Jatorrizko forma

bost, bortz

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: bost axola izan (zait motakoa da hedatuena): bost axola zaizkigu auzokoak; ... eta bost: ari gara entzuten geureak eta bost; (nor) bere bostean: maizterrak beti beren bostean gogor.

Beste batzorde batek argitzekoa da

ik. Euskaltzaindiaren erabaki berria

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: bostetan .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

bost axola (zait erregimena dateke hedatuena: "bost axola zaizkigu auzokoak"); ...eta bost ("ari gara entzuten geureak eta bost); (nor) bere bostean ("maizterrak beti beren bostean gogor")

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: (zait motakoa da hedatuena): bost axola zaizkigu auzokoak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

bost duroko "Bost duroko pastelak erosi ditu (bakoitzak bost duro balio) (V-arr), bosna duroko pastelak (G-azp); bost durotan pastelak erosi ditu (V-arr), bost duroon pastelak (G-azp)" Gte Erd 279; Ermano, bost duroko bat eman bear diak. Ag G 131. E? Bost durokoa? Zer dala ta? Ag G, Tori bost duroko paper au. Moc Damu, Tx B (“Bost duroko bat kastatutzeko dudan egondu etzera, / zuk orañ ere puska ederrak daramazkitzu etxera; / ondorenguak maite dituzu egiñagatik zartzera, / istimatuko zaitu semiak ola portatzen bazera”) // bost ogerleko Ain ugari egozan abelgorriak, zein, bost ogerlekoaz erosten zan idi bakotxa. Echta Jos, Bost ogerlekoko papera zidartuteko ba ta eztaukela" A.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bost duroko 1, BBarand (“Aundiak ziran; bost duroko moneda aiña bai”).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. LurE, Harluxet.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

Ohiko izenlagunak dira EPG-ZTC corpusetan jasoak; cf. bost duroko hitz, ap. P. Lizarralde (“Eta etengabe esaten zituen bost duroko hitzak erakustearren ni animalia txiki eta ezjakina nintzela”, “nire anaiak bat-batean ateratzen zituen bost duroko hitzak zirela medio”, “Ohartu nintzen jada buruan sartu zitzaiola beltzarana bere bost duroko hitzekin kortejatu eta ni morroi moduan bazter utzi behar ninduela”); bost duroko txanpon (eta zigor, multa), ap. X. Etxabe (“Beste batzuek bost duroko zigorra ordaindu behar izan zuten”, "Gauza bakarrean ez datoz bat Jexuxen kontakizuna eta liburua: liburuak dionez, Jexuxek ere ordaindu egin zuen bost duroko multa”), J.M. Irigoien (“Egun batean, kaletik nindoala, zaletu batek ezagutu, bost duroko txanpona bota, eta keinu itsusi bat egin zidan, bere nazkaren adierazgarri, ezpainak zurrundurik eta soa zorrozturik”), J. Zabaleta (“bost duroko billete bat erakutsi dit”). // J. Etxeberria (“Ikasle batek bere eskuetan batzuetan 5 duroko eta besteetan 20 duroko txanpona gordetzen du”), P. Angulo (“Bost duroko bi txanponen artean, eta itsatsirik, duro bat kokatzen da”).

Agertu den bost duroko bakarra: Consumer ("Super Mario Bross" bideojokoari egin dion doinuak jatorrizko bertsioarekiko leialtasun eta erritmo berbera ez ezik, arima eta malenkoniaren garraztasun sakona agertzen du, laurogeigarrenetako gazteek orduak eta bost duroko txanponak galtzen zituztela nostalgiaz oroitzean”); bost ogerlekoko 1, I. Irazabalbeitia (“Dokumentuaren hizkera hanpatua da, sarritan zehaztugabea, eta bost ogerlekoko hitzez eta kontzeptuz josiegia”); bost ogerleko 1, Berria (“Enfin, litekeena da ministroak politikariek horrenbeste maite duten jokoa besterik ez egitea, hots, bost ogerleko hitzak batu inork konprenitzen ez dituen esaldi ponposoak osatuz“).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: bost duroko 8: Berria (“Egun batean, kaletik nindoala, zaletu batek ezagutu, bost duroko txanpona bota, eta keinu itsusi bat egin zidan, bere nazkaren adierazgarri, ezpainak zurrundurik eta soa zorrozturik”), Pello Lizarralde 3 (adib.: “nire anaiak bat-batean ateratzen zituen bost duroko hitzak zirela medio”), Xabier Etxabe 2 (adib.: “Beste batzuek bost duroko zigorra ordaindu behar izan zuten”), Joan Mari Irigoien (“Egun batean, kaletik nindoala, zaletu batek ezagutu, bost duroko txanpona bota, eta keinu itsusi bat egin zidan, bere nazkaren adierazgarri, ezpainak zurrundurik eta soa zorrozturik”), Josu Zabaleta (“Hargatik"; eta bost duroko billete bat erakutsi dit”); bost ogerlekoko 2 J. Sarrionandia (adib.: “Mundu guztiak esaten duena errepikatuko likek gutxi gorabehera,' esango du Andonik. 'Askatasuna, dirua, ohorea, duintasuna eta horrelako bost ogerlekoko berbez beteko likek ahoa”).

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Txanpon zaharrak.

Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak

zenb. + iz. + -ko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

duro sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH, s.u. bost (Mg CO: “bost eskudoko bat”; Izt C: “bost ezkutuko bat”). Cf. infra ezkutu.

Tradizioak baztertu duen forma

hedatu gabea.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Txanpon zaharrak.

Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak

zenb. + iz. + -ko.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BOST-LIBERAKO. Moneda de cinco francos. Hartako ere behar, nola gastutako, / Nor nahik hirriskatu bi bortz liberako. Hb Esk 214. Egundaino nehork ez du serioski erran plomuzko edo ezteinuzko bost liberakoak balio duela zilharrezkoa. Elsb Fram 158. Agerrek egun guziez bortz liberakoa garbi atheratzen du... Agerreko anderiak bortz liberako ederrik bazien sakelan. JE Bur 59. Bideko dirua doidoi bildua dakote etxekoek, bizpalau bortz-liberakok baitaukate soberakin guzia. Ib. 207.

bost liberako 2: Aizu (“Plastikozko lehen billetea bost liberakoa izango da eta Winston Churchill lehen ministro ohia zenaren irudia izango du”), Erlea (“Etxe batera sartzen zen,baina sartu ahal izateko, bost liberako billete baten erdia erakutsi behar izaten zuen”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bost liberako 6: Matias Mugica 2 (“Luzaz bilatu, hamar liberako txanpona hartu, atzera utzi, eta azkenik bost liberakoa ateratzera deliberatu zen”), Isabel Arrigain 2 (“Hala, bost liberako diru batek balio duena zehaztu ahal izateko, hau jakin behar da”), Karlos Zabala 2 (“Emakume zahar handi-handi bat zen, sosak eta bost liberako txanponak lerrokatzen ziharduena”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta erabilia; adibide gisa jasotzekoa.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa libera sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-na.

Kategoria

banatz.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

bostehuna mila.

Atzizkien araberako erabakiak

-na-ka.

Kategoria

adlag.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-en.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-garren.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

bost Naipes: el cinco. Etxba Eib (“Bostakin urten dau triunfotik”), bosteko "El cinco (en el juego de naipes), bosteko A DBols s.v. cinco. Etxba Eib ("Bostekua. Naipes: el cinco. Bostekuakin azkenak eiñ dittu"), Lek EunD (“Seiek bostekoa; bostekoak laukoa... [...]”).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bosteko. HiztEn (bosteko urrea), LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Zehazki: bosteko; (el cinco de oros) bosteko urrea; HiruMila: bosteko (bosteko urrea); ElhHizt: bosteko, (el cinco de oros) bosteko urrea.

Ik. bosteko sarreran "1 iz. Bost gauza berdinek osaturiko gauza; joko kartetan, sail bakoitzeko bosgarren zenbakia. Bosteko urrea".

Forma arautuaren azalpenaz oharra

bosteko urrea, bosteko pika adibideak eransteko eskatuz.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

kartak: ik. oharra s.u. bateko.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -etan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bost sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

1 bost aldiz. 2 askotan.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: Ik. zaingorri (bostorri) / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

zenb. + iz.

Kategoria

iz.

Landare eta animalien taxonomi izena

Potentilla reptans.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

zenb. + iz.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan testu-lekukotasunik gabeko bostun eta bostdun: "[...] zortziko, y mejor zortzidun amarko y mejor amardun [...]. Por esta misma razón laudun a la cuarteta, bostdun a la quintilla" Lar Gram. 382. "Quintilla, metro, bostuna" Lar.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bostun EB 17: B. Arana Martija 14 (adib.: "Sol-Mi bitartea goranzko hiru bostunen bidez osatzen da"), L. Fz. Imaz 3 (adib. "Doitasun bakarra, ondoz ondoko 21 bostunentzat zortziduneko 21 teklako teklatuz lor liteke").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bostun : HiztEn, Euskalterm 4 (hauetan akorde bostun gehitu 'acorde de quinta aumentada'; akorde bostun 'acorde de quinta'; bostunen serie orokor 'serie general de quintas') // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bostun : ElhHizt // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdaretako formak

Erdal quinta / quinte formen ordainak: bostarteko : XarHizt, Casve FE; bosteko : HiruMila; bostun : ElhHizt // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG FB, T-L LBF, PMuj DCV, Azkue Aurkibidea.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

Bebil (forma berri tradizioak bermatu gabea; Musikan, es quinta / fr quinte adierazteko proposatua).

Atzizkien araberako erabakiak

-dun.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

cf. supra bosturte

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bosturte 3 (cf. supra); bosturteko EB 7: GAO 1989 2 ("%5eko bi biurtekoen eta %7ko bosturtekoen zenbatekoa Taula Erantsietan ezarritako antzinatasun oinarrien gain kalkulatuko da kategoria bakoitzerako", "Antzinatasun osagarri pertsonala ezartzen da, %5ekoa bi biurtekotako eta %10ekoa zazpi bosturtekoetako bakoitzean, momentu bakoitzean indarrean dagoen gutxienezko alokairu interprofesionalaren arabera kalkulaturik"); UZEI 4 ("1917ko Urriko Iraultza gertatu eta berehala, munduko lehenbiziko estatu kolektibistak ez zituen bosturteko planak ezarri", "Lau urte beranduago, 1929an, lehenbiziko bosturteko plana jaiotzen da", "ekonomiaren egiturazko aldaketak aurrikusten dira eta horiek epe ertainerako planaren bidea irekitzen dute, bosturteko planarena", "Azkenik, bosturtekoa, urtebeteko planetan banatzen da, eta, ez dira ahaztu behar egiten diren plan bereziak"); Biztanleria 1975-1990 ("1976-80koaren inguruan, hirurogeitamargarren hamarkadako bigarren bosturtekoari dagokiona").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bosturteko : DFrec 1, AB50 2 (eta kinkenal 2), HiztEn, Euskalterm 2 (eta kupoaren bost urtetarako lege; bost urterako plan). Ez dugu aurkitu ap. AB38, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bosturte(ko) : HiruMila (cf. supra), ElhHizt, PMuj DVC (bost-urte, bost-urteko #mdash# cf. supra). Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

LB: 65; ETC: 258

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: bosturteko iz. lustro, quinquenio datorren bosturtekoan gari-ekoizpena bikoiztu egin behar da: hay que doblar la producción de trigo en el próximo quinquenio / Adorez: bosturteko 1 quinquenio, lustro. 2 adj. quinquenal / Labayru: bosturteko 1 iz. quinquenio, lustro. Bosturteko bi bete ditu lanean. 2 izlg. quinquenal / NolaErran: bost urteko kargualdi/agintaldi.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

biurteko, hirurteko, milurteko araututa daude.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Jasotzekoa da biurteko, hirurteko, milurteko formekin egin den bezala.

Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak

zenb. + iz. + -ko: eraikuntza libreak izan litezkeela aipatu da (ez elkarketako paradigma emankorra), eta batera berrikustekoak dira (cf. supra biurteko).