Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: errege-kobra: Naja hannah; errege-pitoi: Python regius; errege-suge: Lampropeltis sp.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

errege: Rey (de la baraja). Arti Ipuin (“Bateko urrearekin hasirik eta errege bastoarekin buka”).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

errege: A Aezk (“Errege bezpera-gabean etxekoen artean botatzen tuzte kartak: gizonendako errege urrea, emaztekiendako bateko urrea.”), Elhuyar (“Zenbat modu eta aukerabide dago 10 karta azaltzeko 4 as, 3 errege, 2 zaldi eta sota bat badira”).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

errege: LurE (errege urrea), HiztEn (errege ezpata).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Zehazki: errege (el rey de bastos errege bastoia); ElhHizt: errege (rey de espadas errege ezpata); ez dugu aurkitu adiera horretan ap. HiruMila.

Jatorrizko forma

errege, erret-

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: errege(-)bide, errege-erreginak: Espainiako errege-erreginak etorri dira.

Ik. errege sarreran "4 iz. Errege baten irudia duen karta. Errege ezpata".

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: errege-alaba , errege-aulki , errege-sagar , errege-seme ; eta adibide gisa: Errege-egun.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

errege urrea eta errege diamantea adibideak eransteko eskatuz.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

kartak: ik. oharra s.u. bateko.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ERREGE-ETXE. a) Palacio, casa real. [Jose] errege-etxeko bere egitekoetara itzuli zan. Lard 61. Indio tartean / edo errege-etxean / Jesusen izenean / beti pelean. Aran SIgn 216. Adabaldo dukea, done Jertrudisen loba ona, prankotarren erregetxeko semea. Ag AL 43. Laster zabaldu ziran errege-etxeko berriak alde guzietara. NEtx LBB 162. Salbazioko errege-etxera [eramango zuana]. "Alcázares de su redención". Berron Kijote 45. b) "Erregetxe, erreusa, pieza no útil, reusada. Debía venir del tiempo de la Real Armería cuando los trabajos se entregaban en lo que se llamó erregetxia" SM EiTec1 148

adib: errege 1 iz. Erreinu bateko buru den gizona. Guztiek behar dugu erregea obeditu. Suediako erregea berriki izana da Parisen. Mazedoniako errege Alexandro Handiaren garaian. Frantziako errege gaztea. Salomon errege ahaltsu hark. Gure Errege Jauna. Gaztelako errege batek emana. Errege egin zuten. Berrogei urtez errege egon zen. Alfontso XII.a errege zela. Israelgo errege izango zela. Itsuen herrian okerra errege (esr. zah.). || Erregeren kontseilaria. Iacques Millanges, Erregeren inprimatzailearenean. 2 iz. Irud. Zeruko erregea. Lehoia, animalien erregea. 3 iz. Kristau erlijioan, Jesus haurra gurtu zuten hiru erregeetako bakoitza. Han daude Erregeak, han daude artzainak, haur eder hari eman nahirik begiak. 4 (Hitz elkartuetan lehen osagai gisa). Haurrak ziren errege jantzi dotorez apainduak. Errege etxeko atean. Errege jauregia. Errege odola.

errege(-)etxe 95: ElCorreo, Deia 6, Consumer 2, Berria 23, EiTB 46, Euskaltzaindia, Argia 15, DiarioVasco. Ez dugu errege-erregina etxe formarik aurkitu.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

errege(-)etxe 54: Berria 17, Elizen arteko Biblia 23, Iñaki Iñurrieta 4, Patxi Ezkiaga 4, Felipe Juaristi, Josu Zabaleta, Iban Zaldua, Juan Garzia 2, Alberto Ladron Arana. Ez dugu errege-erregina etxe formarik aurkitu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, eta azpisarrera gisa jasotzekoa, baina errege-erregina etxe / errege-erreginen etxe moduko zerbait beharko luke, eta ez dugu halakorik aurkitu. errege- osaerakoak polikiago aztertzekoak direla uste du lantaldeak.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-etxe.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa errege sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ERREGE MAGO, ERREGE MAJE. a) Rey mago. Errege Magoek adoratu. Ber Trat 7r. Eguzkiaren sortaldetik etorri ziran Errege Magoak edo jakintsuak. Ub 65. Adoretan dozue Jesus Errege Magoak legez. Añ LoraS 66. Errege Magoak izar batek gidatuak. Jnn SBi 39. Errege Majen jitia Jesüsen adoratzera. Ip Hil 103. v. tbn. Acto 376. Lg II 121. Echag 55. Lap 193 (V 86). Barb Sup 168. Balad 195. b) Nombre de cierta constelación de tres estrellas. Izar arte xoragarrienaren erdian, Jon Doni Jakoberen bidetik ezker, Errege-Magoer eta oilo kolokari aski hurbil, ilhargia. Barb Piar I 109

adib: mago 1 iz. Magia egiten duen pertsona, bereziki magia-saioak egiten dituen artista. Ik. azti. Kapelatik usoa ateratzen duen magoaren gisa. 2 iz. Batez ere pl. Ebanjelioen arabera, Jesus haurra gurtzera joan ziren jakintsuetako bakoitza. Errege magoak. Ekialdeko magoak.

errege mago 349: Aizu, ElCorreo, Deia 12, Consumer 3, Berria 169, EiTB 45, Jakin 4, Argia 13, Laneki, DiarioVasco 100.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

errege mago 48: Berria 21, Herria 7, Joan Mari Irigoien 8, Josu Zabaleta 2, Iñaki Mendiguren, Patxi Altuna, Edurne Elizondo, Jon Muñoz, Joseba Sarrionandia, Joan Mari Lekuona, Bernardo Atxaga, Pako Aristi, Aurelia Arkotxa, Karlos Linazasoro.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, eta azpisarrera gisa jasotzekoa errege mago forman.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa errege sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: Espainiako errege-erreginak etorri dira

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

errege sarrerari dagokion azpisarrera.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

erregina sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: (haur-jokoa).

Euskaltzaindiaren Arauak

'erregetza, erregetasuna'.

Forma baten adiera(k)

erregetza, erregetasun

Jatorrizko forma

eragiketarako erregelak; zatiketa egiteko erregelak

LB: 49 (Elhuyar 2, UEU 46, Zuzenbidearen Euskal Akademia 1); ETC: 79

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: 0 / Adorez: 0 / Labayru: 0 / NolaErran: 0 / Euskalterm: erregela-multzo (Hizkl.)

eragiketa 2 iz. Kopuru edo adierazpen batetik abiaturik, beste zenbait kopuru edo adierazpen lortzeko erregela multzoa. Batuketa, kenketa eta gainerako eragiketa aritmetikoak. // erretorika iz. Ongi hitz egiteko edo idazteko artea edo horretarako erregela multzoa. Erretorikaren erregelak. Egia esan, poesiarako baino erretorikarako isuri gehiago zuen. Erretorika liburua. // etika iz. Moralaz aritzen den jakintza; giza jokaera arautzen duen erregela multzoa. Ez du hemen zer ikusirik ez gramatikak ez estetikak; etika auzia dugu.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien multzoan jasotzekoa da.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. h. araudi, arautegi.

Euskara batuan hobestekoa

Ipar. Ik. araudi, arautegi

Euskaltzaindiaren Arauak

erregelatu, erregela(tu), erregelatzen. du ad. h. arautu.

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Ik. arautu

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

erregelatu, erregela(tu), erregelatzen

Erabilera urriko formen artean aukeratu da, arrazoia agertuz

erabili dentxoa, forma horretan erabili da; ez da erregularra, eta batasunaren "bide-saria" aipatu da; baina hau ordainarazteko, amaieraren jatorri-osaerak ezagutu beharko genituzke, eta ez dakizkigu (-en plurala, -ren mugagabea, -egun-en kontrakzioa?): bere horretan eskainiko da.

Kategoria

iz.

Numeroa

pl.

Forma baten adiera(k)

errege-eguna.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

erregeordetza (eta errege-ordetza) 3: B. Oihartzabal ("hautatu beharraren makurra errege-ordetzaren okerraz ordainkatuz, itxurako bakea hobetsi dute administrazio zuhurra baino"), Historia 1998 ("Antonio Leonardo Letonak [...] Erregeordetzari jakinarazi zion Konstituzioa zin egin zutela [...] erresumako Erregeordetzak baliogabe utzi zituen barneko aduanak eta zuzeneko kontribuzioa ezarri zuen 1813ko irailaren 13an").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

erregeordetza : HiztEn (erregeordearen kargua eta iharduera), Euskalterm 1 (erregeordetzako kontseilua #mdash# erregentziako kontseilu sinonimoarekin) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

erregeordetza : ElhHizt (1 virreinato; 2 regencia), HiruMila (1 virreinato; 2 regencia), PMuj DVC (errege-ordetza: 1 empleo de regente; 2 virreinato) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

erregetxoa (hegaztia).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

JE Ber (“erregetiar aitzindari gaztea"), Lf Murtuts (“erregetiar suharrak”), Zerb Azk (“Ageri da erregetiarra dela”, “erregetiarrek kantatzen baitute”), HU Aurp (“enperadoretiar eta erregetiarrekilakoa hautsi zuenean”).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

X. Mendiguren B. (“Aingeruen tronu erregetiarra”), JL. Davant (“erregetiar ofizierek”), Lantziri (“Errepublikatiarrak erregetiarren kontra borrokan”), Herr 1965 (“Grezian bada gabaska handia erregetiarren eta errepublikanoen artean”).

Euskaltzaindiaren Arauak

euskaldun erregetiar eta bonapartetiarrak.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

euskaldun erregetiar eta bonapartetiarrak

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: Ik. erregetxo / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-tto.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

erregetxoa (agintaria).

Euskaltzaindiaren Arauak

erregetu, errege(tu), erregetzen. du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

erregetu, errege(tu), erregetzen

Bere euskalkiko forman onartu da

forma honetakoa, -txo-duna, da ezaguna J-L. Davantentzat (eta tradizio idatziak besterik agintzen ez duenez, hori proposatuko da).

Erabileremu dialektala

Zub.

Forma baten adiera(k)

erregetxoa (hegaztia).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-xka.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

erregetxoa (agintaria nahiz txoria).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-zale/-tiar.

Kategoria

iz. eta izond.

Forma baten adiera(k)

erregetiarra.

Euskaltzaindiaren Arauak

iz.: erregezkoak, aitoren semeak eta herri xehea.

Kategoria

iz.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

erregezkoak, aitoren semeak eta herri xehea