Leku-izenak

(...)
Honen etimologiaz ikus Zareko izen bereko leku-izena. Reta Janárizek, oraingo Ausito aldaeran oinarrituta, hauts izenaz eta -itu atzizkiaz osaturik dagokeela dio [EHZE, 478. or.], baina etimologia honek zeharo ahazten du izenak hasieran izan duen albokoa, eta baztertu beharrekoa da. Orain Ausito [àusíto] deitzen dena San Miguel mendiaren azpian dago, Zareko muga eta Txurruta-ren artean. Barranco de Lausitu-k bi herrion arteko muga egiten du, eta ez da Zareko Barranco de Lausitu-rekin nahastu behar, gero biek, Galipentzu eta Zareko mugan bat egiten badute ere. Dokumentazioko Fuente de Lausitu dermio honetan dagoen Fuente de Txurruta izan zitekeen. Llano de Lausitu Zareko mugan dago, herri horretara Agezatik doazen bi bideen artean. Lausitu-k Zareko mugarekin, Pinar de San Miguel, Errekandia, Txurruta eta Merkatu-rekin mugatzen du.
(...)

(...)
Iribarrenek dioenez [VN], txurruta 'errekastoa', 'ur-jauzia', 'ur-jauzi txikia' da Erronkaribarren, txurrusta (cf. Leatxeko Txurruta baina Txurrustagaña) 'ur-jauzia', 'ur-jauzi txikia' Agoitzen [Churrutagaña dugu herri honetan 1765ean (IEA, 10. zkia., 1098. or.), eta Churuta aldea (Txurrutaldea, alegia) ondoan dagoen Meotzen 1591n (PRA-Urrotz, 3. k.). Agoiztik hurbil dagoen Lizoainibarko Janaritzen ere Churruta agertzen da 1765ean (IEA, 10. zkia., 1056-1060. orr.)], eta 'ubidea', 'ur-korrontea' Otsagabian. Agezako Txurruta aipatu adiera horiekin lotu behar da, jatorriz iturri eta errekaren izena bide zelako, gero ohizkoa den hedatzearen ondorioz inguruko lurrak ere izendatzera igaro delarik [Honekin lotu behar ditugu Orba-Makirriaingo Txorrota: "ytten ottra huerta... en la parte llamada Chorrota que afronta con huertta del dcho Palacio y con regacho que vaja de dho termino" (PRA-San Martin, 45. k., 1759), Murillo el Frutoko La Chorrota (PRA-Kaparroso, 64. k., 1652), Iruñerriko zendeetako Txorroka, Txorrokoa, Txurroka eta Zorrota...(ikus Jimeno Juríoren lanak), Arangurengo Txurruta (iturri eta erreka Zolian, iturri eta dermioa Gongoran), Olloibarko Zorroka [zorróka] (Ollo eta Ultzurrunen), Arakilgo Txarruka (Zuhatzu, Ihabar eta Hiriberrin), eta Imozko Txorrokápe (Latasan), besteak beste. Pedro de Zabalak, gainera, Otsagabiakotzat jotzen duen Txirrista 'errekastoa', eta behenafarrera eta erronkarierakotzat hartzen duen Zurrusta 'urjauzia' biltzen ditu. "Toponimia vasca. Hidrografía (continuación)", BRSVAP, 1957, 295-312. orr. Cf., gainera, Angel Elortegik aipatzen duen Pasaiako Txurrutalla (Churrustalla 1625ean) iturri eta errekastoa, gaskoierazko chaurruteja-tik eratortzen badu ere (PATO, 178-179. orr.)]. Barranco de Txurruta [churrúta] Lausitu-ko Fuente de Txurruta-n sortutakoan Zareko mugaren paretik jaisten da, Ageza barrutik, eta Camino Real de Tafalla-ren alboan Zare eta Agezaren arteko mugatik heldu den Barranco de Lausitu-rekin bat egiten du. Fuente de la Txurruta ur anitzeko iturria da, gure informatzaileak dioenez, eta idorte urteetan agezarrek bertara jotzen dute ur bila (ikus Lausitu sarreran esan duguna). Txurruta-k Errekandia, Lausitu, Zare, Merkatu, Calvo eta Mendi-rekin mugatzen du.
(...)