Jatorrizko forma

bizio, jaidura gaizto; kaltekor, gaizto

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: gaiztoz .

Euskaltzaindiaren Arauak

gaiztoarazi, gaiztoaraz, gaiztoarazten. du ad.

Euskaltzaindiaren Arauak

adlag.

Kategoria

adlag.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GAIZTOKO (gaist- Lar y Añ; gaixt- Dv). a) (Adnom.). "(Bien) hadado, mal hadado, patu onekoa, patu gaistokoa" Lar. "Sabe bien, sabe mal, [...] gustu onekoa, gaistokoa" Ib. "Fatal, zori gaistokoa" Lar y Añ. "Qui appartient au mauvais. [...] Itxura gaixtoko gizona, homme à méchante mine" Dv. v. GAIZTOTAKO, GAIZTOZKO. Aldi gextoan jaio doa ospe gextokoa. "El de mala fama". RS 107. Deseo iustizien kontrakoak eta modu gestokoak. "Desordenadas". Cap 53. Zeren añ esker gaistokoa naizan. Cb Eg II 72 (v. fe de erratas). Bide gaistoko irabazijak. Mg CO 271. O adu gaistokoa an sartzen dan bekataria! Añ EL1 52 (EL2 59 zori gogorreko). Berba berde, nasai, amore geistoko, tentagarri. JJMg BasEsc 101. Gurasuen errazoezko naijaren kontra egiten dirian ezkontzak [...] oi dira, ez gitxitan, amai gaistokuak. fB Ic III 355. Bizi aski gaixtokoak. Arch Fab 97. Zein barru galdukoa eta biotz gaiztokoa zan. Lard 492. Mota gaixtoko zaragarrarentzat. Dv Dial 78 (It gaiztoko; Ip gaistozko, Ur txar). Ez mihi gaxtokorik, ez buru gaxtokorik ez zuen komentuan ikhusi nahi. Laph 231. Zori onekoa ote, edo gaiztokoa, ori eztakit. Arr May 43. Gizona, parte gaiztokua dirudi! Iraola 90. Hamar bat haur itxura-gaixtoko lotzen zaizkigu oihuka. JE Ber 20. Emazte bizitza gaiztoko bat. Mde Pr 49. Fede gaixtoko gizona. Ardoy SFran 208. Olakoxea zan, bada, gure Joxe Mari: edan gaiztokoa. Ataño MLanak 122. v. tbn. Ub 112. VMg 70. Gco I 411. AA III 442. Xe 362. AB AmaE 278. Bv AsL 157. Azc PB 33. EusJok II 89. Apaol 79. Ag G 370. Urruz Zer 54. Alz Bern 53. Arrantz 144. Inza Azalp 90. Tx B I 52. Enb 100. Or Mi 76. Zait Sof 134. Etxde JJ 136. Anab Poli 55. Arti Tobera 288. Etxba Ibilt 458. Uzt Sas 163. Berron Kijote 76. MEIG VI 155. Gaixtoko: Aran SIgn 70. HU Zez 63. Berron Kijote 193. Gaistoko: Lar Fueros 227. Mb IArg II 330. Zav Fab RIEV 1907, 540. JJMg BasEsc 134. Gaitztoko: Gy 324. Gaxtoko: Hb Egia 155. Const 26. Larz Senper 72. Geiztoko: Echta Jos 229. Kk Ab I 18. (Con suf. de comparación). Zori ezin gaistoagokoak. Mb IArg I 236. Piztia guztiak baño gogorragoa eta esker gaiztokoagoa. AA II 124. b) Para mal. "Oneko ez dena gaixtoko baditake, celui qui n'est pas capable de bien peut être capable de mal" Dv. v. GAIZTORAKO. Zeure burua, ala oneko nola gaixtoko, zeure eskuko zenduenean. Ax 210 (V 141). Hagitz egin dezakeiela buruzagi batek, oneko eta gaixtoko. Lg I 362. c) (Dv, que cita el ej. de Zby). (Espíritu) maligno. Onekoa bazare, hurbil zakizkit. Gaixtokoa bahaiz, aparta hadi. Zby Pel 74. d) (En exclam.). Ez al diozu ezer esan bear amari? A, gaiztoko! NEtx Antz 116 (v. tbn. 9). Au gaiztoko! Zu bezelako endredatzaillerik ezta inguruan sortu. NEtx LBB 140

adib: adiskide 1 iz. Norbaiti adiskidetasunez lotua dagoen pertsona. Ik. lagun. Mikelen adiskidea da. Adiskideak gara. Adiskide bihotzekoa. Aspaldiko adiskidea. Adiskide leiala, zintzoa. Ez gara elkarren adiskide agertu beti. Bizitza gaiztokoen adiskidea // agindupean Agintearen azpian. Guraso zahar asko ikusten dira lotsa gaiztoko umeen eskupean eta agindupean. Gobernuaren mendean eta agindupean. Bere agindupean bizi dira haizea eta trumoia.

gaiztoko 33: Elkar 3 (“zorte gaiztoko jendea”), Consumer (“asmo gaiztokoa”), Berria 11 (“begirada gaiztoko galaiak”), EiTB 4 (“Asmo gaiztoko programa informatikoen goraldia”), Euskaltzaindia (“esker gaiztoko laborarien antzera”), Jakin (“nahiz eta jakin esker gaiztoko lana dela”), Argia 9 (“odol gaiztoko elefante bat herritarren kontra oldartu da”), Erlea 2 (“Ez nekiela zer egingo nuen erantzun nion, baina zenbait ondoriotarako, amets gaiztoko ondorioetarako, berdin zela izatea eta izana izatea, beraz…”), DiarioVasco (“Inter caetera izeneko bulda lotsa gaiztokoa promulgatu zuen”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gaiztoko : Berria 3 (“Aldapa gaiztoko mendatea zen, eta Vilaren Lampre taldeak Landis bakartzea lortu zuen”), Asisko Frantzizko (“Burubide gaiztoko gizasemeak ziren”), Patziku Perurena (“Betidanik sona gaiztoko gaztelua izandua omen zen Axiteko hau”), Elizen arteko Biblia (“pixkanaka-pixkanaka zigortuz, bihozberritzeko aukera eman zenien, zuk ongi jakin arren jatorri gaiztokoak zirela, berezkoa zutela txarkeria, eta ez zela sekula haien pentsaera aldatuko”), Juan Garzia (“Geroxeago, zozketa-ageriek ez zuten gehiago aipatu isunen zerrendarik, eta zorte gaiztoko zenbaki bakoitza zenbat atxilo-eguni zegokion ekartzen zuten besterik gabe”), Edorta Jimenez (“Aditu ziren, ostera, kexuak eta errezoak, inoiz baino sarriago, ekaitzaren eraginez dena atzeratu behar izan zelarik, askok esan baitzuten ontzia madarikaturik zegoela, edo bestela asturuak kontra genituela, eta gure artean itzal gaiztoko baten bat ez ote zegoen zioenik ere bazen”), Koro Navarro (“isuri gaiztoko ibai bat”), Anton Garikano (“Zima gaiztoko gizona dun”), Jon Muñoz (“Ohitura gaiztoko gizona da, denekin zakarra, kirten samarra”), etab.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Elkarketako osagaia edo esapide-zatia

parte gaiztoko, itxura gaiztoko... esapideen osagaia da, OEHk berariaz landua.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa jasoa dago jada, baina komeni da gaizto sarreran ere gehitzea

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa gaizto sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Tradizioak baztertu duen forma

Bazt.

Euskaltzaindiaren Arauak

gaiztotu, gaizto(tu), gaiztotzen. da/du ad. 1 'gaizto bihurtu'. 2 '(zauria) gaizkitu'.

Atzizkien araberako erabakiak

-tze.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Atzizkien araberako erabakiak

-z.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gaizto sarrerari dagokion azpisarrera.