Euskaltzaindiaren Hiztegia

19 emaitza truk bilaketarentzat - [1 - 19] bistaratzen.

truk
1 adb. Truke. Erdeinua erdeinuaren truk, kito gara.
2 iz. Karta-joko mota. Harri zabal bat belaunen gainean, ari ziren, ari ziren trukean.

Aztergaia: truk

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau105
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-10-02 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
Hiztegi Batuko Lantaldea: ZS:HBL 2010-04-20 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

truk 62 (B-G 13, IE 27, EB 22) / truke 71 (B-G 67, IE 2); a) 'karta-jokoa' adierari dagozkionak: truk 5 (Azc PB: "Bonaparte labanak eraginda kartai azpiratu nai eban Iuan Maria Mastai: gozorik esanarren Aita Santua! Truk!"; Elzb Po 2: "Nahiz zeraukan azken-eskua, Mariak zuen hasi gudua: Truk"; "Seira truk dire zazpietarik / Tantoz orobat bi aldetarik..."; eta bigarren testuingurua ap. Or Eus); trukean 3 (Elzb Po: "Harri xabal bat belhaunen gainean / Hari ziren, hari ziren trukean"; testuinguru bera ap. Or Eus eta Barb Sup); b) 'trukatze' adierari dagozkionak: truke iz.aren 3 ager. (AB AmaE; Eguzk GizAuz; Etxde JJ); trukezale 1 (Eguzk GizAuz); truke egin 2 (Bilbao IpuiB); c) elkarketako 2. osagai gisa, -truke formakoak 20 dira: ateratze-truke 1 (Lard); bizi-truke 1 (NEtx Antz); diharü trüke 1 (Xarlem) / diru truke 1 (Xa Odol) / diru-truke 3 (Lard; Erkiag BatB 2); ezti-truke 1 (NEtx LBB); gauza-truke 1 (Or Eus); itz-truke 1 (NEtx Antz); jantruke 5 (Erkiag BatB); musu-truke 1 (Berron Kijote); ogi-truke 1 (Uzt Sas); praka truke 1 (JanEd II) / praka-truke 1 (JanEd II); txin-truke 1 (Enb); -truk formakoak 12: ase truk 1 (HU Zez); boz truk 1 (HU Zez); diru truk 1 (Hb Egia) / diru-truk 2 (Or Eus 2); laudorio-truk 1 (MEIG IV); mosu-truk 1 (Arti MaldanB) / musutruk 1 (Or Eus); ogi truk 1 (HU Zez); untza truk 1 (Hb Esk); paper tzar truk 1 (Hb Esk); tripatruk 1 (SM Zirik); -trukean formakoak 4: buru trukean 1 (Balad); irun-trukean 1 (JanEd II); laztan trukean 1 (Balad); mixeri trukean 1 (Etxde JJ); -truka 2: diru-truka 1 (Tx B II); soldata-truka 1 (Berron Kijote). Eta odol-truk(e) 1 (Lard), egun-trukez 1 (Laux AB), diharü trüküz 1 (Egiat); ogi trüküz 1 (Egiat); d) posposizio gisa erabilietan, d1) -ren truk(e) (adib. "hutsaren truk", "gezurraren truke") egiturakoak HM dira: truke 49 (Izt C; AB AmaE; Noe 2; Bv AsL; Lard 15; Altuna 3; JanEd II; Ldi UO; Urruz Zer; TAg Uzt 2; Ill Pill; BEnb NereA; Gand Elorri 3; Erkiag Arran; Erkiag BatB 5; Uzt Noiz; Lasa Poem; Vill Jaink 2; Anab Poli; Berron Kijote; Mattin; Osk Kurl 2; MEIG; trukerik 1: Laux AB); truk 27 (LE Prog; Bil; Iraola; Etxde JJ 4; MEIG 19; Mde HaurB); trukean 8 (Cb Eg II 2; fB Ic II; JanEd II 4; Balad); truka 4 (EusJok II; Ud; Xe; Tx B II); d2) -an truk (adib. "deusetan truk", "gauzetan truk") egiturakoak IE 18 dira (Dh; Gy; Arb Igand; Hb Egia; Zerb IxtS; Barb Sup 3; Barb Leg 3; JE Bur 3; JE Ber; FIr; Etcham 2); e) Eta trukean soila ("zuri trukean zer emanik ez dute") 3 aldiz (Lard; Eguzk GizAuz; SM Zirik); trüküz soil 1 (Egiat: "gaizak trüküz hazkürrützaz emaiten").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

'karta-jokoa' adierakorik ez da azaldu; gehienak EB-EgAs dira; a) 'trukatzea' adierakoak: truke iz. (eta konposatuak: truke-arau, trukebide, berotasun truke, diru truke, truke-dokumentu, truke ekonomia, elkar truke, elkar-truke, espioi-truke, truke letra, truke-letra, truke-nai, truke operazio) 43 aldiz jaso da (I. Iñurrieta; Kirikiño in Euzkadi 2; Oihenart Taldea 4; K. Altonaga; A. Diaz de Lezana 2; Elhuyar 11; P. Goikoetxea; J. Goikoetxea; A. Urrestarazu; K. Igea; Gogoa; Txill; J. Apalategi; I. Zaldua; J. Elorza; X. Kintana; E.J. 3; GAK; Egin; Hemen 2; Urraspide 2; Saski-naski 3); truk(e) 7 (J. Butron; R. Etxezarreta; UZEI; T. Barrenetxea; Zabal 2; Txill); truk egin 5 (R. M. Azkue 2; S. Onaindia; N. Agirre; E. Salaberry); truk-egin 1 (Letona); truke egin 4 (X. Gereño 2; J. Zubikarai; Egin); b) elkarketako 2. osagai gisa, -truke formakoak 14 dira: ardo truke 1 (Vill), diru truke 4 (Xa; M.A. Elkoroberezibar; X. Gereño; A. Murua) / diru-truke 1 (S. Onaindia), gozamen truke 1 (M. Ugalde), kafe truke 1 (A. Zubikarai), musu truke 1 (Ihintza) / musu-truke 1 (A. Loidi), sari-truke 3 (EUSTAT), txanpon truke 1 (M. Ezkurdia); -truk formakoak 4: bertso truk 1 (Etxde), lana truk 1 (Iratz), musu-truk 1 (A.M. Labayen), ongi truk 1 (X. Galarreta); eta sari-truk(e) 1 (B. Latiegi); diru-trukez 1 (Aztaparretako Joxe); c) posposizio gisa erabilietan, c1) -ren truk(e) egiturakoak 89 dira: truke 71: B 3 (Erkiag BatB; S. Onaindia; A. Zubikarai), G 10 (Jautarkol; J.M. Arzallus; J.M. San Sebastian; B. Latiegi 3; M. Iturbe; Ataño; Saski-naski 2), IE 1 (M. Goihenetxe), EB-EgAs 57 (J.M. Torrealdai 3; M.A. Elkoroberezibar; J. Azurmendi; J. Garmendia; N. Azurmendi; Eustat; E.J. 2; J.M. Arrieta 2; K. Igea; UZEI 2; X. Arregi; Irakasle Elkartea; Filosofia Saila; J. Olazabal; Kultura eta Turismo saila; X. Mendiguren Bereziartu; B. Bakaikoa; A. Etxeberria; Mugil eta Sarda taldea 2; Euskal kulturaren urtekaria 88; J.C. Hernandez; I. Zaldua; Aztaparretako Joxe; M. de Lezea; X. Kintana; Ipuinak; X. Gereño 2; A. Lertxundi; P. Ezkiaga; R. Egiguren; P. Aristi; J. Iturralde 2; X. Olarra; I. Urbieta; M. Etxezarreta; J. Ormazabal; J.M. Satrustegi; E. Alkat; Egin 4; X. Amuriza; A. Arozena; Araba lurralde historikoaren aldizkari ofiziala, 89 2; Zeruko Argia 2; J. Zumalabe); truk 7 (Etxde; R. Murua 2; I. Sarasola; K. Santisteban; Xabier E.; A. Irigarai); truk(e) 1 (G. Ansola); truka 1 (S. Salaberria); trukean 5 (M. Sagües; Oihenart Taldea; J.A. Agirre; J. Iturralde); truketan 1 (L. Etxeberria); trukez 3 (Aldana; J. Agirre; G. Garate); c2) -an truk egiturakoak 2, IE (Eskualduna; X. Arbelbide); d) Eta trukean soila 13 aldiz agertu da (G. Aresti; Etxde 2; J. Goikoetxea; M. Irazgoiti; P. Sastre; M.K. Garmendia; J. Apalategi; M. Ugalde; F. Telleria; X. Mendiguren Elizegi; Egin; Argia).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

a) 'karta-jokoa' truk : LurE; truke : HiztEn; b) truk 'trukatzea': AB38 1; HiztEn ("ik. truke"); truke 'trukatzea': DFrec 9 (eta diru truke 2; itz-truke 1); AB38 27 (eta lur-truke 1); AB50 18 (eta iritzi-truke 1); HiztEn-LurE; Euskalterm 38 (eta elkartruke 1); truke egin : HiztEn; trukebide : Euskalterm 1; c) [adlag.] truk : DFrec 8; AB38 1; AB50 1; LurE; eta -n truk: DFrec 1; diru truk: DFrec 1; mosu-truk: AB50 1; truke : DFrec 27; AB38 4; AB50 9; HiztEn-LurE; d) trukean : DFrec 7; AB38 2; AB50 1; LurE; trukez : DFrec 2.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

truk: EuskHizt (karta joko bat), ElhHizt (trueque, juego de cartas); truke: HiruMila (cierto juego de cartas).

Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

1 batez ere Ipar. adlag. 'truke'. 2 iz. (karta-jokoa): trukean ari ziren.

Lantaldearen irizpideak
Txostenak eskainiko duen informazioa behar da

truk(e) (cf. "begia begi-truk"; musutruk, etab.): zein esapidetan ageri da? Cf. truke 'trukatzea' eta karta-jokoa; eta trukean, trukeko, etab.

Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

kartak.

Informazio lexikografikoa
Erabilera-oharrak

izen baten ondoren doalarik, adizlagun-esapideak eratzen ditu; adib. "diru-truk bakarrik lan egiten du"; "musu-truk ari dira lanean". Cf. truke .

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: Osoko Bilkura (2015-09-25): truk 1 adlag. Batez ere Ipar. 'truke'. 2 iz.: trukean ari ziren (karta-jokoa)

trukada
iz. Trukea, trukatzea. Trukada egingo genuke, oiloak utzi eta usoak ekarriaz.

Aztergaia: trukada

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau105
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-10-02 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

'trukea, trukatzea'.

Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)

trukea, trukatzea.

trukaera
iz. Trukatzea, aldaketa. Nondik atera zituen andoaindarrak trukaera horretarako behar dituen ondasunak?

Aztergaia: trukaera

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau105
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-10-02 Lantaldeak besterik gabe onartua
trukaezin
adj. Ezin trukatuzkoa.

Aztergaia: trukaezin

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm 2002-02-05 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Ongi eratua da

forma berri, ongi eratua.

Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ezin.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

izond.

Forma baten adiera(k)

ezin trukatuzkoa.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E301]: "[sartzea proposatzen dut]" (1997-03-04)

trukagailu
iz. teknol. Bero-trukagailua. Aire girotuaren instalazioak bi bero-trukagailu ditu; bi trukagailuen artean presio alde handia sortzen da eta aireak presio handiko trukagailuan beroa uzten du eta presio txikiko trukagailua hoztu egiten da.

Aztergaia: trukagailu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm 2002-02-05 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-gailu.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Teknol.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E301]: "[sartzea proposatzen dut]" (1997-03-04)

trukagarri
adj. Truka daitekeena. Formulazio bi horiek ez dira balio berekoak eta elkarren artean trukagarriak.

Aztergaia: trukagarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:23 2002-02-05 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-garri.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

izond.

Forma baten adiera(k)

truka daitekeena.

trukaketa
iz. Trukatzea. Ik. truke. Bi aldeen arteko hitz trukaketa bortitzak entzun ziren atzo.

Aztergaia: trukaketa

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:19 2002-02-05 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z6:LBeh 2013-07-09 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak

LBeh (2012-05-30): trukaketa 81: Berria 35, EiTB 34, Argia 12.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: trukaketa 157: Herria 35, Berria 78, Pello Zabala 7, Ramuntxo Etxeberri 4, Andres Urrutia 3, Xabier Mendiguren Elizegi 2, Felipe Juaristi 2, Irene Aldasoro 2, Juan Garzia 2, Jon Alonso 3, Harkaitz Cano 2, Karlos Linazasoro 2, Joseba Zulaika, Elena Touyarou, Piarres Aintziart, Itxaro Borda, Edorta Agirre, Asisko Frantzizko, Juan Martin Elexpuru, Jon Muñoz, Anjel Lertxundi 2, Bernardo Atxaga, Unai Iturriaga, Andoni Egaña, Josu Zabaleta, Oskar Arana.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

PFGZ: "Trukaketa: Permuta".

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu baztertzekoa da, lehiakide hedatuagoa duenez

aski dira truke, trukaera, trukatze arautuak.

Eratorri-konposatu berri onartzekoa da, lehiakidearekin batera

Eratorri-konposatu berri onartzekoa da, lehiakideekin batera (truke, trukaera, trukatze).

Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-keta/-era/-tze.

trukakor
adj. mat. Eragiketez mintzatuz, eragiketa-gaien ordena aldatzeak emaitza aldatzen ez duena. Batuketa trukakorra da.

Aztergaia: trukakor

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau105
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:MatHizt 1993-08-26 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

trukakor (eta ez(-)t.) EB 11: Elhuyar 4 (adib.: "batuketa trukakorra", "eragiketa trukakorra", "trukakorra den ala ez ikusteko"), OinEntz/3 7 ("Eragiketa trukakorrak eta ez-trukakorrak", "operazioa trukakorra da", "Ekintza trukakorra eta ez trukakorrak", "letrak ordenatzeko ekintza hori ez da trukakorra", "operazioa ez da trukakorra").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

trukakor : DFrec 1, AB38 33 (conmutativo), HiztEn (1 trukagarria; 2 Mat.), LurE (Mat.), Euskalterm 10 (conmutativo); eztrukakor : AB38 1 (no conmutativo); trukakortasun : AB38 1 (conmutatividad), HiztEn, LurE, Euskalterm 2 (conmutatividad) // Eta 'conmutativo' itzulitako besteak: alternatibo : Euskalterm 1; konmutatibo : Euskalterm 6; truka- : Euskalterm 3; trukatze(-) : AB38 36, Euskalterm 2; truke- : Euskalterm 1; trukekakor : AB38 2 // Ez dugu aurkitu ap. AB50.

Sektore jakin bateko informazioa

Elkarlanean-ekoek trukakor darabilte Mat. arloan (es conmutativo adierazteko, eta erro bereko trukatze-ezaugarriak bezalakoen ondoan - X. Mendiguren, 1999-11-23):

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

trukakor : HiruMila (conmutativo, -a), ElhHizt (1 intercambiable, cambiable, permutable, conmutable; 2 Mat. conmutativo, -a), EskolaHE; trukakortasun : HiruMila (conmutativitilidad), ElhHizt (cambio, permutación), EskolaHE // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal conmutativo, -a / commutatif, ive formen ordainak: trukakor : HiruMila, ElhHizt; aldakor : PMuj DCV // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve FE, HaizeG FB, T-L LBF, Azkue Aurkibidea.

Bestelakoak
Jatorrizko forma

batuketa trukakorra da; eragiketa trukakor.

Euskaltzaindiaren Arauak

Mat.

Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-kor.

trukakortasun
iz. mat. Trukakorrak diren eragiketen nolakotasuna.

Aztergaia: trukakortasun

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm 2002-02-05 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Mat.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E301]: "[sartzea proposatzen dut]" (1997-03-04)

trukatu, truka/trukatu, trukatzen
1 du ad. Aldatu. Gaitzetik onera truka ezazu ene gogoa. Ez genuke gure euskara erdaran trukatu nahi.
2 du ad. Gauza bat eman eta haren ordez beste bat hartu. Gure minekin dituzu zure plazerak trukatzen. Hemen ostu eta harantz eraman, han saldu edo trukatu. Ez zaie bikiei soineko eta oinetakoak elkarrekin trukatzea gaitz gertatzen. Elkarrekin hitz latzak trukatu zituzten.

Aztergaia: trukatu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau105
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1996-10-02 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:IkHizt
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:07

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma

dirua trukatu, trukatu.

Euskaltzaindiaren Arauak

trukatu, truka, trukatzen. du ad.

Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

trukatu, truka, trukatzen.

trukatzaile
adj./iz. Trukatzen duena; bereziki, ogibidetzat diru trukea duen pertsona. Trukatzaileen dirua barreiatu eta mahaiak irauli zituen.

Aztergaia: trukatzaile

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau105
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-10-02 Lantaldeak besterik gabe onartua
trukatze
iz. Gauza bat eman eta haren ordez beste bat hartzea. Ik. truke. Ez da zure eta nire artean hitz trukatzerik behar. Trukatzez hartu.

Aztergaia: trukatze

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau105
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-10-02 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze/-era/-ada.

truke
1 iz. Trukatzea. Ik. trukada; trukaera. Ondasun baten trukerako balioa.
2 postpos. Trukean, ordez. (-en atzizkiaren eskuinean). Hire gorputza nire arimaren truke. Ai, zure bizia nirearen truke erosi ahal baneza! Eta zenbait pezetaren truke bihotzeko bake hori ateratzea gutxi al da? Zenbat neke, alferrak atorra janztearen truke.

Aztergaia: truke

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau105
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1996-10-02 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:IkHizt
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:Merkat
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:03

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma

truke (karta-jokoa).

Jatorrizko forma

nazioarteko dirutruke.

Jatorrizko forma

diru-trukea; truke eta burtsa-agente.

Euskaltzaindiaren Arauak

1 iz. 'trukatzea': diru-trukea. 2 adlag.: hire gorputza nire arimaren truke. / AS: trukean: ardoaren trukean irungo dizut; besteentzat dirutan eta zuretzat laztan-trukean.

Lantaldearen irizpideak
Forma erregularra edo paradigmaren araberakoa da hobestekoa

tradizioari traizio egiten ez diolakoan eta kontuak argitu-erraztu nahirik, banaketa hau proposatzen du batzordeak: truk forma adizlagun-esapideetako bigarren osagai gisa erabiliko da; eta truke beste kasuetan.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: truke egin .

Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

trukean.

Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)

1 iz. a) karta-jokoa; b) trukatzea ("diru-trukea"); 2 adlag. ("hire gorputza nire arimaren truke"). Cf. truk .

truke balio, truke-balio
iz. Ondasun batek trukerako duen balioa. Ik. truke tasa; kanbio tasa. Sistema kapitalista batean, balio nagusia truke-balioa da.

Aztergaia: truke-balio

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z11: LBeh42 2023-06-14 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak

LB: 36 (Argia 7, Berria 2, Deustuko Unibertsitatea 1, Elkar 3, Euskaltzaindia 6, Jakin 1, UEU 16); ETC: 174

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: truke-balio (Ekon.) valor de cambio / Adorez: trukerako balioa valor de cambio / Labayru: 0 / NolaErran: 0 / Euskalterm: 0.

Bestelakoak

balio 2 iz. (Dirutan-edo neurtzen denean). Ik. prezio. Ondasun, salgai baten balioa. Diru balioa. Truke balioa. // [txelin] txelin somaliar iz. Somaliako diru unitatea. 34.000 txelin somaliarren truke-balioa dolar bat da egun.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzea proposatu da.

truke egin
du ad.-lok. Trukatu. Ofizialek janari hartatik hartzen zutena bere kideei ematen zietela edo truke egiteko erabiltzen zutela.

Aztergaia: truke egin

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:22 2002-02-05 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

truke egin 2, Bilbao IpuiB ("Emen dakartsudan au on-onik be ez danez ba, obeagaitik truke egin gura ete zeunkion-edo esan deust", "Urez beteriko zaragiagaitik ardao gozozkoa truke egin eutson-da"). Ik. ap. DRA meza-truk egin: Gketx Loiola ("Etxera joan bearko det, andreakin meza-truk egiten det eta").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

truke egin (+ truk egin, truk-egin): A Latsibi 2 ("Berorrek bost ogerleko ta neuk ogerleko bat truk egitea?", "izan leite nik truk egitea"); X. Gereño 2 ("bakotxak horri bat hartuten eban, gero euren artean truke egiteko", "Bakotxak bere horria irakurri ebanean, truke egin eben"); SoEg ("Lehiatzen da jujearen eremaiterat, truk egiteko hirur beltz giltzapetu"); Altzate ("Truk egin dezagun guzti au, ttanta txurrut bategatik"); Zer 1986 ("ikastola truk-egin bear izan dau"); J. Zubikarai ("ezin geinke pentsa be egin, Winston Churchill, Britani Andiko leen-ministroak diru-moltzo, naita andi-andia izan, nazismoaren sortzaille aren ordez truke egingo ebanik"); Onaind ("Esteban Bilbao-ren ordez truk egiñik, azke itxi eben"); Egin 1988 ("T.A.O.ren truke egiteko arauak").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

trukegile : Euskalterm 1; truke egin : AB38 1, HiztEn // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

truke egin : ElhHizt (AS), HiruMila (truk egin: ik. truke egin), Casve EF, HaizeG BF (truk egin), Lh DBF (truk-egin), DRA (truk egin), PMuj DVC (truk-egin); truk-egile : PMuj DVC // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

egin.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

truke sarrerari dagokion azpisarrera.

truke tasa, truke-tasa
iz. ekon. Dibisa biren arteko proportzioa, dibisa batek bestearekiko zenbat balio duen adierazten duena. Ik. kanbio tasa. Flotazio erabateko batek izan ditzakeen eragozpenak gorabehera, truke tasa guztiz finko batera itzultzeak arrisku handia ekarriko luke.

Aztergaia: truke-tasa

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z10:EHL 2020-10-27 Adibide gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

kanbio(-)tasa aztertzean proposatu da lehendik adibide gisa jasota dagoen truke(-)tasa truke sarreran ere jasotzea.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

Adibide gisa jasotzekoa truke sarreran.

trukean
adb. Ordez, aipatzen denaren lekuan edo ordainetan. Ik. truke 2. Ardoaren trukean irungo dizut. Besteentzat dirutan eta zuretzat laztan-trukean. Horren trukean, munduko neke eta penak zer dira?
Loturak

Aztergaia: trukean

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau105
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-10-02 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS: ardoaren trukean irungo dizut; besteentzat dirutan eta zuretzat laztan-trukean.

Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak

-n: -an.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

truke sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

ardoaren trukean irungo dizut; besteentzat dirutan eta zuretzat laztan-trukean.

trukes
1 iz. Ipar. Kurrikak. (Singularrean nahiz pluralean). Bularrak ere errotik trukesez zaizkio kenduak.
2 adj. Traketsa. Erdara latz trukes batean.

Aztergaia: trukes

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau105
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-10-02 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

1 Ipar. iz. batez ere pl. 'kurrikak'. 2 izond. 'traketsa'.

Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra

azalpena egokitu-osatuz (Ipar. marka errepikatuz, kategorien ondoren): "1 iz. Ipar. —. 2 izond. Ipar. —".

Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)

1 iz. Ipar. Ik. kurrika; 2 izond. traketsa.

truko
iz. Trikimailua. Bistan zegoen truko bat izan behar zuela, baina inork ez genion antzematen zer izan zitekeen.

Aztergaia: truko

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: EArau 2011-10-11
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:29 2002-02-05 Lantaldeak erabaki gabe utzia

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan truko : "Truco, en el juego de trucos" Lar. "Trucos, juego, trukoetan" Lar. "Villar, juego a manera de trucos, trukoen jokomota bat" Lar; eta " truko v. turko"; truku sarreran: `Golpe (en la puerta)'. cf 2 trukatu. Egiat ("Dolürik, arren ez, hen herioari, ezetare gazterik hiltzen denari, amoregatik dezen zaharrek ikhus hari eztiradiala ezkapiren ta eztela bortharik herioak trükü bat emanen eztereionari").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

truko lematizatuak 12 dira: truka 1, Eskual 1905 ("Ez jakin, oraikoan; zortzi egun lehenago Pettan bere adixkide ihiztariari egin zion truka batez orhoitu eta, irriz zagonez"); truko (eta magia t.) 8: Azurm (aurreko testu-zatia jaso gabe, "Baina une batez eta bietako batek bakarrik, eta truko batez gainera: elkarren aldamenera orduko, gazte bien artean berriro altxatuko bait da, bion isilaldiak testimoniatzen duen barrera zaila"), J.L. Egireun ("Horregatik trukorik ezagutzen duenak, kontu osoz egin behar du"), X. Mendiguren E. 2 ("Paineluekin eta konejuekin egiteko truko erraz batzuk ikasi zituen", "Magia trukorik egiten ez zekien baina esku trebeak zituela erakutsi zien Rocaneratarrei"), ArrPress 1989 ("Beren trukoekin erizaina tentatzen dutela uste da"), P. Sastre ("korritzerik nahi ez zuenean, erabiltzen zuen trukoa gogoratu zitzaion: ume bati lepoa mozten ari zitzaizkiola imajinatu..."), J. Gabilondo ("adiskideak egiteko abilezia berezia ez baduzu, ikasle gehienek erabiltzen duten truko zaharrari heltzen amaitzen duzu"), Esaizu/4 ("laguntzak eman nahian, saiatu egingo gara zenbait truko multzotan jartzen"); truku 3: A. Iturbe ("Aspaldi truku hori zerabilen"), S. Kalonje ("Erakutsi izan du makiña bat truku"), Amonaren botika ("Egunean zehar, gutxienez hamabost minutu paseiatzera ezin bada dedikatu, truku txikiak saiatu behar dira hankei eragiteko eguneroko beharrak laga gabe").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

truko : DFrec 1 (ZArg: "ez bide dago horrelako truko zaharrez baliatzerik"), AB38 4 ('truco'), AB50 5 ('truco'); truku : Euskalterm 2 (hauetan, 1 hartze-truku: 'truco de toma'); trukuketa : Euskalterm 1 ('trucaje'); trukumahai : HiztEn, Euskalterm 1 (truku-mahai: 'truca'); trukutu : Euskalterm 1 ('trucar') // Ez dugu aurkitu ap. LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

truka : PMuj DVC (esquilón, zumba, cencerro grande); truko : HiruMila (esquillón grande de boca estrecha que llevan en viaje los irascos o machos cabríos castrados), DRA; truku : ElhHizt (1 ilusionistarena: truco; 2 billarrean: truco; 3 Zin., truco), DRA (1 a trueque; 2 casamiento doble de hermanos con hermanas), PMuj DVC (1 ik. truk-ezkontza; 2 truco: juego de cartas; 3 mesa de billar); truku-jokalari : PMuj DVC (billarista); truku-joko : PMuj DVC (billar); trukulari : PMuj DVC (billarista); trukumahai : HiruMila (1 mesa de billar; 2 mesa de juego en general), ElhHizt (B., 1 mesa de billar; 2 mesa de juego), XarHizt (1 table de jeu en général; 2 table de billard), PMuj DVC (truku-mai: mesa de billar); trukumai-ertz : PMuj DVC (banda, baranda, borde de las mesas de billar) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal truco / truc formen ordainak: HiztHand: amarru, trikimailu; coger el truco a algo zerbaiti neurria/tamaina hartu; tener truco trikimailua izan // HiruMila: 1 maña o habilidad: maina, antze; 2 ardid, trampa: amarru, marro; 3 Cin.: truku // ElhHizt: 1 ardid: trikimailu, amarru, marro; 2 en ilusionismo: truku; 3 lance de billar: truku; 4 tranquillo: tamaina, neurri; 5 Cin.: truku // Lur EG/CE: trikimailu; eta EF/FE: 1 truk; 2 jukutria, trikimailu; 3 gauza, traste, zer // XarHizt: jukutria, joko, zimarku // Casve FE: esküdantza, ündülgü; (— pour tromper) jükütria, xanko // HaizeG FB: jukutria; (jeu) truke // T-L LBF: jeu de carte: truk; joueur de truc: truklari; joko, jukutria, matrikula, zaramatika; trucage: itxurapen // PMuj DCV: 1 (juego de cartas) truku, truk; jugador de trucos: trukari; 2 cencerro grande: tunbal, gulunba, dunbal, gare-bulunba, gal-andi, manda-gare, mand-arran, arran-andi; 3 artimaña, artificio: amarrukeria, maltzurkeria, maltzurreria, atrikulu, kako-mako, trikimailu, azpi-joko, amarru, zimarku; hacer trucos, falsificar: itxuratu, itxura egin; 4 mesa de truco, juego: truka-mai.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Lantaldearen irizpideak
Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez, eta arloa mugatuz onartzekoa

prestidigitadoreak egiten duenaren adierazleak betetzen du mailegu onartzekoen gutxienekoa; zinemakoarenaz nekez esan esan liteke beste hainbeste, frantsesez ohikoagoa baita trucage forma truc baino.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: (H2.2 / 2011-10-11) Onartu da: truko.

 

Azkue Biblioteka eta Artxiboa

ORDUTEGIA
9:00 - 14:00

Azkue Biblioteka eta Artxiboa Euskaltzaindiaren zerbitzura dago. Horrez gainera, zabalik dago ikertzaile ororentzat, eta bere ahalbideen neurrian euskal kultura gaien ikerkuntza eta hedapena sustatzen eta laguntzen saiatzen da.

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus