

Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak

-an/-tan; -tan bizialdia.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

haurreko, haurretango : (Adnominal). "Qui est de l'enfance. Haurreko urtheak dire urtherik hoberenak, les années de l'enfance sont les meilleures années" Dv. "Aurtaneko (aurra daneko) amodio, gizontzen daneko su deritzo, amour d'enfance, qui se déclare dès l'enfance, s'appelle flamme, feu, quand on devient homme" H (que dice que se trata de un prov. guipuzcoano) s.v. haurretik. He 1 Cor 13, 11 (“Gizon egin naizenean utzi izan ditut haurreko maiñak”) (Lç, TB haurtasuneko, Dv haur lanak), Lg I (“Galdetu zioten bere haurreko lagun, eta bethi berekin zituenei zer zioten populuaren galdeaz”), Hb Esk (“Behar dutela utzi haurreko bidea, / Eta hartu emazten traza seinalea”), Elzb Po (“Agur, agur, herria! agur Sorlekua! / Agur nere haurreko lekhu maitatua”), Elzb PAd (“Behar darozkiat erran oraino nere haurreko eta gazteko zenbait hitztorio”), JE Bur (“Gogoa bethea daukat orduko zerez. O haurreko egun berriz jinen etzaretenak”), Barb Sup (“Ene haurreko lagun baten orhoitzapena dut hor, hogoi urthe huntan ikusi ez dutan lagun baten orhoitzapena”), JE Ber (“Ikhus-aldi bakotx, berazten dautet bihotza, haurreko orhoitzapen batzuen mina bat-batean jabetzen baitzait”), Iratz (“Noiz ote dut ikusiko haurreko etxe xokoa? / Eta neri irri gozoz ene Ama gaixoa”), JEtchep (“Frangotan buruan ibiltzen diat nola gure haurreko adixkidetasun goxo hura amodio baten hastapen eta erroa gertatu den”), Larz Iru (“Badiat uste ahatik, hire haurreko katiximatik, pixka bat baztertua hizen!”), Ardoy SFran (“Hiltzerat zoan misionestari ahorat heldu zitzaion haurreko mintzaira”), MIH (“Haurretango oharkabetasun atsegina utzi beharko, biziko baldin bagara, arrazoi-adineko egiteko latz eta nekagarriei ekiteko”).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

haurreko : JE EuskG ("... beren haurreko mintzaiari, eta orozbat urratser, jarraikitzeko bizi guzian"); Zerb Herr 1946 ("Eta misionestgeiak ihardetsi zion irriz: «Ni aphezpiku? Mila aldiz nahiago dut martir!» Haurreko ametsa!"; "Haurreko amets bera oraino!").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

haurreko : HiztEn (haurtzarokoa), LurE (AS: haurtzaroko).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

haurreko : EuskHizt (haurtzarokoa); ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, HiruMila.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: + / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: AS

Atzizkien araberako erabakiak

-ko.

Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak

-tan bizialdia.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

haur sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

izlag.

Forma baten adiera(k)

umetakoa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-teria.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

umeteria.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan haurrean, haurtan, haurretan azpisarrera: De niño. "Haurrea, enfance [sic]. Ene haurrean, en mon enfance" SP. "Dans, pendant l'enfance" Dv. "Du temps de l'enfance, tandis qu'on est encore enfant. Id. haurtasunean, aurtan (Mb), aurrik" H. "Dans l'enfance, au temps de l'enfance" Lrq. Tr. Haurrean es la variante septentrional y haurretan la meridional, donde se emplea más umetan (q.v.). Gç (“Haurrean xarmatzen zintuen / Amaren ezne eztiak; / Orai ere xarmatuko tu / Zure kolera gustiak”), Mb IArg I (“Bai, laburrak dira emengo atsegintzak, bada aurtan bukatzen dira aurtan artzen diranak”), Etch (“Hamar gerren urthia nian xangrireki / aitak enündilakoz, eskola erazi / nahi beinündin ordin trabaillaerazi / eta ez nik indarrik, haurrin haziz gaizki”), Gy (“Bazuela ahuntz bat, Yupiter haurrean / Bere errape urusaz bazkatu zuena”), Laph (“Haurrean, anhitz atxikia zen Franzizko khurutzefika hari”), Elzb Po (“Bide-hegiko aritza, bortz aldiz haurrean / Igandeko mezatik etxerat sartzean, / Zenbatez ez nauk yarri amaren aldean / Ire adar lodiek egin itzalean”), Elzb PAd (“Erran daroiat lehenago ere nolako burua nuen haur-haurrean ere”), Zby RIEV 1908 (“Haurrean aingeru, gaztean oi! zein garbi, / Bere lagunekin bethi maitagarri”), Lap V (“Zenbat sustatzen gintuzten eta ongian finkatzen, gure haurrean, giristino handi eta fermu hoikien hitzek eta egintzek”), Arb Igand (“Nere haritz maitea, bortz aldiz haurrean, / Igandetan mezatik etxera sartzean, / Bai, bortz aldiz jarri nauk amaren aldean, / Hire adar handiek egin itzalean”), HU Aurp (“Haurrak haurrean hartu ona eztezan handitzearekin gal”, “Sei urtetan itsutua, doi-doia baita orroit haurrean kolore "xuria", "horia" eta "ferdea" ikusirik”), Ox (“Hire koplak ikasi ditiat haurrean, / Barna sarturik zaudek ene bihotzean”), JE Ber (“Hor zen sortu 1491-an eta bizi izan, haur-haurrean, Inazio Loiolakoa geroztik hunat orok deitzen dugun saindua”), Iratz (“Zure apez-bisaiaren ximur lañoeri / Begiratuz zait haurrean gogoratu niri / Noizbeit saindu izaitea eta zu iduri”), Zerb Azk (“Ez da harritzeko mila aldiz haurrean Azkaineko karriketan ikusi balinbaditugu Espainiako Samperio, Belloqui, [...] famatuak), Or QA (“Gaixoak aurretan edaten ikasi omen zunan”), NEtx Antz (“Aurretan aur bezala, Iban; eta gizon egindakoan, gizonki”), Ardoy SFran (“Jenden errana, liburu egile zonbaitek azkartua, da bakarrik, haurrean, aitaren eskutik behin baino gehiagotan Jatsuratu dela Frantses”), Gte Erd (“Hori haurtan mutiko ona zen”).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

haurrean : JE EuskG ("katiximari bertzalde haurrean jarraikiak izana gatik, ez dautzute behinere, letra bat egiten dutelarik, ezarriko [k], bainan ba [c] edo [qu]"); JE Med ("Guziz haurrean, orduan baita xuxen edo makur jartzen alderat"); JE Axular ("Lapurdi, haurrean berean Saratik Sempererainoko zelai gizenetarat hedatzen zitzakola"); M. Erdozainzi ("Eskuara, ene Amak haurrean erakutsi eskuara, ene mintzaira"; "Lehenago, haurrean, Putzundeko pentzean / Belar undarren biltzen / Ikusi nuen emazteki hura ber-bera"); M. Sein ("Haurrean han ginen egotu ixtudiant, ikasle eta gero irakasle"); A. Luberriaga ("guk haurrean eta gaztean ezagutu Zerbitzari eta Piarres Larzabal"); Herr 1984 ("Bitxi hatxeman dudana, haurrean, izan da haitz guziek edo gehientsuek adin haundia zutela ikustea"); Herr 1992 ("Akusatuak haurrean frantses eskoletan ibili dira, eta mintzaira hori arras berena dute");

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

haurrean : HiztEn (haur-denboran, haurtzaroan), LurE (AS: haur denboran, haurtzaroan).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

haurrean : EuskHizt, ElhHizt (haurre(t)an); ez dugu aurkitu ap. HiruMila.

haurretan : Deia 4 (“Halaxe da heldutasuna ere. Haurretan, ordea, babestu egin gintuzten; prestatu egin ginen gazte izateko; borroka egin genuen heldutasun oparo baten bila”), Consumer (“Oso litekeena da haurretan ulertzen ez genituen arazo asko, helduarora iritsitakoan, egunero eta erraz konpontzea”), Berria (“Ez naiz, ordea, kexu, aitzitik baizik: haurretako xalotasun berberarekin egiten ari naiz haurretan egin ez nituen galderak… baina beldurrik gabe”), EiTB (“Hori bai, haurretan izaten omen zituen batez ere pentsamendu horiek”), Jakin (“Ez, aurretik, Miserikordiara joan nintzen. Herri guztia joaten zen hara, haurretan”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

haurretan : Pablo Sastre (“Bata da Pedro, haurretan Pedriño, "Farrucoren seme zaharrena, mutil ona, goxoa eta xarmagarria, baina bihurria ere bai, bizkorra eta batez ere triperoa eta gozozalea"”), Juan Kruz Igerabide (“Gizakia, noski, haurretan lau hankatan ibiltzen baita, heldua delarik bitan, eta, zaharretan, makila bat behar baitu lagungarri"), Aingeru Epaltza (“Haurretan ere, ezagutzen nituen jende guztietan, neroni nintzen errukarriena eta pena-emangarriena, eta sentipen hori ez zait areagotu baizik urteak metatu ahalean”), Anjel Lertxundi (“Orratz-kutxako doinua, berriz, haurretan bezain garden gogoratzen zuen, kirikun-karikun-pek, kirikun-karikun-pek, baina guztiz alferrekoa zitzaion oroitzapena, ez baitzuen kantua ezpainetatik kanpora ateratzen asmatzen”), Juan Garzia (“Errejistro-zerrendan emaitzak lerroka luzatu ahala, lan errepikakorraren neke-asperdura poz-pilpira bilakatuz zihoan, alegia, haurretan ezkutaketan jolastean, kontrarioa hesi atzean baldarki kokorikaturik harrapatzean bezala”)…

adib: arozgo iz. Ipar. Errementariaren lanbidea. Haurretan behizain egon zen etxeko bazkalekuetan; eta gero arozgoan, aitaren lagun

Tradizioak baztertu duen forma

hedatu gabea (Hegoaldekoa da forma mugagabea, eta hor hedatuagoa da umetan forma, eta aski da).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da umetan eta haurrean bezala.

Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak

-tan bizialdia.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa haur sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

haurretik (Dv → A; H). Desde niño. "Haurretik, dès l'enfance. Haur haurretik, dès la plus tendre enfance" Dv. "Depuis, dès l'enfance. Syn. aurtanik (V, G), haurdanik (L, BN, S), txikitanik (V, G)" H. Para su distribución geográfica v. EI 155. v. haurdanik. Ax (“Semeak ditutzunean, eskola itzatzu haurretik; uzkur itzatzu, eduki ttipi direino azpitik”) (V 59; v. infra ES 181), "Bada erraiten duenik, eta egia: haurretik pozoin iaten usatzen dena, azkenean pozoiñez haz ditekeiela eta mantena”), ES (“Semeak ditutzunean eskola zatzu haurretik, eduki ttipi direino azpitik”), Mih (“Haur haurretik utzi zuen bere burasoen etxea Tenpluban Jinkoari bere burubaren konsekratzeko”), TB Mc 9, 21 (“Eta Jesusek galdegin zion haurraren aitari; zenbat du hau gerthatu zaiola? Eta erran zuen: haurretik”), (Lç haurdanik; Ol umetanik), Etch (“Aitetamer beininzan haurreti hügüntü / edertarzünez praube, ninzalakoz sorthü”), MarIl (“Budon, Ebruko Artxidiakre handiak, haurretik erakhutsi zuen debozione samur eta bizi bat Jainkoaren alde”), Dv LEd (“Jainkoaren gauzei nola begiraturik? Haurretik zahartzera, gogoeta, hitz eta obretan nolakoa izanik?”), Dv Mc 9, 20. (“ Noizdanik gerthatzen zaio hau? Aldiz harek erran zuen: haurretik”), Laph (“Amak beldurra zuen bezala, haur haurretik su gehiago zakarren Iñaziok harmetako liburuetako baino”), Zby RIEV 1909 (“Haurretik mainaz galdu, / gero gazte xoro, / Gure seme-alaben / haizu dire oro”), Lap (“Irakutsi zautaten haur haurretik, gizonaren geroko zortea estimatzen eta prezatzen”), Ip Hil (“Haurretik Maria Birjinari hanitz debot izan zen”), HU Aurp (“Haur-haurretik omen zuen amets hori egina, eta nehork ez zezoken burutik ken harat joaiteko xedea”), Iratz (“Haur-haurretik ohakoan ardura naiz lokartu, / Itsas-aizeak fereka, tirain basak kantari”, “Haurretikan dut maitatu Aitorren lur gozo hura”), Zerb IxtS (“Haur haurretik Jainkoaren legeari arras atxikia”), AIr in Izeta DirG (“Aita Donosti zena ere aipa dezakegu, aur-aurretik Baztanen bizitua eta bere naiez Lekarotza ehorztera ekarria”), Ardoy SFran (“Ez baitezpada molda errexa, haurretik gogoan zuena ez aztalean, zumearen eite mikorik ez”), Leon Mc 9, 20 ("Noizdanik da holakatua? Aitak ihardetsi: Haurhaurretik [...]") (IBk ume-umetandik, IBe umetatik). Haur haurretik (BN-ciz-lab, S). Gte Erd (Adnominal). "Qui vient de l'enfance. Haurretikako amodioa, amour qui date de l'enfance" Dv."Haurdanikakoa, haurretikakoa du motheldura hori, il a ce bégaiement depuis l'enfance" H; ES (“Haurretikako usantza eta haztura gaixtoa da bizio bat hagitz higuingarria”), Xa Odol (“Ikusi duzu ene euskalzaletasuna haur haurretikakoa dela”).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

haurretik : J-L. Davant ("Hara joaiteko prestatü / gira haurretik gü biak, / Lan bortitzetan trebatzez / korpitz ezpiritiak"; "Eüskara eta biarnesa bazakitzan haurretik"); Herr 1946 ("Han ere batzu haurretik aberats, aita eta ametarik izaiten dutelakotz").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

haurretik : HiztEn (haurtzarotik), LurE (AS: haurdanik)-

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

haurretik : EuskHizt (haurdanik), ElhHizt; ez dugu aurkitu ap. HiruMila.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: + / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Atzizkien araberako erabakiak

-tik.

Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak

-tan bizialdia.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

haur sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

haurdanik, umetatik.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: haurride ’hermano (en general)’: E, Lç, Mat, O Pr, SP Imit, Arg DevB, Bp, He Mt 4,21, Lg, Mih, Mercy, Brtc, AR, UskLiB, Etch, Mg CC, Monho, Dh, Hb Esk, HeH Mt 4,21, ChantP, CatS, Elzb Po, Jnn SBi, Dv, Lap, Ip Hil, HU, Arb Igand, JE, Barb Sup, Ox, Const, Etcham, FIr, Egunaria 1957, Larz Iru, Ardoy SFran, Xa Odol, Casve SGrazi, MEIG.

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, inolako azalpenik gabe, eta oraingoz ez dago zer erantsirik.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Lantaldeak aipatua du forma, bigarren itzuliko berrien artean eta «iz. 'haurridetasuna, senidetasuna'» azalpentxoarekin, eta oraingoz ez dago zer erantsirik.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-go/-tasun.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

haurridetasuna, senidetasuna.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: haurriderdi (aurhiderdi) ‘medio hermano, de sólo padre o madre’: Lrq, H.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

haurriderdi : HiztEn // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

haurride-erdia : EuskHizt (s.v. haurride; adibideen artean); haurriderdi : ElhHizt (medio hermano - de sólo padre o madre), Casve EF (demi-frère ou demi-soeur), Lh DBF (demi-frère ou demi-soeur; eta aurhiderdi: demi-frères ou soeurs), DRA (eta aurriderdi: medio hermano, de sólo padre o madre), PMuj DVC (aurriderdi: hermanastro o hermanastra en general) // Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF.

Ahoz erabilia, nahiz testuetako lekukotasunik ez duen

lantaldearen testuetan ez da ageri; baina, P. Xarritonek dioenez, ezagun-erabilia da ahoz, eta forma horretan (osaera ilunekoa bada ere, ez dago gaizki eratua dela esaterik).

Lantaldeak aipatua du forma, bigarren itzuliko berrien artean eta oharrarekin, eta oraingoz ez dago zer erantsirik.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Euskaltzaindiaren Arauak

haurridetu, haurride(tu), haurridetzen. da/du ad.

Sistematika batean bil daitezkeen aditzoinak

haurridetu, haurride(tu), haurridetzen.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

1 haurtzaroa, haur-denbora. 2 haurraren nolakotasuna.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

aurtegi 3, ap. Or QA (adib.: "Aurren linboa, bataiagabeen aurtegia", "Nola bizi zerate aurtegi artan?").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

haurtegi 2: Lf Euskera 1977: "Bortz urtez eraik-arazi zituen 52 eliza, 90 gazteen bil-toki, 52 parropia-etxe, 40 eri artategi, 12 eskola, 8 haur baratze eta 14 haurtegi"; I. Segurola, Orixerenaz ari: "bataiagabeen haurtegia eta garbitegia datoz ondoren (V), anaia linbokoaren oharkizunak ere entzun daitezkeelarik".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

aurtegi : PMuj DVC (1 jardín de la infancia, asilo de niños, kindergarten; 2 inclusa) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Euskaltzaindiaren Arauak

haurtu, haur(tu), haurtzen. da ad.: zahartu eta haurtu.

Sistematika batean bil daitezkeen aditzoinak

haurtu, haur(tu), haurtzen

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Zahartu eta haurtu.

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, inolako azalpenik gabe, eta oraingoz ez dago zer erantsirik.

Atzizkien araberako erabakiak

-txo.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-r+z-.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-zain-.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-zain-.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-zale.

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Naf.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

haurtzaroa.

Euskaltzaindiaren Arauak

(hizkuntza).