Euskaltzaindiaren Hiztegia

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-dun.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: †  / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Forma baztertua

Bazt. Ik. agintera.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-era/-kera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH argitaratuan 'modo de gobierno' adierako agintera (TAg GaGo: "... beste agintera leunagoa ekarrela boltxebitarrak uste bear"); corpusekoa '(aditz-era) inperatiboa' adierako aginte (-) modu da (MEIG 4).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

a) '(aditz-era) inperatiboa' adierakoak dira: agintera 6 (Irakasle elkartea 5 eta Hegaz taldea); agintekera 1 (P. Altuna); aginte - era 2 (P. Puxana, J.M. Irazola: aginte era); aginte adizki 8 (EGLU); inperatibo 9 (P. Puxana, Hegaz taldea, Irakasle elkartea, Hitz egin! 4; J. Etxaide: -ivo); b) 'agintzeko modua' adierakoak: aginte molde 2 (L.M. Mujika, R. Arregi); aginte - mota 2 (M. Ugalde) eta aginte sistima 1 (X. Mendiguren B.).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

a) aditzari dagozkionak: aginduzko : AB38 1; Euskalterm 1 (eta aginduzko perpaus); aginte-era: AB38 2 (eta aginte- 'imperatibo' 1); agintera : AB38 1; AB50 2; HiztEn; Euskalterm 1; inperatibo : DFrec 1; AB38 3; Euskalterm 1 (eta modu inperatibo 1); b) agintzeko moduari dagozkionak: aginte-forma : AB38 1 ('forma de mandato'); aginte-modu : DFrec 1; agintekera : AB38 1 ('forma de poder').

Erdaretako formak

fr (DLLF): impératif; it (L. Ambruzzi): imperativo; ca (DCF): imperatiu; en (Webster): imperative (mood); de (Slaby-Grossmann): Befehlsform f, Imperativ m.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-era.

Jakite-arloak

Tekn. (Gram.)

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ikus OEH argitaratuan aginterri 5: Or Mi, Or Aitork, Olerti 1959, Ibiñ Virgil; cf. gainera Or MB 388, 1023 ("Erroma'ko aginterri santu"), 1089, 1099.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

aginterri 3, B-G (J. Kerexeta; M.A. Urreta, G. Egaña).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

aginterri : DFrec 2 [Goiz-Argi, J.A. Agirre], Euskalterm 1.

Hiztegietako informazioa

aginterri : HiruMila, DRA (Olerti 1959), PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-herri.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

erreinua, erresuma.

Euskaltzaindiaren Arauak

agintza h. agintzari, promes

Euskara batuan hobestekoa

ik. agintzari, promes

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Forma onartuaren baliokideak

agintza, promes

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Maiztasuna

g.er.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: agiraka egin

Forma arautuaren azalpenaz oharra

gehitzeko eskatuz: "batez ere Bizk."

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Ahoz erabilia, nahiz testuetako lekukotasunik ez duen

ahozko hizkeran usu erabilia, L. Baraiazarrak dioenez.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aldi.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Erabileremu dialektala

batez ere Bizk.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

agiraka(tu), agirakatzen.

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

g.er. Ik. agiraka egin.

Aditz-erregimena

du ad.

Jatorrizko forma

agiri, ageri

Euskaltzaindiaren Arauak

agiri iz. 'dokumentua, izkribua, adierazpena'

Forma baten adiera(k)

iz. 'dokumentu, izkribu, adierazpen'

Formen arteko bereizketa semantikoak

agiri: iz. 'dokumentu, izkribu, adierazpen'; ageri: aditz nahiz izond. "garbi ageri da", "leku ageria".

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

agiridun 4: EHAA 1987 ("Bizkaiko Eritegiz Besteko Sikiatria-Tegietan iharduteko Erizaintzan berariz gaitutako O.T.L. edo Erizaintzan Agiridunentzako lantokiak honako hauei izendatutakotzat aldarrikatzea"), LanSaila 1993 ("Ondare Eskualdaketen eta Egintza Juridiko Agiridunen gaineko Zerga"), BAO 1993 2 ("Urtarrilaren 11ko 10/1993 foru agindua, Ondare Eskualdaketa eta Egintza Juridiko Agiridunen eta Oinordetza eta Dohaintzen gaineko Zergen kudeaketan aplikagarriak izango diren salmentako batez besteko prezioak onesten dituena", "Otsailaren 23ko 289/1987 Foru Aginduak, Ondare Eskualdaketa eta Egintza Juridiko Agiridunen gaineko Zergan nahiz Oinordetza eta Dohaintzen gaineko Zergan egiaztatzeko erabilgarriak izango ziren salmentako batez besteko prezioak onetsi zituen").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

agiridun : AB50 24 ('titulado', 'licenciado', 'graduado'), Euskalterm 7 ('documentario') // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

agiridun : HiruMila (documentario), PMuj DVC (1 documentado; 2 diplomado titulado, graduado) // Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Ongi eratua da

forma berri ongi eratua.

Atzizkien araberako erabakiak

-dun.

Kategoria

izond.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: †  / HiztEn: Ik. agiraka / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aldaera baztertuaren ordaina

Ik. agiraka.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ikus OEH argitaratuan agiritegi 1 (A EY III: "Konpostelako katedraleko agiritegian (artxibuan) irakurri..."); artxibo 4 (Zab Gabon, BPrad EEs 1913, SMitx Aranz, Berron Kijote), eta corpusean beste 1 (Kk Ab II); artxibu 1 (Alzola Atalak); arxibo 1 (ES); ez dugu artxibategi forma aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

agiritegi 5, B-G-EB (S. Letona, B. de Arrizabalaga; "argiritegi"; J. Garmendia, S. Aranbarri; J. San Martin); artxibategi EB 45 (P. Xarriton, J. San Martin, I. Añon, J.B. Ayerbe, L.M. Mujika, F.M. Ugarte, J.J. Iribar, E. Jimenez, Nafarroako herri izendegia, Balea eta euskaldunak, Unesco-ren Albistaria; Lankor 14 eta "udal artxibategi" 3; eta Eguna: "eliz artxibategi"); artxibategizain EB 1 (Unesco-ren Albistaria); artxibo 73: B 4 (S. Letona, B. de Arrizabalaga, J.M. Kortazar); G 6 (Biologia, Bide izkutua, A. Zavala, D. Garmendia, J. Lekuona; eta S. Onaindia: "artxibo-araketa"); EB 62 (J. San Martin, Vill, J.A. Arana, K. Arzac, J. Garmendia, K. Iturria, E. Zabala, K. Igea, E. Arrizabalaga, Lankor, G. Nazabal, B. Oihartzabal, V. Cortes, X. Gereño, K. Biguri, A. Ormaetxea, P. Urkizu, Amatiño, J. Zulaika, HAEE, Informatika Atlasa, Gipuzkoako Lurralde Historikoko..., Karmel, Egin, La Voz de Euskadi, Eguna; eta G. Nazabal: "argazki-artxibo"; V. Cortes: "artxibo fondo"; Arrasate Press: "artxibo gela"; Lankor: "artxibo kate(a), artxibo sistema"; HAEE: "artxibo-kaxa", "artxibo-moeta"; I. Baztarrika: "eliz artxibo"; E. Etxezarreta: "eliz-artxibo"; U. Larramendi: "udal-artxibo"); EgAs 1 (Zeruko Argia 1972); artxibu 7, G-EB (R. Bozas-Urrutia, S. Onaindia; J. Apecechea, J.M. Satrustegi, Vill).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

agiri-bilduma : AB50 1; agiri-gordetegi : AB50 1; agiritegi : DFrec 3, AB50 5; agiritza : AB50 1; artxibategi : AB38 1, AB50 4, Euskalterm 5; artxibo : DFrec 14, AB38 10, AB50 22, HiztEn-LurE, Euskalterm 20; artxibu : DFrec 9, AB38 1; erri-paper : AB50 1; fitxategi : Euskalterm 5.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Hiztegietakoak: agiritegi : PMuj DVC ("1. archivo local"; "2. registro, protocolo"), DRA ('archivo' Azkue); artxibategi : Casve EF; artxibo : EskolaHE, Lur EF/FE; artxibu : Casve EF. Ez dugu aurkitu ap. Lh DBF.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

erdal archivo/archives-en ordainak: HiruMila: artxibo, agiritegi; erregistro; ElhHizt: agiritegi, artxibo; fitxategi; Lur EG/CE: artxibo; Casve FE: idazkitegi; HaizeG: idazkitegi; T-L LFB: paper-zahar-tegi, idazkitegi; PMuj DCV: "1 local artxibo, agiritegi; 2. conj. de documentos" agiripillo.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Forma baten adiera(k)

artxiboa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH argitaratuan 3 ager. jaso dira, 4 Reg 18,37 pasartearen 3 itzulpenetako forma bana: agerizain (Dv: "Sobna iskribaua eta Joahe agerizaina"); agirizai (Ol: "Sobna idazlaria ta Asapen seme Yoa agirizaia"); agirizain (Ker: "Sobna idazkariak eta Asapen seme Joai agirizaiñak").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

artxibatzaile : Euskalterm 2; artxibozain : LurE, Euskalterm 1. Cf. BiblE: agirizain 6 (testuan 4: 1 Erg 4,3; 2 Sm 8,16; 20,24; 1 Kro 18,15; eta oharretan 2: 2 Sm 8,16; 1 Kro 18,15)

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Hiztegietakoak: HiruMila: agirizain (archivero); PMuj DVC: agirizai (archivero); T-L LBF: idazkizain (archiviste). Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiztEn, LurE/EskolaHE, LMuj HOT, BiMila, Casve EF, Lh DBF.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

erdal archivero/archiviste formaren ordainak: agirizain : EuskHizt, HiruMila, PMuj DCV: agiri-zain; artxibari : HiruMila, Aulestia, LMuj DGT, BiMila; artxibozain : EuskHizt, Lur EG/CE, Aulestia, LMuj DGT, PMuj DCV: artxibo-zain; eskutune-zain : BeraLzM; idazkizain : Casve FE, HaizeG: idazki-zain. Ez dugu aurkitu ap. Azkue Aurkibidea, Lur EF/FE.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

BarnErrot: Agirizaina: Archivero.

Atzizkien araberako erabakiak

-zain.

Forma baten adiera(k)

artxibozaina.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

agi, agitzen.

Aditz-erregimena

da ad.

Forma baten adiera(k)

gertatu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

izond. eta iz.

Jakite-arloak

Eraik.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB: 84; ETC: 363

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: aglomerazio (Hirgz.); Adorez aglomerazio: iz. (Hirig.) aglomeración; Labayru: 0; NolaErran: de matériaux aglomerazio – aglomerazione (ZU); Euskalterm: aglomerazio, hiri-aglomerazio (TN dira biak). es aglomeración / fr agglomération, agglutination: Elhuyar: 1 pilo, meta; multzo, samalda, saldo; pilaketa, metaketa ; 2 (Urb) aglomerazio , aglomeración urbana: hiri-aglomerazioa / Adorez: 1 (acción) pilaketa, pilatze ; 2 (acto) pila, pilo, multzo, samalda, saldo, (de gente) jendetza/jende-samalda ; 3 (Constr.) aglomerazio / Labayru: pilo/pila, moltso/multzo, meta, jentetza/jendetza (de gente); ref. a la acción piloketa/pilaketa, pilotze/pilatze, metaketa, metatze . / NolaErran: 1 ville hirigune – hirigüne (ZU); 2 de matériaux aglomerazio – aglomerazione (ZU).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta sarrera gisa jasotzekoa. Hirigintza arloko dela adieraziko da. Jakite-arlo horretako marka sortu behar da.

Jakite-arloak

Hirig.

Euskaltzaindiaren Arauak

aglutinatu, aglutina, aglutinatzen. du ad.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB: 54, ETC: 216

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: aglutinatzaile (Erak. Pint.), Adorez aglutinatzaile: iz. eta izond. (Eraik., Pint.) aglutinador/ra, aglutinante; Labayru 0, NolaErran: 0. Euskalterm: aglutinatzaile (Historia, Industria, TN).

aglutinazio 1 iz. Aglutinatzea.; 2 iz. Hizkl. Erlazio gramatikalak adierazteko, erroari hizkiak edo morfemak eranstea; 3 iz. Biol. Bakterioak edo globulu gorriak metatzea; 4 iz. Kim. Disoluzioan esekita dauden zatiki txikiak batzea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta sarrera gisa jasotzekoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

aglutinante eta aglutinazio bana jaso da, testu berean (Biologia: "era huntako sozial egoera batek (...) aglutinante errez batzuen mende uzten du gizona"; "gure Gizarte huntan bertan aglutinazio baterako dauden seiñale argi ta garbiak"); aglutinatu behin (M.A. Barcenilla: "Hiriak bazeukan biztanleria osoa aglutinatzeko zenbait elementu balioso").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

aglutinaketa : AB38 1. aglutinatu : AB38 1, HiztEn, LurE, Euskalterm 1. aglutinatzaile : AB38 1, HiztEn, LurE, Euskalterm 6 (1 eranskari sinonimoarekin, beste 1 aglomeratzaile-rekin; eta hizkuntza eranskari 'lengua aglutinante'); aglutinatze : LurE. aglutinazio : HiztEn, LurE, Euskalterm 4 (1 eransketa sinonimoarekin); aglutinina : AB38 1, HiztEn, LurE; aglutinogeno : AB38 1, HiztEn, LurE. AB38n 'aglutina-' itzulitako elkartzaille eta bildu bana. Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

aglutinatu : EuskHizt (eta aglutinatze ), HiruMila, ElhHizt, EskolaHE; aglutinatzaile eta aglutinazio : HiruMila, ElhHizt, EskolaHE; aglutinina eta aglutigeno : EskolaHE. Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE, Lur EF/FE, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

a) Erdal aglutinación / agglutination formen ordainak: HiruMila: eransketa, aglutinazio; aglutinante: eranskari, eransgarri // ElhHizt: 1 (med.) aglutinazio. 2 (ling.) eransketa; aglutinante: 1 (constr./pint.) aglutinatzaile. 2 adj. (ling.) eranskari // Casve FE: agglutinant: lotgarri, lotzeko // PMuj DCV: elkar-eraste. Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, HaizeG FB, T-L LBF, Azkue Aurkibidea; b) Erdal aglutinar / agglutiner formen ordainak: HiruMila: erantsi, aglutinatu // ElhHizt: 1 Bildu, elkartu, lotu. 2 Aglutinatu. 3 (ling.) erantsi // Lur EG/CE: lekedatu // Lur EF/FE: 1 multzokatu. 2 lekedatu // XarHizt: lotu // Casve FE: gahatü, lotü // HaizeG FB: lotu, lekedatu // T-L LBF: lotu, lekedatu // PMuj DCV: lekedatu, itsatsi, erantsi. Ez dugu aurkitu ap. Azkue Aurkibidea.

Erdaretako formak

Erdaretakoak: fr (DLLF): agglutination; it (S. Carbonell): agglutinazione, agglutinamento; en (Collins): agglutination; de (Langenscheidts): Kleben, Verleimung; Sinterung; -backen.

Teknizismo hiztegi honen mailari ez dagokiona

3 kide onartzearen alde dira, eta bat kontra.

Jakite-arloak

Tekn.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Izenondo erreferentzialak

-iko. izond. erref.

Aditz-erregimena

izond. eta iz.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan agollatu (-tü) 2 (ChantP: "Arnoa zuten Bordalekotik. / Edo bertzela taula zokhotik / agollatuia ongi uretik"; Herr 1959: "'Bixta ederrian' xahakoa bethexe die eta züntzürrak agollatü") eta agoillatü 1 (Eskual 1908: "Bi barrika huretan, bada zuinbat hürrüpa, bada zertan untziak xaha, bada zertarik barrika agoilla").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

agoilatu : HiztEn ("1 Ardogintzan, muztioa irakiten ari den upela edo ontzian, likidoaren maila jaitsi ahala muztio berriz bete. 2 (hed.) Nahastu, bereziki ura ardoari"); LurE ("Ardoa gutxitu den barrika, zahagia... berriro bete. Nahastu, ura ardoari bereziki"). Ez dugu aurkitu iturriotan: DFrec; AB38; AB50; Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

agoilatu : EuskHizt ("Ardoa gutxitu den barrika, zahagia... berriro ere bete (ardoz nahiz urez)"), ElhHizt, HiruMila ("rehenchir, rellenar"), EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FB, XarHizt ("ouiller (une barrique de vin), -é"), Lh DBF, DRA (agoillatu, agollatu), PMuj DVC. Ez dugu aurkitu ap. Casve EF, HaizeG BF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

agoila, agoilatzen.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Aditz-erregimena

du ad.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Adierazle egokia da, eta horren premia dago

gutxi erabili izan da, baina adierazle baten premiari erantzuten dio.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

agon, agontzen.

Aditz-erregimena

da ad.

Forma baten adiera(k)

etzanda dagoenak gorputzaren goiko erdia jaso, eserita gelditzeko, (ohean) eseri.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-ko izengilea.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

norbait hil dela adierazten duen kanpai-joaldia.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: AGONIAN IZAN (EGON...) (V-gip ap. Elexp Berg; H). (Estar...) agonizando. "Hagonian d, il est à l'agonie" H (s.v. agonia). "Hagonian da, il est dans les angoisses de la mort" Ib. "Agonixan dagonian azken-arnasetan egoten da" Elexp Berg. Agonian denarentzat othoitza. Gç 155. [Misterio onek] ofrezietan dira agoninan dagozanak gaiti. Urqz 8s. O nere Santu gozo, agonian edo iltzeko tranzean daudenen Bitarteko seguru. Cb Eg III 296. Bere miserikordiazko begiez sogin dezan agonian edireiten diren pesone [sic] orori. UskLiB 81. Izan ondoan gaizki, kasik hagonian. Hb Esk 15. Zure ohean jarriko zare, agonian bazine bezala. Laph 234. Lanparan aurkitzen zan orioa gastauta, / agonian legetxe bertako metxea. AB AmaE 390. Heien doktrina falsoak segituz, agonian dagotzi Laborantza, Industria eta Komerzioa. Elsb Fram 177. Cólera dutenen begiak sartuak, azkenetan edo agonian daudenak bezala, betazalak more. FIr 192. Lau egunian agoliñian / zer ez eban igaroko? / Mundu guztia Jaunari eske / al bada osatuteko. BEnb NereA 157. v. tbn. Dh 77 (hagonian izan). Zby RIEV 1908, 211. Lasa Poem 70. (Con determinante). Agoni baten dagon gizonak / dauzka milla komeri. Lasarte Auspoa 100, 58. "Au fig., parlant d'une chose qui est en grand péril. Zure egitekoa hagonian da, votre affaire est à l'agonie, prête à mal finir" H. AGONIAN SARTU. Ori bera Eliz Ama Santak iltzer edo agonian sartzeko dagoenaz Oliazioan egiten du. Cb Eg III 237. Ta eria agonian sartzean, urrengo Elizaren orazioak esaten dira. Ib. 260. Gaitzak estutzen edo agonian sartzen badu. Ib. 255. Batek behin iduri galtzerat zohala; / Laster berritz ikusten hats handi zuela; / Noiz ere baitzen kasik hagonian sartzen, / Orduan nihoiz baino zailago agertzen. Hb Esk 26. Aphezpiku saindua lo hasma batean erori zen; agonian sartzera zoan. Prop 1876-77, 187

agonian egon 6: Berria 4, Jakin, Argia.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

agonian izan : Herria; agonian egon 3: Josu Zabaleta, Marzel Etxehandi, Joxe Azurmendi.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa jasotzea aski da.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa agonia sarreran: agonian egon, agonian izan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: agoñü.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Ahoz erabilia, nahiz testuetako lekukotasunik ez duen

testuetan urri agertu den arren, ahozkoan egunerokoa da Zuberoan, J-L. Davantek dioenez.

Lexemen erregulartasuna

ñ salb.

Erabileremu dialektala

Zub.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

kemena, adorea.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

bi sarreratan banatu-azaltzeko eskatuz: 1 izond. 2 iz.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

agorra egin, agorrean.

Kategoria

izond.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

1 lehortea. 2 h. iraila.

LBeh (2013-06-10): agora 7: Berria (“Behiala, Antzinako Grezian-eta, literatura funtsean ahozkoa zenean, taldean egiten zen, lagunartean: agorara joan eta jardun, rapsodarengana joan eta hari entzun”; “Alexandria zaharrean herritarrak Agorara joaten ziren filosofoen arteko eztabaidak entzun eta beren gogoetarekin gozatzera”; “hitzaren bitartez zizelkatzen du poetak bere errealitatea, polisean, agoran, hiriko plazan”; “Birtualtasunaren ezbai berri honetan, baina, mugatu egiten zaio espazioa gizakiari. ‘Agoraz beste’ egin duela esan daiteke. Beharbada, hutsune horren karietara, agora hartu dute berriz haserretuek. Agora eta hitza”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: agora 4: Juan Kruz Igerabide (“Hiriaren bi aldetara kai eder bat dago, sarrera estukoa; tenplu eder bat ere badago, Poseidon jainkoari eskainia, eta agora bat, non biltzen diren feaziarrak itsas tresnak prestatzeko, itsasgizon trebeak baitira”), Jose Angel Irigaray (“Ez dakit, agora zeharkatu baino ez dut egin-eta”), Andoni Egaña (“Etxekoak ez du balio izaten adin horietan, eta Joxerrari deituko diot azal diezaion zer zen garai bateko Atenasen "agora"”), Josetxo Azkona (“antzokia eta agora bisitatu ondoren”).

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es ágora / fr agora: Elhuyar: agora / Nolaerran: - / Zehazki: agora / Labayru: agora / Adorez5000: agora.

Nazioarteko forma da, beste gabe onartzekoa

Nazioarteko forma da eta beste gabe onartzekoa.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

Greziako plaza publikoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB: 68, ETC: 139

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: agorafobia iz. (Psikol.) agorafobia; Adorez: 0, Labayru: agorafobia iz. Psikol. agorafobia; NolaErran: 0; Euskalterm: agorafobia (Med. Psikol.)

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta sarrera gisa jasotzekoa. Psikologia arlokoa dela adieraziko da.

Jakite-arloak

Psikol.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

agorkor 5, beti ap. F.M. Ugarte (Kobie 1980, adib.: "Ikusten den bezela, lerroak ertzari paraleloki jarraituaz jarri behar dira edo bestela azalera guztia margotu; agorkorra baldin bada ertzak lerro iraunkaitzakin jarri", "Leize bertikala urobi edo urzulo agorkaitzakin, [...] leize bertikala, urzulo agorkorrakin [...], leize bertikala, urgaltze agorkaitz bezela jokatzen duana, [...] leize bertikala, urgaltze agorkor bezela jokatzen duana").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

agorkortasun : Euskalterm 1 (exhaustividad; exhaustibotasun sinonimoarekin) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

agorkor : PMuj DVC (agostizo, propenso a secarse) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Ongi eratua da

forma berri ongi eratua.

Atzizkien araberako erabakiak

-kor.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Esapideei dagokien sistematika

egin: -a.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

agor 2 sarrerari dagokion azpisarrera.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

(putzua) hustu, urik gabe utzi.

Euskaltzaindiaren Arauak

agorraldi Sin. agorte

Sinonimoa(k)

agorte

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: AS: agor erazi / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

agorraraz, agorrarazten.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-r(tu)+a-.

Aditz-erregimena

du ad.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

agortea, gabezia.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

agor-ezin 1, MEIG-NEtx (elkarlaneko itzulpenean: "Hala, bide batez, erabakia gelditu arren, bere bukaeran agor-ezina eta bukatugabea dirudi").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

agortezin 7: A. Otxoa ("Gure denbora-biltegiak, Jaunok [...] ez dira agortezinak"); Tx. Uriarte ("Ehunekoen katalogoak iturri agortezina suposatzen du bildumetarako"); J.K. Igerabide ("Amandre ipuinen fantasia miresgarriak haurraren ni-ari iturri agortezinak eskaintzen dizkio"); A. Perez ("Ura ez da agortezina"); Elhuyar ("Berauek irakasleen esku jartzeak sortzen dituen arazoak konpontzen direnean, dokumentu pedagogikoen iturri ia-ia agortezina izango dugu"); Mega gaztetxo ("Ez da agortezina: babestu beharra dago"); N. Beristain ("Ez zuten ulertzen nolatan dirua izan zitekeen amaierarik gabeko putzu agortezina"); agortezinezko 2: Agenda 1990 ("Hortik dator agortezinezkoa den ahozko literatura"); G. Nazabal ("Bere edo beren ideiak agortzen ari zaizkienak argazkilariak dira argazkiarekiko, baina inola ere ez errealitatea, hau agortezinezkoa eta mugagabea da eta"); agorrezin 1, X. Azurmendi ("Mundu oso zabal baten aurrean gaudela, haseran uste daitekeen baino agorrezinagoa"); agor ezinezko 1, J. Arostegi ("Agor ezinezkoa izanik Jainkoa, era berean da Jainkoaren Egia gizonaren adimenaren kaskarrarentzat"); agortuezin 1, J.M. Lekuona ("Agortuezina da biren edota gehiagoren arteko dema").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

agortezin : HiztEn, LurE, Euskalterm 1 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

agorrezin : EuskHizt (*1965, agortezin *1977); Lur EF/FE; PMuj DVC agorr-ezin; agortezin : ElhHizt; EskolaHE; HiruMila; Lur EG/CE; PMuj DVC agort-ezin // Ez dugu aurkitu ap. Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: agortezin / EuskHizt: + / HiztEn: agortezin / LurE: agortezin / ElhHizt: agortezin / EskolaHE: agortezin.

Ongi eratua da

forma berria, eta ongi eratua (aditzoin + -ezin osaerako berrien mailan, alegia).

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-r(tu)+e-.

Atzizkien araberako erabakiak

-ezin.

Esapideei dagokien sistematika

ezin + aditzoin + -zko osaerakoak (ezin agortuzko bezalakoak) noiz eta nola jaso erabakitzeko dago (dagokien aditzaren AS gisa eskain litezke), baldin hiztegian jasotzekoak badira, eta ez eraikuntza morfo-sintaktiko libreak.

Kategoria

izond.

Forma baten adiera(k)

ezin agortuzkoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

agorril h. abuztu

Forma onartuaren baliokideak

ik. abuztu

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +