Euskaltzaindiaren Arauak

AS: eginahalean.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: eginahala , eginahal guztian .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

eginahalean

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: EGINAHAL GUZTIAN (eginala guztian G-goi-azp; eginal guzietan AN-gip). Ref.: Gte Erd 2. Con todas las fuerzas, lo máximo posible; a toda velocidad. Cf. EGINAHALEAN. [Bekatu] oriek egin al guzian bere baitatik edo beregandik kenzen ez dituena. Mb IArg I 215. Gozarotuko du egin-al guztian, adiskiderik amatuena balu bezalaixen. Izt C 227. Egin-al guzian arreba alaitu nai izan zuen. Lard 194. Goazen bada egiñal guzian bertara. Arr GB 126. Alabatzera nua / egiñal guziyan. Xe 174. Abiatu naiz egiñal guztian beregana. Ill Testim 27. Lotu ziren nekazariak beren lurrari egin aal guzian. Izeta DirG 111. An asi zan ezkutari gizajoa bi bideetatik ustutzen egiñ-aal guzian. Berron Kijote 189. Gure egiñ al guztian burua kendu bear genioke. AA III 628. Nere egin-ahal guzian bilhatu dudala [...] guzien ona. Jnn SBi 132

adib: eginahal iz. Batez ere pl. Ahalegina. Eginahal guztia egin. Sartzeko eginahalak eginagatik. Lurreko neke eta eginahal guztiak egiazki deus ez direla. Hizkuntza egungo premietara egokitzeko darabiltzagun eginahalak. eginahalean adb. Eginahalak eginez, ahaleginean. Eginahalean atera ziren handik. Eskoletan ari dira sartzen eginahalean katalana, ez ikastola berezietan. || Lotu ziren nekazariak beren lurrari eginahal guztian.

eginahal guztian 3: Aizu (“Ehiztari sena dute biek, eta bata bestea harrapatu nahian dihardute, eginahal guztian”), Jakin (“Nolanahi den, etnia minoritarioen iraupena eta garapena galarazten ditu eginahal guztian”), Erlea (“Biak eginahal guztian borrokan ari zirela, beste Indioa ailegatu zen, Brebiarioa ekarri behar zuena”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

eginahal guztian 18: Jose Morales 6 (“Eta arrano hori bera, bere gelatik irten eta - paperak besapean dauzkala - nagusiaren bulegora hurbildu bezain laster, arineketan hasten da hanken eginahal guztian, galeperraren antzera”), Karlos Zabala 2 (“Gidaria zaldiei jo eta jo ari zen eginahal guztian eta hitz zantarrez eta kolpez baino ez zuen lortzen lauoinka joan zitezen”), Xabier Olarra 2 (“eta orduan berehala hastea eginahal guztian lanean”), Pello Lizarralde (“Eta gero kaleetan barrena joan nintzen lasterka eginahal guztian beldur bainintzen auzokide edo ezagunen batek ni ikusi eta nire aurpegia ezagutuz gero hura ere izutu egin zitekeelako”), Ander Irizar (“Eginahal guztian saiatzen zen alegiazko errealitate hura xehetasun osoz azaltzen; gizakiak eta paisaiak ere halaxe deskribatzen zituen: zorrotz eta zehatz”), Elizen arteko Biblia (“Eta orain, Jainko Jauna, Errege, Abrahamen Jainkoa, barkatu zeure herriari! Izan ere, betidanik zeure ondare duzun herria suntsitu egin nahi dute eginahal guztian”), Patxi Ezkiaga (“Han eta hemen zelatariak ipini, gau-txandakoenak entzun, soka-suzko arkabuzei, gutxik bazekarten ere, gehienak zizpadunak zituzten eta, haize eman, eta horrela beti eginahal guztian”), Monika Etxebarria (“Jardun egiten du horrek, eginahal guztian bizi da”), Anton Garikano (“belarriak eginahal guztian hauek denak bateratu nahi eta beti dago hauek harmonizatzeko zorian, baina ez ditu inoiz guztiz aditzen, ez ditu inoiz erabat harmonizatzen, eta azkenean, iluntzean, bata bestearen ondoren ahitzen dira soinuak, eta harmonia makaltzen, eta isiltasuna abailtzen”), Juan Garzia 2 (“Eginahal guztian iharduki zion”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Esapideei dagokien sistematika

guzti-an.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

eginahal sarrerari dagokion azpisarrera.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa eginahal sarreran.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: EGINAHALETAN (AN-gip ap. Gte Erd). Con todas las fuerzas; a toda velocidad. "Egiñaletan dioa (AN-gip)" Gte Erd 2. Cf. EGINAHALEAN. Aterpekoak baziarduen egiñaletan Berrio-Otxoaren bizitzea ereztuten. Ag Kr 98. Ekaitza indarrean eta egiñaletan gañera badatorkio. Ag G 152. Eta egiñaletan an joan zan Pernandoren billa. Muj PAm 59. Egiñaletan saia gaitezen. SMitx Aranz 96. Berengana noa egiñaletan. Txill Let 139. Arraitxoak arri-azpitik atera ta egiñaletan biurtzen ziran. Anab Poli 14. Ofizinan egiñaletan ari ziren gauzak antolatzen. Izeta DirG 103

eginahaletan 26: Consumer, Berria 13, EiTB 8, Jakin 2, Argia 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

eginahaletan 22: Berria 4, Matias Mugica 4, Xabier Montoia 3, Aigeru Epaltza 2, Koro Navarro, Fernando Rey, Elizen arteko Biblia, Oskar Arana, Asisko Frantzizko.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia, eta eginahalean ere azpisarrera denez, jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da eginahal sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: AS: egin erazi / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

eginaraz, eginarazten.

Aditz-erregimena

du ad.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS: egin arazle / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: AS: egin erazle / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Euskaltzaindiaren Arauak

iz.

Euskaltzaindiaren Arauak

'eginbeharra, obligazioa'.

Forma baten adiera(k)

eginbehar, obligazio

OEHko datuak [laburduren azalpena]

eginbide (Referido a cosas).Función. * Zeren [gisua] mariatzen baita lurrari bere eginbidea egin gabe. Dv Lab 182

LB: 4 “Liburuen eginbidea egitea. 100 orri edo zatiki bakoitzeko: 17,43” (Euskal Herriko Agintaritza); EPG: “Nik nire eginbidea egin behar dut” (Elena Touyarou); ETC: 12 “Utzi aitzin hitza hartu zuen eta ondotik bilkuratik atera zen, bere «eginbidea egin duelako sentimenduarekin” (Eneko Bidegain)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: 0; Adorez: eginbide obligación, deber, necesidad; bere eginbidea, behintzat, egiten du: al menos cumple con su obligación.; Labayru: 0

eginbide iz. Lege, kargu edo hitzarmen batek hertsaturik egin behar den gauza; zerbait egitera behartua egotea. Ik. eginbehar; betebehar. Kristauek igandero meza entzuteko duten eginbidea. Gurasoek beren umeak hazteko duten eginbidea. Emaztearen eginbideak senarrarekiko. Alkatetzaren eginbideak bete ez dituenez gero. Baina aginte horri obeditzeko eginbideak non du bere iturria? Eginbidea egin: eginbidea bete. Ederki egiten du beti bere eginbidea argitaratzaileak.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Kolokazioa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Adibidea ezabatu eginbide sarreratik.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa eginbide sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

izond.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

egibeharrak egiten dituena.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan: egindura CatLav "Instrukzionea gabe berze zuen egindura guziak alfer eta fruiturik gabe gelditzen dire"; CrIc "Emon eutsen balio ezin andiagua gizona zanez igaro zituban neke, izerdi ta egindura guztiai"; Gy "Tigre, hartz, otso eta bertze puxantzen egindurak"; Jnn SBi "Berak etzuen axolarik gorputzeko eta begitarteko eginduraz"; Zub "Egindura eta itzuliak eskualdunki ibiltzea"; eindura Monho "Nahiz ez den hetan, Ez hekin einduretan, Deus ere ikusten, Biziorik baizen".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

egindura EB 2 (Azurm "Prozeso hortan sortu da liburu hau: bai mamian eta bai bere eginduran nabari zaio"; HezkSaila 1984 "Egindura ezberdinetako pinturak fabrikatu, beraiei harea, hautsak, lurrak, errautsa, e.a. gehituz"); egindüra IE 1 (GH 1938 "Frantziako Probintzietan,/ Jei eta igant' egünetan,/ Agertzen dira kharriketan / Xahar eta gaztien suñetan,/ Ezinagoko egindüraz,/ Bai eta aphañdüraz,/ Eder diren suñetakuak,/ Muda zahar aspaldikuak").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

egindura : Euskalterm 2 ('textura', ehunkera sinonimoarekin, eta azal-egindura 'textura superficial'). Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

egindura : Casve EF (egindüra: 1 confection; 2 façon, forme; 3 conduite), Lh DBF (action, effort, travail), DRA (1 acción; 2 forma, traza, hechura), PMuj DVC (1 acción, acto, ejecución, operación; 2 forma, estructura, hechura). Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-dura.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

tankera, itxura.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

batez ere Bizk.

Forma baten adiera(k)

egitekoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

izond.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

egingai (eta egingei) 5: Alz Ram ("Ta gure egin gaia ondo zuzendu degu; ezer ere etzaigu aztu"), Ldi IL ("Etxeguren'ek egingai txiki bat egiteko bai omen bide-ertzari begira"), Casve SGrazi ("Berriz, Haitxandi, herrian / handi tiagü nahigabiak, / Bena dütük agertüko / hobekin hire egingeiak"), MEIG-NEtx 3 ("Horregatik noski, ez dut behinere aurrez maketarik egiten eta nere lana egingaiean bertan burutzen dut zuzen-zuzen", "Berau da neretzat bere buruaren eredu; lana zehazten, zabaltzen, aldatzen eta bere egokiera arkitzen doan neurrian, egingaia bera bilakatzen da geroko egitekoaren ispilu", "Egingaia, mamitzekotan dagoen era da") // Ik. OEH argitaratuan gainera: JE GH 1929 ("Hiriart arkitektak asmatu egingaiak #mdash#proyectos"), Etxde Egan 1961 ("Berak zuzendutako egingaiak #mdash#proyectos") // Cf. gainera: egin-gai , Or Aitork ("Beraz, ez liteke guzialdun, Berak ez egin-gaiaz baliatuki baizik onik egin ez balezake" #mdash# si condere non posset aliquid boni, nisi ea quam non ipse conderat adiuvaretur materia).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

egingai (eta egingei) 6: Alz Osaba ("Lanak, gizonaren trebetasun mardulak sendotu, adimenaren su gartsua pizkortu ta egingai egoki ta ausartenak bururatzen dizkio"), Saioka/7 ("Hauxe dugu egingai atal berri honetan: garai oso bat berregiten ikastea, hartan ageri ziren funtsezko ikuspegietarik batere gal ez dakigun"), Casve SGrazi (OEHko agerraldi bera), Herr 1992 ("Bil Xokua, 1991ean bere lanen hobeki egiteko hartü dü etxe bat eta haren bidez egingei hanitx betetzen dütü orai: mus txapelgoa, haurrentzat animazione eta beste..."), A. Gabikagogeaskoa ("Era honetan, juduak, komunistak eta frantsesak, bere egingai zilegizkoenak omen dituen gauza berberez akusatzen ditu"), X. Amuriza ("Bertso eskola batean, eta lekuan lekuko preminen eta interesen arabera, egingaien zerrenda amaibakoa izenta daiteke").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

egingai : AB38 2 ('boceto' eta 'que está por hacerse' itzuliak), HiztEn (egiteko dagoena; proiektua) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

egingai : ElhHizt (proyecto, plan), HiruMila (trabajo o quehacer próximo a realizar), Casve EF (egingei: projet), Lh DBF (egingei: ce qui est à faire; projet), DRA (proyecto), PMuj DVC (egin-gai: 1 realizable; 2 que está por hacerse, labor por hacer, tarea, empresa; 3 esbozo, bosquejo, diseño, boceto, proyecto, programa, plan de obra, plano; 4 proposición, moción, propuesta); egingaitasun : PMuj DVC (capacidad para obrar) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

egitekoa; egitasmoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-garri berri-salbuespenekoa; aditz-esapideetako egingarriak zein bere lekuan jasoko dira: cf. irri-egingarri, negar-egingarri, zapart-egingarri, etab.

Kategoria

izond.

Forma baten adiera(k)

egin daitekeena.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

batez ere Bizk.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

egitekoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

iz.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

adierak emanez: 1 Zah. 'egintza'; 2 Eufem. 'obramendua'.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Euskara batuan hobestekoa

Ik. 1 eraginkor; 2 egingarri ('egin daitekeena' adieran, alegia).