Euskaltzaindiaren Hiztegia
1 emaitza afruntu bilaketarentzat - [1 - 1] bistaratzen.
Aztergaia: afruntu
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:IrEm | ||
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z5:EEBS:39 | 1997-04-09 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
afrontu (+ -ü) 19 dira: IE 13 (EZ Man I, Ch, JesBih, CatLuz, Jaur 5, Bordel 2, Xa Odol, Balad), Zu 6 (Tt Arima 3, Xarlem, UskLiB, CatS); ik. OEH argitaratuko besteok ere: "Apostoluek trabajuak pasatzen zituztenean, eta injuriak, eta afrontuak errezebitzen zituztenean ziaze kontentureki" (Ber Tart), "Zegati geiago eskojidu gura izan eban kurutzeko eriotzea? #mdash#Zerren zeinbat afrontu geiagokoa zan"; "Porque cuanto era más ignominiosa" (Cap), "Giristino bat prest egon behar dela afruntu, pena eta nahigabe guzien sofritzera Jesu-Kristo gatik" (CatLav), "Manera, eta ispiritu berian besarkatu behar tiizi egiten derauzkiguten afrontiak" (AR), "Humiliatzen da, nonbre gabeko afrontuak, plenitu gabe, hitz bakhar bat egin gabe, sofritzerainokoan" (Brtc), "Nola behatu diozute mezprezioei, laidoei, afrontuei?" (Ib.), "Jainkoari afronturik handiena egin zinozoke, dudatzen bazindu haren miserikordiaz" (Ib.); affrontur Zu 1 (Tt Onsa: "promez emaiten drauzut (...) affrontur bat nizala giza gaixto bat nizala"); afronteria Zu 1 (Egiat: "Hetzaz sakolak hüsten dütienak ta hen falta egitez bethatzen gezütarien kapitaiña, ta zakü afronteriaz betherik denaz"); OEH argitaratuan, gainera: "Ez sinhets koki hori / afrunteriaz da betherik" (Abraham); afruntu (eta -ü) 43: G 3 (Etxde JJ); IE 35 (EZ 7, SP Imit, Gç 6, Ch 7, He Gudu 5, Gy 2, Elsb Fram 2, HU Zez, Lf Murtuts, Ardoy SFran, Mattin 2); ZuAm 5 (Tt Arima, Etch, Xarlem 2, CatLan); afruntatu IE 2: (SP Phil: "Gaizki erraitetasuna hastio duenak afruntatuko du bere burua, Gç: "Eta bihotz dibino baten afrutuz afruntatzea"); OEH argitaratuan beste hau jaso da: "Ororen burukoa / Alegera zaite: / Zu afrontatu gabe / Konsola naite", Satr: 'zureganatu gabe'); afrenta G 5 (Cb EG 4, Etxde JJ); afrentu IE 1 (Elsb Fram).
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
afruntu IE 3 (D. Dufau 2, Gure Herria 1958).
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
afrontu : HiztEn ("1 (Ipar.) Iraina, ofentsa, desegokitasuna. / 2. adb. (B) Kanpoan, sapairik gabe. / 3. iz. (B) Haize oso gogorra"); afruntu : DFrec 2; HiztEn ("ik. afrontu"); afruntatu : DFrec 1; ez ditugu aurkitu AB50 eta LurE/EskolaHE iturrietan.
Adiera bereko beste formen erabilerak
es 'afrenta, ultrajar' itzulitako besteak: laido : AB38 1; irain egin : AB38 1, iraindu : AB38 1.
Hiztegietako informazioa
Kontsultatu diren hiztegietan, Haize Garbia eta T-L LFB dira afrontu jaso dutenak; guztiek ematen dute laido, eta ia denek irain (ez dugu aurkitu ap. Euskalterm eta Casve FE). // HiruMila: afrenta: laido, irain, idoi, bidegabe, bidegabekeria, desohore, desondra; ultrajador: iraintzaile, laidoztatzaile, mesprezatzaile; ultrajante: laidagarri, iraingarri, laidozko / (acción ultrajante) ekintza laidagarria; ultrajar: (injuriar) iraindu, irain egin, laidotu, laidoztatu, desohoratu, laidetsi / (despreciar) mesprezatu, gutxietsi; ultraje: (acción y efecto de ultrajar): iseka, burla / (injuria, desprecio) irain, laido, idoi, desohore, mesprezu. // ElhHizt: afrenta: irain, laido; afrentador: iraintzaile, laidoztatzaile, laidotzaile; afrentar: iraindu, laidoztatu, laidotu; afrentosamente: laidoz; afrentoso: iraingarri, iraintsu, laidogarri, laidotsu; ultrajador: iraintzaile, laidoztatzaile; ultrajar: iraindu, laidotu, laidoztatu; ultrajante: laidogarri, iraingarri, laidozko; ultraje: irain, laido; // Aulestia: affront: laidokatu, laidoztatu, laidotu, iraindu; affront: laido (L, LN, Z, U), laidogarrikeria (L, LN, Z, U), lotsagaizto (B, G, U); kontrajarketa; outrage: irain, laido; outrageous: iraingarri, iraintzaile (G, L, U), lotsagarri (B, G, U); outrageosly: krudelki, lotsagarriro, ankerki, gogorkiro. // Euskalterm: afrenta: laido; ultrajante: laidespen(ezko), laido(zko); ultrajar: laidetsi, laidotu; ultraje: laido, laidespen. // Lur EG/CE: afrenta: irain, laido; afrentar: iraindu; ultrajar: iraindu, laidoztatu; ultraje: irain, laido; // Lur EF/FE: affront: iraindu, laido / (faire affront): iraindu; outrage: irain, laido; outrager: iraindu, laidoztatu. // Casve FE: affront: goitzarren, laido, nausa; (faire un affront) goitzarren egin, ondikatü, laidostatü; outrage: goitzarren, laido, hidoista, ogen; outrageant: laidogarri, goitzarren, egingarri; outrager: goitzarren egin, hidoistatü, laidostatü, ondikatü; outrageusement: goitzarrenez, laidoz; outrageux: goitzarren egile, laidozale. // Haize Garbia: affront: irain, laido, afruntu; outrage: laido, irain; outrageant: laidogarri, laidotsu, iraintsu, iraingarri; outrager: iraindu, laidoztatu, laidotu; outrageux: laidotsu; outrageusement: laidogarriki, laidotsuki; qui outrage: laidotzaile. // T-L LFB: affront: laido, afruntu, iroi, irau, irain; outrage: laido, irau; outrageant: laidogarri; outrager: laidostatu; outrageux: laidotsu; outrageusement: laidotsuki. // PMuj DCV: afrenta: (descrédito) izen txar, aipu txar, lotsa gaizto / (ofensa, injuria) irain, laido, itz-gaizto / (cosa afrentosa) lotsagarri, txarkeria, laidagarrikeria; afrentar: (injuriar, ultrajar) iraindu, laidoztatu, irain egin, laidoztu / (-se, avergonzarse) lotsatu, alketu, lotsa-gorritu, lotsa artu, alke izan, aalgetu, lotsa izan; afrentosamente: laidozki; afrentoso: (ignominioso) laidogarri, laidozko, laidotsu, lotsagarri, iraintsu, alkegarri; ultrajante: (injurioso, afrentoso) iraingarri, iraintsu, laidogarri, laidozko, laidotsu, iraintzaile; ultrajantemente: laidoz, laidozki, laidotsuki; ultrajar: (injuriar, afrentar, agraviar) iraindu, laidotu, laidoztatu, irain egin, laidoztu, laid-arazi / (despreciar) arbuiatu, oinperatu, erdeiñatu, urruñatu, gutxi-iritzi, urruindu, utsean euki; ultraje: (injuria, afrenta) irain, laido, itz-gaizto, bezkeria, idoi / (desprecio) arbuio, urruin, narga, destaiña, muzin, erdeiñu; Azkue Aurkibidea: afrenta: alkeizun, alkeri, irau, hiroi, iroi; afrenta ligera: mixkurteria; afrentar: laidetsi, laidoztatu, undikatu; afrentosamente: laidozki; afrentoso: laidogarri, laidozko; hecho ultrajante: hidoizta; ultrajar: laidarazi, laidatu; ultraje: goitzarren, idoi, hidoi, irain / irain egin.
Erdaretako formak
erdarazkoak (es afrenta, ultraje formen ordainak begiratu dira; cf. beste forma batzuen artean fr affront, it affronto, pt afronta, ca afront, en affront): fr (DLLF): afrenta: affront, outrage, (aguantar una afrenta) essuyer un affront, subir un outrage / déshonneur, opprobre; afrentar: faire affront à, outrager / humilier, offenser / rougir, avoir honte; ultrajador: qui outrage, vexateur (-trice); ultrajante: outrageant (-e); ultrajar: outrager; ultraje: outrage; it (L. Ambruzzi): afrenta: affronto, oltraggio, ingiuria, offesa, villanía, insulto / infamia, disonore, vergogna, onta, ignominia / V. agravio: offesa; afrentado: oltraggiato, offeso, svillaneggiato, ingiuriato, insultato / svergognato, infamato, disonorato; afrentador: oltraggiatore, -trice, insultatore (-trice); infamatore (-trice); afrentar: oltraggiare, insultare / svergognare, infamare, disonorare, vituperare / vergognarsi, arrossire, adontarsi; afrentosamente: oltraggiosamente / ignominiosamente; ultrajador: oltraggiatore, insultatore, ingiuriatore (-trice); ultrajante: oltraggiante, insultate; ultrajar: oltraggiare, insultare, ingiuriare, offèndere, vilipèndere, vituperare; ultraje: oltraggio, ingiuria, insulto, offesa, vilpendio, vituperio; ultrajisarar: oltraggiare; ultrajoso: oltraggioso, ingiurioso, offensivo; pt (Eurodiccionario): afrenta: afronta; ultrajar: ultrajar; ultraje: ultraje; ca (DCC): afront, ultratge, ultratjador, ultratjant, ultratjar, ultratjós (-osa); en (DEIL): afrenta: affront, insult / disgrace, shame; afrentador: insulting, affronting / offensive, offending / insulter, affronter / offender; afrentar: to insult, to affront / to offend / to disgrace, to dishonour, to shame / to humiliate / to be ashamed, to be embarrassed; afrentoso: insulting / offensive, offending / humiliating / disgraceful, shameful, outrageous, dishonourable; ultrajador: outrageous / insulting / offensive; ultrajante: outrageous / offensive; ultrajar: to outrage, to do outrage / to insult, to offend; ultraje: outrage / outrage, insult / offence; ultrajoso: outrageous / offensive; de (Slaby-Grossmann): afrenta: Schimpf, Schmach, Beschimpfung, Beleidigung, Schmähwort, Ehrverlust; afrentado: unverschänt, schamlos; afrentar: beleidigen, beschimpfen / erniedrigen, entehren; afrentarse: sich mit Schmach bedecken / sich schämen; afrentoso: schimplich, schmachvoll / schändlich, beschämend, ehrenrührig; ultrajante: beleidigend / ehrenrührig; ultrajador: Beleidiger, Schänder; ultrajamiento: Schmähung, Kränkung; ultrajar: schmähen, kränken / beschimpfen, (gröblich) beleidigen, vergewaltigen; ultraje: Beleidigung, Schimpf, Beschimpfung, Schmach; ultrajoso: schimpflich, schmählich, ehrenrührig.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: Ik. afrontu / LurE: - / ElhHizt: afrontu / EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Forma berriagoa, bere euskalkian berritu-nagusitua
lehen adierakoa, Iparraldekoa, batez ere afrun- forman ageri da XX. mendean; Bizkaierazkoa, berriz, afron- omen da, baina ahoz da erabili-ezaguna, ez idatziz. Forma eta sarrera bakarra dagokiela uste du lantaldeak.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
1 Batez ere Ipar. 'laidoa'. 2 Bizk. 'haizea eta euria batera'.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "afrontu: [nik zerrendan sartu egingo nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]" (1994-11-02)
- [A105]: "eta afrontu. Adiera desberdinetarako jarriko nituzke: afruntu = ultraje / afrontu = tempestad, viento huracanado" (2001-03)
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: "ez dakusat zergatik esangura bana duten bi hitz ezberdin hauek forma bakarraz eman behar diren. Ene ustez, tradizio bakoitzari kasu eginez, gaurko egoera eta esangurak errespetatu beharko genituzke: afruntu: Batez ere Ipar 'laidoa'. afrontu: Bizk. 'haizea eta euria batera'; zatoz etxera, kanpoan afrontu handia dago eta".
- [E123]: "OEHko adibideak ikusita, afrontu erabili dute Bordelek, Xalbadorrek, Uskara Librian, Baratciartek... Beraz ez dakit hain argi dagoen XK-k proposatzen duen bereizketa. Nik Hiztegi Batuko lantaldearen proposamenari eutsiko nioke".
- Erabakia: Erabakia (2001-05-25): "Bi sarrera emango dira: afrontu 1 Bizk. 'euria eta haizea batera'; 2 * Ipar. e. afruntu. Eta afruntu Batez ere Ipar. 'laidoa'".
Azkue Biblioteka eta Artxiboa
9:00 - 14:00
Azkue Biblioteka eta Artxiboa Euskaltzaindiaren zerbitzura dago. Horrez gainera, zabalik dago ikertzaile ororentzat, eta bere ahalbideen neurrian euskal kultura gaien ikerkuntza eta hedapena sustatzen eta laguntzen saiatzen da.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
