Leku-izenak

- Laguntza

*: Hizki bat edo gehiago ordezkatzeko
(mendi*, aba*za, *mendi)

?: Hizki bakarra ordezkatzeko
(oihan?, e?titxu, ?adriano)

Altsasu - Lekuak - EODA

Altsasu (Udalerria)

Entitatea:
Antolakuntza/Udalerria
Herritarra:
altsasuar 
Arautzea:
Euskaltzaindiaren araua 
Non: Burunda
  • alsassua - (1350) URAN.FMM , 265

    Zer:
    Non:
    Jatorria: EUS.NHI

  • alçaçua - (1350) CAR.PNAXIV , 384

    Zer:
    Non:
    Jatorria: EUS.NHI

  • alçaçua - (1350) CAR.PNAXIV , 384 (C dok. [AGN Comptos, Caj. 31, nº 60], 6v)
    (...)
    De Alçaçua en que ay V fuegos, segunt paresçe por el dicho scripto de que pagaron por III fuegos XXIIII s.
    (...)

    Zer: Herria
    Non: Burunda
    Jatorria: CAR.PNAXIV

  • alssassua - (1366) CAR.PNAXIV , 553

    Zer:
    Non:
    Jatorria: EUS.NHI

  • gracia d'alssasso - (1366) CAR.PNAXIV , 611 B (D.d dok. [AGN, sign. gb.], 151vA)

    Zer: Zergaduna [non podiente]
    Non: Done Mikel (Lizarra)
    Jatorria: CAR.PNAXIV

  • alssasua - (1366) CAR.PNAXIV , 553 A (D.c dok. [AGN, sign. gb.], 109r)
    (...)
    En Alssasua, VI fuegos
    (...)

    Zer: Herria
    Non: Burunda
    Jatorria: CAR.PNAXIV

  • miguel garcia d'alsasu - (1366) CAR.PNAXIV , 610 B (D.d dok. [AGN, sign. gb.], 151A)

    Zer: Zergaduna [non podiente]
    Non: Burgo Nuevo (Lizarra)
    Jatorria: CAR.PNAXIV

  • garcia d'alssassua - (1366) CAR.PNAXIV , 607 B (D.d dok. [AGN, sign. gb.], 149vB)

    Zer: Zergaduna
    Non: Carrera Longa (Lizarra)
    Jatorria: CAR.PNAXIV

  • alssassua - (1366 [1973, 1990]) DRPLV , III, 180. or. (Lizarrako jardunaldiak, OV, 7. liburukian argitaratu gabe)
    (...)
    Estella era una población de francos, los cuales se asentaron, al parecer, en la Rua de las Tiendas", donde en la época referida aparecen todavía nombres como don Elias de Limoges, o Marin Ponz, etc., aunque hay también gente procedente de otras partes de Navarra o de otras zonas peninsulares, d'Atuahondo, d'Echauarri, d'Arguinariz, de Ronçasuaylles, d'Artazcoz, de Treueynu, de Bernedo, etc. etc., o "en el Borc Nuel", etc., con elementos semejantes, lo que es también la tónica general en el conjunto de la documentación: d’Iguzquiça, d'Echarri, d'Echalecu, d'Amescoa, d'AIssassua, etc., etc. pero también de Logroyno, de Burgos, de Murcia, de Bordel. -forma que en la actualidad siguen empleando los hablantes vascos por Burdeos-, etc., etc. En cualquier caso hay un número muy importante de gente procedente de área de hablantes vascos. // En la documentación referente a Estella los nombres de oficio aparecen sistemáticamente en romance, que es la lengua en la que están escritas las fogueraciones, por lo que obviamente, al no tratarse de sobrenombres bien fijados, se tiende a que sean registrados en la lengua utilizada por el escribano. [Estella; Juan Carrasco Pérez, La población de Navarra en el siglo XIV, Pamplona 1973, p. 603 y ss.]
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: DRPLV

  • alsasua - (1532) , F.45V

    Zer:
    Non:
    Jatorria: EUS.NHI

  • alsasua - (1534 [1967]) NAN.C , N.530, F.237 [ID.PDNA, 316. or.]
    (...)
    Iturmendi, Urdiáin, Bacáicoa, Alsasua, Olazagutía y Ciordia. // San Juan de Saraso y San Martín de Ulayar. Tenían sus iglesias en pie y los gozaban los de Alsasua
    (...)

    Zer: Biztanledun lekua
    Non: Burunda
    Jatorria: ID.PDNA

  • alsassua - (1587) LEK.ENAV , 135 B
    (...)
    Obispado de Pamplona [pueblos] bascongados.
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: LEK.ENAV

  • alsasua - (1591) ROJ.CSOBP , F.161

    Zer:
    Non:
    Jatorria: EUS.NHI

  • alçassuae - (1638) O.NUV , II, VIII. kap., 166. or. [0683. or.]

    Zer:
    Non:
    Jatorria: O.NUV

  • alsasua - (1800 [1967]) NAN.PAPS , LEG.160, CARP.8, F.56 [ID.PDNA, 329. or.]
    (...)
    San Juan de Saraso. No se conocía este desolado con tal nombre, debiendo referirse al terreno yermo o baldío llamado Alsasuzar, adonde por tradición se supone que hubo antiguamente un pueblo, y que en ciertas guerras que acaecieron fue desolado, sin que al presente se encuentre vestigio suyo». Estaba situado al poniente de Alsasua. // Ulayar. Existía el término de este nombre a media legua al Norte de Alsasua con tierras de cultivo de dicha villa, contando con tres ermitas, a saber: Nuestra Señora de Elcuren, San Martín y Santa Lucía, que era abadía rural y pagaba diezmo. También había cerca de Alsasua otra ermita, titulada de San Juan
    (...)

    Zer: Herria
    Non: Burunda
    Jatorria: ID.PDNA

  • alsasua - (1800-1833) AÑ.LPV , 55 A
    (...)
    Pueblos Vascongados de Navarra [...] El Valle de Burunda tiene los pueblos siguientes: [...].
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: AÑ.LPV

  • alsasúa - (1802) DRAH , I, 65
    (...)
    l. del valle de Burunda, mer. de Pamplona, arcip. de Araquil, y de su 3.º part. y dióc. en el r. de Navarra, en la parte mas central del valle sobre la izquierda del rio Burunda, al o. de Iturmendi y al e. de Ciordia, de los quales dista como media legua: confronta tambien con Bacaicoa y monte Aralar, á distancia de 8 leguas de Pamplona por n. o. Su vecindario es de 891 personas y 232 casas útiles. Por su situacion y mayor vecindario es como la cabeza del valle, aunque sin preeminencia alguna sobre los demas pueblos: tiene aduana y administracion de tabaco. La parroquia está dedicada á la Asuncion, servida por un cabildo compuesto de un abad, 3 beneficiados y un sacristan: los beneficiados que no residen ponen substitutos, que llaman ausencieros: en su término hay una abadía rural. Fuera del pueblo, en la cumbre de una montaña, hay una ermita de S. Pedro apóstol, y una lápida moderna, en la que se dice haber sido elegido allí en 17 de enero de 717 García Ximenez por primer rey de Navarra, sobre la fe de una bula de Gregorio II en el año 9 de su pontificado. Los eruditos han demostrado la falsedad de este instrumento, en que se afirma tambien que D. Pelayo fue electo el mismo año á 26 de marzo en el templo de S. Salvador de Oviedo, que no se fundó sino muchos despues. Otra ermita se encuentra al extremo del pueblo con el título del santo Cristo, y es santuario de mucha antigüedad y devocion. T.
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: DRAH

  • alsasua - (1829 [1553, 1587]) CENS.CAST.XVI , Ap. 160, 311b
    (...)
    En el lugar de Alsasua ciento y veinte y cinco vecinos y seis habitantes [...] Alsasua / [VECINOS:] 120 / [PILAS:] 1
    (...)

    Zer: Herria
    Non: Arakil [Burunda, gaur bereiz]
    Jatorria: CENS.CAST.XVI

  • altssassu, altsassua - (1911-1925) ALT.GPVN , II, 384

    Zer:
    Non:
    Jatorria: EUS.NHI

  • altzatsu - (1926) ETX.EEI , Euskera III-IV (1926), 89. or.
    (...)
    Etxaŕi-Aranatz'tik Araba'ko mugaraño, Burunda'ko Bakaikoa, Ituŕmendi, Urdian [sic], Altzatsu, Olazagutia eta Ziordia'n ondasuna beŕdintzen da ondorekoen aŕtean eta etxeak izenik eztute. Etxaŕi-tik baŕura, Iruña-aldera, etxebidea ezta puskatzen eta etxe bakoitzak bere izena izaten du
    (...)

    Zer: Herria
    Non: Burunda
    Jatorria: ETX.EEI

  • altsatsua - (1936) ZUM.EK , --

    Zer:
    Non:
    Jatorria: EUS.NHI

  • alsasua - (1966) AZK.EDIAL , 34 A
    (...)
    Dialecto guipuzcoano
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: AZK.EDIAL

  • alsasu - (1966-1973 [2005]) IÑ.SATR.PV , 15 . or.
    (...)
    Toponimoa
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: IÑ.SATR.PV

  • altsasu - (1966-1973 [2005]) IÑ.SATR.PV , 52, 87, 89, 149, 157 . or.
    (...)
    Toponimoa
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: IÑ.SATR.PV

  • altsasuk - (1966-1973 [2005]) IÑ.SATR.PV , 22, 52. or.
    (...)
    Toponimoa
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: IÑ.SATR.PV

  • altsasuko - (1966-1973 [2005]) IÑ.SATR.PV , 22, 52, 53, 89, 108. or.
    (...)
    Toponimoa
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: IÑ.SATR.PV

  • altsasun - (1966-1973 [2005]) IÑ.SATR.PV , 52, 53, 90, 122, 125. or.
    (...)
    Toponimoa
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: IÑ.SATR.PV

  • altsasura - (1966-1973 [2005]) IÑ.SATR.PV , 88. or.
    (...)
    Toponimoa
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: IÑ.SATR.PV

  • altsasutik - (1966-1973 [2005]) IÑ.SATR.PV , 216. or.
    (...)
    Toponimoa
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: IÑ.SATR.PV

  • altsuko - (1966-1973 [2005]) IÑ.SATR.PV , 50. or.
    (...)
    Toponimoa
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: IÑ.SATR.PV

  • altsasuar (herritarra) - (1966-1973 [2005]) IÑ.SATR.PV , 50, 53, 89 . or.
    (...)
    Toponimoa
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: IÑ.SATR.PV

  • altsuar (herritarra) - (1966-1973 [2005]) IÑ.SATR.PV , 22. or.
    (...)
    Toponimoa
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: IÑ.SATR.PV

  • altsatsua - (1968) INTZA.NAF , Euskera, XIII (1968), 85. or. (2. oharra)
    (...)
    Naparrats edo Naparratxez esan dizuetan guzia egiztatu nai dezuenok, bide ederra ta erraza dezue Madotz’eko. Altsatsua aldetik zoaztenak, Irurtzun baño lentxagotik; eta Tolosa aldetik, Lekunberri artu bide berezia. Nondinaitik 6 bat kilometro Aralar’ko Migel Goiaingeruaren Etxe santura ba-zoazte. Trinitate Santuaren eliztxoaren zearreko muñotik begiraldi bat emaiozue Naparrats edo Naparratx alde orri ta Madozko erritxoari
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: INTZA.NAF

  • altsasu (altzazu) - (1968) SATR.DI , Euskera XIII, 95. or.
    (...)
    Lengo batez emen esan bezala, -di atzizkiaz xehetasun zonbait bildu ditut, eta zuen baimenarekin irakurriko. -Di botanika atzizkia? Galdera nagusia auxe izango litzake. Au zen, izan ere, gure zuzendari jaunak eskatu zigun azterketa. // Alare, joera asko ditu atzizki onek eta banaka banaka aipatu beharra izango ditugu. [...] 5.- BOTANIKA ATZIZKIA [...] Zugaitz batek bi edo iru izen balin baditu, joskera berexiak artzen ditu. Berdin gertatzen da edozein belar edo landarekin: [...] Altza’tik, Altsasu (altzazu), Altzania (Altzadia?), Altzate sortzen dazkigu. Eta ez “Altzadi” edo “Altzati”
    (...)

    Zer: Herria
    Non: Nafarroa
    Jatorria: SATR.DI

  • altsasu, altsasua, altsatsu [sic] - (1974) LIZ.LUR , 24 (mapa), 37 (mapa), 53. or.
    (...)
    Burundan sei herri daude, bakoitza bere udalarekin: Ziordia, Olazagutia, Altsatsu, Urdiain, Iturmendi eta Bakaikoa [...] Eskualde honek hiru ardatz herri ditu: bide gurutzetako Irurtzun eta Altsatsu eta erdian, zerbitzu hiri bezala, Etxarri- Aranatz
    (...)

    Zer: Hiria
    Non: Sakana (Nafarroa)
    Jatorria: LIZ.LUR

  • alsasua: altsasu - (1974) TXILL.EHLI , 165 A

    Zer:
    Non:
    Jatorria: TXILL.EHLI

  • alsasua: altsasu (altsasuar) - (1976) E.EUS.LIZ.KN , Euskera, XXI (1976, 1), 303. or.
    (...)
    Kodea: 4.1.12.
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: E.EUS.LIZ.KN

  • haltzatsu - (1978) CFN , --

    Zer:
    Non:
    Jatorria: EUS.NHI

  • alsasua: altsasu (altsasuar) - (1978) E.EUS.UD , Euskera, XXIII (1978, 1), 318. or.

    Zer:
    Non:
    Jatorria: E.EUS.UD

  • alsasua: altsasu (altsasuar) - (1979) E.UDAL , 15

    Zer:
    Non:
    Jatorria: E.UDAL

  • altsasu alsasua - (1989/01/30) NAO , 13. zkia., 258-260. or. [BOE, 298, 1989/12/13, 38731-38732. or.]
    (...)
    Decreto Foral 16/1989, de 19 de enero, por el que se determina la denominación oficial de los topónimos de la zona vascófona de Navarra. // Artículo único. La denominación oficial de los topónimos de la zona vascófona de Navarra que se relacionan en el Anexo a este Decreto Foral será la legal a todos los efectos dentro del territorio de la Comunidad Foral. // DISPOSICIONES FINALES // 1ª. Se faculta al Consejero de Presidencia e Interior para dictar las disposiciones precisas para el desarrollo y aplicación de este Decreto Foral. // 2ª. Este Decreto Foral entrará en vigor el día siguiente al de su publicación en el "Boletín Oficial" de Navarra. // ANEXO // DENOMINACIÓN OFICIAL DE TOPÓNIMOS DE LA ZONA VASCÓFONA DE NAVARRA // NAFARROAKO HERRI IZENDEGIA // I. Zona Vascófona / I. Euskal Eremua [...] BURUNDA [...] ALTSASU ALSASUA
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: NAO

  • alsasua: altsasu - (1990) EUS.NHI , 0100001 P.231

    Zer:
    Non:
    Jatorria: EUS.NHI

  • alsasua / altsasu - (1992) NA.TM , IX, 30-31
    (...)
    Nafarroa ipar-sartaldeko hiria, Burundako erdian kokatua. Udal mugapea 27 km. koadrokoa du, NWetik SEra luzatua, hasi Balankaleku menditik (982 m. alt), Ataungo mugan (Gipuzkoa) (N) harik eta Bargaraino, Urbasa mendiko hego ertzeraino (1155 ms.), alboetan Urdiain (E) eta Olazti (W) dituela. Burunda ibaiak aldenbeste pasatzen du herriaren mugapea hego aldean, Gipuzkoatik heldu den Altzania eransten zaiolarik. Klima subatlantiko tankerakoa du, ur-erori haundikoa, eta bataz besteko tenperatura Urtarrilean 4,5 gradu C. eta abuztuan 18 gradu C. direla. Horri dagokiona da bertako landaretza, haritza beheko lurretan eta fagoa goi aldeetan. Azalerako 27 kilometro koadroetatik, parterik haundiena (1.607 Ha.) basoak eta arboladiak hartuak daude, hurrena larreak (784 Ha). Lur erabiliak, gehienbat patata eta bazkatarako jarriak, 129 Ha. dira osotara (1984eko datuak). HISTORIA: Herrian Ataboko Goba dago, Epipaleolitiko, Neolitiko eta Eneolitiko-brontze garaiko harri gaiak aurkitu zaizkiona, bai eta zenbait triku-harri ere. Berriki arte Burunda haraneko kontzeju bat izaten zen, bere udalerrian herri iraungi batzuk zituela, elizak oraindik ere zutik dituztenak: Angustina (Santa Eufemia), Erkuden (Santa María), Saratsua (San Juan), Ulaiar (San Martín) eta Zangitu (San Pedro). Oso kokaleku bikainean dago, bidagurutze garrantzitsu batean, eta horrek eragin haundia izan du historian zehar herriaren bilakaeran, eta ongi esplikatzen du zergatik gure egunotan izan duen horrenbesteko garapen industrial demografiko eta urbanoa. Haranaren hiriburu eta artxibategia izana da, nahiz eta Burundako batzarreak eta juntak "Batzarramendi"n egiten ziren Urdiaingo Santa Garaziko ermita gaur itzalian. Izurri beltzak lur hauetara zer nolako hondamendia ekarri zuen ikusirik, don Luis infanteak, erresumako gobernadoreak, Burundako jende hondarrak bi herri berritan biltzea gogo egin zuen 1355ean, izenez Villadefensa eta Villafuerte, gaurko Olazti eta Urdiainen kokatuak, atarramenturik izan ez zutenak. Konbentzioko gerrak kalte eta hondamendi ekarri zion herriari, bai eta frantsesen etxe-pillatzeak ere (1796), eta bai halaber Independentziakoak, frantses armadak berriro deboilatu baitzituen parroki eliza eta etxeak Gasteizko Batailan hautsita Iruña aldera erretiradan zihoazela (1813ko Ekainak 21), eta gerra realista delakoan ere bai (1822). Lehen karlista gerratean hemen izandu zuen Zumalacárreguik bere garaita sonatua Quesada jeneral liberalaren gainean (1834). Trenbidea egin zenean (1863), eta bertan ezarri Irun, Miranda de Ebro eta Iruñetikako lineen juntagunea, horrek industri hazkuntza ekarri zuen, teileria mekanikoa, zerrategia, zurrategia eta txarol fabrika, doka fabrika, eta horrez gain, tradiziozko olak, bi irin errota, Sorozarretako katea eta benta, eta Eguberako dorre telegrafikoa. Isidoro Melero altsasuarra eta Marqués del Vadilloren ekimenez, Alfonso XIIIak "Hiria" izena eman zion, "Oso Argia" tratamenduarekin (1907). Mende hasieran 2.184 biztanle zituen. Harrezgeroztik gora joan zen pittaka harik eta gerra zibilak gorabide hori moztu zuen arte. 1950?60 hamarkadan Altsasu izan zen hazkunde tasa haundieneko nafar herria 3.700etatik 5.927tara pasatuz eta 1981ean 7.250etara ailegatuz. Kanpotar etortze gogorra izan bazen ere, bertako nekazari biztanleak eutsi egin zion berriki arte euskarari eta tradizio zahar asko atxikitzen ditu inon baino leialtasun eta enpeinu haundiagoz, hala nola Santa Agedako festa (otsailaren 5a), ihauteriak, San Juan (ekainaren 24ean), Zangituko San Pedrora erromeria (ekainaren 29an) Otadiko Kristo santuaren festa irailean.
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: NA.TM

  • altsasu / alsasua - (1993/10/06) NAO.NA.2000 , 122. zkia., 010
    (...)
    DECRETO FORAL 253/1993, de 6 de septiembre, sobre la composición y denominaciones de la zonificación “Navarra 2000”
    (...)

    Zer:
    Non: Nafarroa
    Jatorria: NAO.NA.2000

  • altsasu / alsasua - (1996) BEL.DEN , 59
    (...)
    'La aliseda'. Del vasco haltza 'aliso' y el sufijo abundancial -zu. Comentario lingüístico: La documentación más antigua no parece dejar lugar a dudas sobre el origen de este nombre. Ahora bien, resulta curiosa la evolución de tz a ts y de z a s, documentada desde muy antiguo y que no tiene aparente justificación fonética. Traducciones curiosas y explicaciones populares: Una leyenda relatada por Javier Goicoechea de Urdiain (46) cuenta el origen delnombre y de la villa: "Abundan por estos ríos y regatas los alisos (en vasco "altsa"), que dieron nombre a un pueblecito llamado Altsa. Un año se quemó y aquel fuego (en vasco "su") fue nuevo apellido puesto al nombre primitivo. Entre las cenizas vino a formarse una nueva población: "El sauce quemado", Altsasua. (sic)".
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: BEL.DEN

  • altsasu / alsasua - (1996/05/01) NA.IZ , 010-0000

    Zer: [Udalerria]
    Non: Nafarroa
    Jatorria: NA.IZ

  • altsasu / alsasua - (1999) NA.IZ , 010-0000

    Zer:
    Non:
    Jatorria: NA.IZ

  • altsasu / alsasua - (2000) EL.BEL.NA.TOP , 54

    Zer:
    Non:
    Jatorria: EL.BEL.NA.TOP

  • alzazu - (2000) ORP.MAISMED , IV. kap., 190. or.
    (...)
    Or quelques exemples, à vrai dire assez peu nombreux, contiennent un premier élément déterminé: dans 1366 gorriateguy à Uhart-Cize le premier élement est le surnom gorria “le rouge” (rouquin) “demeure du rouquin”, ce qui s’explique par le fait que le surnom fonctionne comme un tout, mais dans ce seul cas si l’on compare à 1350 ezquerrteguia “la demeure du gaucher” à Saint- Michel etc.; à Uhart-Cize encore la forme qui se répète 1264 de goaburu, 1350 egoaburu sur hego “sud, côté sud” semble du même ordre, mais contredite par la forme de 1300, 1366, 1412 heugaburu, ce qui montre que les scribes (plutôt que les locuteurs) ont hésité entre hegoa déterminé, et hega- forme de composition régulière de hego, avec diverses cacographies peut-être influencées par le toponyme roman fréquent en territoire béarnais “Heuga” “fougeraie”; à Barcus le Censier note de même heuguaburu; le même Censier cite à Espès goyecheabehere où le premier élément, fait du composé goietxea “la maison haute” à qualifiant antéposé, reste déterminé malgré l’adjonction d’un nouveau qualifiant de sens opposé behere “bas, en bas”; à Hélette la forme romanisée de 1435 heguye suson correspond au basque *hegiagarai au premier élément déterminé, que l’on retrouve plus tard dans le nom de Bardos 1594 galharrachoury. La question se pose pour le premier élément du nom de Jaxu déjà cité 1304 ganaverro qui est peut-être une forme inversée archaïque du plus commun berrogain, 1466 berroganh “haut de la broussaille” ou “broussaille haute”, que le Censier écrit pour une maison d’Aroue berroeguaynh, transcription de la forme à premier élément déterminé *berroagaiñ. A Urrugne 1598 iratsahandy peut se comprendre, en revanche, avec une forme de composition régulière avec -a pour -e de iratze “fougeraie grande” (cf. 1412 iratçeçabal etc.). Dans 1366 çabalçagaray à Saint-Martin d’Arbéroue etc., le nom zabalza dérivé de zabal comporte un -a final organique ou du moins devenu tel si l’origine de ce suffixe est la même que celle du -tze de iratze, ardantze etc. (voir plus loin: la suffixation). On a pu relever ailleurs des noms comme eguiazabal, eguiaburu, larreategui indiquant que la détermination du premier terme, calque roman (en roman l’article s’adjoint le plus souvent directement au nom) ou héritage d’un état ancien de la langue, a été utilisée ponctuellement en divers endroits [3 L. Michelena, Apellidos vascos op. cit. p. 35: “En ciertos apellidos el primer elemento, el substantivo, lleva artículo: Eguiazabal…” L’auteur ajoutait: “Parece natural pensar que en ellos el primer miembro es un nombre propio”, apellido o topónimo …- y no un apelativo: cf. Larreategui “la casa de los Larrea”. Mais dans les domonymes cités ici, l’élément premier déterminé est bien un toponyme ou un élément toponymique incontestable]. La présence d’un terme ainsi déterminé puis suffixé reste aussi envisageable pour expliquer des dérivés du type alzazu par rapport au plus répandu alzu (voir plus loin: idem)
    (...)

    Zer: Etxe-izena
    Non: Euskal Herria
    Jatorria: ORP.MAISMED

  • alsasua 'halz-azu' - (2000) ORP.MAISMED , III. kap., 118. or.
    (...)
    halz “aulne, verne” forme de très nombreux toponymes dans tout le domaine bascophone, précédés ou non de l’aspiration (parfois représentée par f- par effet de latinisation) selon les époques, les scribes et les zones dialectales, avec une tendance peut-être redevable aux seuls scribes, mais conforme à une tendance propre à la phonétique basque, à altérer la latérale -l- en nasale -n- (voir le chapitre IV), quand elle n’est pas vocalisée en -u- par gasconnisme phonétique, très souvent à partir du dérivé à suffixe fréquentatif halz-azu (Alsasua en Navarre) ou halz-su (Alciette et Sumberraute en Basse-Navarre): en Labourd outre Halsou 1235 halsu, à Anglet 1198 fausegui, 1307 hausquette, Hasparren 1249 ansuete (actuellement “Alzuyeta”), Espelette 1249 alzuguren, à Sare 1505 alsohere, à Bardos 1367 alsalouet; en Basse-Navarre à Saint-Martin d’Arbéroue 1119 alzurren > 1435 elzurren (actuellement “Alzurrun”) et à Béguios 1412 alçurrun, 1396 santsuete > 1551 alçueta, à Suhast 1350 alçaga, à Arbouet 1350 alcereque et Garris 1350 alçarreca (de *halzerreka “ravin ou rivière des aulnes”), en Mixe encore 1268 alçumbarrauta (en cours de romanisation à partir de *(h)alzu-berro-eta “lieu des broussailles des aulnes”) et par mécoupure moderne Sumberraute où une maison porte en 1412 le nom alcumberraute iuso, à Saint-Jean-le-Vieux 1350 alçatea, à Uhart-Cize 1307 halspuru, Saint-Michel 1307 alçu; en Soule halz est le premier élément du nom romanisé d’Aussurucq en basque “Alzürükü”, et des domonymes du Censier halscola à Menditte, alsat à Chéraute, qui est aussi, à partir de *halzate “lieu d’aulnes”, le dérivé à l’origine du toponyme Alçay, dont la forme officielle romanisée médiévale était 1337 aucet
    (...)

    Zer: Herria
    Non: Nafarroa
    Jatorria: ORP.MAISMED

  • altsasu - (2003/01/21) SAL.ALTS , Euskera, XLVIII (2003, 1), 37-40
    (...)
    Altsasu / Alsasua izenaren inguruan. Iruñean. 2003ko urtarrilaren 21ean. Patxi Salaberri, Onomastika batzordekidea. Erdaraz Alsasua deitzen den herriaren euskarazko izena Altsasu da, eta inguruko herriren batean Altsu, herri hizkerak berezko ohi duen lastertasuna dela-eta. Deklinatzeko bidea berriz, hurrengo hau da: Altsasu, Altsasun, Altsasutik, Altsasura, Altsasukoa… Herritarren izena, bestalde, altsasuar da (ikus Nafoarroako Herri Izendegia, 82). Erran bezala txistukari afrikatua duen aldaera (Altsasu) da Euskaltzaindiak 1979an eta1990ean hobetsi zuena, inguruko herri batzuetan erabiltzen dena (NHI, 82, Euskalerria Irratia & Muxika, 1990: 47) eta egun euskara estandarrean orokortu dena, komunikabideetan, liburuetan, agiri ofizialetan eta bestetan erabiltzearen ondorioz. Nolanahi ere, Kandido Izagirre zenak, “Altsasuko euskeraren gai batzuk” izeneko lanean (1967), herriko euskaldun batzuen ahotik frikaria (s) zuen aldaera bildu zuen: alsasuarrak ‘los de Alsasua’ (50. or.), Alsasuko estáziyoa (86. or.), Alsasutí ‘Altsasutik’, Alsasúa edo Alsasuá ‘Altsasura’, Alsasuko portubaú ‘Altsasuko portu hau’ (92. or.). Kontuan hartu behar da, halarik ere, lan horretan berean Aranzazun ‘Arantzazun’ (86. or.) eta Aránzazu ‘Arantzazu’ (90. or.) ere bildu zituela, alegia, tz-ren ordainetan z duten aldaerak. Zernahi gisaz, NHI-n ere jasotzen dira Alsasu, alsasuar eta Alsu, alsuarra lekukotasunak, hondarreko biak Urdiainen. Nafarroako Euskaldunen Mintzoak izeneko lanean Burundako aipatutako herriko Luzia Zufiaurren ahotik lekukotasun hau bildu zuen Euskalerria Irratiak (1990: 47): «Urdiaingoa. Baakizu hoy nola dan? Zian bi apiz anaiek, e? Bat Altsasun, zarrena ta bestia Urdiaiñen, eta Altsasukoa zarro zelako San Pedrok bee eguna paatu zen, zarrena zalako Altsasukoak eamateko, ta hala segitzen dau. Ya noiz ezkeo, e? Urtiak izein dia, gue abuelak eta esaten zain hola izan zala, bi anai, apiz, bat Urdiañen eta bestea Altsasun, ta Altsasukoa zarrena zalako San Pedrok bee eguna Altsasukok zelebratu, ta hurrengo jaien zelebratzen da hemen, eta hola segitzen dau» (beltza gurea da). Urbasan Altsuko mugako bretxa, Altsukosaizarra eta Altsuko txabola toki izenak daude bizirik, hau da, Altsasuko mugako bretxa, Altsasuko sare zaharra eta Altsasuko txabola (ikus NTM-XVIII, 108). Gogoratu beharra da, puntu honetan, horrelako izen laburtzeak aski ezagunak direla euskal toponimian: Dorrao, Dorrau > Dorro, Irañeta > Irinte, Lizarragabengoa > Lixarrango, Olatzagutia > Olazti, Urdiain > Urdin… eta abar. Dokumentazioan Alsasusaroa ageri da 1743an erdaraz idatzitako agirian, hots, segur aski Altsasusaroa ebakitzen zen leku izena. Literaturan Altsasu ez da agertzen, XX. Mende arte. Manezaundik 1935eko artikulu batean aipatzen du, bukaeran –a eta guzti duela, baina gogoan eduki beharra da idazlea garaztarra zela, Luzaidekoa, urrungoa beraz: «Bainan horiek ethorri baino leheen (sic), Espainiarrak, Duque de Alba buruzagi, sartu ziren Naparroan Gazteiz’ko bidetik Altsasua eta Arakil’eko ibarrian barna». (E. Zubiri «Manezaundi», 1990: 159. Beltza gurea da). Testu berriagoetan ohikoa Altsasu da: «Hala ere ederki entzuten zen Tolosaraino eta Nafarroan Altsasu eta Olaztiraino» (Mitxelena, 1988 [1958]: 100. Beltza gurea da). «Euskalerri barruan ere badaude zenbait leku, industria nahiz uda dela bide, erdararen barreatzaile: Altsasu, Olazti, Doneztebe, Elizondo…» (Mitxelena, 1988 [1960]: 119. Beltza gurea da). «Aski da Altsasuko arainaun eta arainaun-etziti Txorierriko erenegun eta erenegun-atxeti-rekin erkatzea goian geniona ikusteko (…)» (Mitxelena, 1988 [1971]: 104. Beltza gurea da). «Nafarroako kateek ez zuten baztertu hamahirugarren mendeko aldaketan, eta herri banakatuetako udalek ere euren hegazti hego zabalduna atxiki zuten, bi buruko itxura bereziarekin batzuek, eta burubakarreko iduri normalarekin besteek. Denborarekin, eranskinak hartu zituen Altsasukoak» (Satrustegi, 1999: 55. Beltza gurea da). «Otalur esaten zioten lehengo urdiaindarrek Altsasuri. Otea ez da noski estimu oneko landarea nekazari herrietan, eta probetxu gutxiko sasia izateaz bestalde, lur txarreko herri pobrea bezala hartzen zen» (Satrustegi, 1999: 58. Beltza gurea da). «Zeruetatik etorriya da / maitasunez beterik / gure Altsasuko Otadien / dagoen Kristo besuak zabalik» (Satrustegik biltzen du, 1999: 58. Beltza gurea da). «Altsasuk eta Urdiainek erdibana zaintzen duten San Pedro baselizako atalburuan harrizko letretan esaten da bertan koroatu zutela Garzia Ximenez Erreinu zahar honetako lehen errege, 717ko urtarrilaren 20an» (Satrustegi, 1999: 87. Beltza gurea da). Izenaren bukaera dela eta, erran beharra da lekukotasun zaharretan normalean –a ohi duela (NHI, 82), baina Mitxelenak dioenez (1983: 450) 1288. urtean Semeno de Alssasso agertzen da eta XVI. Mendean ere bazen Melchor de Alsasu izeneko bizilagun bat Lizarran (Nafarroako notario protokoloak, 4. karpeta). Karasatorrek (1993: 519) lugar de Alsasu biltzen du 1738. urtean eta Villa de Alzazu 1756an. Aldizkatze hau beste herri izen batzuetan ere gertatzen da, Bacaicu / Bacaicua-n (ikus NHI, 82) eta Iturmendi, Yturmendi / Yturmendia-n adibidez (ibid.). Bistan da erdaraz ibiltzen den Alsasua eta euskaraz ohikoa den Altsasu etimo beretik, leku beretik atera direla. Iturri komun hori *Altsa(t)sua-ren moduko bat zatekeen; hemendik gaztelaniak afrikatua (ts) frikarituko zuen (s), bere ebakera ohituretara egokitzeko, eta euskarak berriz, azkeneko –a kendu-utzizko hori lekuaraziko zuen, segur aski inesiboaz beste toki kasuek eraginik, zeren beharbada Altsasuan usaiakoa bazen ere gero Altsasutik, Altsasura eta Altsasuko erraten baitzen, jakina denez toponimoak leku kasuetan erabiltzen direlako gehienik. Burunda arrunt euskalduna izan da orain gutxi arte eta oraindik ere hala da hein batean, eta uste izatekoa da herrian eta inguruetan, berandu arte, euskarazko izena izan dela jaun eta jabe, dokumentazio ofizialean ez bezala, hau erdaraz idatzirik baitago, ezaguna denez. Erran nahi dugu Altsasu / Alsasua-n ez dugula Doneztebe / Santesteban-en moduko baliokidetasunik, ez eta Lizarra / Estella-ren antzeko desberdintasunik, erdarak egindako euskal izen baten (Altsasu(a)-ren) egokitzea baizik (Alsasua). Patxi Salaberri, Iruñea, 2003ko urtarrilaren 21ean. Onomastika batzordeak 2003ko urtarrilaren 23an Euskaltzaindiaren Gasteizko ordezkaritzan izandako bilkuran onartua. Bibliografia: Euskalerria Irratia & Muxika, M. (1990): Nafarroako Euskaldunen Mintzoak, Nafarroako Gobernua, Iruñea. Euskaltzaindia (1979): Euskal Herriko Udalen Izendegia, Bilbo. Euskaltzaindia & Nafarroako Gobernua (1990): Nafarroako Herri Izendegia / Nomenclátor Euskérico de Navarra, Iruñea. Izagirre, K. (1967): “Altsasuko euskeraren gai batzuk”, ASJU 1, 45-97. Jimeno Jurío (zuzendari) (1993): Nafarroako Toponimia eta Mapagintza / Toponimia y Cartografía de Navarra. Andia – Urbasa – Goñi, (NTM), Nafarroako Gobernua, Iruñea. Karasatorre, R. (1993): Barranca – Burunda, Morentin. Mitxelena, K. (1983): “Iruñea”, Piarres Lafitte-ri Omenaldia, Iker-2, Euskaltzaindia, Bilbo, 445-451 Id. (1988 [1958]): “Elgarresta jaunak esan digu”, Euskal idazlan guztiak I. Bertso berriak, berriketan, zinea eta adabakiak, Eusko Jaurlaritza & Euskal Editoreen Elkartea, Klasikoak 21, 99-101. Id. (1988 [1960]): “Iruñetik”, Euskal idazlan guztiak I. Bertso berriak, berriketan, zinea eta adabakiak, Eusko Jaurlaritza & Euskal Editoreen Elkartea, Klasikoak 21, 115-120. Id. (1988 [1971]): “Egunak eta egun-izenak”, Euskal idazlan guztiak VII. Hizkuntzalaritzaz II, Klasikoak 27, Eusko Jaurlaritza & Euskal Editoreen Elkartea, Donostia, 93-110. Satrustegi, J. M. (1999): Sakanerri barrena. Historia, Herri Jakintza eta Ohiturak, Nafarroako Gobernua, Iruñea. Zubiri, E. «Manezaundi» (1990 [1935]): Artikulu bilduma, Klasikoak 41; R. M. Pagolak paratu argitalpena, Eusko Jaurlaritza & Euskal Editoreen Elkartea, Bilbo.
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: SAL.ALTS

  • altsasu - (2003/01/28) Euskera , XLVIII (2003, 1), 35
    (...)
    Mikel Gorrotxategi Nieto, Euskaltzaindiaren Onomastika batzordearen idazkariak honako hau azaltzen du: 2002ko azaroaren 26an jaso zen Euskaltzaindiaren Iruneko ordezkaritzan Altsasuko Camino Mendiluze Arregi alkate andreak azaroaren 26an bertan egindako eskaera (Altsasuko Udaleko 5075 irteera zenbakia daramana). Eskaera horretan Euskaltzaindiaren Onomastika batzordeari Altsasu herri izenari buruzko iritzia eta txostena eskatzen zitzaion. Onomastika batzordeak 2002ko azaroaren 28an Eibarko Portalea kultura etxean egindako bilkuran eskaera aztertu ondoren, Euskaltzaindiak Altsasu herri izenari buruz lehendik hartutako erabakiak berretsi zituen, hots, erdaraz Alsasua deitzen den herriaren euskarazko izena Altsasu dela eta herritarren izena altsasuar. Erabaki horiek 1979ko Euskal Herriko Udalen Izendegia-n eta 1990eko Nafarroako Herri Izendegia-n eman ziren argitara. Aldi berean, Onomastika batzordeak erabaki zuen Patxi Salaberri Zaratiegi batzordekide ikertzaileari izen honi buruzko txostena prestatzeko eskatzea. Batzordeak 2003ko urtarrilaren 28an Euskaltzaindiaren Gasteizko ordezkaritzan izan duen bilkuran onartu du idazki honi erantsirik doan Salaberri jaunaren txostena. Gasteizen, 2003ko urtarrilaren 28an. Andres Inigo Ariztegi, batzordeburua. Mikel Gorrotxategi, Onomastika batzordeko idazkaria.
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: Euskera

  • altsasu / alsasua - (2005) SAL.OSTN , 112
    (...)
    Nombres con sufijo -tsu, -zu (...) Albiasu en Larraun se documenta en 1350 como Alviaçu. Mitxelena (AV, 32) recoge Albisu y Albizu y los deriva de albitz 'heno'; la localidad de Larraun se documenta con -a-, pero en la actualidad se pronuncia Albisu (NHI, 72). Otro caso con final -su es Altsasu, Alsasua en castellano, documentado siempre con -(s)sua, excepto en dos ocasiones (Melchor de Alssasso en 1288 --cita Mitxelena [1983: 450]-- y Alçaçua, 1350), al parecer sobre haltz 'aliso'.
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: SAL.OSTN

  • altsasu / alsasua - (2006) NA.IZ , 010-0000

    Zer:
    Non:
    Jatorria: NA.IZ

  • altsasu / alsasua - (2007) NA.IZ , 010-0000

    Zer:
    Non:
    Jatorria: NA.IZ

  • altsasu (altsasuar) - (2007/02/16) OB.AG , 1.2
    (...)
    Onomastika batzordeak Ziordian izandako bileran onartutako izena
    (...)

    Zer: Udalerria
    Non: Nafarroa
    Jatorria: OB.AG

  • altsasu / alsasua - (2008) NA.IZ , 010-0000

    Zer:
    Non:
    Jatorria: NA.IZ

  • altsasu / alsasua - (2009) NA.IZ , 010-0000

    Zer:
    Non:
    Jatorria: NA.IZ

  • Altsasu: altsasuar - (2009) ARAUA.155 , LIII (2008, 3), 993. or.
    (...)
    Altsasu (euskara); Altsasu / Alsasua (ofiziala). Herritar izena: altsasuar. Eskualdea: Burunda. Merindadea: Iruñea
    (...)

    Zer: Udala
    Non: Nafarroa
    Jatorria: ARAUA.155

  • altsasu / alsasua - (2011) NA.IZ , 010-0000

    Zer:
    Non:
    Jatorria: NA.IZ

  • altsasu / alsasua - (2012) NA.IZ , 010-0000

    Zer:
    Non:
    Jatorria: NA.IZ

  • Altsasu / Alsasua - (2019) NA.TOF , 440344

    Zer: División administrativa
    Non: Altsasu / Alsasua
    Jatorria: NA.TOF

  • Altsasu / Alsasua (ofiziala)
  • Alsasua (gaztelania)
UTM:
ETRS89 30T X.567018 Y.4750850
Koordenatuak:
Lon.2º10'40"W - Lat.42º54'29"N

Kartografia:

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper